ΟΜΑΔΑ ΜΕΛΕΤΗΣ. Δασολόγος, MSc Διαχείρισης Περιβάλλοντος

Transcript

1 ΟΜΑΔΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΝΔΙΑΙΤΗΜΑ Σύμβουλοι Διαχείρισης Αποκατάστασης Οικοσυστημάτων Συντονισμός Μελέτης Άννα Γκατζέλια Βιολόγος DEA Οικολογίας Συντονισμός Αξιολόγηση - Προτάσεις Διοικητικής Διαχείρισης, Θέματα Χωροταξίας Τάσος Δημαλέξης Βιολόγος - PhD Οικολογίας Συντονισμός Αξιολόγηση Προτάσεις Διαχείρισης Σουζάνα Ανδρίτσου Δασολόγος, MSc Διαχείρισης Περιβάλλοντος Σύμβουλος σε θέματα βλάστησης - οικοσυστημάτων Νίκος Δημητρακόπουλος Πολ. Μηχανικός ΕΜΠ Θέματα Τεχνικών Υποδομών Ροδόπη Στέφα Νομικός Σύμβουλος Θέματα Νομοθεσίας ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ Κατερίνα Βαρδινογιάννη Βιολόγος, PhD Πανίδα Ασπόνδυλα Κώστας Γρίβας Γεωπόνος, MSc Χρήσεις γης Παραγωγικές δραστηριότητες Γιώργος Γωνιανάκης Πολ. Μηχανικός ΕΜΠ Παραγωγή Χαρτών GIS Μιχάλης Δρετάκης Βιολόγος, MSc Οικολογίας Ορνιθοπανίδα Άννα Καγιαμπάκη Περιβαλλοντολόγος Βλάστηση - Χλωρίδα Πέτρος Λυμπεράκης Βιολόγος - Ζωολόγος Πανίδα Σπονδυλόζωα Μιχάλης Προμπονάς Φυσικός- Περιβαλλοντολόγος, PhD Ανθρωπογενές περιβάλλον Απόστολος Τριχάς Βιολόγος, PhD Πανίδα Ασπόνδυλα Χαράλαμπος Φασουλάς Γεωλόγος, PhD Γεωλογία Υδρογεωλογία - Υδρολογία Σταύρος Ξηρουχάκης Βιολόγος, MSc Διαχείρισης Άγριας Ζωής Αρπακτικά Γυπαετός

2 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 1 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα μελέτη εκπονήθηκε, στα πλαίσια προγράμματος LIFE B4-3200/98/444, «Προστασία του Γυπαετού στην Ελλάδα», που ξεκίνησε το 1998 και ολοκληρώνεται στα τέλη του 2001, διάρκειας 38 μηνών, που υλοποιείται από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης (ΜΦΙΚ) σε συνεργασία με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία (ΕΟΕ). Στόχος του προγράμματος είναι η λήψη μέτρων για τη διατήρηση του είδους σε ολόκληρη την Ελλάδα. Το πρόγραμμα υλοποιείται σε 10 ορεινές περιοχές της χώρας που αποτελούν προτεινόμενες περιοχές του Δικτύου «NATURA 2000», 7 στην Κρήτη (Όρη Σελίνου, Λευκά Όρη, Ασή Γωνιά- Καλλικράτης- Ασφένδου, Ψηλορείτης, Κέδρος, Αστερούσια, Δίκτη) και 3 στην ηπειρωτική Ελλάδα (Παρνασσός, Γκιώνα, Όλυμπος). Το πρόγραμμα εστιάζεται στη Διατήρηση προστασία του Γυπαετού και των ενδιαιτημάτων του σε επιλεγμένες περιοχές μέσω της εκπόνησης Διαχειριστικών Σχεδίων και Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (που θα οδηγήσουν σε Προεδρικά Διατάγματα θεσμοθέτησης της προστασίας). Η παρούσα μελέτη αποτελεί μέρος της συγκεκριμένης δράσης. Η μελέτη έχει συνταχθεί σύμφωνα με τις προδιαγραφές του άρθρου 11 και τον πίνακα 4 του άρθρου 16 της υπ' αριθμ /5387/1990 Κ.Υ.Α. (ΦΕΚ 678/Β ), οι οποίες επεξεργάστηκαν από την ομάδα μελέτης, προτάθηκαν στις αρμόδιες διευθύνσεις των Υπουργείων ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε και Γεωργίας και έγιναν αποδεκτές. Όσον αφορά τις προτάσεις διατήρησης του Γυπαετού, ακολουθούν τις κατευθύνσεις που απορρέουν από το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Δράσης για το είδος της αρμόδιας Επιτροπής (Ornis Committee). Οι προτάσεις οριοθέτησης και διοικητικής διαχείρισης της περιοχής ακολούθησαν το προβλεπόμενο πλαίσιο των νόμων Ν.1650/86 και Ν.2742/99.

3 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 2 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστούμε θερμά τις πιο κάτω αναφερόμενες υπηρεσίες που με την συνεργασία τους και την παροχή στοιχείων συνέβαλλαν στην αρτιότερη εκπόνηση αυτής της μελέτης: Διεύθυνση Δασών Περιφέρειας Κρήτης Διεύθυνση Δασών Νομού Χανίων και Ρεθύμνου ΚΕ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων 13 η Εφορεία Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων Τεχνικές Υπηρεσίες Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Χανίων και Ρεθύμνου Περιφέρεια Κρήτης Γενική Διεύθυνση Υπουργείο Γεωργίας Διεύθυνση Αισθητικών Δασών Δρυμών και Θήρας Υ.ΠΕ.Χ.Ω.Δ.Ε Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία

4 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 3 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Το πρόγραμμα LIFE για τη διατήρηση του Γυπαετού στην Ελλάδα Ο Γυπαετός είναι το σπανιότερο είδος γύπα στην Ευρωπαϊκή ήπειρο αλλά και στον ευρύτερο χώρο της Μεσογείου. Αποτελεί το μεγαλύτερο αρπακτικό σε μέγεθος (>110 cm, λόγω της μακριάς του ουράς) ενώ το άνοιγμα των φτερούγων ξεπερνά τα 2,50 μ. Το βάρος του σε σχέση με το μέγεθος του είναι μάλλον μικρό και κυμαίνεται ανάλογα με το φύλο σε 5-7 κιλά (Cramp & Simmons 1980; Brown 1989). Είναι είδος προτεραιότητας για την Ευρωπαϊκή Ένωση και προστατεύεται από την Κοινοτική Οδηγία 79/409/ΕΟΚ (Παράρτημα I). Έχει επίσης καταχωρηθεί στα είδη που κινδυνεύουν με εξαφάνιση στο Ευρωπαϊκό και Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο Απειλούμενων Σπονδυλοζώων. Η Κρήτη φιλοξενεί σήμερα το μοναδικό βιώσιμο πληθυσμό Γυπαετού στην Ελλάδα, με μόλις 4 αναπαραγωγικά ζευγάρια και όχι περισσότερα από 25 άτομα. Η μείωση του είδους ήταν δραματική τις τελευταίες δύο δεκαετίες και ειδικότερα στα τέλη της δεκαετίας του Το είδος κατανέμεται σε όλους τους ορεινούς όγκους της Κρήτης (13 επικράτειες), αλλά δυστυχώς εκτός από τα αναπαραγωγικά ζευγάρια, όλες οι υπόλοιπες περιοχές φιλοξενούν μοναχικά πουλιά χωρίς ταίρι. Το μέσο μέγεθος επικράτειας είναι 350 τετρ. χιλιόμετρα όπου το είδος ψάχνει καθημερινά την τροφή του. Οι φωλιές βρίσκονται σε υψόμετρο που κυμαίνεται από μέτρα, πάντα μέσα σε μικρές σπηλιές, σε κάθετους βράχους. Στην Ελλάδα, καμία μελέτη και διαχείριση με εθνική πρωτοβουλία δεν πραγματοποιήθηκε μέχρι τα μέσα της περασμένης δεκαετίας. Το 1995 ένα κοινοτικό πρόγραμμα LIFE με ανάδοχο την εταιρεία Άμεση Επέμβαση για την Προστασία της Άγρια Φύσης (ΑΕΠΑΦ) υλοποίησε μονοετή μελέτη για το είδος στην Κρήτη. Το 1998 ξεκίνησε το παρόν πρόγραμμα LIFE B4-3200/98/444, με τίτλο «Προστασία του Γυπαετού στην Ελλάδα», διάρκειας 38 μηνών που υλοποιείται από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης (ΜΦΙΚ), σε συνεργασία με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία (ΕΟΕ). Στόχος του προγράμματος είναι η λήψη μέτρων για τη διατήρηση του είδους σε ολόκληρη την Ελλάδα. Συγκεκριμένα, το πρόγραμμα

