Θέκα: Κειέηε θαη αλάπηπμε κεζνδνινγηώλ θαη εξγαιείσλ αμηνιόγεζεο ηεο πξνζβαζηκόηεηαο ζε δηθηπαθνύο ηόπνπο

Transcript

1 ΞΑΛΔΞΗΠΡΖΚΗΝ ΞΑΡΟΥΛ ΞΝΙΡΔΣΛΗΘΖ ΠΣΝΙΖ ΣΜΗΜΑ ΗΛΔΚΣΡΟΛΟΓΧΝ ΜΗΥΑΝΙΚΧΝ & ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΑ ΤΠΟΛΟΓΙΣΧΝ ΣΟΜΔΑ ΗΛΔΚΣΡΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΠΟΛΟΓΙΣΧΝ ΔΡΓΑΣΗΡΙΟ ΑΛΛΗΛΔΠΙΓΡΑΗ ΑΝΘΡΧΠΟΤ - ΤΠΟΛΟΓΙΣΗ ΓΗΞΙΥΚΑΡΗΘΖ ΔΟΓΑΠΗΑ ΡΠΑΘΝΚΖ ΑΘΑΛΑΠΗΝ ΡΝ ΑΞΝΠΡΝΙΝ (Αξηζκφο Μεηξψνπ: 5879) Θέκα: Κειέηε θαη αλάπηπμε κεζνδνινγηώλ θαη εξγαιείσλ αμηνιόγεζεο ηεο πξνζβαζηκόηεηαο ζε δηθηπαθνύο ηόπνπο ΔΠΙΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: ΝΙΚΟΛΑΟ ΑΒΟΤΡΗ ΑΡΙΘΜΟ ΓΙΠΛΧΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ: /2009 ΠΑΣΡΑ, ΟΚΣΡΧΒΡΗ 2009

2 2

3 ΞΗΠΡΝΞΝΗΖΠΖ Πηζηνπνηείηαη φηη ε Γηπισκαηηθή Δξγαζία κε ζέκα: «Κειέηε θαη αλάπηπμε κεζνδνινγηώλ θαη εξγαιείσλ αμηνιόγεζεο ηεο πξνζβαζηκόηεηαο ζε δηθηπαθνύο ηόπνπο» ηνπ θνηηεηή ηνπ ηκήκαηνο Ηιεθηξνιφγσλ Μεραληθψλ θαη Σερλνινγίαο Τπνινγηζηψλ Ρζαθνύκε Αζαλαζίνπ ηνπ Απνζηόινπ (Α.Κ. 5879) παξνπζηάζηεθε δεκφζηα θαη εμεηάζηεθε ζην ηκήκα Ηιεθηξνιφγσλ Μεραληθψλ θαη Σερλνινγίαο Τπνινγηζηψλ ζηηο 29/10/2009 Ο Δπηβιέπσλ Ο Γηεπζπληήο ηνπ Σνκέα Καζεγεηήο Ν. Αβνχξεο 3

4 4

5 ΑΡΙΘΜΟ ΓΙΠΛΧΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ: ΣΙΣΛΟ: ΚΔΙΔΡΖ ΘΑΗ ΑΛΑΞΡΜΖ ΚΔΘΝΓΝΙΝΓΗΥΛ ΘΑΗ ΔΟΓΑΙΔΗΥΛ ΑΜΗΝΙΝΓΖΠΖΠ ΡΖΠ ΞΟΝΠΒΑΠΗΚΝΡΖΡΑΠ ΠΔ ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ Φνηηεηήο: Σζαθνχκεο Αζαλάζηνο Δπηβιέπσλ: Νηθφιανο Αβνχξεο Ξεξίιεςε ηε ζεκεξηλή θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο, ην Γηαδίθηπν απνηειεί έλα πνιχηηκν εξγαιείν αληαιιαγήο ηδεψλ θαη πιεξνθνξηψλ. Η εχθνιε θαη απνηειεζκαηηθή πξφζβαζε ζην Γηαδίθηπν γηα φινπο ηνπο αλζξψπνπο, αλεμάξηεηα απφ ηηο θπζηθέο ή λνεηηθέο ηνπο ηθαλφηεηεο, απνηειεί επηηαθηηθή αλάγθε ηφζν γηα εζηθνχο φζν θαη γηα νηθνλνκηθνχο ιφγνπο. ηφρνο ηεο ζπγθεθξηκέλεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο είλαη ε παξνπζίαζε ησλ κηαο εθαξκνγήο πνπ απνζθνπεί: α) ζηελ επαηζζεηνπνίεζε ησλ ζρεδηαζηψλ δηθηπαθψλ ηφπσλ ζε ζέκαηα πξνζβαζηκφηεηαο θαη β) ζηε κεηαιακπάδεπζε ησλ βαζηθψλ θαλφλσλ θαη πξαθηηθψλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ πινπνίεζε πξνζβάζηκσλ δηθηπαθψλ ηφπσλ. Η βαζηθή ηδέα ηεο εξγαζίαο είλαη ε δεκηνπξγία ελφο ειεχζεξα δηαηηζέκελνπ Γηαδηθηπαθνχ εξγαιείνπ ην νπνίν λα αλαδεηθλχεη κέζσ αληηπξνζσπεπηηθψλ παξαδεηγκάησλ ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έιιεηςε πξνζβαζηκφηεηαο θαη λα επηηξέπεη ηελ εθκάζεζε ησλ βαζηθψλ ζρεδηαζηηθψλ θαλφλσλ πξνζβαζηκφηεηαο. Σν εξγαιείν απηφ απεπζχλεηαη ηφζν ζηνπο αλζξψπνπο πνπ αλαπηχζζνπλ ζήκεξα ηζηνηφπνπο φζν θαη ζε θνηηεηέο θαη θαζεγεηέο πνπ δηακνξθψλνπλ ζε θάπνην βαζκφ ηε ζπλείδεζε θαη ηηο πξαθηηθέο ησλ κειινληηθψλ ζρεδηαζηψλ. ηα πιαίζηα ηεο ζρεδίαζεο ηνπ ελ ιφγσ εξγαιείνπ έγηλε αξρηθά κηα εθηελήο κειέηε ζηελ νπνία δηεξεπλήζεθε ε πξνζβαζηκφηεηα 50 ειιεληθψλ δηθηπαθψλ ηφπσλ. Απφ ηε κειέηε απηή πξνέθπςαλ αληηπξνζσπεπηηθά παξαδείγκαηα παξαβίαζεο ησλ θαλφλσλ πξνζβαζηκφηεηαο, ηα νπνία απνηεινχλ ην βαζηθφ πεξηερφκελν ηεο εθαξκνγήο. Παξάιιεια ε δηπισκαηηθή εξγαζία πεξηγξάθεη βαζηθέο έλλνηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ δηαδηθηπαθή πξνζβαζηκφηεηα, φπσο ηηο θαηεγνξίεο αλζξψπσλ πνπ αθνξά θπξίσο, ηηο βνεζεηηθέο ηερλνινγίεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ, θαζψο θαη ηηο κεζνδνινγίεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο πξνζβαζηκφηεηαο δηθηπαθψλ ηφπσλ. 5

6 6

7 TITLE: STUDY AND DEVELOPMENT OF METHODOLOGIES AND TOOLS FOR WEB ACCESSIBILITY EVALUATION Student: Tsakoumis Athanasios Supervisor: Avouris Nikolaos Abstract Ιn today s information society the Web has become an invaluable way to access information and exchange ideas. Providing easy and effective access to the Web for all people, despite their different physical and cognitive abilities, is an essential aspect for both moral and financial reasons. The goal of this thesis is to present an application that aims to: a) increase awareness of web designers on the subject of accessibility and b) disseminate and teach Web accessibility guidelines and good design practices. The thesis describes the design steps followed to produce a freely-distributed web-based application that adopts an example-based learning approach. The tool exposes people to the accessibility impasses that arise when certain, established guidelines are violated and supports its users to learn existing accessibility guidelines and good design practices. The tool is addressed to Web practitioners, teachers and last but not least students who currently shape their future Web development practices. The examples used in the tool were derived from an in-depth, web accessibility evaluation study of 50 Greek websites. The thesis also provides introductory information to the subject of web accessibility, such as people mainly affected by inaccessible websites, assistive technologies and accessibility evaluation methods and tools. 7

8 8

9 Δπραξηζηίεο Η παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία εθπνλήζεθε ζην Δξγαζηήξην Αιιειεπίδξαζεο Αλζξψπνπ - Τπνινγηζηή ηνπ Σκήκαηνο Ηιεθηξνιφγσλ Μεραληθψλ θαη Σερλνινγίαο Τπνινγηζηψλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ. Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ φινπο απηνχο πνπ ζπλέβαιαλ ζηελ νινθιήξσζε ηεο εξγαζίαο απηήο. Καηαξρήλ ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή κνπ θ.αβνχξε Νηθφιαν γηα ηελ άξηζηε ζπλεξγαζία θαη ηε ζπκβνιή ηνπ κε φινπο ηνπο ηξφπνπο πνπ κπνξνχζε πξνθεηκέλνπ λα ππάξρνπλ φια ηα ερέγγπα γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε κηαο πνιχ θαιήο εξγαζίαο, κέξε ηεο νπνίαο δεκνζηεχζεθαλ θαη ζε δχν παλειιήληα ζπλέδξηα. ηε ζπλέρεηα ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηδηαίηεξα ηνλ κεηαπηπρηαθφ θνηηεηή θ. Καηζάλν Υξήζην γηα ηελ θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο θαζνδήγεζή ηνπ θαη ηελ πνιχπιεπξε θαη άκεζε ζηήξημή ηνπ θάζε θνξά πνπ ηε ρξεηαδφκνπλα. Δπίζεο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ θαζεγεηή ηνπ 1 νπ ΔΠΑΛ Αγξηλίνπ (λνκνχ Αηησιναθαξλαλίαο) θ.σδέκν Γεκήηξην γηα ηελ βνήζεηα πνπ πξνζέθεξε ζε ηερληθήο θχζεο ζέκαηα, θαζψο επίζεο θαη ηνλ κεηαπηπρηαθφ θνηηεηή θ. ηληφξε Υξήζην. 9

10 10

11 Ξεξηερόκελα 1 ΔΗΠΑΓΥΓΖ ΣΟΧΟ ΣΗ ΔΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΔΙΑΡΘΡΩΗ ΣΗ ΔΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΔΗΜΟΙΕΤΘΕΙΕ ΕΡΓΑΙΕ 15 2 Ζ ΔΛΛΝΗΑ ΡΖΠ ΞΟΝΠΒΑΠΗΚΝΡΖΡΑΠ ΚΑΣΗΓΟΡΙΕ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΠΟΤ ΕΠΗΡΕΑΖΟΝΣΑΙ ΑΠΟ ΣΗΝ ΕΛΛΕΙΨΗ ΔΙΑΔΙΚΣΤΑΚΗ ΠΡΟΒΑΙΜΟΣΗΣΑ ΟΠΣΙΚΕ ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ ΣΤΦΛΩΗ ΠΕΡΙΟΡΙΜΕΝΗ ΟΡΑΣΟΣΗΣΑ ΔΤΧΡΩΜΑΣΟΨΙΑ ΑΚΟΤΣΙΚΕ ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ ΚΩΦΩΗ ΒΑΡΗΚΟΪΑ ΑΝΑΣΟΜΙΚΕ ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ ΟΜΙΛΙΑ ΓΝΩΣΙΚΕ ΚΑΙ ΝΕΤΡΟΛΟΓΙΚΕ ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ ΟΠΣΙΚΗ ΚΑΙ ΑΚΟΤΣΙΚΗ ΑΝΣΙΛΗΨΗ ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ ΔΙΑΠΑΗ ΠΡΟΟΧΗ ΔΙΑΝΟΗΣΙΚΕ ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ ΜΝΗΜΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΑ ΠΝΕΤΜΑΣΙΚΗ ΤΓΕΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΑ ΕΠΙΛΗΠΣΙΚΩΝ ΕΠΕΙΟΔΙΩΝ ΠΟΛΛΑΠΛΕ ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ ΛΟΓΩ ΗΛΙΚΙΑ ΒΟΗΘΗΣΙΚΕ ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΕ ΚΑΙ ΣΡΑΣΗΓΙΚΕ ΠΡΟΑΡΜΟΓΗ ΕΝΑΛΛΑΚΣΙΚΑ ΠΛΗΚΣΡΟΛΟΓΙΑ Ή ΔΙΑΚΟΠΣΕ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΕ ΤΚΕΤΕ ΚΑΣΑΔΕΙΞΗ ΤΚΕΤΕ BRAILLE ΛΟΓΙΜΙΚΟ ΑΝΙΧΝΕΤΗ ΜΕΓΕΘΤΝΣΕ ΟΘΟΝΗ ΑΝΑΓΝΩΣΕ ΟΘΟΝΗ ΤΣΗΜΑΣΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΗ ΟΜΙΛΙΑ ΜΕΣΑΒΑΗ ΜΕ ΣΟ ΠΛΗΚΣΡΟ TAB ΦΤΛΛΟΜΕΣΡΗΣΕ ΚΕΙΜΕΝΟΤ ΟΠΣΙΚΕ ΕΙΔΟΠΟΙΗΕΙ ΦΤΛΛΟΜΕΣΡΗΣΕ ΜΕ ΕΙΟΔΟ / ΕΞΟΔΟ ΦΩΝΗ ΕΚΣΤΠΩΣΕ BRAILLE Η ΗΜΑΙΑ ΣΗ ΠΡΟΒΑΙΜΟΣΗΣΑ ΣΟ ΔΙΑΔΙΚΣΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ/ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΣΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ 30 11

12 2.3.2 ΣΕΧΝΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΝΟΜΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΑΛΛΟΙ ΛΟΓΟΙ 32 3 ΚΔΘΝΓΝΙΝΓΗΔΠ ΑΜΗΝΙΝΓΖΠΖΠ ΞΟΝΠΒΑΠΗΚΝΡΖΡΑΠ ΚΑΝΟΝΕ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΠΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΠΡΟΒΑΙΜΟΣΗΣΑ WEB CONTENT ACCESSIBILITY GUIDELINES 1.0 (WCAG 1.0) WEB CONTENT ACCESSIBILITY GUIDELINES 2.0 (WCAG 2.0) SECTION ΑΛΛΑ ΤΝΟΛΑ ΚΑΝΟΝΩΝ ΒΟΗΘΗΣΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΠΡΟΒΑΙΜΟΣΗΣΑ ΗΜΙ ΑΤΣΟΜΑΣΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΠΙΚΟΠΗΗ ΗΜΙ ΑΤΣΟΜΑΣΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΤΓΚΡΙΣΙΚΗ ΜΕΛΕΣΗ ΗΜΙ ΑΤΣΟΜΑΣΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΤΠΟΣΗΡΙΚΣΙΚΕ ΕΡΓΑΛΕΙΟΘΗΚΕ ΕΠΙΚΟΠΗΗ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΙΔΙΚΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ 53 4 ΚΔΙΔΡΖ ΞΟΝΠΒΑΠΗΚΝΡΖΡΑΠ ΞΔΛΖΛΡΑ (50) ΔΙΙΖΛΗΘΥΛ ΓΗΘΡΑΘΥΛ ΡΝΞΥΛ ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΟΤ RATIONAL POLICY TESTER FOR ACCESSIBILITY ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΔΙΚΣΤΑΚΩΝ ΣΟΠΩΝ ΠΡΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΩΝ ΣΗ ΜΕΛΕΣΗ ΠΡΟΒΑΙΜΟΣΗΣΑ ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΩΝ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΔΙΚΣΤΑΚΟ ΣΟΠΟ ΞΕΧΩΡΙΣΑ ΓΡΑΦΙΚΕ ΑΝΑΛΤΕΙ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΩΝ ΤΝΟΛΙΚΑ ΚΑΙ ΑΝΑ ΘΕΜΑΣΙΚΗ ΚΑΣΗΓΟΡΙΑ ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ ΜΕΛΕΣΗ - ΠΡΟΣΑΕΙ ΞΑΟΝΠΗΑΠΖ ΡΝ ΞΟΝΡΔΗΛΝΚΔΛΝ ΔΟΓΑΙΔΗΝ ESALP ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕ ΣΟΤ ΕΡΓΑΛΕΙΟΤ ESALP ΑΠΑΙΣΗΕΙ ΑΠΟ ΣΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΚΑΙ ΣΤΠΙΚΟΙ ΧΡΗΣΕ ΕΠΙΛΟΓΕ ΧΕΔΙΑΗ ΣΟΤ ΕΡΓΑΛΕΙΟΤ ESALP ΒΑΙΚΕ ΑΡΧΕ ΣΗ ΔΟΜΗ ΣΟΤ ESALP ΚΑΙ ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΟΤ ΠΡΩΣΟΤ ΠΡΩΣΟΣΤΠΟΤ ΤΛΟΠΟΙΗΗ ΚΑΙ ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΟΤ ΕΡΓΑΛΕΙΟΤ ESALP ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΗ ΔΟΜΗ ΣΟΤ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΤ ΣΟΤ ESALP ΣΤΠΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ ΧΡΗΗ ΣΟΤ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΣΙΚΗ ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΟΤ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΤ ΣΟΤ ESALP ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΟΤ ΧΡΗΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΓΙΑ ΣΗΝ ΤΛΟΠΟΙΗΗ ΣΟΤ ESALP ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟΤ ΕΡΓΑΛΕΙΟΤ ESALP ΠΚΞΔΟΑΠΚΑΡΑ ΘΑΗ ΚΔΙΙΝΛΡΗΘΔΠ ΘΑΡΔΘΛΠΔΗΠ 173 ΒΗΒΙΗΝΓΟΑΦΗΑ

13 1 Δηζαγσγή Η δηαδηθηπαθή πξνζβαζηκφηεηα (web accessibility) ίζσο απνηειεί, γηα ηνλ πεξηζζφηεξν θφζκν πνπ αζρνιείηαη κε ην Γηαδίθηπν, κηα άγλσζηε έλλνηα. Κη απηφ γηαηί νη πεξηζζφηεξνη απφ εκάο δελ αληηκεησπίδνπκε θάπνην πξφβιεκα πξνζβαζηκφηεηαο ζηνπο δηαδηθηπαθνχο ηφπνπο ή ηνπιάρηζηνλ έηζη πηζηεχνπκε. ηελ πξαγκαηηθφηεηα φκσο ε πξνζβαζηκφηεηα αθνξά ιίγν έσο πνιχ φινπο ηνπο αλζξψπνπο πνπ αιιειεπηδξνχλ κε ην Γηαδίθηπν. Καη αλ κέρξη πξφζθαηα απηνί πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ ην δηαδίθηπν ήηαλ έλα ηκήκα ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ ζην άκεζν κέιινλ αλακέλεηαη λα είλαη ην ζχλνιφ ηνπ. Δίλαη γλσζηφ φηη εθαηνκκχξηα αλζξψπσλ έρνπλ αλαπεξίεο πνπ επεξεάδνπλ ηε δπλαηφηεηά ηνπο λα ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ Παγθφζκην Ιζηφ. ήκεξα νη πεξηζζφηεξεο ηζηνζειίδεο θαζψο θαη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ινγηζκηθνχ πνπ αθνξά ζην δηαδίθηπν ζέηνπλ ζνβαξά εκπφδηα ζηελ πξνζβαζηκφηεηα, γεγνλφο πνπ θάλεη ηελ ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ απφ άηνκα κε αλαπεξίεο δχζθνιε ή θαη αδχλαηε. Απηφ πνπ κπνξνχκε λα πνχκε κε βεβαηφηεηα είλαη φηη φζν ζα απμάλνληαη νη πξνζβάζηκεο ηζηνζειίδεο ηφζν νη άλζξσπνη κε αλαπεξίεο ζα κπνξνχλ λα ζπλεηζθέξνπλ ζην δηαδίθηπν απνηειεζκαηηθφηεξα. Χζηφζν, ε δηαδηθηπαθή πξνζβαζηκφηεηα σθειεί επίζεο θαη αλζξψπνπο πνπ δελ έρνπλ θάπνηνπ είδνπο αλαπεξία. Γηα παξάδεηγκα, κηα βαζηθή αξρή ηεο δηαδηθηπαθήο πξνζβαζηκφηεηαο είλαη ε ζρεδίαζε ηζηνηφπσλ θαη ινγηζκηθνχ ηα νπνία είλαη επέιηθηα, ψζηε λα κπνξνχλ λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο αλάγθεο, ηηο πξνηηκήζεηο θαη ηηο ηθαλφηεηεο δηαθνξεηηθψλ ρξεζηψλ. Απηή ε επειημία σθειεί θαη αλζξψπνπο ρσξίο αλαπεξία ζε δηάθνξα πιαίζηα, φπσο φηαλ έρνπλ αξγή ζχλδεζε ζην δηαδίθηπν, φηαλ έρνπλ θάπνηα «πξνζσξηλή αλαπεξία» φπσο έλα ζπαζκέλν ρέξη, ή φηαλ νη ηθαλφηεηέο ηνπο έρνπλ επεξεαζηεί απφ ηε θπζηθή δηαδηθαζία ηεο γήξαλζεο. Χζηφζν, πνιινί δηθηπαθνί ηφπνη ζήκεξα παξνπζηάδνπλ ζεκαληηθά πξνβιήκαηα πξνζβαζηκφηεηαο, παξά ηελ χπαξμε θαλφλσλ θαη πξνηχπσλ γηα ηελ αλάπηπμε πξνζβάζηκσλ ηζηνηφπσλ. χκθσλα κε κηα εθηεηακέλε κειέηε [22], ζηελ νπνία ζπκκεηείραλ 175 ζρεδηαζηέο ηζηνηφπσλ, ην γεγνλφο απηφ νθείιεηαη ηφζν ζηελ ειιηπή εθπαίδεζε ησλ κεραληθψλ δηαδηθηχνπ ζε ζέκαηα πξνζβαζηκφηεηαο φζν θαη ζηελ ειιηπή ελεκέξσζε ηεο αγνξάο γηα ηε ζεκαζία ηεο πξνζβαζηκφηεηαο, θαζψο ηφζν νη εξγνδφηεο φζν θαη νη πειάηεο ηνπο δελ ηε ζέηνπλ σο βαζηθή απαίηεζε ζηηο πξνδηαγξαθέο αλάπηπμεο ελφο ηζηνηφπνπ. 1.1 ΣΟΦΟ ΣΗ ΔΙΠΛΨΜΑΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ηφρνο απηήο ηεο εξγαζίαο είλαη ε ζρεδίαζε θαη αλάπηπμε ελφο ζπζηήκαηνο, ηνπ ESALP (Educational System for Accessibility Learning through Paradigms), πνπ απνζθνπεί ζηε 13

14 κεηαιακπάδεπζε ησλ βαζηθψλ θαλφλσλ θαη πξαθηηθψλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ πινπνίεζε πξνζβάζηκσλ δηθηπαθψλ ηφπσλ ζε φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο ζηε ζρεδίαζε ηζηνηφπσλ. Μέζσ ελφο ηέηνηνπ ζπζηήκαηνο επειπηζηνχκε φηη ζα είλαη επθνιφηεξε ε εθπαίδεπζε ησλ κεραληθψλ Γηαδηθηχνπ θαη φηη δελ ζα απνζαξξχλνληαη λα ελεκεξσζνχλ γηα ζέκαηα πξνζβαζηκφηεηαο εμαηηίαο εθηελψλ θαη επίζεκσλ εγγξάθσλ. Σαπηφρξνλα, επειπηζηνχκε φηη ζα επηθνηλσλείηαη πην εχθνια ε ζεκαζία ηεο πξνζβαζηκφηεηαο ζηνπο πειάηεο θαη ζηνπο εξγνδφηεο ηνπο θαη έηζη ζα είλαη πηζαλφηεξε ε αλάπηπμε πην πξνζβάζηκσλ ηζηνηφπσλ. To ESALP ππνζηεξίδεη κηα δηαδηθαζία εθκάζεζεο δηα ηνπ παξαδείγκαηνο (learning by example), παξνπζηάδνληαο αξρηθά ζηνπο ρξήζηεο ηνπ ηηο πξνβιεκαηηθέο θαηαζηάζεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη φηαλ παξαβηάδνληαη θαζηεξσκέλνη θαλφλεο πξνζβαζηκφηεηαο θαη έπεηηα παξέρνληαο ζπκβνπιέο γηα ην πσο λα απνθεχγνληαη ή λα επηιχνληαη ηέηνηεο θαηαζηάζεηο κε βάζε ηνπο πξναλαθεξζέληεο θαλφλεο. Σα παξαδείγκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη ζην εξγαιείν αλαθέξνληαη ζε ππάξρνληεο ειιεληθνχο δηθηπαθνχο ηφπνπο θαη επηιέρζεθαλ απφ κία εθηεηακέλε κειέηε αμηνιφγεζεο ηεο πξνζβαζηκφηεηαο 50 ειιεληθψλ ηζηνηφπσλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε γα ην ζθνπφ απηφ. Παξάιιεια, ηα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο απηήο, ζε ζπκθσλία κε απηά αληίζηνηρσλ δηεζλψλ κειεηψλ [13, 17, 18, 19] δείρλνπλ φηη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ ειιεληθψλ ηζηνηφπσλ πνπ αμηνινγήζεθαλ ππνθέξνπλ απφ ζνβαξά πξνβιήκαηα πξνζβαζηκφηεηαο. 1.2 ΔΙΑΡΘΡΨΗ ΣΗ ΔΙΠΛΨΜΑΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ Η αλά ρείξαο δηπισκαηηθή εξγαζία απαξηίδεηαη απφ ην παξφλ θαη άιια 5 θεθάιαηα, ην πεξηερφκελν ησλ νπνίσλ ζπλνςίδεηαη σο εμήο: ην θεθάιαην 2 πεξηγξάθεηαη ε έλλνηα ηεο πξνζβαζηκφηεηαο θαη ηα άηνκα πνπ επεξεάδνληαη θπξίσο απφ ηελ έιιεηςή ηεο θαηά ηελ αιιειεπίδξαζε κε ηζηνηφπνπο. Γίλεηαη αλαθνξά ζηηο βνεζεηηθέο ηερλνινγίεο πνπ δηεπθνιχλνπλ ηε δηάδξαζε κεηαμχ ησλ αηφκσλ κε αλαπεξίεο θαη ηνπ Γηαδηθηχνπ θαη ηνλίδεηαη ε ζεκαζία ηεο πξνζβαζηκφηεηαο. ηε ζπλέρεηα, ζην θεθάιαην 3 αζρνινχκαζηε κε ηηο κεζνδνινγίεο θαη ηα εξγαιεία αμηνιφγεζεο ηεο πξνζβαζηκφηεηαο. Αξρηθά ζα θάλνπκε κηα γεληθή επηζθφπεζε ησλ κεζνδνινγηψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα εμέηαζε ηεο πξνζβαζηκφηεηαο ζε δηαδηθηπαθνχο ηφπνπο. ηε ζπλέρεηα ζα πξνρσξήζνπκε ζε παξνπζίαζε ελδεηθηηθψλ εξγαιείσλ αμηνιφγεζεο πξνζβαζηκφηεηαο αλά θαηεγνξία απφ ηηο επδηάθξηηεο θαηεγνξίεο πνπ ζπλαληνχκε. ην θεθάιαην 4 παξνπζηάδεηαη ε κεζνδνινγία θαη ηα απνηειέζκαηα ηεο αμηνιφγεζεο πξνζβαζηκφηεηαο 50 ειιεληθψλ δηθηπαθψλ ηφπσλ πνπ έρνπλ επηιεγεί κε βάζε θάπνηα ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα. Σα απνηειέζκαηα ηεο αμηνιφγεζεο έδεημαλ φηη ην επίπεδν ηεο πξνζβαζηκφηεηαο ησλ ππφ εμέηαζε δηθηπαθψλ ηφπσλ ήηαλ αξθεηά ρακειφ. ην θεθάιαην 5 παξνπζηάδεηαη έλα εξγαιείν πνπ ππνζηεξίδνπκε φηη κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηελ επαηζζεηνπνηήζε, ηελ ελεκεξψζε, ηελ αθχπληζε θαη ηειηθά ηελ εθπαίδεπζε ησλ άκεζα εκπιεθνκέλσλ ζηε ζρεδίαζε δηθηπαθψλ ηφπσλ γηα ηα ζεκαληηθά πξνβιήκαηα αιιειεπίδξαζεο πνπ αλαθχπηνπλ φηαλ δελ ηεξνχληαη νη βαζηθέο αξρέο ηεο πξνζβαζηκφηεηαο. 14

