ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ

Transcript

1 ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ

2 Διάκριση οικονομικών διακυμάνσεων 1. Μακροχρόνια τάση της οικονομίας (trend): η ομαλή πορεία της μακροχρόνιας παραγωγής μετά την εξομάλυνση των βραχυχρόνιων διακυμάνσεων. 2. Επιχειρηματικοί οικονομικοί κύκλοι (Business Cycles): Διακυμάνσεις στην οικονομική δραστηριότητα (άνθηση, ύφεση). 3. Εποχιακές διακυμάνσεις (Seasonality): οφείλονται κυρίως σε εποχιακούς οικονομικούς λόγους (Πάσχα, Χριστούγεννα, καλοκαίρι κλπ.). 4. Τυχαίες διακυμάνσεις: γεγονότα τα οποία δεν μπορούμε να προβλέψουμε (π.χ. μεγάλη ξηρασία, πολιτική αστάθεια κλπ.). 5. Πολιτικές κυκλικές διακυμάνσεις της οικονομίας (Political cycles): όταν οι πολιτικοί χειραγωγούν την οικονομία για να αποκομίσουν εκλογικά οφέλη. Μακροοικονομική Θεωρία 2

3 Οι φάσεις του επιχειρηματικού οικονομικού κύκλου Μακροοικονομική Θεωρία 3

4 Οι φάσεις του επιχειρηματικού οικονομικού κύκλου Η φάση της ανόδου (ανάκαμψη, άνθηση): Η κερδοσκοπία, οι προσδοκίες και η αισιοδοξία είναι διάχυτες στον επιχειρηματικό κόσμο. Η οικονομία πλησιάζει στο επίπεδο πλήρους απασχόλησης, έντονες ανοδικές πιέσεις των τιμών, στενότητα στην αγορά εργασίας (έλλειμμα εργατικού δυναμικού), αύξηση του κόστους. Η φάση της υφέσεως ή καθόδου: Μείωση της συνολικής ζήτησης, μείωση της παραγωγής, ζημία σε κλάδους (λόγω ακαμψίας μισθών), μείωση της απασχόλησης μείωση των επενδύσεων και απαισιοδοξία. Εκτεταμένη ανεργία, ανεπαρκής ζήτηση καταναλωτικών αγαθών, πλεονάζουσα παραγωγική δυναμικότητα. Σημαντική βοήθεια η αύξηση των δημοσίων δαπανών. Μακροοικονομική Θεωρία 4

5 Χαρακτηριστικά των επιχειρηματικών οικονομικών κύκλων Οι οικονομικοί κύκλοι είναι επαναλαμβανόμενοι (το πρότυπο κάμψη πυθμένας επέκταση κορυφή πραγματοποιείται συνεχώς) αλλά όχι περιοδικοί (μη τακτά, προβλέψιμα διαστήματα). Ο οικονομικός κύκλος διακρίνεται από επιμονή (μείωσημείωση, αύξηση-αύξηση). Διακρίνονται στους κύκλους με μικρή διάρκεια (1 έως 2 έτη) και στους κύκλους με μεγάλη διάρκεια (7 έως 10 έτη). Κατά μέσο όρο περίπου 5 έτη. Είναι ασύμμετροι (διαφορετική διάρκεια και έκταση κάθε φάσης). Μακροοικονομική Θεωρία 5

6 Κυκλική συμπεριφορά των οικονομικών μεταβλητών Η κατεύθυνση που κινείται μια μεταβλητή σε σχέση με τη συνολική οικονομική δραστηριότητα μπορεί να είναι: i. κυκλική (ίδια), π.χ., πραγματικό ΑΕΠ, ιδιωτικές επενδύσεις, ιδιωτική κατανάλωση, δημόσιες δαπάνες, βιομηχανική παραγωγή, απασχόληση. ii. αντικυκλική (αντίθετη), π.χ., ανεργία, τα περιθώρια (spreads) των κρατικών ομολόγων. iii. ακυκλική (μη ξεκάθαρο), π.χ., προσφορά χρήματος, πραγματικό επιτόκιο. Μακροοικονομική Θεωρία 6