5 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 4 ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1998 και ολοκληρώνεται στα τέλη του Υλοποιείται σε 10 ορεινές περιοχές της χώρας που ανήκουν στο Δίκτυο «Φύση 2000», 7 στην Κρήτη (Όρη Σελίνου, Λευκά Όρη, Ασή Γωνιά-Καλλικράτης-Ασφένδου, Ψηλορείτης, Κέδρος, Αστερούσια, Δίκτη) και 3 στην ηπειρωτική Ελλάδα (Παρνασσός, Γκιώνα, Όλυμπος), που αποτελούν τα τελευταία καταφύγια του είδους στην Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος δίνεται έμφαση στα ακόλουθα σημεία: Διατήρηση προστασία του Γυπαετού και των ενδιαιτημάτων του σε ορισμένες περιοχές του προγράμματος μέσω της εκπόνησης Διαχειριστικών Σχεδίων και Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (που θα οδηγήσουν σε Προεδρικά Διατάγματα θεσμοθέτησης της προστασίας). Η παρούσα μελέτη αποτελεί μέρος της συγκεκριμένης δράσης. Έρευνα και παρακολούθηση της κατάστασης του πληθυσμού του είδους και της αναπαραγωγικής του δραστηριότητας σε εθνικό επίπεδο. Διερεύνηση των δυνατοτήτων αποκατάστασης βιώσιμων πληθυσμών ή επανεισαγωγής του είδους, όπου κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Λήψη ειδικών μέτρων δράσεων για την επιβίωση του Γυπαετού τόσο στην Κρήτη όσο και στην ηπειρωτική Ελλάδα, όπως: Ενίσχυση της παραδοσιακής κτηνοτροφίας και προώθηση των βιώσιμων συστημάτων βόσκησης και χρήσεων γης. Παροχή επιπρόσθετης τροφής για τους Γυπαετούς σε κατάλληλα επιλεγμένες θέσεις. Φύλαξη των σημαντικότερων περιοχών για το είδος, όπως θέσεις αναπαραγωγής, κουρνιάσματος και τροφοληψίας. Συνεργασία με Περιβαλλοντικές Οργανώσεις, Συλλόγους και Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης στις περιοχές υλοποίησης του προγράμματος, ώστε να καταστεί αποτελεσματικότερη η προστασία του Γυπαετού. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυσμού μέσω διαφόρων δραστηριοτήτων (παραγωγή ενημερωτικού υλικού και βίντεο, πραγματοποίηση σεμιναρίων και διαλέξεων, λειτουργία Κέντρων Ενημέρωσης κ.ά.). Υλοποίηση προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Η μέχρι τώρα υλοποίηση του προγράμματος έδειξε ότι το είδος έχει πάψει να φωλιάζει στην Στερεά Ελλάδα και η πιθανότητα ύπαρξής του στους ορεινούς όγκους της

6 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 5 Γκιώνας, του Παρνασσού και των Βαρδουσίων καθώς επίσης και του Ολύμπου θεωρείται μηδαμινή. Κύρια αιτία εξαφάνισης του θεωρείται η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων για την εξολόθρευση του λύκου. Η επανεισαγωγή του είδους αποτελεί την μοναδική λύση επανάκαμψης του αλλά απαιτείται η κατάλληλη υποδομή, η ύπαρξη γενετικού υλικού (γεννήτορες) και η βασική προϋπόθεση να εξαλειφθούν οι λόγοι που το οδήγησαν στην εξαφάνιση. Στην Κρήτη ο πληθυσμός του Γυπαετού ήταν 10 ζευγάρια μέχρι τουλάχιστον τα τέλη του 1997 και τις αρχές του Σήμερα ο αριθμός των μοναχικών ατόμων χωρίς ταίρι έχει αυξηθεί και δεν υπάρχουν περισσότερα από 4 αναπαραγωγικά ζευγάρια. Ο συνολικός αριθμός ατόμων είναι 23 (17 ενήλικα και 6 νεαρά και ανώριμα). Η διεθνής εμπειρία και πρακτική σε θέματα προστασίας του Γυπαετού Όσο αφορά την διατήρηση του είδους, σε όλες τις περιοχές της Ευρώπης όπου αυτό ενδημεί, έχουν υλοποιηθεί διαχειριστικά προγράμματα για την επιβίωση του με εθνικούς ή κοινοτικούς πόρους. Στα Πυρηναία, δράσεις όπως παρακολούθηση και μελέτη του πληθυσμού, προγράμματα ενημέρωσης, επεξεργασία θεσμικού πλαισίου προστασίας, παροχή τροφής μέσω της λειτουργίας ταϊστρών, φύλαξη των θέσεων φωλιάσματος κ.λ.π βρίσκονται σε εξέλιξη από την δεκαετία του Στην Κορσική, οι περισσότερες επικράτειες και κυρίως οι θέσεις φωλιάσματος βρίσκονται στο εθνικό πάρκο του νησιού και υπόκεινται σε συνεχή παρακολούθηση και προστασία από το 1983 (Seguin 1999). Οι κυριότερες δράσεις εκτός από την παρακολούθηση (monitoring), που υλοποιούνται πανευρωπαϊκά για την διατήρηση του πληθυσμού του είδους είναι: Θεσμοθέτηση της προστασίας των περιοχών που ενδημεί το είδος με ιδιαίτερη έμφαση στις θέσεις φωλιάσματος. Με βάση την κοινοτική οδηγία 79/409/ΕC όλες οι περιοχές αναπαραγωγής του Γυπαετού θα πρέπει να ανακηρυχθούν σε Ειδικές Ζώνες Προστασίας (SPA: Special Protection Areas). Mελέτη της βιολογίας του είδους, με έμφαση στη διευκρίνιση των αιτίων απώλειας των νεοσσών και των αποτυχημένων προσπαθειών φωλιάσματος. Διαχείριση για αποκατάσταση του βιοτόπου του είδους και αύξηση της διαθεσιμότητας τροφής με την τόνωση της παραδοσιακής κτηνοτροφίας, την εισαγωγή άγριων οπληφόρων, τη θεσμοθέτηση και αποτελεσματική φύλαξη καταφυγίων άγριας ζωής, την λειτουργία ταϊστρών και τον έλεγχο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, κυρίως της παράνομης χρήσης των δηλητηριασμένων δολωμάτων κ.λ.π

7 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 6 Διαχείριση για ανάκαμψη του πληθυσμού του είδους όπως το πρόγραμμα επανεισαγωγής στις Άλπεις, ή μέσω αύξησης της αναπαραγωγικής επιτυχίας με την διάσωση του δεύτερου νεοσσού, την ανατροφή του σε αιχμαλωσία και την απελευθέρωσή του σε επιλεγμένες περιοχές. Αποτελέσματα των παραπάνω δράσεων ήταν: 1. Η αύξηση της κατανομής του είδους και ο επανεποικισμός πολλών παραδοσιακών περιοχών του. Το 1985 η εξάπλωση του είδους στα Πυρηναία κατελάμβανε km 2 με πληθυσμιακή πυκνότητα 2,3 ζευγάρια ανά km 2 ενώ το 1998 έφτασε τα km 2 με πυκνότητα 3,2 ζευγών ανά 1000 km 2. Μέσα σε ένα διάστημα 14 χρόνων το είδος κατέλαβε 8,400 km 2 κατάλληλου βιοτόπου με 45 νέες επικράτειες εκ των οποίων οι 15 ήταν αποτέλεσμα των ταϊστρών (Heredia & Razin 1999). 2. Η αύξηση του αναπαραγόμενου πληθυσμού των Πυρηναίων κατά 2,5% ετησίως από το 1985 μέχρι σήμερα. Δηλαδή κάθε χρόνο έχουμε την δημιουργία σχεδόν 2 καινούργιων ζευγαριών. Από 49 ζευγάρια το 1985 φτάσαμε σε 90 το (Heredia & Razin 1999). 3. Η αύξηση της βιωσιμότητας των νεαρών ατόμων τα οποία αποτελούν σχεδόν το 50% του συνολικού πληθυσμού του είδους (Antor 1999). 4. Η αύξηση του πληθυσμού της Κορσικής από 8 σε 10 ζευγάρια που πλησιάζουν την φέρουσα ικανότητα του νησιού. Τα κύρια διαχειριστικά συμπεράσματα που προέκυψαν από την υλοποίηση και αξιολόγηση των παραπάνω δράσεων συνοψίζονται στα εξής: 1. Είναι απολύτως απαραίτητη η μόνιμη παρακολούθηση του είδους και της εξέλιξης των πληθυσμών του, 2. Απαιτείται ο αποτελεσματικός έλεγχος των παράνομων δραστηριοτήτων, ιδιαίτερα μέσω της δημιουργίας και αποτελεσματικής λειτουργίας Προστατευόμενων Περιοχών, όπου ο έλεγχος και η φύλαξη ελαχιστοποιούν τις δραστηριότητες αυτές. Μέχρι την πλήρη αποκατάσταση των συνθηκών ενδιαιτήματος του είδους και την επαναφορά των πληθυσμών του σε επίπεδα υψηλότερα από το κρίσιμο μέγεθος, απαιτείται η σταθερή μακροχρόνια λειτουργία ταϊστρών για αύξηση της διαθεσιμότητας τροφής και της επιτυχίας αναπαραγωγής του Γυπαετού (π.χ. 16 ταίστρες στην Ισπανία που λειτουργούν πάνω από δέκα χρόνια).