15 ην θεθάιαην 6 παξαηίζεληαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο αλά ρείξαο δηπισκαηηθήο θαη δίλνληαη κειινληηθέο θαηεπζχλζεηο γηα ην πξνηεηλφκελν εξγαιείν εθκάζεζεο θαλφλσλ πξνζβαζηκφηεηαο. 1.3 ΔΗΜΟΙΕΤΘΕΙΕ ΕΡΓΑΙΕ [1] Tsakoumis A., Katsanos C., Avouris N. (2009). ESALP: Towards a tool to support dissemination and learning of Web accessibility guidelines. In Proceedings of the 3rd Conference of Electrical and Computer Engineering Students, Thessaloniki, Greece [2] Katsanos C., Tsakoumis A., Avouris N. (2009). Web Accessibility: Design of an Educational System to Support Guidelines Learning. In Proceedings of the 13th Pan-Hellenic Conference on Informatics, PCI 2009 (pp ), Corfu, Greece, September,

16 16

17 2 Η έλλνηα ηεο πξνζβαζηκφηεηαο Δάλ ζα ζέιακε λα δψζνπκε έλαλ ζαθή νξηζκφ ηεο δηαδηθηπαθήο πξνζβαζηκφηεηαο ζα πηνζεηνχζακε ηνλ νξηζκφ πνπ έρεη δψζεη ε WAI ηεο W3C [2] θαη είλαη ν εμήο: Γηαδηθηπαθή πξνζβαζηκόηεηα ζεκαίλεη όηη άλζξσπνη κε αλαπεξία ζα κπνξνύλ λα ρξεζηκνπνηνύλ ην δηαδίθηπν. Ξην ζπγθεθξηκέλα, δηαδηθηπαθή πξνζβαζηκόηεηα ζεκαίλεη όηη άλζξσπνη κε αλαπεξία κπνξνύλ λα αληηιεθζνύλ, λα θαηαιάβνπλ, λα πινεγεζνύλ θαη λα αιιειεπηδξάζνπλ κε ην Γηαδίθηπν, θαη όηη κπνξνύλ λα ζπκβάιινπλ ζε απηό. Ζ δηαδηθηπαθή πξνζβαζηκόηεηα επίζεο σθειεί θαη άιιεο θαηεγνξίεο αλζξώπσλ ζπκπεξηιακβάλνληαο θαη ηνπο ειηθησκέλνπο αλζξώπνπο νη ηθαλόηεηεο ησλ νπνίσλ κεηαβάιινληαη ιόγσ ηεο γήξαλζεο. Βέβαηα απηφο ν νξηζκφο απφ κφλνο ηνπ δελ καο δίλεη κε ζαθήλεηα ζε πνηεο θαηεγνξίεο αλήθνπλ ηα άηνκα πνπ πιήηηνληαη απφ ηελ έιιεηςε ηεο πξνζβαζηκφηεηαο ζην δηαδίθηπν. Απηφο είλαη θαη ν ζθνπφο ηεο επφκελεο ελφηεηαο. 2.1 ΚΑΣΗΓΟΡΙΕ ΑΝΘΡΨΠΨΝ ΠΟΤ ΕΠΗΡΕΑΖΟΝΣΑΙ ΑΠΟ ΣΗΝ ΕΛΛΕΙΧΗ ΔΙΑΔΙΚΣΤΑΚΗ ΠΡΟΒΑΙΜΟΣΗΣΑ Οη ηθαλφηεηεο κπνξεί λα πνηθίινπλ απφ άλζξσπν ζε άλζξσπν θαη θαηά ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ γηα δηαθνξεηηθνχο αλζξψπνπο πνπ έρνπλ φκσο ηνλ ίδην ηχπν αλαπεξίαο. Κάπνηνη κπνξεί λα έρνπλ θαη ζπλδπαζκνχο δηάθνξσλ αληθαλνηήησλ φπνπ ε θάζε κνξθήο αληθαλφηεηα βξίζθεηαη ζε δηαθνξεηηθφ επίπεδν έληαζεο. Κάπνηνη άλζξσπνη απφ απηνχο ίζσο δελ ζα ζεσξνχζαλ θαλ φηη έρνπλ θάπνην είδνο αληθαλφηεηαο. Μπνξεί, εληνχηνηο, λα έρνπλ πεξηνξηζκνχο ηεο αηζζεηήξηαο, ηεο θπζηθήο ή θαη ηεο γλσζηηθήο ηνπο ηθαλφηεηαο νη νπνίνη έρνπλ επηπηψζεηο ζηελ πξφζβαζή ηνπο ζην Γηαδίθηπν. Απηνί νη πεξηνξηζκνί κπνξεί λα ζρεηίδνληαη κε ηξαπκαηηζκνχο ή κε ηελ γήξαλζε θαη λα είλαη πξνζσξηλνί ή θαη ρξφληνη. Ο αξηζκφο θαη ε έληαζε απηψλ ησλ πεξηνξηζκψλ ηείλνπλ ηα απμάλνληαη θαζψο νη άλζξσπνη γεξλνχλ θαη κπνξεί λα πεξηιακβάλνπλ κεηαβνιέο ζηελ φξαζε, ηελ αθνή, ηελ κλήκε ή αθφκα 17

18 θαη ζηελ θίλεζε ησλ άθξσλ ηνπο. Οη δπζθνιίεο πνπ πξνθαινχληαη γηα ηελ πξνζβαζηκφηεηα ζην δηαδίθηπν ιφγσ ηεο γήξαλζεο κπνξνχλ λα αληηκεησπηζηνχλ κε ηηο ίδηεο ιχζεηο πξνζβαζηκφηεηαο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θαη γηα ηνπο αλζξψπνπο κε αλαπεξίεο. Γεληθά είλαη αξθεηέο νη πεξηπηψζεηο πνπ ε έιιεηςε πξνζβαζηκφηεηαο ιφγσ δηαθνξεηηθψλ αλαπεξηψλ κπνξνχλ λα αληηκεησπηζηνχλ κε θνηλφ ηξφπν. Πνιιέο ιχζεηο πξνζβαζηκφηεηαο ζπλεηζθέξνπλ ζηελ επίηεπμε κηαο «θαζνιηθήο ζρεδίαζεο» πνπ κπνξεί λα σθειήζεη ηφζν αλζξψπνπο κε αλαπεξίεο φζν θαη αλζξψπνπο ρσξίο θαζφινπ αλαπεξίεο. Γηα παξάδεηγκα, ε ιεθηηθή πεξηγξαθή κε έμνδν θσλήο κπνξεί λα σθειήζεη φρη κφλν ηνπο ηπθινχο ρξήζηεο αιιά θη εθείλνπο ηνπο ρξήζηεο πνπ ηα κάηηα ηνπο είλαη απαζρνιεκέλα ζε άιιεο εξγαζίεο. Παξαθάησ θάλνπκε δηάθξηζε ησλ θαηεγνξηψλ ησλ αλζξψπσλ πνπ αληηκεησπίδνπλ έιιεηςε πξνζβαζηκφηεηαο. Οη θαηεγνξίεο δηαθξίλνληαη κε βάζε ην είδνο ηεο αλαπεξίαο πνπ έρνπλ. Κάζε πεξηγξαθή ελφο γεληθνχ ηχπνπ αλαπεξίαο πεξηιακβάλεη θαη δηάθνξα ζπλνπηηθά παξαδείγκαηα ησλ εκπνδίσλ πνπ έρεη λα αληηκεησπίζεη ν άλζξσπνο ηεο αληίζηνηρεο θαηεγνξίαο ΟΠΣΙΚΕ ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ ΣΤΥΛΨΗ Η ηχθισζε πεξηιακβάλεη κηα νινθιεξσηηθή, κε επαλνξζψζηκε απψιεηα φξαζεο θαη ζηα δχν κάηηα. Γηα λα έρνπλ πξφζβαζε ζην Γηαδίθηπν πνιιά ηπθιά άηνκα βαζίδνληαη ζε αλαγλψζηεο νζφλεο (ινγηζκηθφ ην νπνίν δηαβάδεη ην θείκελν πνπ ππάξρεη ζηελ νζφλε θαη ην απνδίδεη ερεηηθά κέζσ ελφο ζπλζέηε θσλήο). Μεξηθνί άλζξσπνη πνπ είλαη ηπθινί ρξεζηκνπνηνχλ πεξηεγεηέο (browsers) νη νπνίνη είλαη βαζηζκέλνη ζε θείκελν, φπσο γηα παξάδεηγκα ν Lynx, ή ζε θσλεηηθνχο πεξηεγεηέο αληί λα ρξεζηκνπνηήζνπλ έλαλ πεξηεγεηή βαζηζκέλν ζε γξαθηθά ζε ζπλδπαζκφ κε έλαλ αλαγλψζηε νζφλεο (screen reader). Δπίζεο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηνχλ ζηξαηεγηθέο γξήγνξεο πινήγεζεο φπσο ε ρξήζε εηηθεηψλ (tabbing) κέζα ζηηο επηθεθαιίδεο ή ζε ππεξζπλδέζκνπο γηα δηαδηθηπαθνχο ηφπνπο αληί λα δηαβάδνπλ κηα πξνο κία ηηο ιέμεηο θάζε ζειίδαο. Αο δνχκε φκσο κεξηθά παξαδείγκαηα δπζθνιηψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ νη άλζξσπνη κε ηχθισζε θαηά ηελ πεξηήγεζε ηνπο ζηνλ Παγθφζκην Ιζηφ: Δηθφλεο νη νπνίεο δελ έρνπλ ελαιιαθηηθφ θείκελν πνπ λα ηηο πεξηγξάθεη κε ζαθήλεηα. Βίληεν ην νπνίν δελ δίλεηαη ζε ελαιιαθηηθή κνξθή (ερεηηθή ή θεηκέλνπ). Πίλαθεο πνπ δελ βγάδνπλ λφεκα φηαλ δηαβάδνληαη ζεηξηαθά (θειί πξνο θειί). Πιαίζηα (frames) ηα νπνία δελ έρνπλ ελαιιαθηηθά NOFRAME (ζηνλ πεγαίν θψδηθα ηεο HTML) ή δελ έρνπλ ζαθείο θαη πεξηεθηηθέο νλνκαζίεο. Φφξκεο ζηηο νπνίεο δελ κπνξνχλ λα κπνπλ εηηθέηεο ζε κία ινγηθή αθνινπζία ή ζε απηέο πνπ είλαη νλνκαηηζκέλεο ζε κηθξφ βαζκφ. Ιζηνζειίδεο πνπ δελ έρνπλ επαξθή ππνζηήξημε κέζσ ηνπ πιεθηξνινγίνπ γηα φιεο ηηο εληνιέο. 18

19 Ιζηνζειίδεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ κε πξνηππνπνηεκέλεο κνξθνπνηήζεηο εγγξάθσλ νη νπνίεο θάλνπλ δχζθνιν ζηνλ αλαγλψζηε νζφλεο λα ηηο εξκελεχζεη ΠΕΡΙΟΡΙΜΕΝΗ ΟΡΑΣΟΣΗΣΑ Τπάξρνπλ πνιχ ηχπνη πεξηνξηζκέλεο νξαηφηεηαο φπσο γηα παξάδεηγκα κηθξήο νμχηεηαο, φξαζε ηνχλει (ε φξαζε κφλν ζηε κέζε ηνπ νπηηθνχ πεδίνπ), απψιεηα φξαζεο θεληξηθνχ πεδίνπ (ε φξαζε κφλν ζηηο άθξεο ηνπ νπηηθνχ πεδίνπ) θαη ε «ζπλλεθηαζκέλε» φξαζε. Γηα λα ρξεζηκνπνηνχλ ην Γηαδίθηπν θάπνηνη άλζξσπνη κε ρακειή φξαζε ρξεζηκνπνηνχλ κεγάιεο νζφλεο θαη απμάλνπλ ην κέγεζνο ησλ γξακκαηνζεηξψλ θαη ησλ εηθφλσλ. Άιινη ρξεζηκνπνηνχλ κεγελζπληέο νζφλεο ή ινγηζκηθφ βειηίσζεο ηεο επθξίλεηαο ηεο νζφλεο. Κάπνηνη ρξεζηκνπνηνχλ ζπγθεθξηκέλνπο ζπλδπαζκνχο απφ ρξψκαηα γξακκαηνζεηξάο θαη θφληνπ φπσο γηα παξάδεηγκα 24αξα θίηξηλε γξακκαηνζεηξά ζε καχξν θφλην ή επηιέγνπλ ζπγθεθξηκέλε γξακκαηνζεηξά πνπ είλαη πην επαλάγλσζηε γηα ην ζπγθεθξηκέλν πξφβιεκα νξάζεσο πνπ έρνπλ. Σα εκπφδηα πνπ κπνξεί λα ζπλαληήζνπλ άλζξσπνη κε ρακειή νξαηφηεηα θαηά ηελ πεξηήγεζή ηνπο ζην δηαδίθηπν κπνξεί λα είλαη θάπνηα απφ ηα εμήο: Ιζηνζειίδεο κε απφιπηα κεγέζε γξακκαηνζεηξψλ πνπ δελ αιιάδνπλ (απμάλνληαη ή κεηψλνληαη) εχθνια. Ιζηνζειίδεο πνπ ιφγσ ηνπ κε ζπλεπνχο πιαηζίνπ ηνπο είλαη δχζθνιεο ζηελ πινήγεζε φηαλ κεγαιψλνπλ νη δηαζηάζεηο ηνπο γηαηί ράλεηαη κέξνο ηνπ πεξηβάιινληνο πιαηζίνπ ηνπο. Ιζηνζειίδεο ή εηθφλεο απφ ηζηνζειίδεο πνπ δελ έρνπλ ηζρπξή αληίζεζε ρξσκάησλ, θαζψο θαη απηέο ησλ νπνίσλ ε αληίζεζε δελ κπνξεί εχθνια λα ξπζκηζηεί απφ ηνλ ρξήζηε. Κείκελν ην νπνίν δίλεηαη σο εηθφλα θαη ην νπνίν δελ είλαη επθξηλέο φηαλ απμάλεηαη ην κέγεζνο ηεο εηθφλαο. Δπίζεο πεξηιακβάλνληαη αξθεηά εκπφδηα απφ απηά πνπ αλαθέξζεθαλ ζηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα (ηεο ηχθισζεο) θαη εμαξηψληαη απφ ην είδνο θαη ηελ έθηαζε ηεο νπηηθήο δπζιεηηνπξγίαο ηνπ αηφκνπ ΔΤΦΡΨΜΑΣΟΧΙΑ Η δπζρξσκαηνςία είλαη κηα έιιεηςε επαηζζεζίαο ζε νξηζκέλα ρξψκαηα. Οη θνηλέο κνξθέο δπζρξσκαηνςίαο πεξηιακβάλνπλ δπζθνιία ζηε δηάθξηζε αλάκεζα ζην θφθθηλν θαη ην πξάζηλν ή αλάκεζα ζην κπιε θαη ην θίηξηλν. Μεξηθέο θνξέο ε δπζρξσκαηνςία κπνξεί λα νδεγεί ζε αληθαλφηεηα ζην λα γίλεηαη αληηιεπηφ νπνηνδήπνηε ρξψκα (αρξσκαηνςία). Γηα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην Γηαδίθηπν κεξηθνί άλζξσπνη ρξεζηκνπνηνχλ ηα δηθά ηνπο θχιια ζηπι (style sheets) πξνθεηκέλνπ λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηηο αξρηθέο επηινγέο ηνπ θαηαζθεπαζηή ηνπ ηζηφηνπνπ ζε γξακκαηνζεηξά θαη θφλην. Σα εκπφδηα πνπ κπνξεί λα αληηκεησπίδνπλ νη άλζξσπνη κε δπζρξσκαηνςία θαηά ηελ πεξηήγεζή ηνπο ζηνλ Ιζηφ κπνξεί λα είλαη: 19

20 Υξψκαηα ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαη σο ν κνλαδηθφο ηξφπνο γηα λα δψζνπλ έκθαζε ζε θείκελν ην νπνίν βξίζθεηαη ζην Γηαδίθηπν. Κείκελν ην νπνίν δελ έρεη επαξθή αληίζεζε κε ην ρξψκα ή κε ηα ζρέδηα ηνπ θφληνπ. Ιζηνζειίδεο πνπ δελ επηηξέπνπλ ζηνλ ρξήζηε λα ρξεζηκνπνηήζεη δηθά ηνπ θχιια ζηπι εθηφο απφ απηά ηνπ θαηαζθεπαζηή ΑΚΟΤΣΙΚΕ ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ ΚΨΥΨΗ Η θψθσζε είλαη κηα κε επηδηνξζψζηκε εμαζζέληζε ηεο αθνήο θαη ζηα δχν απηηά. Η πξψηε γιψζζα πνιιψλ θσθψλ κπνξεί λα είλαη ε λνεκαηηθή γιψζζα θαη είλαη πνιχ πηζαλφ λα κελ κπνξνχλ λα δηαβάζνπλ ή λα γξάςνπλ κηα γιψζζα άπηαηζηα ή λα κηιήζνπλ θαζαξά. Γηα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην Γηαδίθηπν πνιινί άλζξσπνη πνπ είλαη θσθνί ζηεξίδνληαη ζηνπο ππφηηηινπο ησλ αθνπζηηθψλ αξρείσλ πνπ πεξηέρνληαη ζε ηζηνζειίδεο. Μπνξεί λα ρξεηάδεηαη λα ελεξγνπνηνχλ ηνπο ππφηηηινπο ζε αξρεία ήρνπ θαζψο πεξηεγνχληαη ζηνλ Ιζηφ ή λα ζπγθεληξψλνληαη πεξηζζφηεξν γηα λα δηαβάζνπλ απηφ πνπ ππάξρεη ζε κία ηζηνζειίδα ή θαη λα ζηεξίδνληαη ζε ζπκπιεξσκαηηθέο εηθφλεο πνπ δίλνπλ έκθαζε ζην γεληθφηεξν πιαίζην ηεο ζειίδαο. Σα εκπφδηα ηα νπνία κπνξεί λα αληηκεησπίζνπλ νη θσθνί θαηά ηελ πεξηήγεζή ηνπο ζην Γηαδίθηπν κπνξεί λα πεξηιακβάλνπλ: Έιιεηςε απφ ππφηηηινπο ή απφ ελαιιαθηηθέο αλαπαξαζηάζεηο ήρνπ ζηνλ Ιζηφ. Έιιεηςε εηθφλσλ ζπζρεηηδφκελσλ κε ην πεξηερφκελν ζε ζειίδεο γεκάηεο θείκελν. Σν γεγνλφο απηφ κπνξεί λα επηβξαδχλεη ηελ θαηαλφεζε ησλ αλζξψπσλ πνπ ε πξψηε ηνπο γιψζζα είλαη ε λνεκαηηθή αληί κηαο γξαπηήο ή πξνθνξηθήο γιψζζαο. Η έιιεηςε απιήο θαη μεθάζαξεο γιψζζαο. Απαηηήζεηο εηζφδνπ θσλήο ζε θάπνηνπο ηζηνηφπνπο ΒΑΡΗΚΟΪΑ Έλα άηνκν κε ήπηα έσο κέηξηα αθνπζηηθή βιάβε κπνξεί λα ζεσξεζεί σο βαξήθννο. Γηα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηνλ Ιζηφ, ηα άηνκα κε βαξεθνΐα βαζίδνληαη ζηνπο ππφηηηινπο γηα ερεηηθά αξρεία ή/θαη ζηελ ελίζρπζε ηνπ ήρνπ. Μπνξεί λα ρξεηάδνληαη λα έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα ελεξγνπνίεζεο ή απελεξγνπνίεζεο ησλ ππφηηηισλ ελφο ερεηηθνχ αξρείνπ ή λα ξπζκίζνπλ ηελ έληαζε ηνπ ήρνπ ηνπ. Δκπφδηα ηα νπνία ζπλαληά ε ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία αλζξψπσλ θαηά ηελ πεξηήγεζε ζην δηαδίθηπν είλαη: Έιιεηςε απφ ππφηηηινπο ή ελαιιαθηηθέο αλαπαξαζηάζεηο ήρνπ ζηνλ Ιζηφ. 20

21 2.1.3 ΑΝΑΣΟΜΙΚΕ ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ Οη αλαηνκηθέο δπζθνιίεο κπνξεί λα πεξηιακβάλνπλ αδπλακίεο, πεξηνξηζκνχο ηνπ κπτθνχ ειέγρνπ (φπσο αθνχζηεο θηλήζεηο, έιιεηςε ζπληνληζκνχ ή θαη παξάιπζε), πεξηνξηζκφ ηεο αίζζεζεο, πξνβιήκαηα ζηηο αξζξψζεηο, ή θαη έιιεηςε άθξσλ. Μεξηθέο αλαηνκηθέο δπζιεηηνπξγίεο κπνξεί λα πεξηιακβάλνπλ πφλν, ν νπνίνο εκπνδίδεη ηελ θίλεζε. Απηέο νη θαηαζηάζεηο κπνξεί λα επεξεάδνπλ ηηο παιάκεο, ηνπο βξαρίνλεο αιιά θαη άιια κέξε ηνπ ζψκαηνο. Γηα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην Γηαδίθηπν, νη άλζξσπνη κε αλαηνκηθέο δπζιεηηνπξγίεο νη νπνίεο επεξεάδνπλ ηηο παιάκεο ή ηνπο βξαρίνλέο ηνπο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηνχλ θάπνην εμεηδηθεπκέλν πνληίθη, θάπνην πιεθηξνιφγην πξνζαξκνζκέλν ζην εχξνο θηλήζεσλ πνπ κπνξνχλ λα θάλνπλ κε ηα ρέξηα ηνπο, ινγηζκηθφ γηα αλαγλψξηζε θσλήο, θάπνην ζχζηεκα παξαθνινχζεζεο ηεο θίλεζεο ησλ καηηψλ ή άιιεο βνεζεηηθέο ηερλνινγίεο γηα λα έρνπλ πξφζβαζε θαη λα αιιειεπηδξνχλ κε ηηο πιεξνθνξίεο πνπ παξέρνληαη απφ ηνπο ηζηφηνπνπο. Οη άλζξσπνη απηνί κπνξεί λα ρξεηάδνληαη επηπξφζζεην ρξφλν φηαλ ζπκπιεξψλνπλ θφξκεο ζε ηζηνηφπνπο ή φηαλ απαηηείηαη λα πξαγκαηνπνηήζνπλ θηλήζεηο πςειήο αθξίβεηαο. Σα εκπφδηα πνπ ελδέρεηαη λα αληηκεησπίζνπλ νη άλζξσπνη κε θηλεηηθέο δπζιεηηνπξγίεο πνπ επεξεάδνπλ ηηο παιάκεο ή ηνπο βξαρίσλεο ηνπο είλαη ηα εμήο: Υξνληθψο πεξηνξηζκέλεο επηινγέο αληίδξαζεο ζε ηζηνζειίδεο. Ιζηνζειίδεο πνπ δελ ππνζηεξίδνπλ ελαιιαθηηθέο επηινγέο κέζσ πιεθηξνινγίνπ γηα εληνιέο πνπ ηππηθά πξαγκαηνπνηνχληαη κέζσ δεηθηηθήο ζπζθεπήο. Φφξκεο πνπ δελ κπνξνχλ λα καξθαξηζηνχλ ζε κία ινγηθή ζεηξά ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ ΟΜΙΛΙΑ Οη δπζιεηηνπξγίεο νκηιίαο κπνξεί λα πεξηιακβάλνπλ ηε δπζθνιία παξαγσγήο ιφγνπ πνπ λα είλαη αλαγλσξίζηκε απφ θάπνην ινγηζκηθφ αλαγλψξηζεο θσλήο. Δπίζεο κπνξεί λα έρεη λα θάλεη κε ηελ ερεξφηεηα ή θαη ηελ θαζαξφηεηα ηεο θσλήο. Γηα λα ρξεζηκνπνηήζεη θάπνηνο άζξσπνο απηήο ηεο θαηεγνξίαο κέξε ηνπ Γηαδηθηχνπ πνπ βαζίδνληαη ζε αλαγλψξηζε θσλήο πξέπεη λα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο εηζαγσγήο δεδνκέλσλ, φπσο θείκελν ην νπνίν εηζάγεηαη δηακέζνπ ηνπ πιεθηξνινγίνπ. Σα εκπφδηα πνπ κπνξεί λα αληηκεησπίδνπλ ηα άηνκα κε ιεθηηθέο εηδηθέο αλάγθεο θαηά ηελ πεξηήγεζή ηνπο ζην Γηαδίθηπν πεξηιακβάλνπλ: Ιζηνζειίδεο πνπ απαηηνχλ θσλεηηθή αιιειεπίδξαζε θαη δελ έρνπλ θαλέλαλ άιιν ελαιιαθηηθφ ηξφπν εηζαγσγήο δεδνκέλσλ 21