7 Κυκλική συμπεριφορά των οικονομικών μεταβλητών i. Σχετικά με τον χρονισμό των κινήσεων σε σχέση με τη συνολική οικονομική δραστηριότητα μια μεταβλητή μπορεί να είναι: ii. προπορευόμενη (προηγείται), π.χ., επενδύσεις σε κατοικίες, αποθέματα ειχειρήσεων, τιμές μετοχών. iii. συμπορευόμενη (συμπίπτει), π.χ., ιδιωτική κατανάλωση, βιομηχανική παραγωγή, συνολική απασχόληση. iv. υστερόχρονη (ακολουθεί), π.χ., πληθωρισμός, ονομαστικά επιτόκια. Μακροοικονομική Θεωρία 7

8 Ανεργία Εργατικό δυναμικό (Labor Force): Αυτοί που και μπορούν και θέλουν να εργαστούν. Το εργατικό δυναμικό ονομάζεται και οικονομικά ενεργός πληθυσμός. Απασχολούμενοι (Employed): Το τμήμα του εργατικού δυναμικού που εργάζεται. Άνεργοι (Unemployed): Το τμήμα του εργατικού δυναμικού που ψάχνει, είναι πρόθυμο να εργαστεί στον τρέχοντα μισθό αλλά δεν μπορεί να βρει απασχόληση. Εργατικό δυναμικό = Απασχολούμενοι + Άνεργοι Ποσοστό συμμετοχής: το ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκεται σε ηλικία εργασίας και ανήκει στο εργατικό δυναμικό. Ποσοστό ανεργίας (unemployment rate): αριθμός ανέργων ως προς το εργατικό δυναμικό. Μακροοικονομική Θεωρία 8

9 Είδη Ανεργίας Τύποι ανεργίας: ταξινομούνται με βάση την πηγή του προβλήματος ή με βάση τη συμπεριφορά στην αγορά εργασίας Εποχιακή ανεργία: λόγω μεταβολών στην παραγωγική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια του έτους. Π.χ. αγροτικές και τουριστικές επιχειρήσεις (προβλέψιμη και αναμενόμενη). Ανεργία τριβής: ο ελάχιστος αριθμός ανέργων που δεν επιδέχεται μείωσης σε μια δυναμική κοινωνία. Οφείλεται σε ελλιπή επικοινωνία για τις κενές θέσεις εργασίας ή στη μικρή γεωγραφική κινητικότητα των ανέργων. Διαρθρωτική ή χρόνια ανεργία: προκύπτει ως αποτέλεσμα αναντιστοιχίας μεταξύ δεξιοτήτων και ευκαιριών απασχόλησης όταν μεταβάλλεται η διάρθρωση της προσφοράς και της ζήτησης και η τεχνολογία. Μακροοικονομική Θεωρία 9

10 Είδη Ανεργίας Ανεργία ανεπαρκούς ζήτησης ή Κεϋνσιανή ανεργία ή Κυκλική ανεργία: προκύπτει όταν το προϊόν βρίσκεται κάτω από το επίπεδο πλήρους απασχόλησης (οι μισθοί και οι τιμές δεν έχουν ακόμη προσαρμοστεί πλήρως). Οφείλεται στην ανεπάρκεια της συνολικής ζήτησης. Κλασική ανεργία: δημιουργείται όταν ο μισθός διατηρείται σκοπίμως πάνω από το επίπεδο στο οποίο τέμνονται οι καμπύλες προσφοράς και ζήτησης (οφείλεται σε δύναμη συνδικαλιστικών οργανώσεων, νομοθεσία κατώτατου μισθού, μισθοί αποδοτικότητας). Μακροοικονομική Θεωρία 10

11 Κοινωνικοοικονομικές συνέπειες 1. Οικονομικές συνέπειες Παραγωγή λιγότερου προϊόντος από το δυνητικό, απώλεια εισοδημάτων, συρρίκνωση επενδύσεων. Νόμος του Okun: για κάθε μείωση του ΑΕΠ κατά 2% σε σχέση προς το δυνητικό ΑΕΠ, το ποσοστό της ανεργίας αυξάνεται κατά περίπου 1% από το φυσικό ποσοστό ανεργίας. Χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο. Οι νέοι πλήττονται περισσότερο. Επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού λόγω επιδομάτων και άλλων παροχών ανεργίας. Μακροοικονομική Θεωρία 11

12 Κοινωνικοοικονομικές συνέπειες 2. Κοινωνικές συνέπειες Η μακροχρόνια ανεργία δημιουργεί σοβαρό κοινωνικό κόστος εξαιτίας της ανθρώπινης δυστυχίας και της απογοήτευσης. Μειώνει την κοινωνική θέση του ανέργου και δημιουργεί προβλήματα αυτοσεβασμού, αυτοπεποίθησης, αξιοπρέπειας, οικογενειακής τριβής. Το υψηλό ποσοστό ανεργίας ενισχύει τα ποσοστά εγκληματικότητας, ναρκωτικών, αλκοολισμού. Μακροοικονομική Θεωρία 12