8 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ Αναγνώριση Οριοθέτηση της περιοχής μελέτης και της ευρύτερης περιοχής Ως περιοχή μελέτης ορίζεται η προτεινόμενη για ένταξη στο δίκτυο NATURA 2000 περιοχή Ασφένδου Καλλικράτη, με κωδικό GR Τα όρια της περιοχής περιγράφονται στο σχετικό χάρτη του παραρτήματος. Η περιοχή αποτελεί την ανατολική απόληξη των Λευκών Ορέων και τμήμα του όρους Τρυπάλι. Χωρίζεται από τον κύριο όγκο των Λευκών ορέων μέσω της πολύ μεγάλης κοιλάδας, που ξεκινάει από το οροπέδιο Ασκύφου και καταλήγει στο φαράγγι του Ιμπρου, που βρίσκεται στα δυτικά της περιοχής μελέτης. Εκτείνεται δε στους Νομούς Χανίων και Ρεθύμνου, είναι ορεινή με μεγάλο υψόμετρο και πολύ απότομο και ευμετάβλητο ανάγλυφο, περιέχει όμως και πεδινές έως παραθαλάσσιες εκτάσεις, με επίπεδη μορφολογία και ήπιο ανάγλυφο, κυρίως στις νότιες υπώρειες του ορεινού όγκου. Ως ευρύτερη περιοχή μελέτης ορίζονται οι Νομοί Χανίων και Ρεθύμνου, που συνιστούν το ευρύτερο διοικητικό, οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο που διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργία και τις προοπτικές της περιοχής μελέτης. Ταυτόχρονα, οι ανάγκες του προστατευτέου αντικειμένου (ιδιαίτερα του Γυπαετού) για μεγάλη επικράτεια και η επικοινωνία του πληθυσμού της περιοχής με αυτούς των γειτονικών ορεινών όγκων (Λευκά Όρη, Κουρταλιώτικο φαράγγι, Κέδρος, Ψηλορείτης), δημιουργούν την ανάγκη καθορισμού εκτενούς ευρύτερης περιοχής μελέτης, που να εμπεριέχει όλα τα ζωτικά για την προστασία φυσικά, διοικητικά, οικονομικά και κοινωνικά στοιχεία Πλαίσιο για την εκπόνηση της μελέτης Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται καταγραφή της νομοθεσίας που έχει θεσπίσει η Ελληνική Πολιτεία για την προστασία σημαντικών φυσικών περιοχών, των ειδών και των ενδιαιτημάτων τους, των κειμένων του διεθνούς δικαίου για την προστασία της άγριας ζωής που έχει κυρώσει η χώρα μας και το ευρύτερο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολιτικής για την προστασία της φύσης και την αειφορική χρήση των φυσικών πόρων, όπως υλοποιείται μέσα από σχετικές κοινοτικές οδηγίες και αποφάσεις για την εφαρμογή τους. Με βάση το πλαίσιο αυτό θα διαμορφωθούν οι προτάσεις οριοθέτησης, προστασίας και διαχείρισης της περιοχής μελέτης. Η καταγραφή επικεντρώνεται κυρίως σε θέματα που αφορούν άμεσα την περιοχή μελέτης.

9 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 8 Ελληνική Νομοθεσία N. 2637/ 98 «Σύσταση Οργανισμού Πιστοποίησης Λογαριασμών, Οργανισμού Πληρωμών και ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων, Οργανισμού Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων Γενικών Διευθύνσεων και θέσεων προσωπικού στο Υπουργείο Γεωργίας και Εταιρείας Αξιοποίησης Αγροτικής Γης Α.Ε και άλλες διατάξεις» Άρθρο 57: Τροποποίηση και συμπλήρωση διατάξεων του ν.δ 86/1969 Δασικός Κώδιξ Τα υφιστάμενα καταφύγια θηραμάτων σύμφωνα με τον εν λόγω νόμο μετονομάζονται σε καταφύγια άγριας ζωής. Με αποφάσεις του οικείου Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας, που δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, ιδρύονται καταφύγια άγριας ζωής σε δασικές, δασοσκεπείς, χορτολιβαδικές, ελώδεις, υγροτοπικές, αγροτικές, παρόχθιες, παραλίμνιες και παράκτιες εκτάσεις, καθώς και σε ερημονησίδες, με την προϋπόθεση ότι οι εκτάσεις αυτές, είτε είναι απαραίτητες για την διατροφή, διαχείμαση, αναπαραγωγή ή διάσωση των ειδών της άγριας πανίδας ή αυτοφυούς χλωρίδας, είτε είναι απαραίτητες για την επιβίωση ενός ή περισσότερων ειδών της άγριας πανίδας ή αυτοφυούς χλωρίδας που είναι μοναδικά, σπάνια ή απειλούνται με εξαφάνιση, είτε αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα τύπου βιοτόπου. Στην περιοχή μελέτης βρίσκεται το καταφύγιο Περισυνάκη Αγριμοκεφάλας Μανίκα Δ. Σφακίων έκτασης στρ το οποίο θεσμοθετήθηκε πρόσφατα για την προστασία του γυπαετού και του ενδημικού φυτού Centaurea poculatoris. Στη συνέχεια αναφέρονται συνοπτικά ορισμένες από τις δραστηριότητες που επιτρέπονται και τις απαγορεύσεις στα καταφύγια άγριας ζωής: Απαγορεύεται το κυνήγι κάθε ζώου και η καταστροφή κάθε είδους ζώνης με φυσική βλάστηση, των φυτοφρακτών, ή αμμοληψία, η αποστράγγιση και αποξήρανση ελωδών εκτάσεων, η ρύπανση των υδατικών πόρων και η ένταξη έκτασης καταφυγίου άγριας ζωής σε πολεοδομικό ή ρυμοτομικό σχεδιασμό. Επιτρέπεται η εκτέλεση έργων ή εργασιών και ιδίως αλιευτικά έργα, έργα αναδασμού, τουριστικές και βιομηχανικές εγκαταστάσεις, κατασκηνώσεις, λατομεία, μεταλλεία και δρόμοι αφού προηγουμένως έχει υποβληθεί μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων τύπου Α και έχει χορηγηθεί έγκριση περιβαλλοντικών όρων.

10 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 9 Επιτρέπεται η σύλληψη ζώων και η συλλογή φυτών για επιστημονικούς σκοπούς. Η μεταφορά άγριας πανίδας για τον εμπλουτισμό άλλων περιοχών επιτρέπεται να εκτελείται μόνο, από τη Δασική Υπηρεσία. Καθορίζονται από τη Δασική Υπηρεσία, ειδικά έργα βελτίωσης του βιοτόπου των καταφυγίων άγριας ζωής και έργα ικανοποίησης των οικολογικών αναγκών τους. Επιτρέπεται η τοποθέτηση μπάρας ελέγχου της πρόσβασης σε δασικούς δρόμους που οδηγούν εντός του καταφυγίου, κατά την κρίση του αρμόδιου δασαρχείου. Οι παραβάτες τιμωρούνται με πρόστιμο. Π.Δ. 67/1981 : Για τη προστασία της αυτοφυούς χλωρίδας και άγριας πανίδας και καθορισμού διαδικασίας συντονισμού και ελέγχου της έρευνας αυτών. (ΦΕΚ 23, 43/Α) Με το διάταγμα αυτό κηρύσσονται προστατευόμενα 775 είδη αυτοφυούς χλωρίδας και 225 είδη άγριας πανίδας (εκτός από πουλιά), τα οποία αναγράφονται με την επιστημονική τους ονομασία σε συνοδευτικά παραρτήματα. Σύμφωνα με το διάταγμα απαγορεύεται σε όλη τη χώρα και για όλο το έτος : η συλλογή, η μεταφύτευση, η εκρίζωση, η κοπή, η μεταφορά, η πώληση και η αγορά, η εξαγωγή και η καταστροφή γενικά, των 775 ειδών αυτοφυούς χλωρίδας. Ο φόνος, η απόπειρα φόνου, η κακοποίηση, ο τραυματισμός, η πρόκληση βλάβης, η κατοχή, η σύλληψη, η ταρίχευση, η αγορά, η πώληση, η μεταφορά και η εξαγωγή των 225 ειδών της άγριας πανίδας (εκτός από τα πουλιά). Η έρευνα σχετικά με τα είδη επιτρέπεται αλλά με όρους. Απαγορεύεται για την καταπολέμηση των εκάστοτε καθορισμένων επιβλαβών ειδών, η χρησιμοποίηση τοξικών ουσιών, και γενικότερα δηλητηριωδών ουσιών, εφ όσον αυτές θέτουν σε κίνδυνο τα προστατευόμενα είδη. Αρμόδιος φορέας για την επιβολή των παραπάνω μέτρων ορίζεται από το Υπουργείο Γεωργίας.