22 2.1.5 ΓΝΨΣΙΚΕ ΚΑΙ ΝΕΤΡΟΛΟΓΙΚΕ ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ ΟΠΣΙΚΗ ΚΑΙ ΑΚΟΤΣΙΚΗ ΑΝΣΙΛΗΧΗ Σα άηνκα κε νπηηθέο θαη αθνπζηηθέο αληηιεπηηθέο εηδηθέο αλάγθεο φπσο είλαη ε δπζιεμία θαη ε δπζαξηζκεζία κπνξεί λα έρνπλ δπζθνιίεο ζηελ επεμεξγαζία ηεο γιψζζαο ή ησλ αξηζκψλ. Μπνξεί επίζεο λα έρνπλ δπζθνιίεο ζηελ επεμεξγαζία ηεο πξνθνξηθήο γιψζζαο φηαλ ηελ αθνχλ. Αθφκε κπνξεί λα έρνπλ πξνβιήκαηα ζηνλ ρσξηθφ πξνζαλαηνιηζκφ. Γηα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην Γηαδίθηπν ηα άηνκα κε νπηηθέο θαη αθνπζηηθέο αληηιεπηηθέο εηδηθέο αλάγθεο κπνξεί λα βαζίδνληαη ζην λα παίξλνπλ πιεξνθνξίεο ηαπηφρξνλα κέζσ δηαθφξσλ κνξθψλ. Γηα παξάδεηγκα, θάπνηνο πνπ έρεη πξφβιεκα αλάγλσζεο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη έλαλ αλαγλψζηε νζφλεο πνπ ηνπ παξέρεη ηελ ίδηα πιεξνθνξία θαη ερεηηθά ψζηε λα δηεπθνιχλεη ηελ θαηαλφεζε, ελψ θάπνηνο κε δπζιεηηνπξγία αθνπζηηθήο επεμεξγαζίαο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ππφηηηινπο γηα λα κπνξεί λα θαηαιάβεη θαιχηεξα ην πεξηερφκελν ελφο ερεηηθνχ κελχκαηνο. Σα εκπφδηα πνπ νη άλζξσπνη κε νπηηθέο θαη αθνπζηηθέο αληηιεπηηθέο εηδηθέο αλάγθεο κπνξεί λα αληηκεησπίζνπλ ζην Γηαδίθηπν κπνξεί λα είλαη: Έιιεηςε ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ αλαπαξάζηαζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ ζηηο ηζηνζειίδεο, γηα παξάδεηγκα έιιεηςε ελαιιαθηηθνχ θεηκέλνπ ην νπνίν κπνξεί λα κεηαηξαπεί ζε ήρν γηα πξφβιεκα φξαζεο, ή θαη έιιεηςε ππφηηηισλ γηα ηνπο έρνληεο ερεηηθά πξνβιήκαηα ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ ΔΙΑΠΑΗ ΠΡΟΟΦΗ Οη άλζξσπνη κε πξνβιήκαηα έιιεηςεο/δηάζπαζεο πξνζνρήο κπνξεί λα έρνπλ δπζθνιίεο ζην λα εζηηάδνπλ ζε πιεξνθνξίεο. Έλαο άλζξσπνο απηήο ηεο θαηεγνξίαο ίζσο ρξεηαζηεί λα θιείζεη ηα θηλνχκελα κέξε κηαο ηζηνζειίδαο ψζηε λα κπνξεί λα εζηηάζεη θαιχηεξα ζην πεξηερφκελφ ηεο. Σα εκπφδηα πνπ κπνξεί λα αληηκεησπίδνπλ νη ρξήζηεο ηνπ Γηαδηθηχνπ κε δηάζπαζε πξνζνρήο κπνξεί λα είλαη ηα εμήο: Οπηηθά ή αθνπζηηθά αληηθείκελα πνπ απνζπνχλ εχθνια ηελ πξνζνρή θαη δελ κπνξνχλ λα απελεξγνπνηεζνχλ ή απελεξγνπνηνχληαη κε κε πξνθαλή ηξφπν. Έιιεηςε ζαθνχο θαη ζπλεπνχο νξγάλσζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ ηζηνρψξσλ ΔΙΑΝΟΗΣΙΚΕ ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ Σα άηνκα κε δηαλνεηηθέο δπζιεηηνπξγίεο ίζσο καζαίλνπλ πην αξγά ή έρνπλ δπζθνιίεο ζην λα θαηαλννχλ πην ζχλζεηεο έλλνηεο. Σν ζχλδξνκν Down είλαη κία απφ ηηο πνιιέο δηαθνξεηηθέο αηηίεο γηα ηελ χπαξμε ηέηνησλ δπζιεηηνπξγηψλ. Γηα λα ρξεζηκνπνηνχλ ην Γηαδίθηπν ηα άηνκα κε δηαλνεηηθέο εηδηθέο αλάγθεο κπνξεί λα ρξεηάδεηαη λα μνδέςνπλ πεξηζζφηεξν ρξφλν ζε κία ηζηνζειίδα. Δπίζεο κπνξεί λα ρξεηάδεηαη λα βαζηζηνχλ πνιχ ζηα γξαθηθά γηα λα βειηηψζνπλ ηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο ηζηνζειίδαο. Σέινο, κπνξεί λα είλαη σθέιηκν γη απηά ηα άηνκα αλ ε γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη δελ είλαη ηφζν ζχλζεηε, εηδηθά αλ δελ ην απαηηεί ν ζθνπφο πνπ εμππεξεηεί ε χπαξμε ηεο ηζηνζειίδαο. 22

23 Δκπφδηα πνπ αληηκεησπίδνπλ κπνξεί λα είλαη ηα εμήο: Υξήζε ζχλζεηεο/πνιχπινθεο γιψζζαο ζε ηζηνζειίδεο. Έιιεηςε γξαθηθψλ ζε ηζηνζειίδεο. Έιιεηςε ζαθνχο θαη ζπλεπνχο νξγάλσζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ ηζηνρψξσλ ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ ΜΝΗΜΗ Σα άηνκα κε δπζιεηηνπξγίεο κλήκεο κπνξεί λα έρνπλ πξνβιήκαηα κε ηελ βξαρπρξφληα κλήκε, κε ηελ ειιεηπή καθξνρξφληα κλήκε ή κπνξεί λα έρνπλ θαη πξνβιήκαηα κεξηθήο απψιεηαο ηεο ηθαλφηεηαο λα ζπκνχληαη ηελ γιψζζα πνπ κηινχλ. Γηα λα ρξεζηκνπνηνχλ ην Γηαδίθηπν ηα άηνκα κε πξνβιήκαηα κλήκεο κπνξνχλ λα δηεπθνιπλζνχλ φηαλ νη ηζηνζειίδεο έρνπλ ζπλεπή δνκή πινήγεζεο. Δκπφδην γη απηή ηελ θαηεγνξία αλζξψπσλ κπνξεί λα είλαη: Η έιιεηςε ζαθνχο θαη ζπλεπνχο νξγάλσζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ ηζηνρψξσλ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΑ ΠΝΕΤΜΑΣΙΚΗ ΤΓΕΙΑ Σα άηνκα κε πξνβιήκαηα πλεπκαηηθήο πγείαο κπνξεί λα έρνπλ πξνβιήκαηα ζην λα εζηηάζνπλ ζε πιεξνθνξίεο ζε κηα ηζηνζειίδα ή πξνβιήκαηα ζνιήο φξαζεο ή θαη ηξέκνπιν ησλ ρεξηψλ ηνπο ιφγσ επηξξνήο ησλ θαξκάθσλ. Γηα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην Γηαδίθηπν, ηα άηνκα απηήο ηεο θαηεγνξίαο κπνξεί λα ρξεηαζηεί λα θιείζνπλ νπηηθά θαη αθνπζηηθά αληηθείκελα πνπ ηνπο απνζπνχλ ηελ πξνζνρή ή θαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ κεγεζπληέο νζφλεο. Πξνβιήκαηα πνπ κπνξεί λα αληηκεησπίζνπλ είλαη ηα εμήο: Οπηηθά θαη αθνπζηηθά αληηθείκελα πνπ απνζπνχλ ηελ πξνζνρή θαη δελ κπνξνχλ εχθνια λα απελεξγνπνηεζνχλ Η χπαξμε ζηαζεξψλ γξακκαηνζεηξψλ ζε ηζηνζειίδεο πνπ δελ κπνξνχλ εχθνια λα κεγεζπλζνχλ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΑ ΕΠΙΛΗΠΣΙΚΨΝ ΕΠΕΙΟΔΙΨΝ Μεξηθά άηνκα κε δηαθφξσλ εηδψλ θξίζεηο θαη πξνζβνιέο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ αλζξψπσλ κε επηιεςία θάπνηνσλ κνξθψλ (φπσο ε επηιεςία ιφγσ θσηνεπαηζζεζίαο), εκθαλίδνπλ εθδήισζε ηεο θξίζεο ηνπο απφ νπηηθναθνπζηηθά ζήκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη έλαλ ηζηφηνπν. Γηα λα ρξεζηκνπνηήζεη ηνλ Ιζηφ απηή ε θαηεγνξία αλζξψπσλ κπνξεί λα ρξεηαζηεί λα απελεξγνπνηήζεη ηα θηλνχκελα κέξε κηαο ηζηνζειίδαο, θείκελν πνπ αλαβνζβήλεη θαη ζπγθξηκέλεο ζπρλφηεηεο ήρνπ. Απηή ε απνθπγή ησλ νπηηθψλ ή ερεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε ηζηνζειίδεο κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ απνθπγή πξφθιεζεο επεηζνδίσλ. Δκπφδηα πνπ κπνξεί λα αληηκεησπίζεη απηή ε θαηεγνξία αηφκσλ θαηά ηελ πεξηήγεζή ηεο ζην δηαδίθηπν είλαη: Η ρξεζηκνπνίεζε νπηηθψλ ή ερεηηθψλ ζπρλνηήησλ πνπ κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ επεηζφδηα (πρ επηιεπηηθά επεηζφδηα) 23

24 2.1.6 ΠΟΛΛΑΠΛΕ ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ Οη ζπλδπαζκνί δπζιεηηνπξγηψλ κπνξεί λα κεηψζνπλ αθφκε πεξηζζφηεξν ηελ πξνζβαζηκφηεηα ηνπ ρξήζηε ζηηο παξερφκελεο πιεξνθνξίεο ή ππεξεζίεο. Γηα παξάδεηγκα, ελψ θάπνηνο πνπ είλαη ηπθιφο κπνξεί λα σθειεζεί φηαλ αθνχεη ερεηηθή πεξηγξαθή ελφο βίληεν αλαξηεκέλνπ ζηνλ Ιζηφ θαη θάπνηνο πνπ είλαη θσθφο κπνξεί λα σθειεζεί φηαλ βιέπεη ππφηηινπο λα ζπλνδεχνπλ έλα ερεηηθφ αξρείν, θάπνηνο πνπ είλαη ηαπηφρξνληα ηπθιφο θαη θσθφο ρξεηάδεηαη πξφζβαζε ζε έλα αληίγξαθν θεηκέλνπ πνπ πεξηγξάθεη ηελ εηθφλα θαη ηνλ ήρν ζην νπνίν ζα κπνξνχζαλ λα έρνπλ πξφζβαζε κέζσ κηαο ζπζθεπήο Braille. Παξνκνίσο, θάπνηνο πνπ είλαη θσθφο θαη ηαπηφρξνλα έρεη κεησκέλε φξαζε κπνξεί λα σθειεζεί απφ ηνπο ππνηίηινπο ζε ερεηηθά αξρεία αιιά κφλν αλ κπνξεί λα ξπζκηζηεί ην κέγεζνο ησλ ππνηίηισλ αιιά θαη ε αληίζεζε ηνπ ρξψκαηφο ηνπο κε ην ρξψκα ηνπ θφληνπ. Κάπνηνο πνπ δελ κπνξεί λα θνπλήζεη ηα ρέξηα ηνπ θαη ηαπηφρξνλα δελ κπνξεί λα δεη θαιά ηελ νζφλε ίζσο λα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη έλαλ ζπλδπαζκφ ιεθηηθήο εηζαγσγήο θαη ιεθηηθήο παξαγσγήο. Δπίζεο κπνξεί λα ρξεηαζηεί λα ζηεξηρηεί ζε αθξηβείο δείθηεο ηνπ ζεκείνπ πνπ δηαβάδεη θαη ζε επηπξφζζεηνπο κεραληζκνχο πινήγεζεο ζηνλ ηζηφηνπν πνπ δηαβάδεη ΔΤΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ ΛΟΓΨ ΗΛΙΚΙΑ Αιιαγέο ζε ιεηηνπξγηθέο ηθαλφηεηεο αλζξψπσλ ιφγσ γήξαλζεο κπνξεί λα ζπκπεξηιακβάλνπλ αιιαγέο ζε ζπγθεθξηκέλεο ηθαλφηεηεο ή θαη ζε ζπλδπαζκφ ηθαλνηήησλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ηεο φξαζεο, ηεο αθνήο, ηεο κλήκεο αιιά θαη γεληθά θάπνησλ δεμηνηήησλ [13]. Σα εκπφδηα πνπ κπνξεί λα έρνπλ λα αληηκεησπίζνπλ νη άλζξσπνη απηήο ηεο θαηεγνξίαο κπνξεί λα έρνπλ ήδε αλαθεξζεί ζηηο πην πάλσ πεξηπηψζεηο. Κάζε έλαο απφ απηνχο ηνπο πεξηνξηζκνχο κπνξεί λα επεξεάδεη ηελ δπλαηφηεηα απηψλ ησλ αηφκσλ λα έρνπλ πξφζβαζε ζην πεξηερφκελν ηνπ Γηαδηθηχνπ. ηαλ έρνπκε ζπλδπαζκφ αξθεηψλ δπζιεηηνπξγηψλ ηφηε θαζίζηαηαη ζαθέο φηη είλαη αξθεηά πνιχπινθν λα γίλεη πξνζαξκνγή γηα λα ηθαλνπνηεζνχλ φιεο νη αλάγθεο πνπ κπνξεί λα έρεη έλα ειηθησκέλν άηνκν. Γηα παξάδεηγκα, θάπνηνο ειηθησκέλνο κε πεξηνξηζκέλε φξαζε κπνξεί λα ρξεηαζηεί έλαλ κεγεζπληή νζφλεο. ηαλ φκσο ρξεζηκνπνηήζεη ηνλ κεγεζπληή νζφλεο κπνξεί λα ράζεη πεξηβάιινπζεο πιεξνθνξίεο νη νπνίεο βνεζνχλ ζε θαιχηεξε ζπλνιηθή θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ κηαο ηζηνζειίδαο. Έηζη αλ απηφο ν ρξήζηεο έρεη πξφβιεκα θαη κε ηελ βξαρπρξφληα κλήκε ηνπ κπνξεί λα αληηκεησπίζεη πξνβιήκαηα θαηά ηελ πεξηήγεζή ηνπ ζηνλ ηζηνρψξν πνπ επηζθέπηεηαη. 2.2 ΒΟΗΘΗΣΙΚΕ ΣΕΦΝΟΛΟΓΙΕ ΚΑΙ ΣΡΑΣΗΓΙΚΕ ΠΡΟΑΡΜΟΓΗ Οη βνεζεηηθέο ηερλνινγίεο είλαη πξντφληα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη απφ αλζξψπνπο κε αλαπεξίεο πξνθεηκέλνπ λα ηνπο βνεζήζνπλ λα νινθιεξψζνπλ εξγαζίεο πνπ δελ ζα κπνξνχζαλ λα ηηο θέξνπλ εηο πέξαο εχθνια ή θαζφινπ. ηαλ απηέο νη βνεζεηηθέο ηερλνινγίεο ρξεζηκνπνηνχληαη κε ππνινγηζηέο αλαθέξνληαη ζπρλά σο πξνζαξκνγή κέζσ ινγηζκηθνχ ή πξνζαξκνγή κέζσ πιηθνχ. Κάπνηεο βνεζεηηθέο ηερλνινγίεο ρξεζηκνπνηνχληαη 24

25 καδί κε γξαθηθνχο θπιινκεηξεηέο, θπιινκεηξεηέο θεηκέλνπ, θπιινκεηξεηέο θσλήο, κεραληζκνχο αλαπαξαγσγήο πνιπκέζσλ θηι. Μεξηθέο ιχζεηο ζε δεηήκαηα πξνζβαζηκφηεηαο κπνξεί λα δίλνληαη κε ηε βνήζεηα ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ζπζηήκαηνο, π.ρ. ε δπλαηφηεηα γηα αιιαγή ηνπ κεγέζνπο ηεο γξακκαηνζεηξάο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ή ε δπλαηφηεηα λα αληηθαηαζηαζνχλ εληνιέο πνπ δίλνληαη κε πνιιαπιή θαη ζχλζεηε πιεθηξνιφγεζε απφ κηα αθνινπζία απφ απιέο πιεθηξνινγήζεηο. Οη ζηξαηεγηθέο πξνζαξκνγήο είλαη ηερληθέο ηηο νπνίεο νη άλζξσπνη κε αλαπεξίεο ρξεζηκνπνηνχλ πξνθεηκέλνπ λα ρεηξίδνληαη επθνιφηεξα ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο ή άιιεο ζπζθεπέο. Παξαθάησ δίλεηαη κηα ιίζηα φπνπ πεξηγξάθνληαη νη θπξηφηεξεο βνεζεηηθέο ηερλνινγίεο θαη ζηξαηεγηθέο πξνζαξκνγήο. [3], [7] [10] ΕΝΑΛΛΑΚΣΙΚΑ ΠΛΗΚΣΡΟΛΟΓΙΑ Ή ΔΙΑΚΟΠΣΕ Σα ελαιιαθηηθά πιεθηξνιφγηα ή δηαθφπηεο είλαη ζπζθεπέο πιηθνχ ή ινγηζκηθνχ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη απφ αλζξψπνπο κε θηλεηηθά πξνβιήκαηα θαη παξέρνπλ ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο πξνθεηκέλνπ λα παξάγνληαη νη ίδηεο πιεθηξνινγήζεηο κε απηέο πνπ ζα παξάγνληαλ απφ έλα θαλνληθφ πιεθηξνιφγην. Γηα παξάδεηγκα ππάξρνπλ πιεθηξνιφγηα κε πνιχ κεγάια ή πνιχ κηθξά θελά κεηαμχ ησλ πιήθηξσλ, πιεθηξνιφγηα πνπ δίλνληαη ζηελ νζφλε θαη άιια. Οη δηαδηθηπαθέο εθαξκνγέο ησλ νπνίσλ ν ρεηξηζκφο κπνξεί λα γίλεη εμ νινθιήξνπ απφ ην πιεθηξνιφγην, ρσξίο ηελ βνήζεηα δεηθηηθήο ζπζθεπήο, κπνξνχλ λα ππνζηεξίμνπλ κηα επξεία γθάκα ελαιιαθηηθψλ ηξφπσλ εηζαγσγήο δεδνκέλσλ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΕ ΤΚΕΤΕ ΚΑΣΑΔΕΙΞΗ Οη ειεθηξνληθέο ζπζθεπέο θαηάδεημεο επηηξέπνπλ ηνλ έιεγρν ηνπ θέξζνξα ηεο νζφλεο ρσξίο ηε ρξήζε ρεξηψλ. Μία θαηεγνξία ζπζθεπψλ βαζίδεηαη ζε ηερλνινγίεο ππεξήρσλ ή ππέξπζξσλ αθηηλψλ θαη αλαγλσξίδνπλ ηελ θίλεζε ηνπ καηηνχ, ζήκαηα ησλ λεχξσλ ή εγθεθαιηθά θχκαηα. Άιιε θαηεγνξία είλαη απηή πνπ ελεξγνπνηείηαη απφ ηελ εηζπλνή θαη εθπλνή. Δηθφλα 2.1: Πιεθηξνιφγην γηα άηνκα κε πξνβιήκαηα άλσ άθξσλ 25

26 Δηθφλα 2.2: Πνληίθη γηα άηνκα κε πξνβιήκαηα άλσ άθξσλ ΤΚΕΤΕ BRAILLE Σν ζχζηεκα Braille ρξεζηκνπνηεί 6 έσο 8 αλπςσκέλεο βειφλεο ζε δηάθνξα ζρέδηα πξνθεηκέλνπ λα αλαπαξαζηήζεη ραξαθηήξεο θαη αξηζκνχο έηζη ψζηε λα κπνξνχλ λα δηαβαζηνχλ απφ ηηο παιάκεο ησλ ρξεζηψλ πνπ έρνπλ ζνβαξέο παζήζεηο ησλ καηηψλ ή δελ έρνπλ θαζφινπ φξαζε. Σα ζπζηήκαηα Braille δηαθνξνπνηνχληαη αξθεηά αλά ηνλ θφζκν. Η ρξήζε δπλακηθνχ ζπζηήκαηνο Braille πεξηιακβάλεη ηε ρξήζε κηαο «κεραληθήο νζφλεο» φπνπ νη βειφλεο κπνξνχλ λα αλεβαίλνπλ θαη λα θαηεβαίλνπλ δπλακηθά θαη λα επηηξέπνπλ ηελ επίδεημε φισλ ησλ ραξαθηήξσλ Braille. Δηθφλα 2.3: Πιεθηξνιφγην Braille 26

27 2.2.4 ΛΟΓΙΜΙΚΟ ΑΝΙΦΝΕΤΗ Σν ινγηζκηθφ αλίρλεπζεο είλαη ινγηζκηθφ πξνζαξκνγήο ην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη απφ άηνκα κε θηλεηηθέο ή γλσζηηθέο δπζιεηηνπξγίεο θαη δίλεη έκθαζε ή αλαγγέιιεη δπλαηφηεηεο επηινγψλ (πρ. ζηνηρεία ησλ κελνχ, ππεξζπλδέζκνπο, θξάζεηο), κία θάζε θνξά. Ο ρξήζηεο επηιέγεη ην επηζπκεηφ αληηθείκελν κε ην ρηχπεκα ελφο δηαθφπηε ηε ζηηγκή πνπ ην αληηθείκελν απηφ έρεη αλαγγειζεί απφ ην ινγηζκηθφ αλίρλεπζεο ΜΕΓΕΘΤΝΣΕ ΟΘΟΝΗ Λνγηζκηθφ κε ιεηηνπξγία παξφκνηα κε απηή ηνπ κεγεζπληηθνχ θαθνχ. Με ηε ρξήζε ηνπ ινγηζκηθνχ απηνχ πξνβάιινληαη ζηελ νζφλε ηνπ ππνινγηζηή ζε κεγέζπλζε φια ηα ζηνηρεία πνπ ελδηαθέξνπλ ηνλ ρξήζηε. Οη κεγεζπληέο νζφλεο γηα φζνπο έρνπλ πεξηνξηζκέλε ηθαλφηεηα φξαζεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα κεγεζχλνπλ ην θείκελν, κηα εηθφλα ή έλα κηθξφ αληηθείκελν ζε κία νζφλε ή λα παξάγνπλ εθηππψζεηο θεηκέλσλ κε κεγεζπζκέλνπο ραξαθηήξεο. Μεξηθνί κεγεζπληέο νζφλεο πξνζθέξνπλ δχν φςεηο ηεο νζφλεο: κία ζε κεγέζπλζε θαη κία ζην κέγεζνο πξνεπηινγήο. Οη κεγεζπληέο νζφλεο θαιχπηνπλ επίζεο θαη ηηο αλάγθεο ησλ αηφκσλ κε ρξσκαηηθέο δπζιεηηνπξγίεο. Πεξηιακβάλνπλ ηηο εμήο θαηεγνξίεο ζπζηεκάησλ: α) ινγηζκηθφ κεγέζπλζεο ηεο νζφλεο ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή, β) κεγεζπληέο video (ή θιεηζηνχ θπθιψκαηνο ηειεφξαζεο) πνπ κπνξεί λα ιεηηνπξγνχλ απηφλνκα ή θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή θαη γ) κηθξέο θνξεηέο ζπζθεπέο κεγέζπλζεο. Παξαδείγκαηα ζπζθεπψλ κεγέζπλζεο δίλνληαη ζηηο εηθφλεο 2.4 θαη 2.5. Δηθφλα 2.4: Φνξεηή ζπζθεπή κεγέζπλζεο νζφλεο 27

28 Δηθφλα 2.5: Λνγηζκηθφ κεγέζπλζεο ηεο νζφλεο ΑΝΑΓΝΨΣΕ ΟΘΟΝΗ O αλαγλψζηεο νζφλεο εληνπίδεη φιεο ηηο κνξθέο θεηκέλνπ (νξαηέο ή θξπθέο) ζην γξαθηθφ πεξηβάιινλ ρξήζηε (εηθνλίδηα, θνπκπηά, θαηάινγνη επηινγψλ, πιαίζηα δηαιφγνπ, ιίζηεο, πιαίζηα κελπκάησλ) ελφο ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή θαη ηηο ζηέιλεη ζην ζχζηεκα κεηαηξνπήο θεηκέλνπ ζε νκηιία, έηζη ψζηε ν ρξήζηεο λα αληηιακβάλεηαη αθνπζηηθά ην γξαθηθφ πεξηβάιινλ, λα κπνξεί λα πινεγείηαη κε αθνπζηηθή ππνβνήζεζε ζε απηφ θαη λα αθνχεη ην θείκελν. Σν ζχζηεκα κεηαηξνπήο θεηκέλνπ ζε ζπλζεηηθή νκηιία (Text-to-Speech), είλαη κηα εθαξκνγή ινγηζκηθνχ ε νπνία εθθσλεί νπνηνδήπνηε θείκελν ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν (ρσξίο λα ρξεηάδεηαη πξν-ερνγξάθεζε). Σα ηειεπηαία ρξφληα, ε ελζσκάησζε πξνεγκέλσλ κνληέισλ πξνζσδηαθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ έθαλε αξθεηά θπζηθή ηελ παξαγφκελε ζπλζεηηθή νκηιία. Δπίζεο, θάπνηνη αλαγλψζηεο νζφλεο κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ θαη νζφλεο Braille. O ρξήζηεο αληηιακβάλεηαη αθνπζηηθά ή/θαη νπηηθά ηνπο γξαθηθνχο ραξαθηήξεο θαη ην γξαθηθφ πεξηβάιινλ. Δπίζεο, ν ρξήζηεο κπνξεί λα ιακβάλεη αθνπζηηθή επαιήζεπζε ησλ ραξαθηήξσλ πνπ πιεθηξνινγεί. ήκεξα δηαηίζεληαη αλαγλψζηεο νζφλεο θαη γηα ππνινγηζηέο παιάκεο (PDAs) θαη γηα θνξεηά ηειέθσλα. O αλαγλψζηεο νζφλεο κπνξεί λα έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα ππνζηεξίμεη αξθεηέο γιψζζεο, λα ππνζηεξίδεη ηηο ηππηθέο εθαξκνγέο ησλ MS-Windows, θαζψο θαη δεκνθηιείο εθαξκνγέο γξαθείνπ ΤΣΗΜΑΣΑ ΑΝΑΓΝΨΡΙΗ ΟΜΙΛΙΑ Σα ζπζηήκαηα αλαγλψξηζεο νκηιίαο επηηξέπνπλ ηελ εηζαγσγή θεηκέλνπ αληί ηεο πιεθηξνιφγεζεο ζε ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο αιιά θαη ζε θνξεηέο ζπζθεπέο (π.ρ. θηλεηά ηειέθσλα). Σα ζπζηήκαηα απηά ρξεζηκνπνηνχληαη απφ άηνκα κε θηλεηηθέο δπζιεηηνπξγίεο ή κε πξνζσξηλνχο ηξαπκαηηζκνχο ζηα ρέξηα. Γηαθξίλνληαη ζε α) ζπζηήκαηα ππαγφξεπζεο θαη β) ζπζηήκαηα εληνιψλ θαη ειέγρνπ. 28