13 Πολιτικές αντιμετώπισης ανεργίας i. κυκλική ανεργία (χαμηλή συνολική ζήτηση και βραδεία προσαρμογή των ημερομισθίων): μέτρα ενίσχυσης της συνολικής ζήτησης (επεκτατική δημοσιονομική και νομισματική πολιτική). ii. διαρθρωτική ανεργία και ανεργία τριβής: Προγράμματα δημιουργίας νέων επιχειρήσεων σε περιοχές με υψηλό ποσοστό ανεργίας. Κίνητρα για μετακίνηση εργατικού δυναμικού. Βελτίωση εκπαιδευτικού συστήματος με νέες ειδικότητες. Προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης και επανεκπαίδευσης. Η οικονομική ανάπτυξη και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις βοηθούν μακροχρόνια. Μακροοικονομική Θεωρία 13

14 Φυσικό ποσοστό ανεργίας Φυσικό ποσοστό ανεργίας ή ανεργία ισορροπίας: το ποσοστό ανεργίας που επικρατεί όταν η αγορά εργασίας βρίσκεται σε ισορροπία. Αυτή η έννοια συνδέεται με το γεγονός ότι υπάρχει κάποιο ποσοστό ανεργίας ακόμα και όταν υπάρχει πλήρης απασχόληση (τριβής και διαρθρωτική). Προσδιοριστικοί παράγοντες φυσικού ποσοστού ανεργίας Αν η οικονομία είναι σε ύφεση ή ανάκαμψη. Σύνθεση εργατικού δυναμικού (νέοι, γυναίκες), ρυθμός εισόδου νέων ατόμων στο εργατικό δυναμικό (θετική σχέση). Μεταβλητικότητα της ζήτησης εργασίας στις διάφορες επιχειρήσεις (άλλες συρρικνώνονται και άλλες επεκτείνονται). Μέγεθος παροχών και επιδομάτων ανεργίας (θετική σχέση). Μακροοικονομική Θεωρία 14

15 Φυσικό ποσοστό ανεργίας Προσδιοριστικοί παράγοντες φυσικού ποσοστού ανεργίας Δυνατότητα και επιθυμία των ανέργων να επιμένουν στην προσπάθεια ανεύρεσης εργασίας. Η μη δημογραφική διάρθρωση του εργατικού δυναμικού. Η οργάνωση της αγοράς εργασίας (υπηρεσίες εύρεσης εργασίας, υπηρεσίες απασχόλησης για τη νέα γενιά). Το φυσικό ποσοστό ανεργίας δεν είναι σταθερό μέγεθος Διαφέρει από οικονομία σε οικονομία και από εποχή σε εποχή. Π.χ., 4% στις ΗΠΑ τη δεκαετία 1960 και 6%-7% τέλος δεκαετίας Μ. Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία: αρχές %-2%, αρχές %-12% Μακροοικονομική Θεωρία 15

16 Αντιμετώπιση φυσικού ποσοστού ανεργίας Εκπαιδευτικά προγράμματα. Βελτίωση υπηρεσιών στην αγορά εργασίας (βοηθάει τους άνεργους να βρουν γρηγορότερα απασχόληση) Πληρέστερη και ταχύτερη ενημέρωση για υπάρχουσες κενές θέσεις εργασίας κατά κατηγορία. Καλύτερη γεωγραφική και κλαδική δικτύωση. Κατάλληλο επαγγελματικό προσανατολισμό και ενίσχυση της κινητικότητας του εργατικού δυναμικού. Αναμόρφωση του συστήματος ασφάλισης έναντι της ανεργίας Οι υψηλές παροχές ανεργίας διογκώνουν το φυσικό ποσοστό (αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να καταργηθούν) Ενίσχυση του ανταγωνισμού της οικονομίας όπου ενισχύει και τον ανταγωνισμό στην αγορά εργασίας. Περιορισμός της δύναμης των εργατικών συνδικάτων. Μακροοικονομική Θεωρία 16