11 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 10 Ν. 1335/1983: Κύρωση διεθνούς σύμβασης (Βέρνη, ) για την διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης. (Σύμβαση Βέρνης, ΦΕΚ32/Α) Με την σύμβαση της Βέρνης προστατεύονται είδη της άγριας πανίδας και της αυτοφυούς χλωρίδας που παρατίθενται στα συνοδευτικά παραρτήματα Ι, ΙΙ και ΙΙΙ. Επίσης, προστατεύονται οι περιοχές στις οποίες ζουν τα είδη αυτά, καθώς και οι φυσικοί βιότοποι που απειλούνται με εξαφάνιση. Λαμβάνονται τα κατάλληλα και αναγκαία νομοθετικά και κανονιστικά μέτρα για την προστασία των ενδιαιτημάτων των αυτοφυούς ειδών χλωρίδας και άγριας πανίδας, ιδιαιτέρως αυτών που απαριθμούνται στα παραρτήματα Ι & ΙΙ και για τη διαφύλαξη των φυσικών ενδιαιτημάτων που απειλούνται με εξαφάνιση. Λαμβάνεται υπ όψιν, κατά την χάραξη της χωροταξικής και αναπτυξιακής πολιτικής, η ανάγκη της διατήρησης των προστατευόμενων φυσικών περιοχών. Αναλαμβάνεται η υποχρέωση να αποδοθεί περισσότερη προστασία στις περιοχές που έχουν σημασία για τα μεταναστευτικά είδη, τα οποία παρατίθενται στα παραρτήματα ΙΙ & ΙΙΙ. Απαγορεύεται η ηθελημένη συγκομιδή καρπών, η περισυλλογή, η κοπή ή η εκρίζωση και εφ όσον είναι ανάγκη, η κατοχή ή η εμπορία των ειδών της αυτοφυούς χλωρίδας που παρατίθενται στο παράρτημα Ι. Απαγορεύεται για τα είδη άγριας πανίδας που παρατίθενται στο παράρτημα ΙΙ, η σύλληψη, η κατοχή και η θανάτωσή τους, η βλάβη ή η καταστροφή των τόπων αναπαραγωγής ή ανάπαυσής τους, η ενόχληση κατά τη περίοδο αναπαραγωγής, εξάρτησης και χειμερίας νάρκης, η καταστροφή, συλλογή ή κατοχή των αβγών τους και η κατοχή ή το εμπόριο των ειδών αυτών ζωντανών η νεκρών. Για τα είδη της άγριας πανίδας που παρατίθενται στο παράρτημα ΙΙΙ, καθιερώνονται περίοδοι απαγόρευσης κυνηγιού, απαγορεύεται προσωρινά ή τοπικά η εκμετάλλευση, αν χρειάζεται, ούτως ώστε να αυξηθούν σε ικανοποιητικό επίπεδο. Απαγορεύεται η χρήση των μέσων που παρατίθενται στο παράρτημα ΙV, όπως : δόκανα, μαγνητόφωνα, εκρηκτικές ύλες, δηλητήρια, πηγές τεχνητού φωτός, παγίδες, καθρέπτες, ημιαυτόματα ή αυτόματα όπλα με γεμιστήρα που μπορεί να περιέχει πάνω από δύο φυσίγγια, κ.α.

12 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 11 Ν. 1650/1986: Για τη προστασία της του περιβάλλοντος άρθρα 20, 22 (ΦΕΚ 160/Α) Τα είδη της αυτοφυούς χλωρίδας και της άγριας πανίδας προστατεύονται και διατηρούνται (μαζί με την βιοκοινότητα και τον βιότοπο ή το ενδιαίτημά τους) ως βιογενετικά αποθέματα και ως συστατικά στοιχεία των οικοσυστημάτων. Ιδιαιτέρως προστατεύονται και διατηρούνται είδη που είναι σπάνια ή απειλούνται με εξαφάνιση. Ακόμη, προστατεύονται τα είδη των οποίων ο πληθυσμός, χωρίς να διατρέχει άμεσο κίνδυνο εξαφάνισης, εμφανίζει τάση μείωσης λόγω υποβάθμισης ή αλλοίωσης των βιοτόπων όπου διαμένουν τα είδη αυτά ή λόγω υπερεκμετάλλευσης του είδους. Τέλος, προστατεύονται τα είδη που έχουν ιδιαίτερη οικολογική, επιστημονική, γενετική, παραδοσιακή ή οικονομική αξία. Τα μέτρα προστασίας που προβλέπονται στο συγκεκριμένο άρθρο είναι : Η άσκηση της γεωργίας, της δασοπονίας, της θήρας και της αλιείας καθώς επίσης η φυτοπροστασία και η υγειονομική προστασία των ζώων εναρμονίζονται με τις ανάγκες προστασίας της αυτοφυούς χλωρίδας και της άγριας πανίδας. Με Κοινή Απόφαση των Υπουργών Γεωργίας, ΠΕΧΩΔΕ και άλλου κατά περίπτωση αρμοδίου υπουργού, καθορίζονται οι αναγκαίοι προς τούτο όροι και προϋποθέσεις. Για τις υλικές ζημιές που προκαλούνται σε γεωργικές, κτηνοτροφικές ή άλλες αγροτικές εκμεταλλεύσεις ή εγκαταστάσεις ή αλιευτικά εργαλεία από είδη άγριας πανίδας που έχουν χαρακτηριστεί ως σπάνια ή απειλούμενα με εξαφάνιση, μπορούν να χορηγούνται, με απόφαση του Υπουργού Γεωργίας, αποζημιώσεις, επιδοτήσεις ή άλλες κατά περίπτωσιν παροχές. Η εκτίμηση των ζημιών γίνεται από την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Γεωργίας και η καταβολή των αποζημιώσεων από το Κεντρικό Ταμείο Γεωργίας, Κτηνοτροφίας και Δασών του ίδιου υπουργείου ή από άλλες πηγές χρηματοδότησης. Ν. 1650/1986 : Για τη προστασία της του περιβάλλοντος άρθρα 18, 21 (ΦΕΚ 160/Α) Η φύση και το τοπίο προστατεύονται και διατηρούνται, ώστε να διασφαλίζονται οι φυσικές διεργασίες, η αποδοτικότητα των φυσικών πόρων, η ισορροπία και η εξέλιξη των οικοσυστημάτων, καθώς και η ποικιλομορφία, η ιδιαιτερότητα ή η μοναδικότητα τους. Ο χαρακτηρισμός περιοχών, στοιχείων η συνόλων της φύσης και του τοπίου ως προστατευόμενων, καθώς και ο καθορισμός των ορίων και των τυχόν ζωνών προστασίας τους γίνονται με Προεδρικό Διάταγμα, που εκδίδεται μετά από πρόταση

13 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 12 των Υπουργών Γεωργίας, ΠΕΧΩΔΕ, Βιομηχανίας, Έρευνας και Τεχνολογίας και του, κατά περίπτωσιν αρμόδιου υπουργού, μετά από γνώμη του αρμόδιου νομαρχιακού συμβούλου. Σε κάθε περίπτωση η σύνταξη Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης είναι απαραίτητη για να τεκμηριωθεί η σημασία του προστατευμένου αντικειμένου και η σκοπιμότητα των προτεινόμενων μέτρων προστασίας. Τα σχέδια των Προεδρικών Διαταγμάτων ανακοινώνονται πριν την οριστική διατύπωση τους στους ενδιαφερόμενους. Το Προεδρικό διάταγμα χαρακτηρισμού καθορίζει αναγκαίους για την προστασία του συγκεκριμένου αντικειμένου γενικούς όρους, τις απαγορεύσεις και τους περιορισμούς, ρυθμίζει τα σχετικά με την αρμοδιότητα και τη διαδικασία έκδοσης και το περιεχόμενο των κανονισμών ή ειδικών σχεδίων ανάπτυξης και διαχείρισης και τέλος, καθορίζει τις, κατά περίπτωσιν, αρμόδιες για τη εφαρμογή τους υπηρεσίες. Αν οι επιβαλλόμενοι από τις πράξεις χαρακτηρισμού όροι, περιορισμοί και απαγορεύσεις είναι εξαιρετικά επαχθείς, με αποτέλεσμα να παρακωλύεται υπέρμετρα η άσκηση των εξουσιών που απορρέουν από το δικαίωμα της ιδιοκτησίας, το δημόσιο, ύστερα από το αίτηση των θιγομένων, μπορεί, κατά το μέρος του δυνατού, να αποδεχθεί είτε την ανταλλαγή των ιδιωτικών εκτάσεων με εκτάσεις του Δημοσίου είτε την καταβολή εφ άπαξ ή περιοδικής αποζημίωσης, είτε τη μεταφορά συντελεστή δόμησης σε άλλη ιδιοκτησία. Ν. 2204/1994: Κύρωση σύμβασης για την βιολογική ποικιλότητα, που υπεγράφη στο Ρίο Ντε Τζανέιρο στις 5 Ιουνίου 1992 (Φεκ 59/Α) και Απόφαση 93/626/ΕOK του Συμβουλίου. Αριθ. L309, Σκοπός της σύμβασης είναι, σύμφωνα με το άρθρο 1, η διατήρηση της Βιολογικής ποικιλότητας, η αειφορική χρήση των στοιχείων της και ο δίκαιος και ισότιμος καταμερισμός των πλεονεκτημάτων που θα προκύψουν από τη χρήση των γενετικών πόρων. Οι υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν τα συμβαλλόμενα κράτη, ταξινομούνται σε δύο ενότητες. Η πρώτη ενότητα (άρθρα 6-14) περιλαμβάνει τις υποχρεώσεις εκείνες που αφορούν στη διατήρηση, την προστασία και την αειφορική χρήση της βιολογικής ποικιλότητας. Η δεύτερη ενότητα (άρθρα 15-20) αφορά στους όρους και τις