29 2.2.8 ΜΕΣΑΒΑΗ ΜΕ ΣΟ ΠΛΗΚΣΡΟ TAB Κάπνηεο ιχζεηο πξνζβαζηκφηεηαο βαζίδνληαη πεξηζζφηεξν ζε ζηξαηεγηθέο πξνζαξκνγήο παξά ζε ζπγθεθξηκέλεο βνεζεηηθέο ηερλνινγίεο πιηθνχ ή ινγηζκηθνχ. Γηα παξάδεηγκα, γηα αλζξψπνπο πνπ δελ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην πνληίθη, κηα ζηξαηεγηθή γηα γξήγνξν πέξαζκα απφ ππεξζπλδέζκνπο, θεθαιίδεο, ζηνηρεία ιηζηψλ θαη άιια δνκηθά ζηνηρεία είλαη κε ηε ρξήζε ην πιήθηξνπ tab πξνθεηκέλνπ λα πξνζπειαζηνχλ φια απηά ηα αληηθείκελα κε ηε ζεηξά. Οη άλζξσπνη πνπ ρξεζηκνπνηνχλ αλαγλψζηεο νζφλεο (είηε επεηδή είλαη ηπθινί ή δπζιεμηθνί) θαζψο θαη απηνί πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ζπλζέηεο θσλήο κπνξνχλ επίζεο λα ρξεζηκνπνηνχλ ην tab πξνθεηκέλνπ λα πξνζπεξλνχλ ηα αληηθείκελα ηεο ζειίδαο ΥΤΛΛΟΜΕΣΡΗΣΕ ΚΕΙΜΕΝΟΤ Οη θπιινκεηξεηέο θεηκέλνπ (φπσο ν Lynx) είλαη κηα ελαιιαθηηθή επηινγή ζε ζρέζε κε ηνπο γξαθηθνχο θπιινκεηξεηέο. Μπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ κε αλαγλψζηεο νζφλεο γηα ρξήζηεο πνπ είλαη ηπθινί. Υξεζηκνπνηνχληαη επίζεο απφ θάπνηνπο αλζξψπνπο πνπ έρνπλ αξγέο ζπλδέζεηο ζην δηαδίθηπν θαη δελ επηζπκνχλ ηελ θφξησζε θσηνγξαθηψλ ΟΠΣΙΚΕ ΕΙΔΟΠΟΙΗΕΙ Οη νπηηθέο εηδνπνηήζεηο είλαη έλα ελαιιαθηηθφ ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα κεξηθψλ ιεηηνπξγηθψλ ζπζηεκάησλ πνπ επηηξέπνπλ ζηνπο θσθνχο ή ζηνπο βαξήθννπο λα ιακβάλνπλ νπηηθά κελχκαηα πξνεηδνπνηήζεσλ ή κελχκαηα ιάζνπο. Απηά ηα κελχκαηα ζπλήζσο δίλνληαη ερεηηθά ΥΤΛΛΟΜΕΣΡΗΣΕ ΜΕ ΕΙΟΔΟ / ΕΞΟΔΟ ΥΨΝΗ Οη θπιινκεηξεηέο κε έμνδν θσλήο είλαη ζπζηήκαηα πνπ επηηξέπνπλ ηελ πινήγεζε κέζσ θσλήο, θάπνηα ηαπηφρξνλα κε δπλαηφηεηα εηζφδνπ θαη εμφδνπ θσλήο, θαη θάπνηα επηηξέπνληαο ηειεθσληθνχ ηχπνπ πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν ΕΚΣΤΠΨΣΕ BRAILLE Οη εθηππσηέο Braille (Ηιεθηξνληθέο Μεραλέο Αλάγιπθεο Γξαθήο Braille) παξάγνπλ ζε εηδηθφ ραξηί ζειίδεο ή αθφκα θαη βηβιία ζε κνξθή Braille. Κάπνηνη έρνπλ δπλαηφηεηα εθηχπσζεο αλάγιπθσλ ζρεκάησλ θαη ζπλδένληαη κε νπνηνδήπνηε ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή. Δίλαη απαξαίηεηε ε ζπλεξγαζία ηνπο κε κεηαθξαζηή Braille. 29

30 Δηθφλα 2.6: Δθηππσηήο Braille 2.3 Η ΗΜΑΙΑ ΣΗ ΠΡΟΒΑΙΜΟΣΗΣΑ ΣΟ ΔΙΑΔΙΚΣΤΟ Οη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη πηζηεχνπλ φηη ε δηαδηθηπαθή πξνζβαζηκφηεηα αθνξά απνθιεηζηηθά ηα άηνκα κε αλαπεξίεο θαη φηη θάλνληαο ηηο δηαδηθηπαθέο ηζηνζειίδεο πεξηζζφηεξν πξνζβάζηκεο είλαη απιά θάηη «ζσζηφ θαη αλζξψπηλν πνπ πξέπεη λα γίλεη». Η πξαγκαηηθφηεηα είλαη φκσο φηη ππάξρνπλ πνιχ ιφγνη πνπ θαζηζηνχλ αλαγθαία ηε δηαδηθηπαθή πξνζβαζηκφηεηα. ηε ζπλέρεηα θάλνπκε αλαθνξά ζηνπο θπξηφηεξνπο απφ απηνχο ηνπο ιφγνπο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ/ΕΠΙΦΕΙΡΗΜΑΣΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ηα άηνκα κε αλαπεξίεο απνηεινχλ πνζνζηφ 15% πεξίπνπ ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Δπξψπεο θαη πνιινί απφ απηνχο αληηκεησπίδνπλ εκπφδηα φηαλ ρξεζηκνπνηνχλ πξντφληα θαη ππεξεζίεο ηνπ δηαδηθηχνπ. Ο Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο έρεη ππνινγίζεη φηη νη άλζξσπνη κε αλαπεξίεο παγθνζκίσο μεπεξλνχλ ηα 750 εθαηνκκχξηα. Γελ ζα πξέπεη επίζεο λα αγλνήζνπκε θαη ην γεγνλφο φηη ζρεδφλ φινη νη ειηθησκέλνη άλζξσπνη είλαη «ελ δπλάκεη αλάπεξνη» κηαο θαη νη αηζζήζεηο ηνπο δελ ιεηηνπξγνχλ πιένλ ζην θαιχηεξν δπλαηφ επίπεδν. Γίλεηαη, ινηπφλ, θαηαλνεηφ φηη φινη απηνί νη άλζξσπνη κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ έλα επξχ θαηαλαισηηθφ θνηλφ εάλ νη επηρεηξήζεηο θξνληίζνπλ λα ελζσκαηψζνπλ κεζφδνπο πνπ εμππεξεηνχλ ηελ πξνζβαζηκφηεηα ζηα πξντφληα ηνπο. Δθείλεο νη εηαηξίεο πνπ ζα εληάμνπλ ζηε θηινζνθία ηνπο ηε «ζρεδίαζε γηα 30

31 φινπο» ζα δξέςνπλ νηθνλνκηθά νθέιε. Σα πξντφληα πνπ θαηαζθεπάδνληαη κε βάζε απηή ηε θηινζνθία θαη έρνπλ απμεκέλα επίπεδα ρξεζηκφηεηαο θαη πξνζβαζηκφηεηαο βξίζθνπλ ζεηηθή αληαπφθξηζε απφ ηνπο θαηαλαισηέο θαη πξνζδίδνπλ ζηελ επηρείξεζε πνπ ηα αλέπηπμε έλα θαιφ θνηλσληθφ πξνθίι ΣΕΦΝΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ Τπάξρνπλ αξθεηνί ηερληθνί ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο ν ζρεδηαζηήο ελφο ηζηνηφπνπ είλαη απαξαίηεην λα εμαζθαιίζεη πςειή πξνζβαζηκφηεηα γηα ηνλ ηζηφηνπν πνπ αλαπηχζζεη. Οη θπξηφηεξνη απφ απηνχο είλαη νη εμήο: Ο ηζηφηνπνο ζα κπνξεί πην εχθνιν θαη κε κεγαιχηεξε αθξίβεηα λα ζπκπεξηιεθζεί ζηα απνηειέζκαηα εξεπλψλ απφ κεραλέο αλαδήηεζεο. Απηφ πξαθηηθά ζεκαίλεη φηη αλ ηεξνχληαη θαιέο πξαθηηθέο πξνζβαζηκφηεηεο ηφηε ε επηζθεςηκφηεηα ηνπ ηζηνηφπνπ ζα απμεζεί. Ο εμππεξεηεηήο ζηνλ νπνίν έρεη ζηεζεί ν ηζηφηνπνο ζα ηξέρεη πην απνδνηηθά αθνχ νη πιεξνθνξίεο ζα είλαη επθνιφηεξν λα βξεζνχλ θαη επνκέλσο νη ρξήζηεο ζα πξνζπειαχλνπλ ιηγφηεξεο ζειίδεο πξνθεηκέλνπ λα βξνπλ απηφ πνπ ρξεηάδνληαη. Ο ηζηφηνπνο ζα είλαη πεξηζζφηεξν πξνζβάζηκνο θαη γηα ρξήζηεο νη νπνίνη ρξεζηκνπνηνχλ ηελ ηειεπηαία ιέμε ηεο ηερλνινγίαο γηα λα πινεγεζνχλ ζην δηαδίθηπν (πρ PDA s, ζπζηήκαηα δηαδηθηπαθήο πινήγεζεο απφ ην απηνθίλεην θηι). Υξεζηκνπνηψληαο κε ζπλέπεηα ηηο ηερλνινγίεο ηνπ World Wide Web Consortium (W3C), επηηπγράλνπκε πεξηζζφηεξν πξνζβάζηκνπο ηζηφηνπνπο. Σερλνινγίεο φπσο ηα CSS, ε XML, ε SMIL θαη ε XSL αθελφο βνεζνχλ ψζηε ν ηζηφηνπνο λα δείρλεη θνπηνπξηζηηθφο αθεηέξνπ κπνξνχλ εχθνια λα θαηεβαίλνπλ επίπεδν ψζηε λα θάλνπλ ηνλ ηζηφηνπν πξνζβάζηκν θαη ζε ρξήζηεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ θπιινκεηξεηέο παιηφηεξεο ηερλνινγίαο ΝΟΜΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ Σν δήηεκα ηεο πξνζβαζηκφηεηαο δεκηνπξγεί κηα ηάζε ζηελ αγνξά. Οη επηρεηξήζεηο, νη πξνκεζεπηέο θαη νη νξγαληζκνί ζπλεξγάδνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν κε εθείλεο ηηο εηαηξείεο πνπ πξνζθέξνπλ πξνζβάζηκα πξντφληα. Απηφ γίλεηαη επεηδή θαιχπηνπλ ηηο αλάγθεο ησλ πειαηψλ θαη ησλ ππαιιήισλ ηνπο θαιχπηνληαο παξάιιεια θαη ηηο απαηηήζεηο ηεο λνκνζεζίαο. ηε δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ έρνπλ ηεζεί ζε ηζρχ, ζε παγθφζκην επίπεδν, πνιινί θαλνληζκνί θαη πξφηππα πνπ αθνξνχλ ηε δηαδηθηπαθή πξνζβαζηκφηεηα, ησλ νπνίσλ εθηελήο αλαθνξά γίλεηαη ζην επφκελν θεθάιαην. ε επίπεδν θξαηψλ, ρψξεο φπσο ν Καλαδάο, νη Φηιηππίλεο, ε Ιζπαλία, ε νπεδία θαη ην Ηλσκέλν Βαζίιεην έρνπλ εθδφζεη δηθέο ηνπο νδεγίεο δηαδηθηπαθήο πξνζβαζηκφηεηαο [1]. Δδψ πξέπεη λα αλαθέξνπκε φηη θαη ζην χληαγκα ηεο Διιάδαο πεξηγξάθεηαη κε ζαθήλεηα ην δηθαίσκα θάζε πνιίηε γηα ζπκκεηνρή ζηελ Κνηλσλία 31

32 ηεο Πιεξνθνξίαο θαη γηα πξφζβαζε θαη αληαιιαγή θάζε κνξθήο πιεξνθνξίαο πνπ δηαθηλείηαη ειεθηξνληθά [16]. Δπίζεο απφ ην 2002 ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην έρεη ςεθίζεη ππέξ ηεο απνκάθξπλζεο ησλ φπνησλ ηερληθψλ, λνκηθψλ θαη ινηπψλ εκπνδίσλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθή ζπκκεηνρή φισλ ησλ αηφκσλ ζηελ νηθνλνκία θαη ηελ θνηλσλία ησλ γλψζεσλ [11] ΑΛΛΟΙ ΛΟΓΟΙ ρεδηάδνληαο θαη παξάγνληαο έλα πξντφλ κε βάζε ηηο αλάγθεο ελφο αλζξψπνπ κε αλαπεξία κπνξεί ηειηθά λα πξνθχςεη έλα πξντφλ ην νπνίν σθειεί θαη πνιιέο άιιεο θαηεγνξίεο αλζξψπσλ. Απηνχ ηνπ είδνπο ε θηινζνθία είλαη γλσζηή κε ηνλ φξν «ρεδηαζκφο γηα φινπο». Δμάιινπ, φινη καο είκαζηε «δπλεηηθά αλάπεξνη» θάησ απφ ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο. Γηα παξάδεηγκα, φηαλ πξνζπαζεί θαλείο λα αθνχζεη εθηειέζεη κία εξγαζία ππφ ζπλζήθεο πςεινχ ζνξχβνπ είλαη «πξνζσξηλά θσθφο» θαη ζα κπνξνχζε λα επσθειεζεί απφ νπηηθή αλαπαξάζηαζε ηεο πιεξνθνξίαο. Γελ κπνξνχκε βέβαηα λα παξαβιέςνπκε θαη ηνπο εζηθνχο ιφγνπο, αθνχ είλαη ζεκαληηθφ λα πξνζθέξνληαη ζε φινπο ηνπο ζπλαζξψπνπο καο ίζεο επθαηξίεο ζηελ πιεξνθνξία θαη ηελ εξγαζία. 32

33 3 Μεζνδνινγίεο αμηνιφγεζεο πξνζβαζηκφηεηαο Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ε πξνζβαζηκφηεηα ζε δηαδηθηπαθνχο ηφπνπο έρνπλ πξνηαζεί δηάθνξεο κεζνδνινγίεο. Αθελφο έρνπλ ζεζπηζηεί απφ θάπνηνπο δηεζλείο νξγαληζκνχο θάπνηνη θαλφλεο θαη θάπνηα πξφηππα ηα νπνία πξέπεη λα ηεξνχληαη πξνθεηκέλνπ λα ζεσξείηαη έλαο ηζηφηνπνο πξνζβάζηκνο. Αθεηέξνπ έρνπλ δεκηνπξγεζεί θάπνηα εξγαιεία πνπ καο βνεζνχλ λα εμεηάζνπκε αλ ηεξνχληαη θαη ζε πνην βαζκφ νη θαλφλεο θαη ηα πξφηππα πξνζβαζηκφηεηαο πνπ πξναλαθέξακε. θνπφο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θεθαιαίνπ είλαη θαηαξρήλ λα παξνπζηάζεη ηα βαζηθά ζηνηρεία γηα ηα ζχλνια θαλφλσλ πξνζβαζηκφηεηαο πνπ είλαη απνδεθηά ζήκεξα ζε παγθφζκην επίπεδν. ηε ζπλέρεηα ζα παξνπζηαζηνχλ νη βαζηθέο θαηεγνξίεο ησλ εξγαιείσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αμηνιφγεζε πξνζβαζηκφηεηαο θαη ζα παξνπζηαζηνχλ ελδεηθηηθά θάπνηα απφ απηά ηα εξγαιεία δίλνληαο έκθαζε ζε απηά πνπ δηαηίζεληαη δσξεάλ. 3.1 ΚΑΝΟΝΕ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΠΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΠΡΟΒΑΙΜΟΣΗΣΑ ηα πιαίζηα ηεο εμαζθάιηζεο ηεο πξνζβαζηκφηεηαο ζε δηθηπαθνχο ηφπνπο έρνπλ πξνηαζεί δηάθνξα ζχλνια θαλφλσλ απφ παγθφζκηνπο θνξείο αιιά θαη απφ θπβεξλήζεηο θξαηψλ. Παξαθάησ παξνπζηάδνληαη ηα βαζηθφηεξα απφ απηά WEB CONTENT ACCESSIBILITY GUIDELINES 1.0 (WCAG 1.0) Σν 1999 ε Πξσηνβνπιία ηνπ World Wide Web Consortium (W3C) γηα ηελ Γηαδηθηπαθή Πξνζβαζηκφηεηα (Web Accessibility Initiative WAI) εμέδσζε ην ζχλνιν θαλφλσλ WCAG 1.0 [14]. Σν World Wide Web Consortium (W3C) είλαη έλα αλεμάξηεην, δηεζλέο ζψκα ην νπνίν δεκηνπξγεί πξφηππα γηα ην Γηαδίθηπν. 33

34 Σν WCAG 1.0 είλαη ην πιένλ επξέσο δηαδεδνκέλν θαη απνδεθηφ ζχλνιν θαλφλσλ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη κέρξη θαη ζήκεξα γηα ηελ αλάπηπμε πξνζβάζηκσλ δηθηπαθψλ ηφπσλ. Δίλαη ζεκαληηθφ λα αλαθεξζεί φηη νη έξεπλεο θαη κειέηεο πξνζβαζηκφηεηαο πνπ έρνπλ δηεμαρζεί ζηα πιαίζηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο δηπισκαηηθήο βαζίδνληαη ζην ζπγθεθξηκέλν ζχλνιν θαλφλσλ. Σν WCAG 1.0 απνηειείηαη απφ 14 βαζηθέο νδεγίεο (guidelines) νη νπνίεο ζπγθεθξηκελνπνηνχληαη απφ 65 ζεκεία ειέγρνπ (checkpoints). Σα ζεκεία ειέγρνπ ρσξίδνληαη ζε 3 βαζηθέο θαηεγνξίεο κε βάζε ηελ πξνηεξαηφηεηά ηνπο θαη ηαμηλνκνχληαη ζε απηέο σο εμήο: [Ξξνηεξαηόηεηα 1] Έλαο θαηαζθεπαζηήο πεξηερνκέλνπ γηα ηνλ Ιζηφ πξέπεη λα ηθαλνπνηεί απηφ ην ζεκείν ειέγρνπ. Αιιηψο κία ή πεξηζζφηεξεο νκάδεο ρξεζηψλ ζα βξίζθνπλ αδχλαηε ηελ πξφζβαζε ζε πιεξνθνξίεο ηνπ εγγξάθνπ. Η ηθαλνπνίεζε απηνχ ηνπ ζεκείνπ ειέγρνπ είλαη κηα βαζηθή πξνυπφζεζε, έηζη ψζηε θάπνηεο νκάδεο ρξεζηψλ λα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηνχλ έγγξαθα ζηνλ Ιζηφ. [Ξξνηεξαηόηεηα 2] Έλαο θαηαζθεπαζηήο πεξηερνκέλνπ γηα ηνλ Ιζηφ θαιό ζα ήηαλ λα ηθαλνπνηεί απηφ ην ζεκείν ειέγρνπ. Αιιηψο κία ή πεξηζζφηεξεο νκάδεο ρξεζηψλ ζα βξίζθνπλ δχζθνιε ηελ πξφζβαζε ζε πιεξνθνξίεο ηνπ εγγξάθνπ. Η ηθαλνπνίεζε απηνχ ηνπ ζεκείνπ ειέγρνπ ζα εμαιείςεη ζεκαληηθνχο θξαγκνχο ζηελ πξφζβαζε εγγξάθσλ ηνπ Ιζηνχ. [Ξξνηεξαηόηεηα 3] Έλαο θαηαζθεπαζηήο πεξηερνκέλνπ γηα ηνλ Ιζηφ κπνξεί αλ ζέιεη λα αζρνιεζεί κε απηφ ην ζεκείν ειέγρνπ. Αιιηψο κία ή πεξηζζφηεξεο νκάδεο ρξεζηψλ ζα βξίζθνπλ θάπσο δχζθνιε ηελ πξφζβαζε ζε πιεξνθνξίεο ηνπ εγγξάθνπ. Η ηθαλνπνίεζε απηνχ ηνπ ζεκείνπ ειέγρνπ ζα βειηηψζεη ηελ πξφζβαζε ζε έγγξαθα ηνπ Ιζηνχ. Μηα ζπλνπηηθή πεξηγξαθή ησλ 14 βαζηθψλ νδεγηψλ ηνπ WCAG 1.0, πεξηγξάθεηαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. Πίλαθαο 3.1: Οδεγίεο ηνπ ζπλφινπ θαλφλσλ WCAG 1.0 Αξηζκόο Νδεγίαο Ξεξηγξαθή 1 θ Παρζχετε ιςοδφναμα κείμενα για το ακουςτικό και το οπτικό περιεχόμενο. 2 θ Μθν βαςίηεςτε μόνο ςτο χρϊμα. 3 θ Χρθςιμοποιείςτε ςιμανςθ και φφλλα ςτυλ, και μάλιςτα με τον ενδεδειγμζνο τρόπο. 4 θ Αποςαφθνίςτε τθ χριςθ φυςικισ γλϊςςασ. 5 θ Δθμιουργιςτε πίνακεσ που μετατρζπονται ομαλά. 6 θ Εξαςφαλίςτε ότι οι ςελίδεσ που εμπεριζχουν νζεσ τεχνολογίεσ 34

35 μετατρζπονται ομαλά. 7 θ Εξαςφαλίςτε ότι ο χριςτθσ ελζγχει τισ μεταβολζσ περιεχομζνου που εξαρτϊνται από τον χρόνο. 8 θ Εξαςφαλίςτε τθν άμεςθ προςβαςιμότθτα των ενςωματωμζνων περιβαλλόντων διεπαφισ χριςτθ. 9 θ χεδιάςτε ανεξάρτθτα από ςυςκευζσ. 10 θ Χρθςιμοποιείςτε προςωρινζσ λφςεισ. 11 θ Χρθςιμοποιείςτε τισ τεχνολογίεσ και οδθγίεσ του W3C. 12 θ Παρζχετε πλθροφορίεσ ςχετικά με το γενικότερο πλαίςιο και τον προςανατολιςμό. 13 θ Παρζχετε κατανοθτοφσ μθχανιςμοφσ πλοιγθςθσ. 14 θ Εξαςφαλίςτε ότι τα ζγγραφα είναι κατανοθτά και απλά. Ο ζηφρνο πνπ είρε ηεζεί απφ ηελ W3C γηα ην ζχλνιν θαλφλσλ WCAG 1.0 ήηαλ λα παξακέλνπλ δηαρξνληθνί. Γηα ην ιφγν απηφ θαη δελ παξέρνληαη ζπγθεθξηκέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ ππνζηήξημε θπιινκεηξεηψλ γηα δηαθνξεηηθέο ηερλνινγίεο κηαο θαη απηέο αιιάδνπλ ξαγδαία. Δλ ηνχηνηο, καδί κε ηνπο θαλφλεο WCAG 1.0 παξέρεηαη θαη έγγξαθν κε ηερληθνχο ειέγρνπο, πξνθεηκέλνπ λα κπνξεί θάπνηνο λα δηαπηζηψζεη αλ ηεξείηαη ην θάζε ζεκείν ειέγρνπ ή φρη. Μία δεθαεηία κεηά ηελ έθδνζε ησλ θαλφλσλ WCAG 1.0 κπνξνχκε λα ζπκπεξάλνπκε φηη ν ζηφρνο ηεο δηαρξνληθφηεηαο πνπ είρε ζέζεη ε W3C έρεη επηηεπρζεί WEB CONTENT ACCESSIBILITY GUIDELINES 2.0 (WCAG 2.0) Ο νξγαληζκφο W3C δελ πεξηνξίζηεθε ζην ζχλνιν θαλφλσλ WCAG 1.0 αιιά ζηηο 11 Γεθεκβξίνπ ηνπ 2008 εμέδσζε έλα δεχηεξν ζχλνιν θαλφλσλ ην νπνίν είλαη γλσζηφ σο WCAG 2.0 [15]. ε αληίζεζε κε ηνπο θαλφλεο WCAG 1.0 πνπ ζηφρεπαλ ζηε δηαρξνληθφηεηα, νη θαλφλεο WCAG 2.0 ζηνρεχνπλ λα είλαη πην ζπγθεθξηκέλνη ζηηο ηερλνινγίεο ηνπ ζήκεξα αιιά θαη ζηηο πηζαλέο ηερλνινγίεο ηνπ αχξην. Πξέπεη λα ηνλίζνπκε φηη νη θαλφλεο WCAG 2.0 δελ είλαη (ελ έηεη 2009) ην ίδην απνδεθηνί κε ηνπο θαλφλεο WCAG 1.0. Η δνκή ησλ θαλφλσλ WCAG 2.0 δηαθέξεη απφ ηελ αληίζηνηρε ησλ WCAG 1.0. ην πξψην θαη γεληθφηεξν επίπεδν (layer) παξνπζηάδνληαη 4 βαζηθέο αξρέο (principles). ην δεχηεξν θαη πην εηδηθφ πεξηγξάθνληαη 12 βαζηθέο νδεγίεο (guidelines). ην ηξίην θαη ηειεπηαίν επίπεδν ζπλαληάεη θαλείο 61 θξηηήξηα επηηπρίαο (success criteria). Ξεθηλψληαο απφ ην 1 ν θαη πεγαίλνληαο πξνο ην 3 ν επίπεδν θάλνπκε νπζηαζηηθά κηα πνξεία απφ ην γεληθφ πξνο ην εηδηθφ. Απηφ κπνξεί λα απνηππσζεί ζην παξαθάησ ζρήκα: 35

36 PRINCIPLES (4) GUIDELINES (12) SUCCESS CRITERIA (61) ηε ζπλέρεηα δίλνπκε ηηο 4 βαζηθέο αξρέο θαζψο θαη ηηο 12 νδεγίεο ησλ θαλφλσλ WCAG 2.0. Πίλαθαο 3.2: Αξρέο θαη θαλφλεο ηνπ ζπλφινπ θαλφλσλ WCAG 2.0 Αξρή 1 ε : Οη πιεξνθνξίεο θαη ηα ζπζηαηηθά ηεο δηεπηθάλεηαο ηνπ ρξήζηε πξέπεη λα παξνπζηάδνληαη κε ηξφπνπο πνπ νη ρξήζηεο κπνξνχλ λα αληηιεθζνχλ Νδεγία 1.1: Να παξέρεηε ηζνδχλακα θεηκέλνπ γηα κε θεηκεληθά ζηνηρεία έηζη ψζηε λα κπνξνχλ λα αιιάδνπλ ζε κνξθέο πνπ θάπνηνη άλζξσπνη ρξεηάδνληαη Νδεγία 1.2: Να παξέρεηε ηζνδχλακα γηα πνιπκέζα βαζηζκέλα ζην ρξφλν Νδεγία 1.3: Γεκηνπξγήζηε πεξηερφκελν ην νπνίν κπνξεί λα παξνπζηαζηεί κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο ρσξίο φκσο λα ράλεηαη ε πιεξνθνξία ή ε δνκή Νδεγία 1.4: Γεκηνπξγήζηε ηηο πξνυπνζέζεηο ψζηε νη ρξήζηεο λα κπνξνχλ λα βιέπνπλ θαη λα αθνχλ ην πεξηερφκελν, ζπκπεξηιακβάλνληαο ηνλ δηαρσξηζκφ πξνζθελίνπ θαη ππνβάζξνπ Αξρή 2 ε : Σα ζπζηαηηθά ηεο επηθάλεηαο ηνπ ρξήζηε θαη νη κεραληζκνί πινήγεζεο πξέπεη λα είλαη ιεηηνπξγηθνί. Νδεγία 2.1: Παξέρεηε φιε ηε ιεηηνπξγηθφηεηα κέζσ ηνπ πιεθηξνινγίνπ Νδεγία 2.2: Παξέρεηε ζηνπο ρξήζηεο επαξθή ρξφλν λα δηαβάζνπλ θαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην πεξηερφκελν Νδεγία 2.3: Να κελ ζρεδηάδεηε πεξηερφκελν κε ηξφπν πνπ είλαη γλσζηφ φηη πξνθαιεί επεηζφδηα (πρ επηιεπηηθά επεηζφδηα) Νδεγία 2.4: Παξέρεηε ηξφπνπο πξνθεηκέλνπ λα βνεζάηε ηνπο ρξήζηεο λα πινεγνχληαη, λα βξίζθνπλ ην πεξηερφκελν, θαη λα αληηιακβάλνληαη πνπ βξίζθνληαη Αξρή 3 ε : Η πιεξνθνξία θαη ε ιεηηνπξγία ηεο δηεπηθάλεηαο ηνπ ρξήζε πξέπεη λα δίλνληαη κε ηξφπν θαηαλνεηφ Νδεγία 3.1: Γεκηνπξγήζηε πεξηερφκελν πνπ λα είλαη αλαγλψζηκν θαη θαηαλνεηφ. Νδεγία 3.2: Κάληε ηηο ηζηνζειίδεο λα εκθαλίδνληαη θαη λα ιεηηνπξγνχλ κε πξνβιέςηκνπο ηξφπνπο Νδεγία 3.3: Παξέρεηε ηξφπνπο πξνθεηκέλνπ νη ρξήζηεο λα κπνξνχλ λα παξαιείπνπλ θαη λα δηνξζψλνπλ πηζαλά ιάζε ηνπο 36