17 Πληθωρισμός Πληθωρισμός (inflation): τάση για συνεχή άνοδο του γενικού επιπέδου των τιμών. Ρυθμός πληθωρισμού (inflation rate): ποσοστιαία μεταβολή του επιπέδου τιμών σε μια ορισμένη χρονική περίοδο. Αντιπληθωρισμός (deflation): μείωση στο γενικό επίπεδο τιμών, δηλαδή, ο ρυθμός πληθωρισμού είναι αρνητικός. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πτώση της τιμής του πετρελαίου και άλλων πρώτων υλών μετά από περιόδους αυξήσεων. Αποπληθωρισμός (disinflation): σταδιακή μείωση του ρυθμού πληθωρισμού. Ο ρυθμός πληθωρισμού μειώνεται σε σχέση με το ρυθμό πληθωρισμού της προηγούμενης περιόδου. Π.χ. βιομηχανικές χώρες δεκαετίες 1980 και Μακροοικονομική Θεωρία 17

18 Πληθωρισμός στην Ευρωζώνη ΕΕ ΕΥΡΩΖΩΝΗ ΕΛΛΑΔΑ ΕΤΟΣ HICP π HICP π HICP π % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % Πηγή: Eurostat Μακροοικονομική Θεωρία 18

19 Κατηγορίες πληθωρισμού Σχετικά με την ένταση, δηλαδή με το ρυθμό αύξησής του: Χαμηλός πληθωρισμός ή έρπων πληθωρισμός (4%-5%) Σταθερός και προβλέψιμος, δημιουργεί προσδοκίες κέρδους καθώς η αύξηση των τιμών προηγείται της αύξησης των αμοιβών, ενθαρρύνει τις επενδύσεις, τονώνεται η συνολική ζήτηση, τονώνει την εμπιστοσύνη του κοινού στο νόμισμα. Καλπάζων πληθωρισμός (75%, 200% κλπ.) Το χρήμα χάνει την αξία του πολύ γρήγορα, εκροή κεφαλαίων από την εγχώρια οικονομία σε άλλες με σταθερό πληθωρισμό. Υπερπληθωρισμός: αύξηση των τιμών με ταχύ ρυθμό (π.χ., %). Το χρήμα παύει να επιτελεί τις λειτουργίες του, εμφανίζεται ο αντιπραγματισμός, παραλύει η οικονομία. Μακροοικονομική Θεωρία 19

20 Κατηγορίες πληθωρισμού Διακρίνεται, επίσης, και στα εξής είδη: Εμφανής και αφανής πληθωρισμός. Αφανής: όταν υπάρχουν πληθωριστικές πιέσεις (υπερβάλλουσα ζήτηση), αλλά οι πιέσεις αυτές εξουδετερώνονται με κρατική παρέμβαση. Π.χ., επιβολή ανώτατης τιμής με δελτίο. Προσδοκώμενος και μη προσδοκώμενος. Αν ο πληθωρισμός είναι αναμενόμενος και προσαρμόζονται γρήγορα οι θεσμοί της χώρας (π.χ., φορολογία, μισθοί) τότε δεν αποτελεί σημαντικό πρόβλημα. Αδρανής (αναμενόμενος) πληθωρισμός: είναι σταθερός και αναμενόμενος και ενσωματώνεται στους θεσμούς της οικονομίας. Μακροοικονομική Θεωρία 20

21 Αίτια πληθωρισμού Μπορεί να προέρχονται είτε από την πλευρά της ζήτησης, είτε από την πλευρά της προσφοράς. Ο επακριβής προσδιορισμός του τύπου πληθωρισμού που επικρατεί σε μια οικονομία είναι πολύ δύσκολος, και ειδικά σε υψηλά επίπεδα πληθωρισμού, με αποτέλεσμα να είναι δυσχερής αυτή η διάκριση λόγω επικάλυψης των δύο τύπων. Εντοπισμός αιτιών: απαραίτητος για να εφαρμοστεί η κατάλληλη πολιτική για την αποτελεσματική αντιμετώπιση. Γενικά, όταν παρουσιάζεται πληθωρισμός ζήτησης παρατηρείται αύξηση των τιμών και ταυτόχρονα αύξηση του προϊόντος. Όταν εμφανίζεται πληθωρισμός από την πλευρά της προσφοράς (κόστους) παρατηρείται αύξηση τιμών και μείωση προϊόντος. Μακροοικονομική Θεωρία 21