14 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 13 προϋποθέσεις χρήσης της βιολογικής ποικιλότητας για τους βιοτεχνολογικούς σκοπούς. Ν.998/1979 (ΦΕΚ 289/Α) Για την προστασία των δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων της χώρας Σκοπός του νόμου είναι ο καθορισμός των συγκεκριμένων μέτρων προστασίας για τη διατήρηση, την ανάπτυξη και τη βελτίωση των δασών και των δασικών εκτάσεων γενικά. Τα μέτρα διαχείρισης αφορούν, στη χαρτογράφηση των δασών, τη σύνταξη δασικού κτηματολογίου, τους δασικούς δρόμους και τα δασοτεχνικά έργα, την ανανέωση και βελτίωση των δασών, την αντιμετώπιση των πυρκαγιών, τις δασώσεις και αναδασώσεις, κλπ. Ν.1650/1986 : Για την προστασία του περιβάλλοντος, άρθρα 3, 4 & 5 (ΦΕΚ 160/Α): ΚΥΑ 69269/5387/1990 Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, περιεχόμενο μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ) (ΦΕΚ 678/Β) Σκοπός του νόμου είναι, μεταξύ άλλων, η αποτελεσματική αποτροπή της ρύπανσης και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος με την αξιολόγηση των άμεσων και έμμεσων επιπτώσεων των έργων και των δραστηριοτήτων στο περιβάλλον και τη θέσπιση σχετικών κανόνων. Για την πραγματοποίηση νέων δημοσίων ή ιδιωτικών έργων και δραστηριοτήτων καθώς και για την επέκταση, τον εκσυγχρονισμό η την μετεγκατάσταση υφιστάμενων έργων και δραστηριοτήτων απαιτείται σύνταξη Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και στη συνέχεια, προέγκριση χωροθέτησης και έγκριση περιβαλλοντικών όρων. Τα έργα και οι δραστηριότητες αυτές κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες, ανάλογα με τις επιπτώσεις τους (ρύπανση, υποβάθμιση, κίνδυνος σοβαρού ατυχήματος) στο περιβάλλον. Η έγκριση των όρων για τη προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να χορηγηθεί άδεια εγκατάστασης ή πραγματοποίησης του έργου ή της δραστηριότητας. Για την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων για τα έργα και τις δραστηριότητες της πρώτης ομάδας της κατηγορίας Α (έργα, η φύση, το μέγεθος ή η έκταση των οποίων θεωρείται πιθανό ότι θα προκαλέσει σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον) απαιτείται υποβολή ΜΠΕ και για τα έργα της δεύτερης ομάδας της ίδιας κατηγορίας

15 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 14 απαιτείται η υποβολή ερωτηματολογίου ή ΜΠΕ, εφ όσον κριθεί, κατά το στάδιο της προέγκρισης χωροθέτησης, ότι πρέπει να συνταχθεί τέτοια μελέτη. Η προέγκριση χωροθέτησης αποτελεί προϋπόθεση της έγκρισης περιβαλλοντικών όρων και στην πραγματοποίηση νέων έργων ή δραστηριοτήτων της Α κατηγορίας. Η προέγκριση χωροθέτησης γίνεται με απόφαση του Υπουργείου ΠΕΧΩΔΕ ή του Γενικού Γραμματέα Περιφερείας, κατά περίπτωση (για τις περιπτώσεις προστατευόμενων ή σημαντικών φυσικών περιοχών η έγκριση δίνεται από το ΥΠΕΧΩΔΕ). Ν. 2742/99: Χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις. (ΦΕΚ 207/Α) Σκοπός του νόμου μεταξύ άλλων είναι η διευκρίνηση του καθεστώτος διοίκησης, λειτουργίας και διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών της χώρας. Περιγράφονται οι προϋποθέσεις σύστασης και οι δυνατές μορφές των Φορέων Διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών (Άρθρο 15), και διευκρινίζεται ότι μπορούν να δημιουργούνται φορείς διαχείρισης για περισσότερες από μία προστατευόμενες περιοχές. Υπάρχει ειδική πρόβλεψη (παράγραφος 3), σε περιπτώσεις απουσίας ή καθυστέρησης λειτουργίας φορέα διαχείρισης του προστατευτέου αντικειμένου, για τη δυνατότητα ανάθεσης της ευθύνης σύνταξης, παρακολούθησης της εφαρμογής και αξιολόγησης των κανονισμών διοίκησης και λειτουργίας και των σχεδίων διαχείρισης, σε υφιστάμενες δημόσιες υπηρεσίες, ή σε ειδικές υπηρεσίες που συνιστώνται για το σκοπό αυτό κατά τις κείμενες διατάξεις, σε ΟΤΑ και των δύο βαθμίδων, σε Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και δημόσια ερευνητικά κέντρα ή άλλα νομικά πρόσωπα δημόσιου ή ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα του ευρύτερου δημόσιου τομέα, καθώς και σε μη κερδοσκοπικά νομικά πρόσωπα του ιδιωτικού τομέα, που έχουν διακριθεί για το έργο τους στον τομέα προστασίας της φύσης ή γενικότερα της προστασίας του περιβάλλοντος και τα οποία διαθέτουν την κατάλληλη τεχνική και επιστημονική υποδομή, καθώς και αποδεδειγμένη εμπειρία στην υλοποίηση ανάλογων έργων. Η ανάθεση στις περιπτώσεις φορέων του δημόσιου ή του ευρύτερου δημόσιου τομέα γίνεται με το προεδρικό διάταγμα που προβλέπεται στις παρ. 1 και 2 του ν. 1650/86, ενώ σε όλες τις άλλες περιπτώσεις με σύμβαση που συνάπτεται μεταξύ του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ και του νομικού προσώπου που αναλαμβάνει τις παραπάνω αρμοδιότητες και η οποία καλείται σύμβαση διαχείρισης.

16 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 15 Στην αρμοδιότητα των φορέων διαχείρισης υπάγονται μεταξύ άλλων η κατάρτιση των σχεδίων διαχείρισης, η παρακολούθηση και αξιολόγηση της εφαρμογής των κανονιστικών όρων, η συλλογή, ταξινόμηση και επεξεργασία περιβαλλοντικών στοιχείων, η παροχή γνωμοδοτήσεων πριν από την προέγκριση χωροθέτησης και την έγκριση περιβαλλοντικών όρων των έργων και δραστηριοτήτων που εμπίπτουν στις περιοχές ευθύνης τους, η επικουρία των αρμόδιων διοικητικών και δικαστικών αρχών στον έλεγχο της εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των περιβαλλοντικών και πολεοδομικών όρων που ισχύουν ή επιβάλλονται αντιστοίχως για έργα ή δραστηριότητες που πραγματοποιούνται στις περιοχές ευθύνης τους, η κατάρτιση μελετών και ερευνών, καθώς και η εκτέλεση τεχνικών ή άλλων έργων που περιλαμβάνονται στο οικείο σχέδιο διαχείρισης και στα αντίστοιχα προγράμματα δράσης και είναι απαραίτητα για την προστασία, διατήρηση, αποκατάσταση και ανάδειξη των προστατευόμενων αντικειμένων που εμπίπτουν στην περιοχή ευθύνης τους, η ανάληψη εκπόνησης ή εκτέλεσης εθνικών ή ευρωπαϊκών προγραμμάτων ή δράσεων, η ενημέρωση, εκπαίδευση και κατάρτιση του πληθυσμού σε θέματα αναγόμενα στις αρμοδιότητες και σκοπούς των φορέων διαχείρισης καθώς και στην προστασία των περιοχών ευθύνης τους, η προώθηση, υποστήριξη, οργάνωση και εφαρμογή οικοτουριστικών προγραμμάτων, η χορήγηση σήματος ποιότητας και συνεργασίας σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται εντός των προστατευόμενων αντικειμένων, η διαχείριση δημόσιων εκτάσεων που παραχωρούνται ή μισθώνονται από το φορέα. Στο ίδιο Άρθρο περιγράφεται η στελέχωση, λειτουργία και χρηματοδότηση των φορέων διαχείρισης, ενώ στο Άρθρο 16 περιγράφονται οι σκοποί και οι διαδικασίες έγκρισης των πενταετών Σχεδίων Διαχείρισης των προστατευτέων αντικειμένων. Με τα Σχέδια Διαχείρισης προσδιορίζονται οι κατευθύνσεις και οι προτεραιότητες για την εφαρμογή των έργων, δράσεων και μέτρων που απαιτούνται για την αποτελεσματική προστασία και διαχείριση των προστατευτέων αντικειμένων. Τα Σχέδια Διαχείρισης συνοδεύονται από προγράμματα δράσης στα οποία εξειδικεύονται τα αναγκαία μέτρα, δράσεις έργα και προγράμματα, οι φάσεις, το κόστος, οι πηγές και οι φορείς χρηματοδότησής τους καθώς και το χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης και οι φορείς εφαρμογής τους. Τα ίδια εφαρμόζονται και στις περιπτώσεις όπου αντικείμενα προστασίας είναι είδη που αναφέρονται στο άρθρο 20 του ν.1650/86 (δηλαδή κυρίως τα είδη προτεραιότητας των Οδηγιών 79/409 και 92/43), καθώς και για τους οικοτόπους που ορίζονται στην ΚΥΑ 33318/3028/ Ορίζεται επίσης στο ίδιο άρθρο (παρ. 2), ότι οι αναγκαίοι για την προστασία του συγκεκριμένου αντικειμένου γενικοί όροι, απαγορεύσεις και περιορισμοί στις χρήσεις γης, στη δόμηση και στην