37 Αξρή 4 ε : Σν πεξηερφκελν πξέπεη λα είλαη αξθεηά «ζηηβαξφ» πξνθεηκέλνπ λα κπνξεί λα εξκελεπζεί αμηφπηζηα απφ κηα επξεία πνηθηιία πξαθηφξσλ ρξεζηψλ, θαζψο θαη βνεζεηηθψλ ηερλνινγηψλ Νδεγία 4.1: Μεγηζηνπνηήζηε ηελ ζπκβαηφηεηα ηνπ πεξηερνκέλνπ κε ζεκεξηλνχο θαη κειινληηθνχο πξάθηνξεο ρξεζηψλ, ζπκπεξηιακβάλνληαο θαη ηηο βνεζεηηθέο ηερλνινγίεο πσο θαη νη θαλφλεο WCAG 1.0, έηζη θαη νη θαλφλεο WCAG 2.0 ζπλνδεχνληαη απφ έγγξαθν κε ηερληθνχο ειέγρνπο πξνθεηκέλνπ λα κπνξεί θάπνηνο λα δηαπηζηψζεη αλ ηεξνχληαη ηα θξηηήξηα επηηπρίαο ή φρη SECTION 508 Σν 1998 ην Ακεξηθαληθφ Κνγθξέζζν ηξνπνπνίεζε ην λφκν πεξί απνθαηάζηαζεο πξνθεηκέλνπ λα απαηηήζεη απφ ηηο Οκνζπνλδηαθέο Τπεξεζίεο λα θάλνπλ ηελ ειεθηξνληθή ηνπο ηερλνινγία πξνζβάζηκε ζηνπο αλζξψπνπο κε αλαπεξίεο. Η παξάγξαθνο 508 (Section 508) ζεζπίζηεθε πξνθεηκέλνπ λα εμαιείςεη ηα εκπφδηα ζηελ ηερλνινγία πιεξνθνξηψλ, λα παξέρεη λέεο επθαηξίεο ζηνπο αλζξψπνπο κε αλαπεξίεο θαη λα ελζαξξχλεη ηελ αλάπηπμε ησλ ηερλνινγηψλ πνπ ζα βνεζνχλ πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ απηνί νη ζηφρνη. Ο λφκνο απηφο ηζρχεη γηα φιεο ηηο Οκνζπνλδηαθέο Τπεξεζίεο νη νπνίεο αλαπηχζζνπλ, πξνκεζεχνπλ, δηαηεξνχλ ή ρξεζηκνπνηνχλ ηερλνινγίεο πιεξνθνξηψλ. χκθσλα κε ην Section 508, νη Τπεξεζίεο πξέπεη λα δίλνπλ ζηνπο αλάπεξνπο ππαιιήινπο αιιά θαη ζηνπο αλάπεξνπο πνιίηεο δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ζηελ ίδηα πιεξνθνξία πνπ δίλεηαη θαη ζηνπο ππφινηπνπο. Σν Section 508 πεξηιακβάλεη επηκέξνπο νδεγίεο γηα θάπνηεο θαηεγνξίεο πξντφλησλ. Οη θαηεγνξίεο απηέο ησλ πξντφλησλ είλαη νη εμήο: Δθαξκνγέο ινγηζκηθνχ θαη ιεηηνπξγηθά ζπζηήκαηα (12 νδεγίεο) Ίληξαλεη βαζηζκέλν ζηνλ Ιζηφ θαη εθαξκνγέο θαη πιεξνθνξίεο δηαδηθηχνπ (16 νδεγίεο) Πξντφληα ηειεπηθνηλσληψλ (11 νδεγίεο) Πξντφληα βίληεν θαη πνιπκέζσλ (5 νδεγίεο) Αλεμάξηεηα, θιεηζηά πξντφληα (10 νδεγίεο) Τπνινγηζηέο γξαθείνπ θαη θνξεηνί ππνινγηζηέο (4 νδεγίεο) 37

38 3.1.4 ΑΛΛΑ ΤΝΟΛΑ ΚΑΝΟΝΨΝ Κάπνηεο ρψξεο έρνπλ εθδφζεη δηθά ηνπο ζχλνια νδεγηψλ, ηα νπνία βέβαηα έρνπλ σο βάζε ηνπο ηα ζχλνια θαλφλσλ ηνπ World Wide Web Consortium (W3C). Μεξηθέο απφ απηέο ηηο ρψξεο είλαη νη εμήο: Θαλαδάο: Ο Καλαδάο έρεη εθδφζεη ηα πξφηππα κε φλνκα «Common Look and Feel Standards» ηα νπνία έρνπλ απαίηεζε απφ ηνπο δηαδηθηπαθνχο ηφπνπο ηεο Οκνζπνλδηαθήο Κπβέξλεζεο λα ηεξνχλ ηα ζεκεία ειέγρνπ ησλ θαλφλσλ WCAG 1.0 κε πξνηεξαηφηεηα 1 θαη 2. Σα πξφηππα απηά ππάξρνπλ απφ ην 2000 θαη έρνπλ αλαζεσξεζεί ην Φηιηπίλλεο: αλ κέξνο ηεο Πξσηνβνπιίαο γηα ηελ Γηαδηθηπαθή Πξνζβαζηκφηεηα ζηηο Φηιηππίλεο, ε θπβέξλεζε κέζσ ηνπ Δζληθνχ πκβνπιίνπ γηα ηελ Δπεκεξία ησλ Αλζξψπσλ κε Αλαπεξίεο ελέθξηλε ηε ζχζηαζε κηα νκάδαο εηδηθψλ ζην δηαδίθηπν πνπ ζα βνεζήζνπλ ζηελ εθαξκνγή ελφο πξφηδεθη ηεο Δπηηξνπήο γηα ηελ Οηθνλνκία θαη ηελ Κνηλσλία ησλ Ηλσκέλσλ Δζλψλ Αζίαο θαη Δηξεληθνχ πνπ αθνξά δεηήκαηα πξνζβαζηκφηεηαο. Οη Φηιηπίλλεο ήηαλ επίζεο ν ηφπνο πνπ έιαβε ρψξα ην Γηαπεξηθεξεηαθφ εκηλάξην θαη ην Πεξηθεξεηαθφ Δξγαζηήξην Δπίδεημεο γηα Πξνζβάζηκεο Πιεξνθνξίεο θαη Σερλνινγίεο Σειεπηθνηλσληψλ πνπ αθνξνχλ άηνκα κε αλαπεξίεο. ην ζπγθεθξηκέλν ζεκηλάξην είραλ παξαβξεζεί έληεθα ρψξεο ηεο δψλεο Αζίαο Δηξεληθνχ. Ηζπαλία: ηελ Ιζπαλία ην UNE είλαη ν θαλνληζκφο πνπ ξπζκίδεη ηελ δηαδηθηπαθή πξνζβαζηκφηεηα. Σν πξφηππν απηφ ζηεξίδεηαη ζηνπο θαλφλεο WCAG 1.0. Πνπεδία: ηε νπεδία, ν νπεδηθφο Γηνηθεηηθφο Οξγαληζκφο Αλάπηπμεο είλαη αξκφδηνο γηα έλα ζχλνιν νδεγηψλ γηα ηνπο ζνπεδηθνχο ηζηνρψξνπο ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα. Μέζσ ησλ νδεγηψλ, ε δηαδηθηπαθή πξνζβαζηκφηεηα ζαλ αλαπφζπαζην ηκήκα ηεο ζπλνιηθήο δηαδηθαζίαο αλάπηπμεο θαη φρη ζαλ μερσξηζηφ δήηεκα. Οη ζνπεδηθέο νδεγίεο πεξηέρνπλ θξηηήξηα πνπ θαιχπηνπλ φιν ηνλ θχθιν δσήο ελφο ηζηνηφπνπ, απφ ηελ ζχιιεςή ηνπ κέρξη θαη ηε δεκνζίεπζή ηνπ. Απηά ηα θξηηήξηα αλαθέξνληαη ζε δηάθνξνπο ηνκείο πνπ πξέπεη λα εμεηαζηνχλ, φπσο ε πξνζβαζηκφηεηα, ε επρξεζηία, ηα παγθφζκηα πξφηππα, ηα δεηήκαηα ηδησηηθψλ ζηνηρείσλ, ε αξρηηεθηνληθή πιεξνθνξηψλ, ε αλάπηπμε πεξηερνκέλνπ γηα ηνλ Ιζηφ, ηα ζπζηήκαηα δηαρείξεζεο πεξηερνκέλνπ (CMS) θαη ε αλάπηπμε δηαδηθηπαθνχ πεξηερνκέλνπ γηα ζπζθεπέο θηλεηήο ηειεθσλίαο. Η ηειεπηαία έθδνζε απηψλ ησλ νδεγηψλ εθδφζεθε ην Ζλσκέλν Βαζίιεην: ην Ηλσκέλν Βαζίιεην, ε Δπηηξνπή γηα ηα Γηθαηψκαηα ησλ Αλζξψπσλ κε Αλαπεξίεο (DRC) ζε ζπλεξγαζία κε ην Ιλζηηηνχην γηα ηα Βξεηαληθά Πξφηππα (BSI) έρνπλ εθδφζεη ην PAS 78, ην νπνίν πεξηγξάθεη ηελ νξζή πξαθηηθή γηα ηελ επίηεπμε πξνζβάζηκσλ δηθηπαθψλ ηφπσλ. Σν PAS 78 εθδφζεθε ηνλ Μάξηην ηνπ Ηαπσλία: Οη Οδεγίεο Γηαδηθηπαθήο Πξνζβαζηκφηεηαο ζηελ Ιαπσλία εθδφζεθαλ ην 2004 κε ην φλνκα JIS (Ιαπσληθά Βηνκεραληθά Πξφηππα) Υ Σν JIS X ζα αλαζεσξεζεί κέζα ζην 2009 πηνζεηψληαο ηνπο θαλφλεο WCAG 2.0. Έηζη ε λέα έθδνζε ζα απνηειείηαη απφ 4 αξρέο, 12 νδεγίεο θαη 61 θξηηήξηα επηηπρίαο, δειαδή απ φζα αθξηβψο απνηεινχληαη νη θαλφλεο WCAG

39 3.2 ΒΟΗΘΗΣΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΠΡΟΒΑΙΜΟΣΗΣΑ Πξνθεηκέλνπ λα κπνξεί λα δηαπηζηψζεη θαλείο εάλ εθαξκφδνληαη ηα δηεζλή πξφηππα γηα ηελ πξνζβαζηκφηεηα απφ ηνπο δηθηπαθνχο ηφπνπο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη πνιιά βνεζεηηθά εξγαιεία πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί γηα ην ζθνπφ απηφ. Σα εξγαιεία απηά κπνξνχλ λα εληαρζνχλ ζε 3 βαζηθέο θαηεγνξίεο: Α) Ηκη-Απηφκαηα εξγαιεία, Β) Τπνζηεξηθηηθέο εξγαιεηνζήθεο επηζθφπεζεο θαη Γ) Δξγαιεία εηδηθψλ ειέγρσλ. ηε ζπλέρεηα γίλεηαη κηα γεληθή επηζθφπεζε ησλ εξγαιείσλ πνπ ζπλαληάκε ζηηο ηξεηο απηέο θαηεγνξίεο. Οη αλαθνξέο καο ζην ζπγθεθξηκέλν θεθάιαην ζα επηθεληξσζνχλ ζε απηά ηα εξγαιεία πνπ παξέρνληαη δσξεάλ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ζηα πιαίζηα ηεο αλά ρείξαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο έρεη γίλεη κηα ζπγθξηηηθή κειέηε κεηαμχ ησλ θχξησλ εκη-απηφκαησλ εξγαιείσλ ηα απνηειέζκαηα ηεο νπνίαο παξνπζηάδνληαη ζηελ αληίζηνηρε ελφηεηα ΗΜΙ ΑΤΣΟΜΑΣΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Η ζπγθεθξηκέλε ελφηεηα απνηειείηαη απφ δχν ππνελφηεηεο, κία πνπ αθνξά ηελ επηζθφπεζε ησλ εξγαιείσλ απηήο ηεο θαηεγνξίαο θαη κία πνπ αλαθέξεηαη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε πνπ θάλακε ζηα βαζηθφηεξα απφ απηά ηα εξγαιεία ΕΠΙΚΟΠΗΗ ΗΜΙ ΑΤΣΟΜΑΣΨΝ ΕΡΓΑΛΕΙΨΝ Σα εκη απηφκαηα εξγαιεία είλαη επί ηεο νπζίαο ηα πην πιήξε εξγαιεία αμηνιφγεζεο πξνζβαζηκφηεηαο. αλ είζνδν δέρνληαη έλαλ ππεξζχλδεζκν κηαο ηζηνζειίδαο, ηελ νπνία ν ρξήζηεο επηζπκεί λα εμεηάζεη αλ ηεξεί θαη ζε ηη βαζκφ θάπνην ζχλνιν θαλφλσλ πξνζβαζηκφηεηαο. Αλαιφγσο κε ην εξγαιείν κπνξεί λα καο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα επηινγήο αλάκεζα ζε πεξηζζφηεξα απφ έλα γλσζηά ζχλνια θαλφλσλ γηα ηα νπνία ην εξγαιείν κπνξεί λα απνθαλζεί αλ ηεξνχληαη. Σα εκη απηφκαηα εξγαιεία ειέγρνπλ δηεμνδηθά ησλ πεγαίν θψδηθα ηεο θάζε ηζηνζειίδαο θαη ε έμνδνο πνπ δίλνπλ απνηειείηαη απφ δχν κέξε. ην πξψην αλαθέξνληαη πεξηπηψζεηο θαλφλσλ πνπ ζίγνπξα παξαβηάδνληαη (known problems). ην δεχηεξν κέξνο ηεο εμφδνπ εκθαλίδνληαη πξνεηδνπνηεηηθά κελχκαηα γηα πηζαλέο παξαβηάζεηο θαλφλσλ (warnings) πνπ απαηηνχλ πεξαηηέξσ δηεξεχλεζε απφ ηνλ αμηνινγεηή. Απφ ηα παξαπάλσ γίλεηαη θαηαλνεηφ φηη παξφιν πνπ ηα εκη απηφκαηα εξγαιεία είλαη ζρεηηθά πην πιήξε ζε ζρέζε κε ηηο ππφινηπεο θαηεγνξίεο εξγαιείσλ πξνζβαζηκφηεηαο, εληνχηνηο απφ κφλα ηνπο είλαη αλεπαξθή πξνθεηκέλνπ λα βγάιεη ν αμηνινγεηήο αζθαιή ζπκπεξάζκαηα γηα ηελ πξνζβαζηκφηεηα ηεο εμεηαδφκελεο ηζηνζειίδαο ή ηζηνηφπνπ. πρλά θαιείηαη ν ίδηνο ν αμηνινγεηήο λα εμεηάζεη θάπνηεο «χπνπηεο» πεξηπηψζεηο γηα ηηο νπνίεο ην εξγαιείν δελ κπνξεί λα απνθαλζεί. Σν ζπγθεθξηκέλν πξφβιεκα δελ αθνξά κφλν ηα δσξεάλ παξερφκελα εξγαιεία αιιά αθφκα θαη ηα εκπνξηθά. ηε ζπλέρεηα θάλνπκε κηα ζχληνκε παξηνπζίαζε ησλ βαζηθφηεξσλ εξγαιείσλ απφ απηά πνπ αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία ησλ εκη απηφκαησλ. 39

40 VALET Σν VALET είλαη έλα εξγαιείν πνπ επηηξέπεη ηελ αμηνιφγεζε πξνζβαζηκφηεηαο ηζηνζειίδσλ ζχκθσλα κε ην WCAG θαη ηνπ Section 508. Σν εξγαιείν δηαηίζεηαη δσξεάλ ζηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε: ηελ παξαθάησ εηθφλα κπνξνχκε λα δνχκε ηελ αξρηθή φςε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαιείνπ. Δηθφλα 3.1 : Αξρηθή φςε ηνπ εκη απηφκαηνπ εξγαιείνπ VALET Δηθφλα 3.2: Δηθφλα απφ ην Valet 40

41 CYNTHIA SAYS Η πχιε HiSoftware Cynthia Says έρεη ζρεδηαζηεί πξνθεηκέλνπ λα αλαγλσξίδεη ιάζε ζην πεξηερφκελν πνπ ζρεηίδνληαη κε ην πξφηππν Section 508 ή/θαη ηηο νδεγίεο WCAG. Γεκηνπξγήζεθε γηα εθπαηδεπηηθνχο ιφγνπο θαη επηθπξψλεη κία ζειίδα θάζε θνξά. Σν Cynthia Says είλαη δηαζέζηκν ζηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε: ηελ παξαθάησ εηθφλα κπνξνχκε λα δνχκε ηελ αξρηθή φςε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαιείνπ θαζψο θαη ηηο επηινγέο πνπ δηαζέηεη. Εικόνα 3.3: Αρχικι όψθ του θμι αυτόματου εργαλείου Cynthia Says Δηθφλα 3.4: Δηθφλα απφ ην Synthia Says 41

42 ATRC Σν ATRC είλαη έλα εξγαιείν αμηνιφγεζεο πξνζβαζηκφηεηαο πνπ πξνέξρεηαη απφ ην παλεπηζηήκην ηνπ Σνξφλην ζηνλ Καλαδά. Σν ATRC είλαη δηαζέζηκν ζηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε θαη ζηελ παξαθάησ εηθφλα θαίλεηαη ε αξρηθή ηνπ δηεπηθάλεηα. Δηθφλα 3.5: Αξρηθή φςε ηνπ εκη απηφκαηνπ εξγαιείνπ ATRC Εικόνα 3.6: Εικόνα από το ATRC TAW Σν TAW εληνπίδεη πξνβιήκαηα πξνζβαζηκφηεηαο ζχκθσλα κε ηνπο θαλφλεο WCAG. Παξάιιεια, παξνπζηάδεη θαη πξνηάζεηο γηα ηελ επίιπζή ηνπο. Σν TAW παξέρεη ην πιενλέθηεκα φηη κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη εθηφο απφ on line θαη off line κε εγθαηάζηαζή 42

43 ηνπ ζε θάπνην ηνπηθφ κεράλεκα. Γίλεηαη επίζεο θαη κε ηε κνξθή επέθηαζεο ζηνλ θπιινκεηξεηή Mozilla Firefox. Σν TAW είλαη δηαζέζηκν ζηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε: Δηθφλα 3.7: Αξρηθή φςε ηνπ εκη απηφκαηνπ εξγαιείνπ TAW Δηθφλα 3.8: Δηθφλα απφ ην TAW Δηθφλα 3.9: Δηθφλα απφ ην TAW 43

44 WEBXACT Σν WebXact (κεηαγελέζηεξε κνξθή ηνπ Bobby) ήηαλ ίζσο ην πιεξέζηεξν δσξεάλ εκη απηφκαην εξγαιείν αμηνιφγεζεο δηαδηθηπαθήο πξνζβαζηκφηεηαο. ηηο αξρέο ηνπ 2008, πνπ δηεμήρζε απηή ε επηζθφπεζε θαη ε ζπγθξηηηθή κειέηε πνπ αθνινπζεί, ην WebXact ηεο εηαηξείαο Watchfire ήηαλ αθφκα δηαζέζηκν. ηελ πνξεία φκσο αγνξάζηεθε απφ ηελ εηαηξεία IBM θαη κεηαζρεκαηίζηεθε ζην εκπνξηθφ πξντφλ Rational Policy Tester for Accessibility. Μάιηζηα, γηα ηελ εθηεηακέλε κειέηε πξνζβαζηκφηεηαο 50 ειιεληθψλ δηθηπαθψλ ηφπσλ πνπ έγηλε ζηα πιαίζηα απηήο ηεο δηπισκαηηθήο (ε παξνπζίαζε απηήο ηεο έξεπλαο βξίζθεηαη ζην επφκελν θεθάιαην) ρξεζηκνπνηήζεθε ην ζπγθεθξηκέλν εξγαιείν. Πξέπεη λα ηνληζηεί φηη θαη ην WebXact, παξφηη ήηαλ ην θαιχηεξν δσξέαλ on line εξγαιείν, έθαλε θη απηφ αμηνιφγεζε ζε κία ηζηνζειίδα θάζε θνξά. πσο γίλεηαη θαηαλνεηφ απηφο ν πεξηνξηζκφο είλαη πνιχ ζεκαληηθφο εηδηθά φηαλ ζέινπκε λα αμηνινγήζνπκε νιφθιεξνπο δηθηπαθνχο ηφπνπο πνπ κπνξεί λα πεξηιακβάλνπλ εθαηνληάδεο ή θαη ρηιηάδεο ζειίδεο. Δηθφλα 3.10: Δηθφλα απφ ην WebXact WAVE Σν Wave είλαη έλα ειεχζεξν εξγαιείν αμηνιφγεζεο πξνζβαζηκφηεηαο δηθηπαθψλ ηφπσλ πνπ παξέρεηαη απφ ηελ WebAIM. ηελ έμνδφ ηνπ ην Wave παξνπζηάδεη ηελ ππφ αμηνιφγεζε ηζηνζειίδα κε ελζσκαησκέλα εηθνλίδηα θαη δείθηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε πξνβιήκαηα πξνζβαζηκφηεηαο ηεο ηζηνζειίδαο. Σν Wave είλαη δηαζέζηκν ζηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε: 44

45 Δηθφλα 3.11: Αξρηθή φςε ηνπ εκη απηφκαηνπ εξγαιείνπ WAVE EvalAccess 2.0 Σν EvalAccess 2.0 είλαη θη απηφ έλα εκη απηφκαην εξγαιείν αμηνιφγεζεο πξνζβαζηκφηεηαο πνπ έρεη αλαπηπρζεί απφ ην Παλεπηζηήκην ηεο Υψξαο ησλ Βάζθσλ. Έρεη δεκηνπξγεί ψζηε λα αληρλεχεη κφλν ηηο παξαβηάζεηο ησλ θαλφλσλ WCAG 1.0, ελψ είλαη απφ ηα ιίγα πνπ πξνζθέξνπλ θάπνην (έζησ θαη κηθξφ) βάζνο ζηελ αμηνιφγεζε ελφο ηζηνηφπνπ, δειαδή κπνξνχλ λα αμηνινγήζνπλ ηαπηφρξνλα πεξηζζφηεξεο απφ κία ηζηνζειίδεο.σν EvalAccess 2.0 είλαη δηαζέζηκν ζηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε: θαη ζηελ παξαθάησ εηθφλα κπνξνχκε λα δνχκε ηελ αξρηθή φςε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαιείνπ θαζψο θαη ηηο επηινγέο πνπ δηαζέηεη. Δηθφλα 3.12: Αξρηθή φςε ηνπ εκη απηφκαηνπ εξγαιείνπ EvalAccess

46 ΤΓΚΡΙΣΙΚΗ ΜΕΛΕΣΗ ΗΜΙ ΑΤΣΟΜΑΣΨΝ ΕΡΓΑΛΕΙΨΝ Πξνθεηκέλνπ λα ζπγθξίλνπκε ηα ειεχζεξα εκη απηφκαηα εξγαιεία κεηαμχ ηνπο, ηα ρξεζηκνπνηήζακε πξνθεηκέλνπ λα αμηνινγήζνπκε ηηο αξρηθέο ζειίδεο δχν δηαδηθηπαθψλ ηφπσλ σο πξνο ηελ πξνζβαζηκφηεηά ηνπο. Η κειέηε πνπ θάλακε αθνξά ηα εξγαιεία WebXact, Cynthia Says, ATRC, TAW θαη Valet. ην ηέινο ηεο ελφηεηαο παξνπζηάδεηαη έλαο ζπγθξηηηθφο πίλαθαο κε ηα εξγαιεία πνπ εμεηάζηεθαλ βάζεη ησλ θξηηεξίσλ πνπ παξαηίζεληαη ζηε ζπλέρεηα. Οη δχν απηνί δηαδηθηπαθνί ηφπνη πνπ εμεηάζακε είλαη νη εμήο: 1) Φάξνο Ρπθιώλ Διιάδαο ( 2) Γηεζλήο Αεξνιηκέλαο Διεπζέξηνο Βεληδέινο ( Η κειέηε πνπ έγηλε ήηαλ ελδειερήο. Δμεηάζηεθαλ κέρξη θαη αλ νη ππνδείμεηο ηνπ θάζε εξγαιείνπ είλαη ζσζηέο ή φρη. Δδψ φκσο, γηα νηθνλνκία ρψξνπ θαη γηα λα κελ θνπξάζνπκε ηνλ αλαγλψζηε κε ιεπηνκέξηεο, παξνπζηάδνληαη κφλν ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ βγήθαλ γηα ην θάζε εξγαιείν χζηεξα απφ ηηο αμηνινγήζεηο ησλ δχν παξαπάλσ ηζηνηφπσλ. Χζηφζν, ζην dvd πνπ ζπλνδεχεη ηελ αλά ρείξαο δηπισκαηηθή εξγαζία πεξηιακβάλεηαη ε κειέηε απηή αλαιπηηθά. ηε ζπλέρεη παξαηίζεληαη θαη ηα θξηηήξηα κε βάζε ηα νπνία αμηνινγήζεθαλ ηα εκη απηφκαηα εξγαιεία. Θξηηήξηα Αμηνιόγεζεο ελόο Ζκη απηόκαηνπ Δξγαιείνπ Αμηνιόγεζεο Ξξνζβαζηκόηεηαο Καιή θαη επράξηζηε εκθάληζε Φηιηθφηεηα πξνο ηνλ ρξήζηε / Δπρξεζηία Γηαζεζηκφηεηα δηαθφξσλ πξσηνθφιισλ σο πξνο ηελ αμηνιφγεζε θαη δηαθφξσλ επηπέδσλ απηψλ Γηαζεζηκφηεηα σο πξνο δηάθνξα ιεηηνπξγηθά ζπζηήκαηα (Windows, Linux, Solaris θιπ) Γηαζεζηκφηεηα ηνπ εξγαιείνπ θαη ζε εξγαιεηνζήθε πνπ πξνζαξηάηαη ζε θπιινκεηξεηέο Γπλαηφηεηα αμηνιφγεζεο θαη offline αξρείσλ Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ιαζψλ (errors) θαη πηζαλψλ ιαζψλ (warnings) Αλαθνξά ζε νδεγίεο ηεο W3C 46