22 Πληθωρισμός ζήτησης Εμφανίζεται όταν η συνολική ζήτηση για το προϊόν της οικονομίας αυξηθεί περισσότερο από την προσφορά και δεν υπάρχει δυνατότητα άμεσης προσαρμογής της προσφοράς στην αυξημένη ζήτησης με συνέπεια την αύξηση των τιμών των αγαθών. Η αύξηση των τιμών θα συνεχιστεί μέχρι να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ συνολικής ζήτησης και συνολικής προσφοράς. Που οφείλεται η αύξηση της συνολικής ζήτησης; Επεκτατική δημοσιονομική ή νομισματική πολιτική. Αισιόδοξες προσδοκίες για το μέλλον της οικονομίας. Αύξηση εισαγωγών. Συνθήκες ανάπτυξης στον υπόλοιπο κόσμο. Μακροοικονομική Θεωρία 22

23 Πληθωρισμός κόστους Ο πληθωρισμός που προέρχεται από την πλευρά της προσφοράς. Μπορεί να προκληθεί από: την αύξηση του κόστους παραγωγής τις ατέλειες της αγοράς αγαθών (ύπαρξη μονοπωλίων και ολιγοπωλίων) τις ατέλειες της αγοράς εργασίας (ισχυρά εργατικά συνδικάτα) Η αύξηση του κόστους παραγωγής προέρχεται από: αύξηση τιμών πρώτων υλών, καυσίμων κλπ. μείωση παραγωγικότητας της εργασίας αύξηση ονομαστικών μισθών περισσότερο από την παραγωγικότητα της εργασίας Μακροοικονομική Θεωρία 23

24 Πληθωρισμός κόστους Στασιμοπληθωρισμός: ταυτόχρονη αύξηση ανεργίας και πληθωρισμού, ή η συνύπαρξη υψηλής ανεργίας και υψηλού πληθωρισμού (πετρελαϊκή κρίση 1973). Παρατηρήσεις για πληθωρισμό ζήτησης και κόστους Στον πληθωρισμό ζήτησης: βραχυχρόνια, αυξάνεται το προϊόν και η απασχόληση μαζί με τις τιμές. Μακροχρόνια, οι προσαρμογές στους μισθούς οδηγούν σε περαιτέρω αύξηση των τιμών αλλά η παραγωγή πραγματοποιείται στο δυνητικό επίπεδο. Στον πληθωρισμό κόστους: η αύξηση των τιμών συνοδεύεται από μείωση της παραγωγής και της απασχόλησης. Μακροοικονομική Θεωρία 24

25 Τερματισμός πληθωρισμού Πληθωρισμός ζήτησης: η υπερβάλλουσα ζήτηση και η αύξηση των τιμών οδηγούν στην αύξηση ζήτησης χρήματος για συναλλαγές. Η αυξημένη ζήτηση χρήματος για συναλλαγές αυξάνει το επιτόκιο. Πληθωρισμός κόστους: η αύξηση τιμών προκαλεί την αύξηση των ονομαστικών μισθών και τελικά την αύξηση της ζήτησης χρήματος για συναλλαγές. Η αυξημένη ζήτηση χρήματος για συναλλαγές αυξάνει το επιτόκιο. Και στις δύο περιπτώσεις: το αυξημένο επιτόκιο μειώνει κατανάλωση και επένδυση με συνέπεια τη μείωση της συνολικής ζήτησης. Μακροοικονομική Θεωρία 25

26 Επιδράσεις του πληθωρισμού Διανομή εισοδήματος και πλούτου: προκαλεί αναδιανομή του εισοδήματος σε βάρος των ατόμων που έχουν σταθερά χρηματικά εισοδήματα, μειώνει την πραγματική αξία των αποταμιεύσεων. Κατανομή παραγωγικών πόρων της οικονομίας: ελαττώνει την οικονομική αποτελεσματικότητα επειδή διαστρεβλώνει τις σχετικές τιμές, δηλαδή τα σήματα που δίνουν τις τιμές. Ισοζύγιο πληρωμών: μείωση ανταγωνιστικότητας της χώρας και μεταβολές στη συναλλαγματική ισοτιμία, μείωση ΑΕΠ. Οικονομική ανάπτυξη-μεγέθυνση: μειώνεται η ροπή για αποταμίευση με συνέπεια τη μείωση των διαθέσιμων πόρων για παραγωγικές επενδύσεις. Διατήρηση υψηλών επιτοκίων που μειώνουν τη συνολική ζήτηση. Μακροοικονομική Θεωρία 26