17 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 16 κατάτμηση ακινήτων καθώς και στην εγκατάσταση και άσκηση δραστηριοτήτων και στην εκτέλεση έργων, καθορίζονται με προεδρικό διάταγμα, στο οποίο μπορεί να προβλέπεται η υποχρέωση σύνταξης μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και για έργα ή δραστηριότητες που δεν περιλαμβάνονται στην κατηγορία Α έργων και δραστηριοτήτων του άρθρου 3 του ν. 1650/86 (βλέπε και παρακάτω στην παράγραφο που αφορά στην Κ.Ο 92/43). Κοινοτικές Οδηγίες και Αποφάσεις Οδηγία 79/409/ΕΟΚ: Για τη διατήρηση των άγριων ειδών πτηνών (Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Αριθ L 103/1975) Η οδηγία αφορά σε όλα τα είδη των πουλιών που ζουν σε άγρια κατάσταση στην επικράτεια των κρατών μελών, καθώς και τα αβγά, τις φωλιές και τα ενδιαιτήματά τους. Στοχεύει στη λήψη μέτρων για τη διατήρηση, διαφύλαξη ή αποκατάσταση επαρκούς ποικιλίας και έκτασης ενδιαιτημάτων, για όλα τα είδη των πουλιών σε άγρια κατάσταση. Ειδικότερα, τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν δημιουργία προστατευόμενων ζωνών, συντήρηση και διευθέτηση (σύμφωνα με τις ανάγκες διατήρησης των φυσικών περιοχών) των ενδιαιτημάτων που βρίσκονται στο εσωτερικό και στο εξωτερικό των προστατευόμενων ζωνών, αποκατάσταση των υποβαθμισμένων βιοτόπων. Για τα είδη που αναφέρονται στο παράρτημα Ι λαμβάνονται ειδικά μέτρα προστασίας. Τα είδη του παραρτήματος Ι χαρακτηρίζονται ή τρωτά ή είδη που απειλούνται με εξαφάνιση ή σπάνια είδη που έχουν ανάγκη ιδιαίτερης προσοχής λόγω ιδιοτυπίας του ενδιαιτήματος τους. Τα ειδικά μέτρα προστασίας που υποχρεούνται να λαμβάνουν τα κράτη μέλη συνίστανται στο : να κατατάσσουν σε Ειδικές Ζώνες Προστασίας (Special Protection Areas, SPAs) τις κατάλληλες περιοχές ώστε να διασφαλισθεί η διατήρηση των πουλιών αυτών, όπως επίσης και των μεταναστευτικών πουλιών που διαχειμάζουν σε αυτές τις περιοχές και ιδίως εκείνες που έχουν αναγνωριστεί ως περιοχές διεθνούς σημασίας, δηλαδή οι υγρότοποι που περιλαμβάνονται στο Κατάλογο Ραμσάρ. Θα πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι τμήμα της περιοχής μελέτης έχει ήδη προταθεί για ένταξη στον αναθεωρημένο κατάλογο των Ειδικών Ζωνών Προστασίας (SPA) της Ελλάδας, λόγω της σημασίας της περιοχής για το Γυπαετό και τα άλλα είδη προτεραιότητας. Να διαβιβάζουν στην Ευρωπαϊκή 'Ένωση τις αναγκαίες πληροφορίες οι οποίες θα της επιτρέψουν να δημιουργήσει ένα δίκτυο προστατευόμενων ζωνών.

18 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 17 Να υιοθετούν τα κατάλληλα μέτρα ώστε να αποφευχθεί στις ζώνες αυτές η ρύπανση ή η υποβάθμιση των ενδιαιτημάτων, καθώς και οι επιζήμιες για τα πουλιά διαταράξεις. Υπουργική Απόφαση / 1985 Με την απόφαση αυτή του Υπ. Γεωργίας, θεσπίζονται, σε συμμόρφωση προς την οδηγία 79/409/ΕΟΚ, όπως τροποποιήθηκε από την οδηγία 81/854/ΕΟΚ, τα αναγκαία μέτρα για την διατήρηση όλων των ειδών της άγριας πτηνοπανίδας και ειδικότερα για τη προστασία, τη διαχείριση και τη ρύθμιση των πληθυσμών της. Με αποφάσεις του Υπουργού Γεωργίας, που εκδίδονται μετά από πρόταση της αρμόδιας δασικής αρχής και δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, καθορίζονται οι περιοχές για τις οποίες απαιτούνται ιδιαίτερα μέτρα διαχείρισης και εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων και ορίζονται τα μέτρα αυτά προκειμένου να προστατευθεί και να εξασφαλιστεί η διατήρηση των ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση, είναι ευαίσθητα στις αλλοιώσεις των βιοτόπων τους, είναι σπάνια λόγω των μικρών πληθυσμών ή της περιορισμένης τοπικής εξάπλωσής τους ή απαιτούν ιδιαίτερη προστασία λόγω της ιδιομορφίας του βιοτόπου τους. Με αποφάσεις του Νομάρχη, που εκδίδονται ύστερα από πρόταση της οικείας δασικής αρχής, μπορεί, για ορισμένους βιότοπους εξαιρετικής σημασίας για την διατήρηση της πτηνοπανίδας, να επιβάλλονται περιορισμοί βόσκησης κατά την περίοδο της αναπαραγωγής ή να απαγορεύεται η εκχέρσωση ή αποκλάδωση μεμονωμένων δένδρων, συστάδων ή δενδροστοιχιών, προκειμένου να διατηρηθούν οι κατάλληλες συνθήκες φωλεοποίησης και αναπαραγωγής των ειδών του Παραρτήματος Ι της απόφασης. Οδηγία 92/43/ΕΟΚ : Για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας. (Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Αριθ. L. 206/7/1992). ΚΥΑ 33318/3028/1998: Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων (ενδιαιτημάτων) καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας). Ο κυριότερος σκοπός της οδηγίας είναι η διατήρηση της βιοποικιλότητας, μέσω της διατήρησης των φυσικών οικοτόπων (ενδιαιτημάτων), καθώς και της αυτοφυούς χλωρίδας και άγριας πανίδας στο έδαφος των κρατών-μελών της Ένωσης, λαμβάνοντας συγχρόνως υπ όψιν τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και περιφερειακές απαιτήσεις.

19 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 18 Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, συνιστάται ένα ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο ειδικών ζωνών, επονομαζόμενο Φύση 2000 (Natura 2000). Το δίκτυο αυτό αποτελείται από τους τόπους στους οποίους βρίσκονται τύποι φυσικών οικοτόπων που αναφέρονται στο παράρτημα Ι και τους οικοτόπους των ειδών που αναφέρονται στο παράρτημα ΙΙ, καθώς επίσης και από τις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης που έχουν ήδη ταξινομηθεί από τα κράτη - μέλη σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ. Κάθε κράτος - μέλος, βασιζόμενο στα κριτήρια που ορίζονται στο παράρτημα ΙΙΙ, καθώς και στις σχετικές επιστημονικές πληροφορίες, έχει προτείνει έναν κατάλογο τόπων, με τον οποίο υποδεικνύεται ποιοι τύπων φυσικών οικοτόπων (από τους αναφερόμενους στο παράρτημα Ι) και ποια είδη (από τα αναφερόμενα στο παράρτημα ΙΙ) απαντώνται στους εν λόγω τόπους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη καταρτίσει με βάση τους καταλόγους των κρατών - μελών, σχέδιο καταλόγου τόπων κοινοτικής σημασίας. Όταν ένας τόπος έχει επιλεγεί ως κοινοτικής σημασίας, το κράτος - μέλος, στη επικράτεια του οποίου βρίσκεται ο εν λόγω τόπος, την ορίζει ως Ειδική Ζώνη Διατήρησης το ταχύτερο δυνατό και το αργότερο μέχρι το Για τις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης, τα κράτη - μέλη της καθορίζουν τα αναγκαία μέτρα διατήρησης: σχέδια διαχείρισης, κανονιστικά, διοικητικά ή συμβατικά μέτρα που ανταποκρίνονται στις οικολογικές απαιτήσεις. Πρέπει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με το άρθρο 6 της ΚΥΑ 33318/3028/98, παρ. η, στις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης είναι υποχρεωτική η σύνταξη Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και για κάθε έργο η δραστηριότητα που δεν περιλαμβάνεται στην Α κατηγορία του άρθρου 3 του Ν. 1650/86 και δεν συνδέεται άμεσα ούτε είναι αναγκαίο για τη διατήρηση της συγκεκριμένης Ειδικής Ζώνης Διατήρησης, εφόσον προβλέπεται η δυνατότητα να επηρεάζει σημαντικά η πραγματοποίηση του εν λόγω έργου ή δραστηριότητας αφεαυτού ή από κοινού με άλλα έργα ή δραστηριότητες την Ειδική Ζώνη Διατήρησης. Να επισημανθεί επίσης ότι σύμφωνα με τα παραπάνω αλλά και με πρόσφατο ερμηνευτικό κείμενο του άρθρου 6. της Κ.Ο 92/43 που εξέδωσε η Ε.Ε., τα μέτρα προστασίας εφαρμόζονται άμεσα στις Ζώνες Ειδικής Προστασίας που έχουν προκύψει από την εφαρμογή της Κ.Ο. 79/409, ακόμη και αν το κράτος μέλος δεν έχει εναρμονίσει την εθνική του νομοθεσία με τις κοινοτικές οδηγίες. Αυτό σημαίνει ότι για την περιοχή μελέτης, η οποία περιλαμβάνει τμήμα προτεινόμενης Ζώνης Ειδικής Προστασίας με βάση την Κ.Ο 79/409, από τη στιγμή που η περιοχή εντάσσεται επίσημα στο καθεστώς αυτό, έχει άμεση εφαρμογή η διάταξη περί υποχρεωτικής