47 Δληνπηζκφο θαη αλαθνξά ιάζνπο / πηζαλνχ ιάζνπο πάλσ ζηνλ πεγαίν θψδηθα ηεο ηζηνζειίδαο Οπηηθή απεηθφληζε ησλ ιαζψλ / πηζαλψλ ιαζψλ ζηε δηεπηθάλεηα ηεο ηζηνζειίδαο Παξνπζίαζε ιαζψλ κε βάζε δηαθνξεηηθέο θαηεγνξηνπνηήζεηο (πρ ηαμηλφκεζε κε βάζε ηηο νδεγίεο πξνζβαζηκφηεηαο / ηαμηλφκεζε κε βάζε ησλ ζηνηρείσλ ηεο HTML) πκβνπιέο γηα εμέηαζε πηζαλψλ ιαζψλ (warnings) Γηαζεζηκφηεηα ζην δηαδίθηπν αλά πάζα ζηηγκή ηε ζπλέρεηα πξνρσξάκε ζηα ζπκπεξάζκαηα πνπ βγάιακε απφ ηε ρξεζηκνπνηήζε ησλ εξγαιείσλ γηα ηελ αμηνιφγεζε πξνζβαζηκφηεηαο ησλ δχν δηθηπαθψλ ηφπσλ πνπ επηιέμακε. A) Αμηνιόγεζε κε ην WebXact ΠΚΞΔΟΑΠΚΑΡΑ: Ήηαλ αξθεηά απνηειεζκαηηθφ ζηελ αλίρλεπζε ησλ ιαζψλ θαη ησλ πηζαλψλ ιαζψλ. Χζηφζν παξαηεξήζεθε κηα ιάζνο θαηάηαμε ελφο πηζαλνχ ιάζνπο κε Priority 3 ζηελ θαηεγνξία ησλ αληηζηνίρσλ κε Priority 2. Δίλαη ζρεηηθά εχρξεζην γηα ηνλ ρξήζηε. Γηαζέηεη αξθεηά ζχλνια θαλφλσλ γηα αμηνιφγεζε, ζπκπεξηιακβάλνληαο βέβαηα θαη ην βαζηθφηεξν, δειαδή ην WCAG 1.0. Γίλεηαη ζπγθεθξηκέλε αλαθνξά ησλ γξακκψλ ηνπ πεγαίνπ θψδηθα ηεο ζειίδαο ζηα νπνία εληνπίδνληαη ηα ιάζε. Γίλνληαη ζπκβνπιέο γηα ην πσο ζα πξέπεη λα εμεηαζηνχλ απφ ηνλ αμηνινγεηή ηα πηζαλά ιάζε (warnings) Β) Αμηνιόγεζε κε ην Cynthia Says ΠΚΞΔΟΑΠΚΑΡΑ: Με κηα πξψηε καηηά θαηαιαβαίλνπκε φηη Cynthia Says δελ έρεη ηελ παξαζηαηηθφηεηα ησλ απνηειεζκάησλ πνπ έρεη ην WebXact. Απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα λα δπζθνιεπφκαζηε λα θαηαιάβνπκε γξήγνξα πνπ αληηκεησπίδεη πξνβιήκαηα ε ηζηνζειίδα πνπ δψζακε πξνο εμέηαζε. Παξαηεξνχκε φηη ην εξγαιείν δελ δίλεη παληνχ απάληεζε γηα ην εάλ αληηκεησπίδεη πξφβιεκα ζε θάζε guideline ν ηζηφηνπνο (Yes/No/Other). 47

48 Μεγάιν κεηνλέθηεκα είλαη φηη δελ καο δίλεηαη θαλέλα ζηίγκα ησλ πηζαλψλ ιαζψλ κέζα ζηνλ πεγαίν θψδηθα, θάηη πνπ θάλεη εμαηξεηηθά δχζθνιε απφ κεξηά καο ηελ εμέηαζε ησλ πηζαλψλ ιαζψλ (warnings) πνπ ζην ζπγθεθξηκέλν εξγαιείν δίλνληαη κε ηελ κνξθή ησλ notes. Παξφιαπηα ε θαηεγνξηνπνίεζε θαη εμέηαζε ησλ guidelines ζε ππνθαηεγνξίεο π.ρ. Priority 2 Basic / Priority 2 Tables / Priority 2 Frames / Priority 2 Forms / Priority 2 - Applets, Objects and Scripts θξίλνληαη ζηα ζεηηθά ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαιείνπ. ηα πιενλεθηήκαηα ηνπ εξγαιείνπ θξίλνληαη ηα δηάθνξα comments θαη notes πνπ αλαθέξνληαη. Γ) Αμηνιόγεζε κε ην TAW ΠΚΞΔΟΑΠΚΑΡΑ: ρεηηθά θαιή δνκή θαη παξνπζίαζε Γίλεηαη ζπγθεθξηκέλε αλαθνξά ησλ γξακκψλ ηνπ πεγαίνπ θψδηθα ηεο ζειίδαο ζηα νπνία εληνπίδνληαη ηα ιάζε. Αμηνινγεί ηελ πξνζβαζηκφηεηα κφλν κε έλα ζχλνιν θαλφλσλ Βιέπνπκε φηη ηα καξθαξηζκέλα ζεκεία έρνπλ ρξψκα πνπ δηαθέξεη αλάινγα κε ην αλ είλαη Priority 1,2 ή 3 θαη αλ αθνπκπήζεη θάπνηνο πάλσ ηνπο κε ην mouse αλαθέξνπλ ην πηζαλφ πξφβιεκα πνπ ππάξρεη ζε εθείλν ην ζεκείν ηεο ηζηνζειίδαο. Απηφ είλαη θάηη πνπ πξνζκεηξάηαη ζηα ζεηηθά ηνπ εξγαιείνπ. Δθηφο απφ απηή ηελ νπηηθή απεηθφληζε ησλ πηζαλψλ πξνβιεκάησλ αθνινπζεί θαη κία γξαπηή αλαθνξά πξνβιεκάησλ ζε ζπγθεθξηκέλεο γξακκέο ηνπ θψδηθα, θάηη πνπ επίζεο είλαη ζεηηθφ. Γ) Αμηνιόγεζε κε ην ATRC ΠΚΞΔΟΑΠΚΑΡΑ: Τπάξρεη ε δπλαηφηεηα γηα αμηνιφγεζε off line ζειίδσλ. Παξέρεη πεξηζζφηεξα ηνπ ελφο ζεη θαλφλσλ γηα αμηνιφγεζε. Η αξρηθή θαηαλνκή ησλ ιαζψλ γίλεηαη κε βάζε ηελ θαηεγνξηνπνίεζε απφ ην HTML group ζε ιάζε πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε forms/ headers/ images/ links/ metadata/ scripts/ tables/ text. 48

49 Κάζε ππνθαηεγνξία ηνπ HTML group κπνξεί λα δείμεη αλαιπηηθά ηα (πηζαλά) ιάζε κε επηινγή πάλσ ζην φλνκά ηεο αιιά θαη κε επηινγή ζην θάησ ιάζνο μερσξηζηά. Δπίζεο παξέρεηαη θαη δηαθνξεηηθνχ είδνπο πίλαθαο κε ηαμηλφκεζε ησλ ιαζψλ θαη ησλ πηζαλψλ ιαζψλ ζχκθσλα κε ηα guidelines ησλ θαλφλσλ Web Accessibility ηεο W3C φπσο θαη link κε φια ηα ιάζε ζπγθεληξσκέλα. Παξέρεηαη απφ ην εξγαιείν ε δπλαηφηεηα λα θάλεη ηεζη πάλσ ζηνλ αλ κία παξαηήξεζε είλαη φλησο ιάζνο ή φρη, θάηη ην νπνίν είλαη πνιχ βνεζεηηθφ. Σν ATRC έρεη ηελ αδπλακία λα κελ θάλεη άκεζε (αιιά κφλν έκκεζε) αλαθνξά ζε ζπγθεθξηκέλα guidelines. Η δηαζεζηκφηεηά ηνπ ATRC ήηαλ πεξηνξηζκέλε. Με απηφ ελλνχκε φηη πνιιέο θνξέο πνπ ην ρξεηαζηήθακε θαηά ηε δηάξθεηα απηνχ ηνπ project (ζε δηάζηεκα ελφο κελφο) δελ ήηαλ δηαζέζηκν. Δ) Αμηνιόγεζε κε ην VALET ΠΚΞΔΟΑΠΚΑΡΑ: Η αιιειεπίδξαζε κε ην Valet ραξαθηεξίδεηαη απφ έιιεηςε επρξεζηίαο. Γελ δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα εμεηαζηνχλ σο πξνο ηελ πξνζβαζηκφηεηά ηνπο off line ηζηνζειίδεο. Tν Valet αζρνιείηαη κφλν κε ην ζχλνιν θαλφλσλ WCAG 2.0 (θαη κάιηζηα κε θαζφινπ αλαιπηηθφ ηξφπν). Λείπεη ε δπλαηφηεηα αμηνιφγεζεο κε ην πην ζπρλά ρξεζηκνπνηνχκελν ζχλνιν θαλφλσλ, ην WCAG 1.0. Γελ ππάξρεη θαλέλαο πίλαθαο πνπ καο ελεκεξψλεη γηα ηα ζίγνπξα (αλ ππάξρνπλ) θαη ηα πηζαλά ιάζε, θαζψο θαη ην πιήζνο ηνπο. ΠΡ) Ππγθεληξσηηθόο Ξίλαθαο Αμηνιόγεζεο Ζκη απηόκαησλ Δξγαιείσλ Ξξνζβαζηκόηεηαο Με βάζε φια ηα παξαπάλσ, κπνξνχκε λα ηνπνζεηήζνπκε ηα ζηνηρεία πνπ έρνπκε ζπιιέμεη απφ ηε κειέηε καο ζε έλα ζπγθεληξσηηθφ πίλαθα πνπ αθνξά ηα εκη απηφκαηα εξγαιεία. Ο πίλαθαο απηφο είλαη ν πίλαθαο 3.3 πνπ κπνξνχκε λα δνχκε ζηελ επφκελε ζειίδα. Η αμηνινγήζε αθνξά ηα βαζηθφηεξα απφ ηα θξηηήξηα πνπ αλαθέξζεθαλ ζε πξνεγνχκελε ελφηεηα. 49

50 Θαιή εκθάληζε Δπηινγή αμηνιόγεζεο ηζηνηόπνπ θαη ζε offline ζειίδεο Φηιηθόηεηα πξνο ην ρξήζηε θαη επρξεζηία Γηαζεζηκόηεηα πνιιώλ ζπλόισλ θαλόλσλ πξνο εμέηαζε Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ιαζώλ Αλαθνξά ζε guidelines ηεο W3C Αλαθνξά ιαζώλ ζε γξακκέο ηνπ πεγαίνπ θώδηθα Ξαξνπζίαζε ιαζώλ ζε δηάθνξεο θαηεγνξίεο Ππκβνπιέο γηα εμέηαζε ησλ πηζαλώλ ιαζώλ Νπηηθή απεηθόληζε ιαζώλ πάλσ ζηνλ ηζηόηνπν Άκεζε επίδεημε γξακκήο ηνπ πεγαίνπ θώδηθα πνπ ππάξρεη πηζαλό ιάζνο Γηαζεζηκόηεηα αλά πάζα ζηηγκή ζην δηαδίθηπν WebXact Cynthia says ATRC κεξηθέο θνξέο TAW Valet Πίλαθαο 3.3: πγθεληξσηηθφο Πίλαθαο Αμηνιφγεζεο Ηκη απηφκαησλ Δξγαιείσλ Πξνζβαζηκφηεηαο 50

51 3.2.2 ΤΠΟΣΗΡΙΚΣΙΚΕ ΕΡΓΑΛΕΙΟΘΗΚΕ ΕΠΙΚΟΠΗΗ ηε δεχηεξε θαηεγνξία βνεζεηηθψλ εξγαιείσλ αμηνιφγεζεο πξνζβαζηκφηεηαο δηθηπαθψλ ηφπσλ ζπλαληνχκε ηηο ππνζηεξηθηηθέο εξγαιεηνζήθεο επηζθφπεζεο. Πξφθεηηαη γηα εξγαιεία πνπ πξνζθέξνληαη είηε σο εξγαιεηνζήθεο θπιινκεηξεηψλ (toolbars) είηε σο επεθηάζεηο θπιινκεηξεηψλ (plug ins). ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνπκε ζπλνπηηθά θάπνηα ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα απηψλ ησλ ππνζηεξηθηηθψλ εξγαιεηνζεθψλ. Firefox Accessibility Extension Δίλαη κηα εξγαιεηνζήθε ε νπνία πξνζαξηάηαη ζηνλ θπιινκεηξεηή Mozilla Firefox θαη ππνζηεξίδεη ηελ αιιειεπίδξαζε ησλ αηφκσλ κε αλαπεξίεο αιιά ηαπηφρξνλα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη γηα ηελ αμηνιφγεζε δεηεκάησλ πξνζβαζηκφηεηαο. Μηα άπνςε απηήο ηεο εξγαιεηνζήθεο δίλεηαη ζηελ παξαθάησ εηθφλα: Δηθφλα 3.13: Δηθφλα απφ ην Firefox Accessibility Extension AIS Web Accessibility Toolbar (Internet Explorer) Δηθφλα 3.14: Δηθφλα απφ ην AIS Web Accessibility Toolbar 51

52 Σν AIS Web Accessibility Toolbar είλαη κηα επέθηαζε ηνπ θπιινκεηξεηή Internet Explorer (γηα εθδφζεηο 5.0 θαη άλσ) ε νπνία πεξηέρεη πνιιέο ιεηηνπξγίεο πνπ κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ζηελ επίηεπμε πξνζβαζηκφηεηαο ζην δηαδίθηπν. Web Developer Toolbar (Mozilla Firefox) Η πξνέθηαζε ηνπ Web Developer πξνζζέηεη έλα κελνχ θαη κία εξγαιεηνζήθε κε πνιιά εξγαιεία πνπ είλαη ρξήζηκα ζηνπο κεραληθνχο δηαδηθηχνπ πνπ θαιχπηνπλ θαη δεηήκαηα πξνζβαζηκφηεηαο. Δηθφλα 3.15: Δηθφλα απφ ην Web Developer Toolbar WAVE Toolbar Μία αθφκα εξγαιεηνζήθε πνπ ζρεηίδεηαη κε εξγαιεία πνπ αθνξνχλ ηελ αμηνιφγεζε πξνζβαζηκφηεηαο είλαη ε εξγαιεηνζήθε Wave πνπ θαίλεηαη ζηελ παξαθάησ εηθφλα: Δηθφλα 3.16: Δηθφλα απφ ην Wave Toolbar 52

53 3.2.3 ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΙΔΙΚΨΝ ΕΛΕΓΦΨΝ ηελ ηξίηε θαηεγνξία βνεζεηηθψλ εξγαιείσλ αμηνιφγεζεο πξνζβαζηκφηεηαο ζπλαληνχκε ηα εξγαιεία εηδηθψλ ειέγρσλ. Πξφθεηηαη γηα εμεηδηθεπκέλα εξγαιεία πνπ θάλνπλ θάπνηνπο πνιχ ζπγθεθξηκέλνπο ειέγρνπο πνπ ρξεηαδφκαζηε γηα λα εμεηάζνπκε δεηήκαηα πξνζβαζηκφηεηαο. Απηά ηα εξγαιεία κπνξεί λα είλαη δηαζέζηκα on line ή κπνξεί λα ρξεηάδνληαη εγθαηάζηαζε ζηνλ ππνινγηζηή ηνπ ρξήζηε ηνπο. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνπκε ελδεηθηηθά θάπνηα απφ απηά ηα εξγαιεία εηδηθψλ ειέγρσλ. AccessColor Ξεξηγξαθή: Σν AccessColor ειέγρεη ηελ αληίζεζε θαη ηε θσηεηλφηεηα ηνπ ρξψκαηνο κεηαμχ ηνπ πξψηνπ πιάλνπ θαη ηνπ ππνβάζξνπ φισλ ησλ ζηνηρείσλ ηεο επηθάλεηο εξγαζίαο πξνθεηκέλνπ λα δηεξεπλήζεη εάλ ππάξρεη επαξθήο αληίζεζε ψζηε νη άλζξσπνη κε πξνβιήκαηα φξαζεο λα κελ αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο. Ζιεθηξνληθή δηεύζπλζε: AnyBrowser Ξεξηγξαθή: Δίλαη έλα ζχλνιν εξγαιείσλ κε δηάθνξνπο ειέγρνπο γηα δεηήκαηα πξνζβαζηκφηεηαο. Πξνζθέξεη δπλαηφηεηεο φπσο ε παξνπζίαζε κηαο ηζηνζειίδαο ζε δηάθνξεο αλαιχζεηο νζφλεο ή ζε δηάθνξνπο θπιινκεηξεηέο, έιεγρν ησλ ππεξζπλδέζκσλ θαη δηάθνξα εξγαιεία πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ επάξθεηα ησλ κεραλψλ αλαδήηεζεο πνπ πξνζθέξεη έλαο ηζηφηνπνο. Ζιεθηξνληθή δηεύζπλζε: CC for Flash Ξεξηγξαθή: Σν CC for Flash είλαη έλα εξγαιείν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα παξέρεη ππφηηηινπο ησλ νπηηθψλ θαη αθνπζηηθψλ αξρείσλ ηχπνπ flash. Σν CC for Flash είλαη ηξνπνπνηήζηκν θαη επηηξέπεη ζηνπο ζπληάθηεο λα ζέηνπλ πξνεπηινγέο, φπσο ην πιάηνο θαη ην χςνο ηεο πεξηνρήο ησλ ππνηίηισλ, ην ρξψκα ππνβάζξνπ θαη γξακκαηνζεηξάο ησλ ππνηίηισλ, αιιά θαη ηνλ ηχπν θαη ην κέγεζνο ηεο γξακκαηνζεηξάο ησλ ππνηίηισλ. Ζιεθηξνληθή δηεύζπλζε: Flicker Check Ξεξηγξαθή: Σν Flicker Check ειέγρεη ηηο εηθφλεο ζε κηα ηζηνζειίδα σο πξνο πηζαλφ ηξεκνπαίμηκν, ηε ζπρλφηεηα ηξεκνπαημίκαηνο θαη ηελ αληίζεζε ησλ ρξσκάησλ. Σν ηξεκνπαίμηκν αθνξά θπξίσο αλζξψπνπο κε θσηνεπαίζζεηε επηιεςία. 53

54 Ζιεθηξνληθή δηεύζπλζε: Image Analyser Ξεξηγξαθή: Απηή ε ππεξεζία εμεηάδεη φιεο ηηο εηθφλεο ηεο ηζηνζειίδαο πάλσ ζε δεηήκαηα πξνζβαζηκφηεηαο. Οη HTML εηηθέηεο ηνπ χςνπο, ηνπ πιάηνπο θαη ηνπ ελαιιαθηηθνχ θεηκέλνπ εμεηάδνληαη ψζηε λα δηαπηζησζεί αλ ηεξνχλ ηηο απαξαίηεηεο πξνδηαγξαθέο. Ζιεθηξνληθή δηεύζπλζε: Lynx Viewer Ξεξηγξαθή: Σν Lynx Viewer είλαη έλα ειεχζεξν on line εξγαιείν κεηαζρεκαηηζκνχ ην νπνίν επηηξέπεη ζηνπο ρξήζηεο λα πξνζνκνηψλνπλ ηελ παξνπζίαζε κηαο ηζηνζειίδαο ζηνλ θπιινκεηξεηή θεηκέλνπ Lynx. Ζιεθηξνληθή δηεύζπλζε: Style and Diction Ξεξηγξαθή: Σν Diction πξνζδηνξίδεη ηηο θιχαξεο θαη κε ζσζηέο εθθξάζεηο ηνπ θεηκέλνπ κηαο ηζηνζειίδαο. Σν Style αλαιχεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο επηθάλεηο ηνπ εγγξάθνπ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο έθηαζεο ησλ πξνηάζεσλ θαζψο θαη άιισλ κέηξσλ αλαγλσζηκφηεηαο. Ζιεθηξνληθή δηεύζπλζε: Tablin Ξεξηγξαθή: Σν Tablin είλαη έλα πξφγξακκα θηιηξαξίζκαηνο πνπ κπνξεί λα γξακκηθνπνηεί ηνπο πίλαθεο ηεο HTML θαη λα ηνπο κεηαηξέπεη αλαιφγσο κε ηηο πξνηηκήζεηο πνπ ηίζεληαη απφ ηνπο ρξήζηεο. Με απηφ ηνλ ηξφπν κπνξεί λα πξνζνκνησζεί ε αιιειεπίδξαζε αλζξψπσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ αλαγλψζηεο νζφλεο κε ηελ ππφ εμέηαζε ηζηνζειίδα. Ζιεθηξνληθή δηεύζπλζε: 54

55 4 Μειέηε πξνζβαζηκφηεηαο πελήληα (50) ειιεληθψλ δηθηπαθψλ ηφπσλ Με ζθνπφ λα δηαπηζηψζνπκε ην επίπεδν πξνζβαζηκφηεηαο ησλ ειιεληθψλ δηθηπαθψλ ηφπσλ, πξνρσξήζακε ζηε κειέηε πξνζβαζηκφηεηαο πελήληα εμ απηψλ. Με βάζε παξφκνηεο κειέηεο πνπ έρνπλ γίλεη ζε δηεζλέο επίπεδν [13,17,18,19] πεξηκέλακε ην επίπεδν πξνζβαζηκφηεηαο ησλ ειιεληθψλ δηθηπαθψλ ηφπσλ λα είλαη επίζεο ηδηαίηεξα ρακειφ. Σαπηφρξνλα, απνζθνπνχζακε ζηελ ζπιινγή παξαδεηγκάησλ παξαβίαζεο φισλ ησλ νδεγηψλ ησλ θαλφλσλ WCAG 1.0, ηα νπνία απνηεινχλ ην βαζηθφ πεξηερφκελν ηνπ εξγαιείνπ πνπ αλαπηχμακε γηα ζθνπνχο εθπαίδεπζεο ησλ κεραληθψλ δηαδηθηχνπ ζε δεηήκαηα πξνζβαζηκφηεηαο (θεθάιαην 5 ν ). Με δεδνκέλα ηα κεηνλεθηήκαηα ησλ εξγαιείσλ αμηνιφγεζεο πξνζβαζηκφηεηαο πνπ δηαηίζεληαη ειεχζεξα (βιέπε ελφηεηα ), απνθαζίζηεθε ε αγνξά θαη ρξήζε ηνπ εκπνξηθνχ εξγαιείνπ Rational Policy Tester for Accessibility ηεο εηαηξείαο IBM. Η παξνπζίαζε απηνχ ηνπ εξγαιείνπ γίλεηαη ζηε ζπλέρεηα. ηε ζπλέρεηα ηνπ θεθαιαίνπ παξνπζηάδνληαη νη δηθηπαθνί ηφπνη πνπ επηιέρζεζαλ πξνο αμηνιφγεζε πξνζβαζηκφηεηαο. Η επηινγή ηνπο έγηλε κε ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα πνπ επίζεο παξνπζηάδνληαη. θνπφο καο ήηαλ ην δείγκα λα είλαη φζν γίλεηαη πην αληηπξνζσπεπηηθφ ζε ζρέζε κε επηιεγκέλεο θαηεγνξίεο ειιεληθψλ δηθηπαθψλ ηφπσλ πνπ αθνξνχλ ζέκαηα πγείαο, κεηαθίλεζεο κε κέζα καδηθήο κεηαθνξάο, ελεκέξσζεο, αλαςπρήο, εθπαίδεπζεο θαη αγνξάο πιηθψλ αγαζψλ. Σν θεθάιαην ζπλερίδεηαη κε ηελ παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο κειέηεο πξνζβαζηκφηεηαο πνπ δηελεξγήζακε. Παξνπζηάδνληαη ηφζν ζπλνιηθά γξαθήκαηα ηεο πξνζβαζηκφηεηαο ησλ ππφ εμέηαζε ηζηνηφπσλ φζν θαη γξαθήκαηα ηεο πξνζβαζηκφηεηάο ηνπο αλά ζεκαηηθή θαηεγνξία. Κιείλνληαο ην θεθάιαην δίλνληαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο κειέηεο απηήο. Δπίζεο ζθηαγξαθείηαη ε δηθή καο πξφηαζε γηα ηε βειηίσζε ηνπ ρακεινχ επηπέδνπ πξνζβαζηκφηεηαο ησλ ηζηνηφπσλ πνπ παξαηεξήζεθε. Η πξφηαζε απηή θαη ε πινπνίεζε ηεο παξνπζηάδεηαη αλαιπηηθά ζην επφκελν θεθάιαην (θεθάιαην 5 ν ). 55

56 4.1 ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΟΤ RATIONAL POLICY TESTER FOR ACCESSIBILITY πσο πξναλαθέξζεθε ζηελ εηζαγσγή ηνπ θεθαιαίνπ, ε αμηνιφγεζε ηεο πξνζβαζηκφηεηαο ησλ επηιεγκέλσλ ειιεληθψλ ηζηνηφπσλ δηακεζνιαβήζεθε απφ ην εκπνξηθφ εξγαιείν Rational Policy Tester for Accessibility (RPT) ηεο πνιπεζληθήο εηαηξείαο πιεξνθνξηθήο IBM. Δηθφλα 4.1: Μηα πξψηε φςε ηνπ Rational Policy Tester Σν RPT ζπγθεληξψλεη αξθεηά πιενλεθηήκαηα ζπγθξηηηθά κε ηα εξγαιεία πνπ δηαηίζεληαη ειεχζεξα γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο πξνζβαζηκφηεηαο ηζηνηφπσλ: Δπηηξέπεη ηελ αμηνιφγεζε πξνζβαζηκφηεηαο ζε έλα νιφθιεξν δηθηπαθφ ηφπν θαη φρη κφλν κε κία ηζηνζειίδα. Η έθδνζε πνπ αγνξάζηεθε κπνξεί λα θηάζεη κέρξη ην βάζνο ησλ 1000 ζειίδσλ ηνπ ηζηνηφπνπ, μεθηλψληαο απφ ηελ αξρηθή. Απηφ απνηειεί έλα κνλαδηθφ ζηνηρείν πνπ κεηψλεη ζεκαληηθά ην ρξφλν πνπ απαηηείηαη γηα ηελ αμηνιφγεζε. Η παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ δίλεηαη ζπγθεληξσηηθά γηα φιν ηνλ ηζηφηνπν, αιιά γίλεηαη ζαθήο αλαθνξά γηα ηε ζπγθεθξηκέλε ηζηνζειίδα ηελ νπνία εληνπίζηεθε ην θάζε ιάζνο (error) ή πηζαλφ ιάζνο (warning). 56

57 Έρεη δηάθνξεο ζηαηηζηηθέο αλαιχζεηο πνπ επηηξέπνπλ ηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε θαη παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ. Έρεη ηε δπλαηφηεηα λα εμάγεη ηα απνηειέζκαηα ζε πξνηππνπνηεκέλεο κνξθέο αξρείσλ φπσο pdf, xls ή αθφκα θαη λα ηα επηζπλάςεη θαηεπζείαλ ζε έλα . Πεξηιακβάλεη ζηηο αλαιχζεηο ηνπ ηα ζχλνια θαλφλσλ WCAG 1.0 θαη Section 508 πνπ ζεσξνχληαη ηα πην βαζηθά. Δπηηξέπεη ηε δεκηνπξγία μερσξηζηψλ εθζέζεσλ γηα ηα δνκηθά πιηθά ησλ ηζηνζειίδσλ (multimedia, missing titles θηι). ηε ζπλέρεηα παξαηίζεληαη εηθφλεο απφ ηηο δπλαηφηεηεο επηινγψλ πνπ δίλνληαη απφ ην RPT γηα ηελ αμηνιφγεζε ελφο δηθηπαθνχ ηφπνπ: Δηθφλα 4.2: Δπηινγή δηεξγαζίαο απφ ην Rational Policy Tester 57

58 Δηθφλα 4.3: Δπηκέξνπο δπλαηφηεηεο επηινγψλ ηνπ Rational Policy Tester Δηθφλα 4.4: Απεηθφληζε δπλαηφηεηαο πξνγξακκαηηζκνχ κειινληηθήο αμηνιφγεζεο απηφκαηα 58