27 Επιδράσεις του πληθωρισμού Κόστος τιμοκαταλόγων: οι επιχειρήσεις αλλάζουν πιο συχνά τιμοκατάλογο. Κόστος σε πόρους (κόστος σόλας παπουτσιών): συχνές αναλήψεις χρημάτων από το κοινό. Δημοσιονομική απορρόφηση: διαστρέβλωση των φόρων λόγω πληθωρισμού. Έμμεση φορολόγηση του χρηματικού εισοδήματος: μειώνεται η αγοραστική δύναμη. Μακροοικονομική Θεωρία 27

28 Πολιτικές αντιμετώπισης πληθωρισμού Εξαρτώνται από τα αίτια. Καταπολέμηση πληθωρισμού ζήτησης: συσταλτική δημοσιονομική πολιτική (περικοπή δημοσίων δαπανών, αύξηση φόρων), συσταλτική νομισματική πολιτική. Καταπολέμηση πληθωρισμού κόστους: θα πρέπει να γίνει διάγνωση της αιτίας. Ενίσχυση ανταγωνισμού στην αγορά. Βελτίωση παραγωγικότητας εργασίας και κινητικότητας παραγωγικών συντελεστών μεταξύ των κλάδων. Ορθολογική οργάνωση της παραγωγής. Μείωση φορολογικής επιβάρυνσης του κόστους εργασίας και τιμολόγησης αγαθών. Μακροοικονομική Θεωρία 28

29 Πολιτικές αντιμετώπισης πληθωρισμού Καταπολέμηση πληθωρισμού κόστους Διαρθρωτικές αλλαγές και εξυγίανση δημοσίου (ιδιωτικοποιήσεις). Δασμολογική πολιτική. Μείωση ελλειμμάτων προϋπολογισμού. Αυτές οι πολιτικές έχουν μακροχρόνιο χαρακτήρα. Συμβάλλουν στη μείωση του πληθωρισμού αλλά και στην αύξηση της παραγωγής και της απασχόλησης. Μακροοικονομική Θεωρία 29

30 Μελέτη περίπτωσης Ελλάδα και «κρυφά» οφέλη της ΟΝΕ Η Ελλάδα κερδίζει σε αξιοπιστία. Και αυτό διότι τη νομισματική πολιτική της χώρας ασκεί η ΕΚΤ η οποία έχει μεγαλύτερη αξιοπιστία στην καταπολέμηση του πληθωρισμού από ότι η Τράπεζα της Ελλάδος. Το κέρδος σε αξιοπιστία αυξάνει η Συνθήκη του Μάαστριχτ θέτοντας αυστηρά όρια στα ελλείμματα του προϋπολογισμού με αποτέλεσμα να μειώνει την πιθανότητα υπονομεύσεως της προσπάθειας ελέγχου του πληθωρισμού από μια μεγάλη αύξηση των δημοσίων δαπανών. Επειδή το ευρώ δεν υποτιμάται όπως η δραχμή στο παρελθόν, οι σχετικές πληθωριστικές πιέσεις και προσδοκίες είναι μικρότερες αν όχι ανύπαρκτες. Βεβαίως, δεν υπάρχει όφελος χωρίς κόστος! Μακροοικονομική Θεωρία 30

31 Αντιπληθωρισμός Ο φαύλος κύκλος του αντιπληθωρισμού: η ιδιαίτερη δυναμική του αντιπληθωρισμού καθιστά το κόστος του πολύ μεγαλύτερο από αυτό του πληθωρισμού παρομοίου τάξεως. Παρουσιάζεται λειτουργία πολλών αποσταθεροποιητικών μηχανισμών, οι οποίοι δεν υπάρχουν στην περίπτωση του χαμηλού πληθωρισμού. Σε πρώτο επίπεδο, οι μειωμένες τιμές ευνοούν τους καταναλωτές, διευκολύνοντας μισθωτούς και συνταξιούχους, η μείωση των τιμών συνδράμει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Όμως, οι καταναλωτές βλέποντας τις τιμές να πέφτουν θα αναβάλλουν τις όποιες αγορές αναμένοντας τη δημιουργία ακόμη μεγαλύτερων ευκαιριών σε επίπεδο κόστους. Μείωση επενδύσεων, παραγωγής και απασχόλησης. Μακροοικονομική Θεωρία 31