20 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 19 σύνταξης ΜΠΕ για όσα έργα εν δυνάμει μπορούν να δημιουργήσουν πρόβλημα στο προστατευτέο αντικείμενο (γυπαετός και άλλα είδη προτεραιότητας). Η περιοχή μελέτης περιλαμβάνει τον τόπο του δικτύου NATURA 2000 Ασφένδου - Καλλικράτη (GR ). Τμήμα της περιοχής μελέτης, περιλαμβάνεται στο νέο κατάλογο με τις προτεινόμενες Ειδικές Ζώνες Προστασίας, σε εφαρμογή της Κ.Ο. 79/409. η περιοχή μελέτης φιλοξενεί οικοτόπους προτεραιότητας της Κ.Ο. 92/43, καθώς επίσης περιλαμβάνει περιοχή που έχει θεσμοθετηθεί ως καταφύγιο άγριας ζωής με βάση το Ν.2637/98, ενώ φιλοξενεί αρκετά είδη φυτών και ζώων, μεταξύ των οποίων και το Γυπαετό, τα οποία περιλαμβάνονται είτε στο Π.Δ. 67/1981, είτε στη σύμβαση της Βέρνης (Ν. 1335/1983). Η ιδιαίτερη αξία της περιοχής για τη βιοποικιλότητα, την καθιστά σημαντική με βάση τη σύμβαση για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας (Ν. 2204/1994). Μεγάλο μέρος της περιοχής καταλαμβάνεται από δάση και δασικές εκτάσεις που διαχειρίζονται με βάση το Ν. 998/1979, ενώ λόγω της ιδιαίτερης αξίας της για το φυσικό περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα έχουν σε αυτήν εφαρμογή οι διατάξεις των Ν. 1650/86 και η ΚΥΑ 69269/5787/1990, καθώς και ο Ν. 2742/99 που εξειδικεύει τις προδιαγραφές διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών. Με τη χρήση του παραπάνω θεσμικού πλαισίου, το οποίο δημιουργεί σειρά δεσμεύσεων για την προστασία και διατήρηση της περιοχής, η παρούσα μελέτη θα προχωρήσει στην αξιολόγηση της περιοχής μελέτης, στην πρόταση θεσμοθέτησης ζωνών και όρων προστασίας, καθώς και σε προτάσεις διαχείρισης, λειτουργίας και διοίκησης της προστατευόμενης περιοχής, προκειμένου να προστατευθούν αποτελεσματικά ή και να αποκατασταθούν τα σημαντικά στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος (είδη, ενδιαιτήματα, πολιτιστικά και κοινωνικά στοιχεία) που τη χαρακτήριζαν στο παρελθόν ή συνεχίζουν να τη χαρακτηρίζουν ακόμη Σκοποί προστασίας Προστατευτέο αντικείμενο Όπως προαναφέρθηκε, η παρούσα Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη, αποτελεί μέρος της ευρύτερης δράσης του προγράμματος LIFE, που αφορά στη θεσμοθέτηση της προστασίας και στο σχεδιασμό των μέτρων διαχείρισης για τις περιοχές που αποτελούν σήμερα κρίσιμα ενδιαιτήματα για το Γυπαετό στην Κρήτη. Σκοπός της παρούσας μελέτης, που αφορά την περιοχή του ορεινού όγκου Ασφένδου - Καλλικράτη, είναι ο προσδιορισμός και περιγραφή των απαραίτητων ενεργειών και μέτρων (θεσμικών, πολιτικών και διαχειριστικών) που απαιτούνται για τη διασφάλιση, με τρόπο συμβατό προς την τοπική κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη, της διατήρησης ή και αποκατάστασης:

21 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 20 α) βιώσιμου πληθυσμού του Γυπαετού στην περιοχή β) της οικολογικής ακεραιότητας των οικοσυστημάτων της περιοχής και της εξαρτώμενης από αυτά βιοποικιλότητας σε όλα τα επίπεδα (τοπίο, ενδιαιτήματα, είδη και πληθυσμοί). Η κρισιμότητα της σημερινής πληθυσμιακής κατάστασης του Γυπαετού στο νησί, επιβάλλει το συνολικό σχεδιασμό των μέτρων προστασίας και την κατά προτεραιότητα θεσμοθέτηση και λειτουργία προστατευόμενων περιοχών στους ορεινούς όγκους που συνεχίζουν να αποτελούν ενδιαιτήματα του είδους. Στο πλαίσιο αυτό, η εκπόνηση της ΕΠΜ Ασφένδου-Καλλικράτη, περιοχής σημαντικής για το είδος αλλά και για άλλα είδη αρπακτικών του νησιού, αναμένεται ότι θα αποτελέσει ένα πρώτο βήμα για τη δρομολόγηση των διαδικασιών που θα οδηγήσουν στην αποτελεσματική διαχείριση και προστασία των αξιόλογων ενδιαιτημάτων της περιοχής και θα βελτιώσουν τις προοπτικές αποκατάστασης βιώσιμων πληθυσμών του Γυπαετού και άλλων ειδών προτεραιότητας στο νησί. Ταυτόχρονα, μέσω της ΕΠΜ, παρέχεται η δυνατότητα προστασίας άλλων σημαντικών ειδών φυτών και ζώων αλλά και οικοτόπων προτεραιότητας που απαντώνται στην περιοχή μελέτης, αλλά και μέσω των ομόλογων Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών και Διαχειριστικών Σχεδίων που εκπονούνται από το πρόγραμμα για πέντε άλλους ορεινούς όγκους, στο μεγαλύτερο τμήμα της ορεινής και ημιορεινής ζώνης της Κρήτης. Δίνεται έτσι μια μοναδική ευκαιρία, ολοκληρωμένου σχεδιασμού, σε επίπεδο Περιφέρειας, στην κατεύθυνση της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας των χερσαίων οικοσυστημάτων της Κρήτης. Υπό αυτή την έννοια, ο Γυπαετός, αλλά και τα άλλα σημαντικά είδη αρπακτικών ειδών πτηνών, δηλαδή το Όρνιο, ο Χρυσαετός, ο Σπιζαετός και το Χρυσογέρακο, μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά το σχεδιασμό της διαχείρισης ως «είδη ομπρέλες», η εξασφάλιση της προστασίας των οποίων θα αποφέρει πολλαπλά οφέλη για τη χερσαία βιοποικιλότητα του νησιού, σε όλα της τα επίπεδα. Ως ανώτεροι θηρευτές, τα αρπακτικά πτηνά βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής πυραμίδας και για αυτό οι πληθυσμοί τους είναι σχετικά μικροί. Από τα 46 είδη αρπακτικών που απαντώνται στην Ευρώπη, τα 38 παρατηρούνται και στην Ελλάδα, ενώ τα 26 από αυτά αναπαράγονται. Στην Κρήτη απαντώνται όλα τα ελληνικά είδη, ενώ φωλιάζουν τα 13. Οι οικολογικές απαιτήσεις των αρπακτικών καθώς και η γενικότερη βιολογία τους (μεγάλες επικράτειες κυνηγίου, ειδικές θέσεις φωλιάσματος, μεγάλος κύκλος αναπαραγωγής, μικρή παραγωγικότητα κλπ.), τα καθιστούν ιδιαίτερα ευάλωτα τόσο στις αλλαγές του περιβάλλοντος όσο και στην υποβάθμιση των