32 Αντιπληθωρισμός Αναποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής καθώς όταν τα ονομαστικά επιτόκια φθάσουν στην περιοχή του 0%, οι κεντρικές τράπεζες δεν μπορούν να τα μειώσουν και άλλο. Χρειάζεται μεγάλη επεκτατική δημοσιονομική που μπορεί να διευρύνει το έλλειμμα του προϋπολογισμού και το χρέος. Aλλαγή κατεύθυνσης της νομισματικής πολιτικής σε εξαιρετικά διευκολυντική, στο πλαίσιο του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης. Αυτή η προσέγγιση θεωρεί υπαίτια για τις αποπληθωριστικές πιέσεις στην Ευρωζώνη την περιοριστική πολιτική. Μακροοικονομική Θεωρία 32

33 Αντιπληθωρισμός Οι υποστηρικτές της θεωρίας περιορισμού των ελλειμμάτων τάσσονται από την πλευρά τους υπέρ της δημιουργίας πάγιων συνθηκών οι οποίες θα προσελκύουν επενδύσεις σε μακροπρόθεσμη βάση απορρίπτουν κάθε εκδοχή τολμηρής νομισματικής πολιτικής που συν τοις άλλοις θα οδηγούσε σε αυξημένο πληθωρισμό. Γίνεται κατανοητό, πλέον, γιατί κεντρικές τράπεζες ανεπτυγμένων οικονομιών θέτουν στόχους πληθωρισμού. Μακροοικονομική Θεωρία 33

34 Ποσοστό πληθωρισμού (%) Η καμπύλη Phillips Καμπύλη Phillips Δείχνει ότι ο υψηλότερος πληθωρισμός συνοδεύεται από χαμηλότερο ποσοστό ανεργίας. Υποδηλώνει ότι μπορούμε να αντισταθμίσουμε περισσότερο πληθωρισμό με λιγότερη ανεργία, και αντιστρόφως. Βραχυχρόνια. Ποσοστό ανεργίας (%) Το σχήμα παρουσιάζει την αντίστροφη σχέση μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας που οι άνθρωποι πίστευαν ότι υπήρχε τη δεκαετία του Κεϋνσιανό εργαλείο. Μακροοικονομική Θεωρία 34

35 Η Καμπύλη Phillips και το Υπόδειγμα συνολικής ζήτησης και συνολικής προσφοράς Μακροοικονομική Θεωρία 35

36 Η Καμπύλη Phillips και το Υπόδειγμα συνολικής ζήτησης και συνολικής προσφοράς Υποθέτουμε ότι το επίπεδο τιμών το 2014 είναι ίσο με 100 και καταγράφει τα πιθανά αποτελέσματα για το έτος Το τμήμα (α) παρουσιάζει το υπόδειγμα συνολικής ζήτησης και συνολικής προσφοράς. Αν η συνολική ζήτηση είναι χαμηλή, η οικονομία βρίσκεται στο σημείο A, η παραγωγή είναι χαμηλή (7.500) και το επίπεδο τιμών είναι επίσης χαμηλό (102). Αν η συνολική ζήτηση είναι υψηλή, η οικονομία βρίσκεται στο σημείο B, η παραγωγή είναι υψηλή (8.000) όπως και το επίπεδο τιμών (106). Το τμήμα (β) δείχνει τις συνέπειες μετην καμπύλη Phillips. Το σημείο A, το οποίο προκύπτει όταν η συνολική ζήτηση είναι χαμηλή, έχει υψηλή ανεργία (7%) και χαμηλό πληθωρισμό (2%). Το σημείο B, το οποίο προκύπτει όταν η συνολική ζήτηση είναι υψηλή, έχει χαμηλή ανεργία (4%) Μακροοικονομική και υψηλόθεωρία πληθωρισμό (6%). 36

37 Πληθωρισμός Μονεταριστές (προσαρμοζόμενες προσδοκίες) Αμφισβητήθηκε η σταθερότητα της καμπύλης. 2 1 U 1 A E U* Ανεργία PC 1 Έστω ότι η οικονομία ξεκινάει από το Ε, με την ανεργία στο φυσικό της ποσοστό U* και τον πληθωρισμό στο 1. Μια αύξηση των δημοσίων δαπανών που χρηματοδοτείται από μια επεκτατική νομισματική πολιτική, φέρνει την οικονομία στο Α, με χαμηλότερη ανεργία (U1), αλλά πληθωρισμό αλλά τι συμβαίνει μετά; Μακροοικονομική Θεωρία 37

38 Πληθωρισμός Μονεταριστές (προσαρμοζόμενες προσδοκίες) 2 1 A LRPC B E Αν η ονομαστική προσφορά χρήματος συνεχίσει να αυξάνεται με τον ίδιο ρυθμό, η οικονομία θα καταλήξει στο Β στην καμπύλη PC2. Στο Β, οι πληθωριστικές προσδοκίες ισούνται με τον πραγματικό πληθωρισμό και έχει γίνει επαναδιαπραγμάτευση των ονομαστικών μισθών με αποτέλεσμα ο πραγματικός μισθός, άρα και η απασχόληση, να βρίσκεται στο επίπεδο που ήταν πριν τη νομισματική επέκταση. U 1 U* PC 1 PC 2 Ανεργία Δηλαδή, στη μακροχρόνια περίοδο δεν υπάρχει ανταλλακτική σχέση μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας. Μακροοικονομική Θεωρία 38

39 Η μακροχρόνια Καμπύλη Phillips και το Υπόδειγμα συνολικής ζήτησης και συνολικής προσφοράς Μακροοικονομική Θεωρία 39

40 Η μακροχρόνια Καμπύλη Phillips και το Υπόδειγμα συνολικής ζήτησης και συνολικής προσφοράς Το τμήμα (α) παρουσιάζει το υπόδειγμα συνολικής ζήτησης και συνολικής προσφοράς με μια κάθετη καμπύλη συνολικής προσφοράς. Όταν μια επεκτατική νομισματική πολιτική μετατοπίζει την καμπύλη συνολικής ζήτησης προς τα δεξιά από AD 1 σε AD 2, η ισορροπία μετακινείται από το σημείο A στο σημείο B. Το επίπεδο τιμών αυξάνεται από Ρ 1 παραμένει ίδια. σε Ρ 2, ενώ η παραγωγή Το τμήμα (β) δείχνει τη μακροχρόνια καμπύλη Phillips, η οποία είναι κάθετη στο φυσικό ποσοστό ανεργίας. Η επεκτατική νομισματική πολιτική μετακινεί την οικονομία από χαμηλότερο πληθωρισμό (σημείο A) σε υψηλότερο πληθωρισμό (σημείο B) χωρίς να αλλάξει το ποσοστό ανεργίας. Μακροοικονομική Θεωρία 40

41 Μονεταριστές (προσαρμοζόμενες προσδοκίες) Πληθωρισμός LRPC Ουσιαστικά, η μακροχρόνια καμπύλη Phillips είναι κάθετη, καθώς η οικονομία προσαρμόζεται πάντα στο επίπεδο U*. 2 1 A B E U 1 U* PC 1 PC 2 Ανεργία Η βραχυχρόνια καμπύλη Phillips δείχνει απλά μια βραχυχρόνια ανταλλακτική σχέση. Η θέση της μπορεί να εξαρτάται από τις πληθωριστικές προσδοκίες. Μακροοικονομική Θεωρία 41

42 Η μακροχρόνια καμπύλη Phillips Η κάθετη μακροχρόνια καμπύλη Phillips υποδηλώνει ότι, αργά ή γρήγορα, η οικονομία θα επιστρέψει στο U* ανεξάρτητα από το ύψος του πληθωρισμού. Δεν υπάρχει ανταλλακτική σχέση μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας. Οι μόνιμες διαταραχές της προσφοράς μεταβάλλουν το φυσικό ποσοστό ανεργίας και προκαλούν μετατόπιση της μακροχρόνιας καμπύλης. Η θέση της βραχυχρόνιας καμπύλης Phillips εξαρτάται από τον προσδοκώμενο πληθωρισμό. Αντανακλά τον «κληρονομημένο» ρυθμό αύξησης των ονομαστικών ημερομισθίων (συλλογικές συμβάσεις). Στο σημείο μακροχρόνιας ισορροπίας οι προσδοκίες εκπληρώνονται. Μακροοικονομική Θεωρία 42

43 Η βραχυχρόνια καμπύλη Phillips Η ταχύτητα με την οποία η οικονομία επιστρέφει στην προηγούμενη θέση της (μετά από κάποια διαταραχή της ζήτησης), κινούμενη κατά μήκος της καμπύλης Phillips, εξαρτάται από δύο πράγματα: 1. το βαθμό ευκαμψίας των ονομαστικών μισθών (άρα και των τιμών). 2. Το βαθμό που η νομισματική πολιτική προσαρμόζει τα επιτόκια για να αποκαταστήσει συντομότερα τη ζήτηση. Μακροοικονομική Θεωρία 43

44 Η Αντιπληθωριστική Νομισματική Πολιτική Βραχυχρόνια και Μακροχρόνια Μακροοικονομική Θεωρία 44