22 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 21 βιοτόπων τους. Έτσι, σήμερα, τα αρπακτικά πτηνά κατατάσσονται σε μια από τις πιο απειλούμενες ομάδες του ζωικού βασιλείου. Στην Ελλάδα, με βάση το Κόκκινο Βιβλίο των απειλούμενων σπονδυλοζώων (Χανδρινός, 1992), σχεδόν το 20% των απειλούμενων πουλιών είναι αρπακτικά. Η Κρήτη φιλοξενεί 8 σημαντικά είδη αρπακτικών: τον Γυπαετό, o oποίος κατατάσσεται στα κινδυνεύοντα αφού απειλείται με εξαφάνιση, το Όρνιο, το Χρυσαετό, το Σπιζαετό και το Χρυσογέρακο, που ανήκουν στην κατηγορία των τρωτών ειδών (δηλαδή είδη που οι πληθυσμοί τους βρίσκονται υπό συνεχή πίεση), την Αετογερακίνα, που κατατάσσεται στα σπάνια είδη, τον Πετρίτη και τον Μαυροπετρίτη, που δεν γνωρίζουμε ακριβώς την κατάστασή τους. Από τα προαναφερόμενα είδη, η Κρήτη αποτελεί το τελευταίο προπύργιο για τον Γυπαετό, το Όρνιο και το ενδημικό υποείδος του Χρυσαετού homeyeri (Πίνακας 1.1.). Πίνακας Πληθυσμιακή κατάσταση (σε ζεύγη) φωλεαζόντων αρπακτικών της Κρήτης στην Ευρώπη και την Ελλάδα Είδος Ευρωπαϊκός Πληθυσμός Ελληνικός Πληθυσμός Γυπαετός (25 άτομα) 4 (23 άτομα) Πληθυσμός Κρήτης Όρνιο (600 άτομα) ( άτομα) Xρυσαετός (60-65 άτομα) Σπιζαετός ζεύγη Χρυσογέρακο ζεύγη Αετογερακίνα ζεύγη Πετρίτης Άγνωστο Μαυροπετρίτης ζεύγη 1.5. Διάρθρωση της μελέτης Η παρούσα μελέτη διαρθρώνεται σε επτά κεφάλαια, συμπεριλαμβανόμενης και της παρούσας Εισαγωγής (Κεφάλαιο 1), όπου περιγράφονται το πλαίσιο εκπόνησης και οι γενικοί σκοποί της μελέτης. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται συνοπτική αναγνώριση και περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης στην ευρύτερη περιοχή μελέτης. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται ανάλυση του βιοτικού, αβιοτικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της περιοχής μελέτης και παρατίθενται αναλυτικά στοιχεία για την κατάσταση και τις προοπτικές του Γυπαετού, των άλλων σημαντικών ειδών και ενδιαιτημάτων της περιοχής, τις χρήσεις γης, τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που διαμορφώνουν το κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο που αλληλεπιδρά με το φυσικό περιβάλλον και το προστατευτέο αντικείμενο. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται αναλυτική αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης και των προοπτικών της περιοχής μελέτης,

23 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 22 αναλύονται οι δυνατότητες και οι περιορισμοί τους οποίους θα πρέπει να λάβει υπόψη της η διαχείριση της περιοχής, έτσι ώστε αυτή να καταστεί ρεαλιστική, αποδεκτή και τελικά αποτελεσματική και βιώσιμη. Στο πέμπτο κεφάλαιο διατυπώνονται οι προτάσεις οριοθέτησης και ζωνοποίησης, το προτεινόμενο θεσμικό πλαίσιο και οι όροι της προστασίας. Στο έκτο κεφάλαιο εξειδικεύονται, περιγράφονται και τεκμηριώνονται οι δέσμες των μέτρων και ενεργειών διαχείρισης, περιγράφεται το σύστημα παρακολούθησης, αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας των προτεινόμενων μέτρων. Περιγράφονται επίσης συνοπτικά, το προτεινόμενο λειτουργικό πλαίσιο της περιοχής και το διοικητικό της σύστημα. Στο έβδομο κεφάλαιο παρατίθεται ο προτεινόμενος φάκελος ανακοίνωσης και δημοσιοποίησης Σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος που θα οδηγήσει στη θεσμοθέτηση της προστασίας με βάση τους στόχους και τις προτεραιότητες που καθορίσθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια. Ακολουθεί κεφάλαιο με τη βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε από τη μελέτη. Τέλος, στα παραρτήματα, παρατίθενται οι κατάλογοι ειδών της περιοχής μελέτης καθώς και οι χάρτες της ευρύτερης περιοχής και της περιοχής μελέτης.

24 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 2.1. Ανθρωπογενές περιβάλλον Διοικητική διάρθρωση Η Περιφέρεια Κρήτης διαιρείται διοικητικά σε τέσσερις νομούς που υποδιαιρούνται σε αρκετές επαρχίες. Συγκεκριμένα: - Στο Ν. Ηρακλείου: περιλαμβάνει τις επαρχίες Βιάννου, Καινουργίου, Μαλεβιζίου, Μονοφατσίου, Πεδιάδος, Πυργιωτίσσης και Τεμένους. - Στο Ν. Λασιθίου: περιλαμβάνει τις επαρχίες Ιεράπετρας, Λασιθίου, Μιραμπέλλου και Σητείας. - Στο Ν. Ρεθύμνης: περιλαμβάνει τις επαρχίες Αγίου Βασιλείου, Αμαρίου, Μυλοποτάμου και Ρεθύμνης. - Στο Ν. Χανίων: περιλαμβάνει τις επαρχίες Αποκορώνου, Κισσάμου, Κυδωνίας, Σελίνου, και Σφακίων. Τα Π.Δ. με τα οποία ορίζονται οι εδαφικές περιφέρειες, οι έδρες και οι ονομασίες των συμβουλίων περιοχής, δημοσιεύθηκαν στα ΦΕΚ 140Α και 167Α Στο Π.Δ. 305, ορίζονται έντεκα (11) Ε.Π. του Ν. Χανίων, με έδρες τους Δήμους ή κοινότητες: Δ. Κανδάνου, Κ. Χώρας Σφακίων, Κ. Παϊδοχωρίου, Δ. Μουρνιών, Κ. Αρωνίου, Κ. Αλικιανού, Δ. Νέας Κυδωνίας, Κ. Κολυμβαρίου, Δ. Κισσάμου, Κ. Έλους και Κ. Βουκολιών. Στο Π.Δ. 243, ορίζονται οι εννέα Ε.Π. του Ν. Ρεθύμνης, με έδρες τους Δήμους ή κοινότητες: Κ. Αξού, κ. Περάματος, Κ. Σπηλίου, Κ. Αγ. Γαλήνης, Κ. Βισταγής, Δ. Επισκοπής, Δ. Ρεθύμνης, Κ. Άδελε, και Κ. Ατσιπόπουλου. Ο Νομός Χανίων περιλαμβάνει τους δήμους Ακρωτηρίου, Γεωργιουπόλεως, Ανατολικού Σελίνου, Αρμένων, Βάμου, Βουκολίων, Ελευθερίου Βενιζέλου, Θερίσου, Ινναχωρίου, Καντάνου, Κισσάμου, Κολυμβαρίου, Κρυονερίδας, Μουσούρων,

25 ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΦΕΝΔΟΥ-ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ 24 Μυθήμνης, Νέας Κυδωνίας, Πελεκάνου, Πλατανιά, Σούδας, Σφακίων, Φρέ, Κεραμιών και Χανίων. Στο Ν. Ρεθύμνης, συνιστώνται οι Δήμοι: Ανωγείων, Αρκαδίου, Γεροποτάμου, Κουλουκώνα, Κουρητών, Λάμπης, Λαππαίων, Νικηφόρου Φωκά, Ρεθύμνης, Σιβρίτου και Φοίνικα Κάλυψη και χρήσεις γης θεσμοθετημένες ζώνες οδικό δίκτυο - υποδομές Οι μόνες θεσμοθετημένες Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου στην περιφέρεια Κρήτης είναι: - η Ζ.Ο.Ε. Ρεθύμνου (Φ.Ε.Κ. 720Δ / , όπως τροποποιήθηκε με το Φ.Ε.Κ. 394 Δ / ). - Η Ζ.Ο.Ε. Επισκοπής- Γεωργιούπολης (Φ.Ε.Κ. 211 Δ / ) Χωροταξικές μελέτες καθορισμού χρήσεων γης, για τις αναπτυσσόμενες περιοχές του νομού έχουν εκπονηθεί και σε μεγάλο βαθμό έχουν ολοκληρωθεί. - Η Ζ.Ο.Ε. Χανίων - Σούδας Καλυμπαρίου, στα πλαίσια της επιχείρησης Πολεοδομική Ανασυγκρότηση. - Η Ε.Χ.Μ. Κουντούρας Παλαιόχωρας, που διακόπηκε στη Γ φάση, λόγω συμμετοχικών διαδικασιών. - Η Ε.Χ.Μ. Φραγκοκαστέλλου, που διακόπηκε λόγω συμμετοχικών διαδικασιών. - Η Ε.Χ.Μ. Κόκκινος Γκρεμός, Ακρωτήρι Κριού, που διακόπηκε στην Γ φάση, λόγω συμμετοχικών διαδικασιών. Οδικό δίκτυο Το οδικό δίκτυο της Κρήτης μπορεί να χαρακτηριστεί πυκνό σε σχέση με πανελλήνια και διεθνή πρότυπα (αριθμός χιλιομέτρων / τετραγωνικό χιλιόμετρο), τόσο στις πεδινές όσο και στις ημιορεινές περιοχές. Η κατάσταση του δικτύου θεωρείται καλή δεδομένου ότι ένα μικρό ποσοστό στο τριτεύον δίκτυο είναι χωματόδρομοι. Σύμφωνα με την ιεραρχική ταξινόμηση του οδικού δικτύου που προτείνεται στην Ε.Χ.Μ. περιφέρειας Κρήτης , το υφιστάμενο οδικό δίκτυο διακρίνεται: - πρωτεύον (2 λωρίδες κυκλοφορίας / κατεύθυνση) - δευτερεύον