59 Δηθφλα 4.5: Απεηθφληζε επηινγψλ γηα αμηνιφγεζε δηθηπαθψλ ηφπσλ απφ ην RPT Δηθφλα 4.6: Απεηθφληζε επηινγψλ παξνπζίαζεο απνηειεζκάησλ έπεηηα απφ αμηνιφγεζε ηζηνηφπνπ 59

60 4.2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΔΙΚΣΤΑΚΨΝ ΣΟΠΨΝ ΠΡΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ Η επηινγή ησλ πελήληα ειιεληθψλ ηζηνηφπσλ πνπ αμηνινγήζεθαλ έγηλε ιακβάλνληαο ππφςε ηα παξαθάησ θξηηήξηα: 1) Η θάιπςε αξθεηψλ ηνκέσλ ηεο θαζεκεξηλφηεηαο πνπ έξρεηαη ζε επαθή ν πνιίηεο, θαη θαη επέθηαζηλ έλα άηνκν κε αλαπεξίεο. 2) Σα εηδηθά ελδηαθέξνληα αηφκσλ κε αλαπεξίεο. 3) Η επηζθεςηκφηεηα ησλ δηαδηθηπαθψλ ηφπσλ. 4) Η πξνζσπηθή θξίζε ηνπ ππνθαηλφκελνπ. Έηζη, πξνρσξήζακε ζηελ επηινγή δηθηπαθψλ ηφπσλ απφ 7 δηαθνξεηηθέο θαηεγνξίεο. Οη θαηεγνξίεο θαη νη ηζηφηνπνπ πνπ επηιέρζεθαλ παξνπζηάδνληαη ζηε ζπλέρεηα. Η επηζθεςηκφηεηα ησλ δηθηπαθψλ ηφπσλ έρεη γίλεη απφ κεηξήζεηο ηεο εηαηξείαο πιεξνθνξηψλ ηνπ Γηαδηθηχνπ ALEXA (Ιζηφηνπνο: θαη ε ζέζε ηνπ θάζε δηθηπαθνχ ηφπνπ κεηξηέηαη σο πξνο ην ζχλνιν ησλ ειιεληθψλ δηθηπαθψλ ηφπσλ. ΘΑΡΖΓΝΟΗΑ 1 ε : ΓΔΗΑ Πύλνιν δηθηπαθώλ ηόπσλ: 8 1. Αηηηθό Ξαλεπηζηεκηαθό Λνζνθνκείν Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Λνζνθνκείν «Δπαγγειηζκόο» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Λνζνθνκείν Ξαίδσλ «Αγία Πνθία» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Με δηαζέζηκε 4. Υλάζεην Θαξδηνρεηξνπξγηθό Θέληξν Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Ξαλεπηζηεκηαθό Γεληθό Λνζνθνκείν Θεζζαινλίθεο «ΑΣΔΞΑ» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο:

61 6. Ηππνθξάηεην Λνζνθνκείν Θεζζαινλίθεο Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Λνζνθνκείν Ξαπαγεσξγίνπ Θεζζαινλίθεο Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Ξαλεπηζηεκηαθό Λνζνθνκείν Ζξαθιείνπ Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: ΘΑΡΖΓΝΟΗΑ 2 ε : ΠΓΘΝΗΛΥΛΗΔΠ Πύλνιν δηθηπαθώλ ηόπσλ: 8 1. Αεξνδξόκεην «Διεπζέξηνο Βεληδέινο» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: ΘΡΔΙ Λνκνύ Αηηηθήο Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: ΘΡΔΙ Λνκνύ Θεζζαινλίθεο Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Αηηηθό ΚΔΡΟΝ Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Αζηηθέο Ππγθνηλσλίεο Αζήλαο Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Αζηηθέο Ππγθνηλσλίεο Θεζζαινλίθεο Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Ζιεθηξηθνί Πηδεξόδξνκνη Αζελώλ Ξεηξαηώο Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο:

62 8. Νξγαληζκόο Πηδεξνδξόκσλ Διιάδαο Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: ΘΑΡΖΓΝΟΗΑ 3 ε : ΔΗΓΖΠΔΗΠ / ΔΛΖΚΔΟΥΠΖ 1. Δλεκεξσηηθή Ξύιε ΗΛ.GR Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: 8 Πύλνιν δηθηπαθώλ ηόπσλ: 8 2. Γηαδηθηπαθή Ξύιε εθεκεξίδαο «Λαπηεκπνξηθή» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Γηαδηθηπαθή Ξύιε εθεκεξίδαο «Θαζεκεξηλή» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Γηαδηθηπαθή Ξύιε εθεκεξίδαο «Ρν Βήκα» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Ξύιε Κεηεσξνινγηθώλ Ξξνβιέςεσλ «Meteo» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Γηαδηθηπαθή Ξύιε εθεκεξίδαο «Έζλνο» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Γηαδηθηπαθή Ξύιε εθεκεξίδαο «Ρα Λέα» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Δλεκεξσηηθή Ξύιε νηθνλνκηθώλ ζεκάησλ CAPITAL.GR Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: 60 ΘΑΡΖΓΝΟΗΑ 4 ε : ΝΟΓΑΛΗΠΚΝΗ ΘΝΗΛΖΠ ΥΦΔΙΔΗΑΠ Πύλνιν δηθηπαθώλ ηόπσλ: 7 1. Διιεληθή Οαδηνθσλία Ρειεόξαζε (ΔΟΡ) Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο:

63 2. Διιεληθή Αζηπλνκία Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Δζληθό Ίδξπκα Λεόηεηαο Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Ίδξπκα Θξαηηθώλ πνηξνθεηώλ (ΗΘ) Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Ξύιε Διιεληθήο Δζληθήο Δπηηξνπήο ηεο UNICEF Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Ξύιε Αλώηαηνπ Ππκβνπιίνπ Δπηινγήο Ξξνζσπηθνύ (ΑΠΔΞ) Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Βνπιή ησλ Διιήλσλ Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: ΘΑΡΖΓΝΟΗΑ 5 ε : ΡΝΟΗΠΚΝΠ Πύλνιν δηθηπαθώλ ηόπσλ: 4 1. Ρνπξηζηηθόο Νδεγόο «UNITED» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Ραμίδηα γηα Διιάδα θαη Δμσηεξηθό «Travel For All» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Θνηλσληθόο Ρνπξηζκόο Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: πεξεζίεο Ραμηδηώλ «24 HOURS» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο:

64 ΘΑΡΖΓΝΟΗΑ 6 ε : ΔΘΞΑΗΓΔΠΖ Πύλνιν δηθηπαθώλ ηόπσλ: 8 1. πνπξγείν Ξαηδείαο Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Ξαλεπηζηήκην Αζελώλ Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Δζληθό Κεηζόβην Ξνιπηερλείν (ΔΚΞ) Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Ξαλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Ξαλειιήλην Πρνιηθό Γίθηπν Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Ξαλεπηζηήκην Ξαηξώλ Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Ξαλεπηζηήκην Αηγαίνπ Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Νηθνλνκηθό Ξαλεπηζηήκην Αζελώλ Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: 296 ΘΑΡΖΓΝΟΗΑ 7 ε : ΔΚΞΝΟΗΝ Πύλνιν δηθηπαθώλ ηόπσλ: 7 1. Θαηάζηεκα εηδώλ Ξιεξνθνξηθήο «E-SHOP» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Αιπζίδα Θαηαζηεκάησλ «ΞΙΑΗΠΗΝ» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: 34 64

65 3. Αιπζίδα Θαηαζηεκάησλ «ΓΔΟΚΑΛΝΠ» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Αιπζίδα Θαηαζηεκάησλ «MULTIRAMA» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Αιπζίδα Θαηαζηεκάησλ «ΖΙΔΘΡΟΝΛΗΘΖ» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Αιπζίδα Θαηαζηεκάησλ «PRAKTIKER» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: Αιπζίδα Θαηαζηεκάησλ «ΘΥΡΠΝΒΝΙΝΠ» Γηαδηθηπαθή Γηεχζπλζε: Καηάηαμε Δπηζθεςηκφηεηαο: ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΨΝ ΣΗ ΜΕΛΕΣΗ ΠΡΟΒΑΙΜΟΣΗΣΑ Σα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο, γηα ην επίπεδν πξνζβαζηκφηεηαο ησλ πελήληα επηιεγκέλσλ ειιεληθψλ δηθηπαθψλ ηφπσλ, πνπ ελεξγήζακε είλαη ηδηαηηέξσο απνζαξξπληηθά. Παξαθάησ αλαθέξνπκε ζπλνπηηθά ηα απνηειέζκαηα πνπ βξέζεθαλ ζε θαζέλα απφ ηνπο πελήληα δηθηπαθνχο ηφπνπο μερσξηζηά. Γηα ηα αλαιπηηθά απνηειέζκαηα ν αλαγλψζηεο κπνξεί λα αλαηξέμεη ζην dvd πνπ ζπλνδεχεη απηή ηε δηπισκαηηθή εξγαζία. ηε ζπλέρεηα δίλνπκε γξαθηθέο αλαιχζεηο κε ζπγθεληξσηηθά απνηειέζκαηα ζην ζχλνιν ησλ δηθηπαθψλ ηφπσλ αιιά θαη ζηηο επηκέξνπο ζεκαηηθέο θαηεγνξίεο ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΨΝ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΔΙΚΣΤΑΚΟ ΣΟΠΟ ΞΕΦΨΡΙΣΑ ηελ ελφηεηα απηή παξνπζηάδνπκε ηα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο πξνζβαζηκφηεηαο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε γηα θάζε δηθηπαθφ ηφπν μερσξηζηά. Αξρηθά δίλνπκε ηα απνηειέζκαηα πνπ καο έδσζε ην Rational Policy Tester κε ηνλ ζπλνιηθφ αξηζκφ ιαζψλ θαη πηζαλψλ ιαζψλ, ηαμηλνκεκέλα αλά θαηεγνξία πξνηεξαηφηεηαο. Έπεηηα επηθεληξσλφκαζηε ζηα ζίγνπξα ιάζε κηαο θαη απηά ζα είλαη ην βαζηθφ καο θξηηήξην πξνθεηκέλνπ λα κπνξνχκε λα απνθαλζνχκε γηα ηελ δπλαηφηεηα πξνζβαζηκφηεηαο πνπ παξέρεη (ή δελ παξέρεη) ν εθάζηνηε δηθηπαθφο ηφπνο. Τπελζπκίδνπκε εδψ φηη ην ζχλνιν θαλφλσλ κε βάζε ην νπνίν έγηλε ε κειέηε είλαη ην WCAG

66 ΑΡΡΗΘΝ ΞΑΛΔΞΗΠΡΖΚΗΑΘΝ ΛΝΠΝΘΝΚΔΗΝ Εικόνα 4.7: υνολικά λάκθ και πικανά λάκθ του δικτυακοφ τόπου ανά προτεραιότθτα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΑΡΡΗΘΝ ΞΑΛΔΞΗΠΡΖΚΗΑΘΝ ΛΝΠΝΘΝΚΔΗΝ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα 1 87 Πξνηεξαηφηεηα 1 2 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 7 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα 3 59 Πξνηεξαηφηεηα 3 3 Πίλαθαο 4.1: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΛΝΠΝΘΝΚΔΗΝ ΔΑΓΓΔΙΗΠΚΝΠ Δηθφλα 4.8: υνολικά λάκθ και πικανά λάκθ του δικτυακοφ τόπου ανά προτεραιότθτα 66

67 Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΛΝΠΝΘΝΚΔΗΝ «ΔΑΓΓΔΙΗΠΚΝΠ» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 9 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 3 Πίλαθαο 4.2: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΛΝΠΝΘΝΚΔΗΝ ΞΑΗΓΥΛ «ΑΓΗΑ ΠΝΦΗΑ» Δηθφλα 4.9: υνολικά λάκθ και πικανά λάκθ του δικτυακοφ τόπου ανά προτεραιότθτα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΛΝΠΝΘΝΚΔΗΝ ΞΑΗΓΥΛ «ΑΓΗΑ ΠΝΦΗΑ» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 2 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα

68 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 4 Πίλαθαο 4.3: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΥΛΑΠΔΗΝ ΘΑΟΓΗΝΣΔΗΟΝΟΓΗΘΝ ΘΔΛΡΟΝ Δηθφλα 4.10: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΥΛΑΠΔΗΝ ΘΑΟΓΗΝΣΔΗΟΝΟΓΗΘΝ ΘΔΛΡΟΝ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 2 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 7 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 4 Πίλαθαο 4.4: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ 68

69 ΞΑΛΔΞΗΠΡΖΚΗΑΘΝ ΓΔΛΗΘΝ ΛΝΠΝΘΝΚΔΗΝ ΘΔΠ/ΛΗΘΖΠ «ΑΣΔΞΑ» Δηθφλα 4.11: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΛΝΠΝΘΝΚΔΗΝ «ΑΣΔΞΑ» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 2 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 5 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 3 Πίλαθαο 4.5: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΗΞΞΝΘΟΑΡΔΗΝ ΛΝΠΝΘΝΚΔΗΝ ΘΔΠΠΑΙΝΛΗΘΖΠ Δηθφλα 4.12: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα 69

70 Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΗΞΞΝΘΟΑΡΔΗΝ ΛΝΠΝΘΝΚΔΗΝ ΘΔΠ/ΘΖΠ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα 1 33 Πξνηεξαηφηεηα 1 1 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 6 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 3 Πίλαθαο 4.6: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΛΝΠΝΘΝΚΔΗΝ ΘΔΠΠΑΙΝΛΗΘΖΠ «ΞΑΞΑΓΔΥΟΓΗΝ» Δηθφλα 4.13: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΛΝΠΝΘΝΚΔΗΝ «ΞΑΞΑΓΔΥΟΓΗΝ» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 4 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα

71 Πξνηεξαηφηεηα 2 7 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 3 Πίλαθαο 4.7: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΞΑΛΔΞΗΠΡΖΚΗΑΘΝ ΛΝΠΝΘΝΚΔΗΝ ΖΟΑΘΙΔΗΝ Δηθφλα 4.14: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΛΝΠΝΘΝΚΔΗΝ ΖΟΑΘΙΔΗΝ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 4 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 12 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 5 Πίλαθαο 4.8: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ 71

72 ΑΔΟΝΓΟΝΚΗΝ ΔΙ. ΒΔΛΗΕΔΙΝΠ Δηθφλα 4.15: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΑΔΟΝΓΟΝΚΗΝ «ΔΙ. ΒΔΛΗΕΔΙΝΠ» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 4 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 10 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 5 Πίλαθαο 4.9: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΘΡΔΙ ΑΡΡΗΘΖΠ Δηθφλα 4.16: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα 72

73 Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΡΝ ΘΡΔΙ ΑΡΡΗΘΖΠ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα 1 41 Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα 2 96 Πξνηεξαηφηεηα 2 9 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα 3 12 Πξνηεξαηφηεηα 3 2 Πίλαθαο 4.10: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΘΡΔΙ ΛΝΚΝ ΘΔΠΠΑΙΝΛΗΘΖΠ Δηθφλα 4.17: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΡΝ ΘΡΔΙ ΛΝΚΝ ΘΔΠΠΑΙΝΛΗΘΖΠ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα 1 58 Πξνηεξαηφηεηα 1 2 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα

74 Πξνηεξαηφηεηα 2 7 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα 3 60 Πξνηεξαηφηεηα 3 3 Πίλαθαο 4.11: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΑΡΡΗΘΝ ΚΔΡΟΝ Δηθφλα 4.18: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΡΝ ΑΡΡΗΘΝ ΚΔΡΟΝ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 2 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 7 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 2 Πίλαθαο 4.12: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ 74

75 ΑΠΡΗΘΔΠ ΠΓΘΝΗΛΥΛΗΔΠ ΑΘΖΛΑΠ Δηθφλα 4.19: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΡΥΛ ΑΠΡΗΘΥΛ ΠΓΘΝΗΛΥΛΗΥΛ ΑΘΖΛΑΠ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 8 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 4 Πίλαθαο 4.13: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΑΠΡΗΘΔΠ ΠΓΘΝΗΛΥΛΗΔΠ ΘΔΠΠΑΙΝΛΗΘΖΠ Δηθφλα 4.20: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα 75

76 Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΡΥΛ ΑΠΡΗΘΥΛ ΠΓΘΝΗΛΥΛΗΥΛ ΘΔΠ/ΘΖΠ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 7 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 3 Πίλαθαο 4.14: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΖΙΔΘΡΟΗΘΝΗ ΠΗΓΖΟΝΓΟΝΚΝΗ ΑΘΖΛΑΠ-ΞΔΗΟΑΗΑ Δηθφλα 4.21: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΡΥΛ ΖΙΔΘΡΟΗΘΥΛ ΠΗΓ/ΚΥΛ ΑΘΖΛΑΠ-ΞΔΗΟΑΗΑ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 2 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα

77 Πξνηεξαηφηεηα 2 5 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 3 Πίλαθαο 4.15: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΝΟΓΑΛΗΠΚΝΠ ΠΗΓΖΟΝΓΟΝΚΥΛ ΔΙΙΑΓΑΠ Δηθφλα 4.22: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΡΝ ΝΟΓΑΛΗΠΚΝ ΠΗΓΖΟΝΓΟΝΚΥΛ ΔΙΙΑΓΑΠ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα 1 62 Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 5 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 3 Πίλαθαο 4.16: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ 77

78 ΓΗΑΓΗΘΡΑΘΖ ΞΙΖ IN.GR Δηθφλα 4.23: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ IN.GR Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 4 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 11 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 5 Πίλαθαο 4.17: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΓΗΑΓΗΘΡΑΘΖ ΞΙΖ ΔΦΖΚΔΟΗΓΑΠ «ΛΑΡΔΚΞΝΟΗΘΖ» Δηθφλα 4.24: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα 78

79 Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΔΦΖΚΔΟΗΓΑΠ «ΛΑΡΔΚΞΝΟΗΘΖ» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 4 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 10 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 5 Πίλαθαο 4.18: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΓΗΑΓΗΘΡΑΘΖ ΞΙΖ ΔΦΖΚΔΟΗΓΑΠ «ΘΑΘΖΚΔΟΗΛΖ» Δηθφλα 4.25: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΔΦΖΚΔΟΗΓΑΠ «ΘΑΘΖΚΔΟΗΛΖ» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα

80 Πξνηεξαηφηεηα 2 9 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 3 Πίλαθαο 4.19: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΓΗΑΓΗΘΡΑΘΖ ΞΙΖ ΔΦΖΚΔΟΗΓΑΠ «ΡΝ ΒΖΚΑ» Δηθφλα 4.26: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΔΦΖΚΔΟΗΓΑΠ «ΡΝ ΒΖΚΑ» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 2 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 7 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 3 Πίλαθαο 4.20: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ 80

81 ΞΙΖ ΚΔΡΔΥΟΝΙΝΓΗΘΥΛ ΞΟΝΒΙΔΤΔΥΛ «METEO» Δηθφλα 4.27: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ METEO Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 11 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 4 Πίλαθαο 4.21: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΓΗΑΓΗΘΡΑΘΖ ΞΙΖ ΔΦΖΚΔΟΗΓΑΠ «ΈΘΛΝΠ» Δηθφλα 4.28: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα 81

82 Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΔΦΖΚΔΟΗΓΑΠ «ΔΘΛΝΠ» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 8 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 4 Πίλαθαο 4.22: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΓΗΑΓΗΘΡΑΘΖ ΞΙΖ ΔΦΖΚΔΟΗΓΑΠ «ΡΑ ΛΔΑ» Δηθφλα 4.29: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΔΦΖΚΔΟΗΓΑΠ «ΡΑ ΛΔΑ» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 4 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα

83 Πξνηεξαηφηεηα 2 11 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 4 Πίλαθαο 4.23: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΔΛΖΚΔΟΥΡΗΘΖ ΞΙΖ ΝΗΘΝΛΝΚΗΘΥΛ ΘΔΚΑΡΥΛ CAPITAL.GR Δηθφλα 4.30: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ CAPITAL.GR Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 12 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 5 Πίλαθαο 4.24: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ 83

84 Διιεληθή Οαδηνθσλία Ρειεόξαζε (ΔΟΡ) Δηθφλα 4.31: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΡΖΠ ΔΟΡ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 4 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 2 Πίλαθαο 4.25: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ Διιεληθή Αζηπλνκία Δηθφλα 4.32: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα 84

85 Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΡΖΠ ΔΙΙΖΛΗΘΖΠ ΑΠΡΛΝΚΗΑΠ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 9 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 4 Πίλαθαο 4.26: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ Δζληθό Ίδξπκα Λεόηεηαο Δηθφλα 4.33: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΔΘΛΗΘΝ ΗΓΟΚΑΡΝΠ ΛΔΝΡΖΡΑΠ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 2 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα

86 Πξνηεξαηφηεηα 2 6 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 5 Πίλαθαο 4.27: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ Ίδξπκα Θξαηηθώλ πνηξνθεηώλ (ΗΘ) Δηθφλα 4.34: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΡΝ ΗΘ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα 1 17 Πξνηεξαηφηεηα 1 2 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα 2 92 Πξνηεξαηφηεηα 2 5 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα 3 48 Πξνηεξαηφηεηα 3 4 Πίλαθαο 4.28: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ 86

87 Ξύιε Διιεληθήο Δζληθήο Δπηηξνπήο ηεο UNICEF Δηθφλα 4.35: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΡΖΠ UNICEF ΔΙΙΑΓΑΠ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 2 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 9 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 3 Πίλαθαο 4.29: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ Ξύιε Αλώηαηνπ Ππκβνπιίνπ Δπηινγήο Ξξνζσπηθνύ (ΑΠΔΞ) Δηθφλα 4.36: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα 87

88 Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΡΝ ΑΠΔΞ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 2 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 7 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 3 Πίλαθαο 4.30: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ Βνπιή ησλ Διιήλσλ Δηθφλα 4.37: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΡΖΠ ΒΝΙΖΠ ΡΥΛ ΔΙΙΖΛΥΛ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 4 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα

89 Πξνηεξαηφηεηα 2 9 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 5 Πίλαθαο 4.31: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ Ρνπξηζηηθόο Νδεγόο «UNITED» Δηθφλα 4.38: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΡΝΟΗΠΡΗΘΝΠ ΝΓΖΓΝΠ «UNITED» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 9 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 4 Πίλαθαο 4.32: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ 89

90 Ραμίδηα γηα Διιάδα θαη Δμσηεξηθό «Travel For All» Δηθφλα 4.39: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΡΝΟΗΠΡΗΘΝΠ ΝΓΖΓΝΠ «TRAVEL FOR ALL» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 8 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 4 Πίλαθαο 4.33: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ Θνηλσληθόο Ρνπξηζκόο Δηθφλα 4.40: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα 90

91 Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΘΝΗΛΥΛΗΘΝ ΡΝΟΗΠΚΝ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 2 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 8 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 2 Πίλαθαο 4.34: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ πεξεζίεο Ραμηδηώλ «24 HOURS» Δηθφλα 4.41: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΡΝΟΗΠΡΗΘΝΠ ΝΓΖΓΝΠ «24 HOURS» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα

92 Πξνηεξαηφηεηα 2 9 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 4 Πίλαθαο 4.35: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ πνπξγείν Ξαηδείαο Δηθφλα 4.42: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΞΝΟΓΔΗΝ ΞΑΗΓΔΗΑΠ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 8 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 4 Πίλαθαο 4.36: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ 92

93 Ξαλεπηζηήκην Αζελώλ Δηθφλα 4.43: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΞΑΛΔΞΗΠΡΖΚΗΝ ΑΘΖΛΥΛ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 8 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 2 Πίλαθαο 4.37: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ Δζληθό Κεηζόβην Ξνιπηερλείν (ΔΚΞ) Δηθφλα 4.44: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα 93

94 Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΔΘΛΗΘΝ ΚΔΡΠΝΒΗΝ ΞΝΙΡΔΣΛΔΗΝ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 5 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 12 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 4 Πίλαθαο 4.38: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ Ξαλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Δηθφλα 4.45: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΞΑΛΔΞΗΠΡΖΚΗΝ ΘΔΠΠΑΙΝΛΗΘΖΠ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 2 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα

95 Πξνηεξαηφηεηα 2 8 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 2 Πίλαθαο 4.39: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ Ξαλειιήλην Πρνιηθό Γίθηπν Δηθφλα 4.46: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΞΑΛΔΙΙΖΛΗΝ ΠΣΝΙΗΘΝ ΓΗΘΡΝ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 2 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 9 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 4 Πίλαθαο 4.40: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ 95

96 Ξαλεπηζηήκην Ξαηξώλ Δηθφλα 4.47: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΞΑΛΔΙΙΖΛΗΝ ΠΣΝΙΗΘΝ ΓΗΘΡΝ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 9 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 3 Πίλαθαο 4.41: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ Ξαλεπηζηήκην Αηγαίνπ Δηθφλα 4.48: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα 96

97 Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΞΑΛΔΞΗΠΡΖΚΗΝ ΑΗΓΑΗΝ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 6 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 4 Πίλαθαο 4.42: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ Νηθνλνκηθό Ξαλεπηζηήκην Αζελώλ Δηθφλα 4.49: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΝΗΘΝΛΝΚΗΘΝ ΞΑΛΔΞΗΠΡΖΚΗΝ ΑΘΖΛΥΛ Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 4 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα

98 Πξνηεξαηφηεηα 2 12 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 5 Πίλαθαο 4.43: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ Θαηάζηεκα εηδώλ Ξιεξνθνξηθήο «E-SHOP» Δηθφλα 4.50: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Δπηθεληξψλνληαο ζηα ζίγνπξα ιάζε πξνθχπηνπλ ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ «E SHOP» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 2 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 9 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 4 Πίλαθαο 4.44: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ 98

99 Αιπζίδα Θαηαζηεκάησλ «ΞΙΑΗΠΗΝ» Δηθφλα 4.51: πλνιηθά ιάζε θαη πηζαλά ιάζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ αλά πξνηεξαηφηεηα Επικεντρϊνοντασ ςτα ςίγουρα λάκθ προκφπτουν τα εξισ αποτελζςματα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΑΙΠΗΓΑΠ ΘΑΡΑΠΡΖΚΑΡΥΛ «ΞΙΑΗΠΗΝ» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 8 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 4 Πίλαθαο 4.45: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ Αιπζίδα Θαηαζηεκάησλ «ΓΔΟΚΑΛΝΠ» Εικόνα 4.52: υνολικά λάκθ και πικανά λάκθ του δικτυακοφ τόπου ανά προτεραιότθτα 99

100 Επικεντρϊνοντασ ςτα ςίγουρα λάκθ προκφπτουν τα εξισ αποτελζςματα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΑΙΠΗΓΑΠ ΘΑΡΑΠΡΖΚΑΡΥΛ «ΓΔΟΚΑΛΝΠ» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 7 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 3 Πίλαθαο 4.46: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ Αιπζίδα Θαηαζηεκάησλ «MULTIRAMA» Εικόνα 4.53: υνολικά λάκθ και πικανά λάκθ του δικτυακοφ τόπου ανά προτεραιότθτα Επικεντρϊνοντασ ςτα ςίγουρα λάκθ προκφπτουν τα εξισ αποτελζςματα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΑΙΠΗΓΑΠ ΘΑΡΑΠΡΖΚΑΡΥΛ «MULTIRAMA» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα

101 Πξνηεξαηφηεηα 2 8 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 4 Πίλαθαο 4.47: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ Αιπζίδα Θαηαζηεκάησλ «ΖΙΔΘΡΟΝΛΗΘΖ» Εικόνα 4.54: υνολικά λάκθ και πικανά λάκθ του δικτυακοφ τόπου ανά προτεραιότθτα Επικεντρϊνοντασ ςτα ςίγουρα λάκθ προκφπτουν τα εξισ αποτελζςματα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΑΙΠΗΓΑΠ ΘΑΡΑΠΡΖΚΑΡΥΛ «ΖΙΔΘΡΟΝΛΗΘΖ» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 6 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 3 Πίλαθαο 4.48: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ 101

102 Αιπζίδα Θαηαζηεκάησλ «PRAKTIKER» Εικόνα 4.55: υνολικά λάκθ και πικανά λάκθ του δικτυακοφ τόπου ανά προτεραιότθτα Επικεντρϊνοντασ ςτα ςίγουρα λάκθ προκφπτουν τα εξισ αποτελζςματα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΑΙΠΗΓΑΠ ΘΑΡΑΠΡΖΚΑΡΥΛ «PRAKTIKER» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 7 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 3 Πίλαθαο 4.49: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ Αιπζίδα Θαηαζηεκάησλ «ΘΥΡΠΝΒΝΙΝΠ» Εικόνα 4.56: υνολικά λάκθ και πικανά λάκθ του δικτυακοφ τόπου ανά προτεραιότθτα 102

103 Επικεντρϊνοντασ ςτα ςίγουρα λάκθ προκφπτουν τα εξισ αποτελζςματα: ΓΗΘΡΑΘΝΠ ΡΝΞΝΠ ΑΙΠΗΓΑΠ ΘΑΡΑΠΡΖΚΑΡΥΛ «ΘΥΡΠΝΒΝΙΝΠ» Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 1 3 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 2 6 Γλσζηά ιάζε κε Πξνηεξαηφηεηα Πξνηεξαηφηεηα 3 3 Πίλαθαο 4.50: Αλαιπηηθά ζηνηρεία ζίγνπξσλ ιαζψλ δηθηπαθνχ ηφπνπ ΓΡΑΥΙΚΕ ΑΝΑΛΤΕΙ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΨΝ ΤΝΟΛΙΚΑ ΚΑΙ ΑΝΑ ΘΕΜΑΣΙΚΗ ΚΑΣΗΓΟΡΙΑ ηελ ελφηεηα απηή παξνπζηάδνπκε θάπνηεο γξαθηθέο αλαιχζεηο ησλ απνηειεζκάησλ ηεο κειέηεο πξνζβαζηκφηεηαο πνπ δηελεξγήζακε ζε πελήληα ειιεληθνχο δηθηπαθνχο ηφπνπο. Πξνθεηκέλνπ λα κπνξεί λα ππάξρεη θαιχηεξε ζχγθξηζε ησλ δηθηπαθψλ ηφπσλ σο πξνο ηα ιάζε πνπ έρνπλ αληρλεπηεί απφ ην RPT θαλνληθνπνηήζακε ηα ιάζε σο πξνο ηνλ αξηζκφ ζειίδσλ ηνπ θάζε δηθηπαθνχ ηφπνπ. Αξρηθά, ζθνπφο καο ήηαλ λα ραξαθηεξίζνπκε ηνπο δηθηπαθνχο ηφπνπο πνπ αμηνινγήζακε ζηηο θαηεγνξίεο 1) Πνιχ πξνζβάζηκνο δηθηπαθφο ηφπνο, 2) Μέηξηα πξνζβάζηκνο δηθηπαθφο ηφπνο, 3) Καζφινπ πξνζβάζηκνο δηθηπαθφο ηφπνο. Γηα λα θαηαηάμνπκε ηνπο δηθηπαθνχο ηφπνπο ζε κία απφ ηξεηο θαηεγνξίεο αθνινπζήζακε ηνλ παξαθάησ αιγφξηζκν. IF (P1_λάκθ) = 0 THEN IF (P2_λάκθ AND P3_λάκθ) = 0 THEN Κατθγορία_Ιςτοτόπου = Πολφ Προςβάςιμο ELSE IF (P2_λάκθ) > (20% * Μ.Ο_P2_λακϊν) THEN Κατθγορία_Ιςτοτόπου = Μζτρια Προςβάςιμο ELSE IF (P3_λάκθ) > (30% * Μ.Ο_P3_λακϊν)THEN Κατθγορία_Ιςτοτόπου = Μζτρια Προςβάςιμο ELSE 103

104 Κατθγορία_Ιςτοτόπου = Πολφ Προςβάςιμο END END END ELSE IF (P1_λάκθ) > (20% * Μ.Ο_P1_λακϊν) THEN Κατθγορία_Ιςτοτόπου = Κακόλου Προςβάςιμο ELSE IF (P2_λάκθ) > (30% * Μ.Ο_P2_λακϊν) THEN Κατθγορία_Ιςτοτόπου = Κακόλου Προςβάςιμο ELSE IF (P3_λάκθ) > (40% * Μ.Ο_P3_λακϊν) THEN Κατθγορία_Ιςτοτόπου = Κακόλου Προςβάςιμο ELSE Κατθγορία_Ιςτοτόπου = Μζτρια Προςβάςιμο END END END END Πίλαθαο 4.51: Αιγφξηζκνο θαηάηαμεο δηθηπαθψλ ηφπσλ Με βάζε, ινηπφλ, ηνλ παξαπάλσ αιγφξηζκν πξνθχπηεη ε παξαθάησ γξαθηθή παξάζηαζε: 4% Πολφ Προςβάςιμοι Μζτρια Προςβάςιμοι Κακόλου Προςβάςιμοι 96% Εικόνα 4.57: Σαξινόμθςθ 50 ελλθνικϊν δικτυακϊν τόπων ωσ προσ τθν προςβαςιμότθτα 104

105 ηε ζπλέρεηα βιέπνπκε 3 γξαθηθέο παξαζηάζεηο πνπ καο δείρλνπλ ηα πνζνζηά ηεο πνζφηεηαο ησλ παξαβηαδφκελσλ WCAG 1.0 νδεγηψλ αλά πξνηεξαηφηεηα. 16% 2% 2% 32% 0 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 1 παραβιαηόμενθ οδθγία 2 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 3 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 4 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 5 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 48% Εικόνα 4.58: Αρικμόσ παραβιαηόμενων οδθγιϊν Προτεραιότητας 1 0 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 4% 6% 8% 2% 8% 12% 1 παραβιαηόμενθ οδθγία 2 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 3 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 4 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 5 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 6 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 22% 20% 7 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 8 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 9 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 18% 10 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 11 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 12 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ Εικόνα 4.59: Αρικμόσ παραβιαηόμενων οδθγιϊν Προτεραιότητας 2 105

106 16% 12% 36% 0 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 1 παραβιαηόμενθ οδθγία 2 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 3 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 4 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 5 παραβιαηόμενεσ οδθγίεσ 36% Εικόνα 4.60: Αρικμόσ παραβιαηόμενων οδθγιϊν Προτεραιότητας 3 ηε ζπλέρεηα δίλνπκε κηα γξαθηθή αλάιπζε γηα ηελ πξνζβαζηκφηεηα ησλ δηθηπαθψλ ηφπσλ θάζε ζεκαηηθήο θαηεγνξίαο μερσξηζηά. Πολφ Προςβάςιμοι Μζτρια Προςβάςιμοι Κακόλου Προςβάςιμοι Σουριςμόσ 100% Ειδιςεισ & Ενθμζρωςθ 100% υγκοινωνίεσ 100% Εμπόριο 100% Φορείσ Κοινισ Ωφζλειασ 14,30% 85,70% Τγεία 12,50% 87,50% Εκπαίδευςθ 100% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Εικόνα 4.61: Σαξινόμθςθ 50 ελλθνικϊν δικτυακϊν τόπων ωσ προσ τθν προςβαςιμότθτα ανά κεματικι κατθγορία 106

107 4.4 ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ ΜΕΛΕΣΗ - ΠΡΟΣΑΕΙ πσο κπνξνχκε λα δηαπηζηψζνπκε απφ ηελ αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ πνπ έγηλε ζηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα, νη ειιεληθνί δηθηπαθνί ηφπνη πνπ εμεηάζηεθαλ είλαη ζε ζπληξηπηηθφ κεπξνζβάζηκνη. Σν απνηέιεζκα απηφ ήηαλ αλακελφκελν θαζψο παξφκνηα απνηειέζκαηα έρνπλ πξνθχςεη θαη απφ άιιεο δηεζλείο κειέηεο [17] [19]. Παξά ην γεγνλφο, ινηπφλ, φηη ππάξρεη αξθεηή έξεπλα ζε ζέκαηα πξνζβαζηκφηεηαο ζε δηεζλέο επίπεδν, αιιά θαη ζρεηηθά ζεη νδεγηψλ απφ επίζεκνπο δηεζλείο θνξείο, ην επίπεδν πξνζβαζηκφηεηαο ησλ δηθηπαθψλ ηφπσλ ζηελ Διιάδα παξακέλεη ηδηαηηέξσο ρακειφ. Σν απνηέιεζκα είλαη φηη έλα πνζνζηφ ζπλαλζξψπσλ καο, πνπ αληηκεησπίδεη πξνβιήκαηα ιφγσ θάπνηαο αλαπεξίαο ή ιφγσ γήξαλζεο, αληηκεησπίδεη ζνβαξά εκπφδηα ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα πεξηεγεζεί ζην δηαδίθηπν αλαδεηψληαο ελεκέξσζε θαη πιεξνθνξίεο γηα δεηήκαηα ηεο θαζεκεξηλφηεηαο πνπ ηνλ απαζρνινχλ. Σαπηφρξνλα, ε παξαηεξνχκελε έιιεηςε πξνζβαζηκφηεηαο ζηνπο ειιεληθνχο ηζηνηφπνπο έρεη αξλεηηθφ αληίθηππν θαη ζηελ επρξεζηία ηνπο γηα φινπο ηνπο ρξήζηεο ηνπο. Γηα ην ιφγν απηφ θξίλεηαη απαξαίηεην λα εμνηθεησζνχλ φζνη ελεξγψο αζρνινχληαη κε ηελ αλάπηπμε θαη ην ζρεδηαζκφ δηθηπαθψλ ηφπσλ κε ηνπο θαλφλεο θαη ηηο πξαθηηθέο ζρεδίαζεο πξνζβάζηκσλ δηθηπαθψλ ηφπσλ. ηελ θαηεγνξία απηή αλήθνπλ αζθαιψο θαη ηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα πνπ εθπαηδεχνπλ ηνπο κειινληηθνχο ζρεδηαζηέο ηζηνηφπσλ. ην επφκελν θεθάιαην πεξηγξάθνπκε αξρηθά ηηο πξνδηαγξαθέο θαη παξνπζηάδνπκε ηα βήκαηα ζρεδηαζκνχ ελφο εξγαιείνπ πνπ ηζρπξηδφκαζηε φηη κπνξεί λα ζπλεηζθέξεη ηφζν ζηελ επαηζζεηνπνίεζε φζν θαη ζηελ εθπαίδεπζε ησλ ελ δπλάκεη θαη ππαξρφλησλ ζρεδηαζηψλ δηθηπαθψλ ηφπσλ. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνπκε αλαιπηηθά ην θπξίσο πεξηερφκελν ηνπ εξγαιείνπ απηνχ, ην νπνίν ζηεξίδεηαη ζηα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο πξνζβαζηκφηεηαο ησλ πελήληα ειιεληθψλ δηθηπαθψλ ηφπσλ πνπ παξνπζηάζακε ζην παξφλ θεθάιαην. 107

108 108

109 5 Παξνπζίαζε ηνπ πξνηεηλφκελνπ εξγαιείνπ ESALP πσο πξνέθπςε απφ ηελ κειέηε πνπ πεξηγξάθεθε ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην αιιά θαη απφ αληίζηνηρεο εθηεηακέλεο κειέηεο ζε δηεζλέο επίπεδν, νη ειιεληθνί δηθηπαθνί ηφπνη πνπ αμηνινγήζεθαλ παξνπζηάδνπλ ζε κεγάιν πνζνζηφ έιιεηςε πξνζβαζηκφηεηαο. Πξνβιεκαηηζηήθακε ινηπφλ, γηα ην πψο ζα κπνξνχζε λα γίλεη εθηθηφ λα επαηζζεηνπνηήζνπκε θαη λα ελεκεξψζνπκε ηνπο άκεζα εκπιεθφκελνπο ζηε ζρεδίαζε ελφο δηθηπαθνχ ηφπνπ γηα ηα ζεκαληηθά πξνβιήκαηα αιιειεπίδξαζεο πνπ αλαθχπηνπλ φηαλ δελ ηεξνχληαη νη βαζηθέο αξρέο πξνζβαζηκφηεηαο. ην θεθάιαην απηφ παξνπζηάδνπκε κία πξφηαζε πνπ κπνξεί λα ζπλεηζθέξεη πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή. Η ηδέα είλαη ε δεκηνπξγία ελφο ειεχζεξα δηαηηζέκελνπ δηαδηθηπαθνχ εξγαιείνπ ην νπνίν λα αλαδεηθλχεη κέζσ αληηπξνζσπεπηηθψλ παξαδεηγκάησλ ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έιιεηςε πξνζβαζηκφηεηαο θαη λα επηηξέπεη ηελ εθκάζεζε ησλ βαζηθψλ ζρεδηαζηηθψλ θαλφλσλ πξνζβαζηκφηεηαο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν κπνξεί λα γίλεη ζηαδηαθά εθηθηή ε πηνζέηεζε πξαθηηθψλ πνπ εμαζθαιίδνπλ ηελ αλεκπφδηζηε πξφζβαζε ζηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο γηα φινπο ηνπο αλζξψπνπο. Σν εξγαιείν απηφ απεπζχλεηαη ηφζν ζηνπο αλζξψπνπο πνπ αλαπηχζζνπλ ζήκεξα ηζηνηφπνπο φζν θαη ζε θνηηεηέο, θαζεγεηέο θαη εξεπλεηέο πνπ δηακνξθψλνπλ ζε θάπνην βαζκφ ηε ζπλείδεζε θαη ηηο πξαθηηθέο ησλ κειινληηθψλ ζρεδηαζηψλ δηθηπαθψλ ηφπσλ. ην θεθάιαην απηφ αλαθεξφκαζηε αξρηθά ζηηο πξνδηαγξαθέο κε βάζε ηηο νπνίεο δεκηνπξγήζεθε ην Educational System for Accessibility Learning through Paradigms (ESALP). ηε ζπλέρεηα αλαθεξφκαζηε ζηε δνκή, ηελ πινπνίεζε θαη ηελ παξνπζίαζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ δηαδηθηπαθνχ απηνχ εξγαιείνπ. Κιείλνληαο ην θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ε δηαδηθαζία θαη ηα απνηειέζκαηα ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ πξνηεηλφκελνπ εξγαιείνπ. 109

110 5.1 ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΥΕ ΣΟΤ ΕΡΓΑΛΕΙΟΤ ESALP ηελ ελφηεηα απηή παξνπζηάδνληαη νη πξνδηαγξαθέο θαη νη ζρεδηαζηηθέο επηινγέο ηνπ εξγαιείνπ ESALP. Κιείλνληαο ηελ ελφηεηα παξνπζηάδεηαη ην πξψην κε-δηαδξαζηηθφ πξσηφηππν ηεο δηεπηθάλεηαο ηνπ εξγαιείνπ πνπ αλαπηχρζεθε ΑΠΑΙΣΗΕΙ ΑΠΟ ΣΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΚΑΙ ΣΤΠΙΚΟΙ ΦΡΗΣΕ πσο αλαθέξακε θαη ζηελ εηζαγσγή, ν ζθνπφο ηνπ πξνηεηλφκελνπ εξγαιείνπ είλαη λα επαηζζεηνπνηήζεη θαη λα ελεκεξψζεη ηνπο ρξήζηεο ηνπο γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηε δηαδηθηπαθή πξνζβαζηκφηεηαο. Σν εξγαιείν απεπζχλεηαη ζηνπο αλζξψπνπο πνπ αζρνινχληαη κε ηνλ Ιζηφ, ηφζν ζηνπο επαγγεικαηίεο φζν θαη ζηνπο θνηηεηέο αληίζηνρσλ ηκεκάησλ νη νπνίνη απηφ ην δηάζηεκα δηακνξθψλνπλ ηηο κειινληηθέο πξαθηηθέο ηνπο σο κεραληθνί δηαδηθηχνπ. Δπίζεο, νη κεραληθνί δηαδηθηχνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην εξγαιείν απηφ πξνθεηκέλνπ λα επηθνηλσλήζνπλ κε εχθνιν ηξφπν ηελ αλάγθε γηα επίηεπμε πξνζβαζηκφηεηαο ηφζν ζηνπο πειάηεο φζν θαη ζηνπο εξγνδφηεο ηνπο. Δάλ φινη νη ζπκκεηέρνληεο ζηελ αλάπηπμε ησλ δηθηπαθψλ ηφπσλ πεηζηνχλ γηα ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο δηαδηθηπαθήο πξνζβαζηκφηεηαο ηφηε είλαη πνιχ πηζαλφ λα αλαπηχζζνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν πξνζβάζηκνη δθηπαθνί ηφπνη. Δπηπξφζζεηα, νη εθπαηδεπηηθνί θαη νη θαζεγεηέο κπνξνχλ επίζεο λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην εξγαιείν πνπ πξνηείλνπκε ζαλ ζπλνδεπηηθφ πιηθφ ζηα καζεκάηα πξνζβαζηκφηεηαο πνπ θάλνπλ ή ζε ζεκηλάξηα θαηάξηηζεο Με βάζε απηνχο ηνπ ζηφρνπο θαη ηνπο ηππηθνχο ρξήζηεο πνπ πεξηγξάθηεθαλ δηαηππψζεθαλ νη αθφινπζεο πςεινχ επηπέδνπ απαηηήζεηο γηα ην εξγαιείν. Σν εξγαιείν, ινηπφλ, πξέπεη λα: 1) Καιχπηεη ηνπιάρηζηνλ ην πην επξέσο ρξεζηκνπνηνχκελν ζχλνιν ησλ δηαζέζηκσλ νδεγηψλ πξνζβαζηκφηεηαο. 2) Δθζέηεη ηνπο ρξήζηεο ηνπ ζηα πξνβιήκαηα πνπ παξαηεξνχληαη φηαλ παξαβηάδνληαη νη νδεγίεο πξνζβαζηκφηεηαο. Με απηφ ηνλ ηξφπν κπνξνχλ λα απνθηήζνπλ κηα ζαθή εηθφλα ησλ πξνβιεκαηηθψλ θαηαζηάζεσλ πνπ εκθαλίδνληαη θαη λα παξαθηλνχληαη πξνθεηκέλνπ λα αλαπηχζζνπλ νξζέο πξαθηηθέο πξνζβαζηκφηεηαο. 3) Παξέρεη ζχληνκεο ζπκβνπιέο γηα ηελ απνθπγή θαη επίιπζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ. Σα εθηελή έγγξαθα νδεγηψλ κε κεγάιεο πεξηγξαθέο δελ ηαηξηάδνπλ ζηνλ ηξφπν ζθέςεο αιιά θαη ζην θνξησκέλν πξφγξακκα ησλ επαγγεικαηηψλ κεραληθψλ δηαδηθηχνπ, γη απηφ θαη δελ ζέινπκε λα ηα πηνζεηήζνπκε ζην ζπγθεθξηκέλν εξγαιείν. 4) Οξγαλψλεη ην παξερφκελν πιηθφ κε δνκεκέλν θαη επέιηθην ηξφπν, έηζη ψζηε νη ρξήζηεο ηνπ εξγαιείνπ λα αθνινπζνχλ ηα δηθά ηνπο κνλνπάηηα εθκάζεζεο. Πξφζζεηεο ζπλδέζεηο κε εμσηεξηθέο πεγέο ζα πξέπεη επίζεο λα παξέρνληαη γηα πεξηζζφηεξε εκβάζπλζε. 5) Απαηηεί ειάρηζηε πξνζπάζεηα πξνθεηκέλνπ λα εγθαηαζηαζεί θαη λα ιεηηνπξγήζεη ζε φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξα ππνινγηζηηθά ζπζηήκαηα. 110

111 5.1.2 ΕΠΙΛΟΓΕ ΦΕΔΙΑΗ ΣΟΤ ΕΡΓΑΛΕΙΟΤ ESALP Μηα πξνζέγγηζε εθκάζεζεο βαζηζκέλε ζε παξαδείγκαηα ζε ζπλδπαζκφ κε ζχληνκεο νδεγίεο γηα ην πσο λα απνθεχγεηαη ή λα δηνξζψλεηαη έλα πξφβιεκα θξίζεθε πσο είλαη ν θαηάιιεινο ζπλδπαζκφο πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ νη ζηφρνη ηνπ πξνηεηλφκελνπ εξγαιείνπ. Σα παξαδείγκαηα ρξεζηκνπνηνχληαη ζπρλά γηα εθκάζεζε θαιψλ ηερληθψλ ζρεδίαζεο ηφζν ζηνλ ηνκέα Δπηθνηλσλίαο Αλζξψπνπ Τπνινγηζηή φζν θαη ζηνλ ηνκέα ηεο αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ. Γηα παξάδεηγκα ην [27] είλαη έλα νιφθιεξν βηβιίν πνπ επεμεγεί θαιέο θαη θαθέο πξαθηηθέο ζρεδηαζκνχ ηνπ Ιζηνχ κε κεγάιε έκθαζε ζε πξαγκαηηθά παξαδείγκαηα. Δπηπξφζζεηα, ππάξρνπλ αξθεηνί ηζηφηνπνη, φπσο «Web Pages That Suck» ( θαη «Worst of The Web» ( πνπ παξνπζηάδνπλ παξαδείγκαηα θαθήο ζρεδίαζεο ζε κηα πξνζπάζεηα λα ζηεξίμνπλ ηηο νξζέο πξαθηηθέο ζρεδίαζεο. Σα πξφηππα ζρεδίαζεο (patterns) έρνπλ επίζεο πξνηαζεί ζαλ έλα ρξήζηκν εξγαιείν ζηε κεηάδνζε ηεο γλψζεο θαιψλ πξαθηηθψλ ζρεδίαζεο [23] [25]. Έλα πξφηππν νξίδεηαη σο «κηα δνκεκέλε πεξηγξαθή κηαο ακεηάβιεηεο ιχζεο ζε έλα επαιακβαλφκελν πξφβιεκα κέζα ζε έλα πεξηερφκελν» [25]. Γχν άιιεο ζηελά ζπλδεδεκέλεο έλλνηεο είλαη ηα άληη-πξφηππα (anti-patterns) θαη ηα πξφηππα βειηίσζεο (amelioration patterns). Σα αληη-πξφηππα παξνπζηάδνπλ έλα «ζπγθεθξηκέλν θνκκάηη πξνο απνθπγή ή έλα παξάδεηγκα θαθψλ πξαθηηθψλ αλάπηπμεο» [26], ελψ ηα πξφηππα βειηίσζεο ζπλδπάδνπλ ηα αληη-πξφηππα κε ζπκβνπιέο γηα ην πσο λα δηνξζσζεί ην πξφβιεκα [26]. ινη νη ηχπνη ησλ πξνηχπσλ ζηεξίδνληαη ζηελ παξνπζίαζε ζπγθεθξηκέλσλ παξαδεηγκάησλ, είηε κε ζεηηθφ είηε κε αξλεηηθφ ηξφπν. Σα απνηειέζκαηα κηαο κειέηεο [26] θαλεξψλνπλ φηη ηα παξαδείγκαηα, πνπ παξνπζηάδνληαη κε θάζε πξφηππν ή νδεγία, επηθεληξψλνπλ ηελ πξνζνρή θαη ην ελδηαθέξνλ ησλ ζπνπδαζηψλ θαη ππνζηεξίδνπλ ηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ηεο ινγηθήο ηνπο. Η πξνζέγγηζε πνπ εκείο πηνζεηήζακε είλαη πνιχ θνληά ζε γεληθέο γξακκέο αιιά ζπγρξφλσο θαη αξθεηά δηαθνξεηηθή απφ ηελ έλλνηα ησλ πξνηχπσλ βειηίσζεο, δεδνκέλνπ φηη απηά είλαη ελδερνκέλσο πην γεληθά θαη αλαθέξνληαη ζπλήζσο ζε πνιιαπιά πεξηερφκελα θαη δίλνπλ κεγάιε έκθαζε ζηελ εζσηεξηθή ηνπο νξγάλσζε (π.ρ. ηα πξφηππα γισζζψλ) [25]. Σν ζχλνιν νδεγηψλ πνπ επηιέρζεθε γηα ην πξνηεηλφκελν εξγαιείν είλαη ε πξψηε έθδνζε ησλ θαλφλσλ WCAG [14], πνπ είλαη επξέσο γλσζηφ θαη ρξεζηκνπνηνχκελν ζεη νδεγηψλ αμηνιφγεζεο δηαδηθηπαθήο πξνζβαζηκφηεηαο. Η κειέηε πξνζβαζηκφηεηαο, πνπ δηελεξγήζεθε πξνθεηκέλνπ λα πξνζδηνξηζηνχλ αληηπξνζσπεπηηθά παξαδείγκαηα ησλ παξαβηάζεσλ ησλ νδεγηψλ γηα λα απνηειέζνπλ ην βαζηθφ πεξηερφκελν ηνπ εξγαιείνπ, πεξηγξάθεηαη εθηεηακέλα ζην θεθάιαην 4 ηεο ζπγθεθξηκέλεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο. ηελ παξνχζα θάζε ε επίδεημε παξαβηαδφκελσλ νδεγηψλ ηεο δεχηεξεο έθδνζεο WCAG δελ είλαη δηαζέζηκε. Χζηφζν ζην κέιινλ ζα κπνξνχζε θάιιηζηα λα ελζσκαησζεί ην ζχλνιν νδεγηψλ WCAG 2.0 θαζψο θαη άιια ζεκαληηθά ζχλνια νδεγηψλ ΒΑΙΚΕ ΑΡΦΕ ΣΗ ΔΟΜΗ ΣΟΤ ESALP ΚΑΙ ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΟΤ ΠΡΨΣΟΤ ΠΡΨΣΟΣΤΠΟΤ Η εηθφλα 5.1 παξνπζηάδεη ηελ πξψηε πξνζέγγηζή καο γηα ηε δηεπηθάλεηα ηνπ πξνηεηλφκελνπ εξγαιείνπ. Γηα ηελ αθξίβεηα ε πξνζέγγηζε απηή έρεη πινπνηεζεί ζε powerpoint θαη ήηαλ ν 111

112 νδεγφο καο γηα ηε κνξθή πνπ ζέιακε λα δψζνπκε ζην ESALP. Οη βαζηθέο αξρέο ηνπ εξγαιείνπ πνπ θαίλνληαη ζε απηή ηελ πξψηε έθδνζε ηνπ εξγαιείνπ (θαη πεξηγξάθνληαη αλαιπηηθά ζηε ζπλέρεηα) είλαη απηέο πνπ ηζρχνπλ θαη γηα ηελ ηειηθή έθδνζε ηνπ εξγαιείνπ πνπ παξνπζηάδεηαη ζηελ επφκελε ελφηεηα. Δηθφλα 5.1: Η πξψηε πξνζέγγηζε καο γηα ην ESALP Σν εξγαιείν παξνπζηάδεη κηα ζχληνκε πεξηγξαθή ηεο θάζε νδεγίαο (εηθφλα 5.1b). Κάησ απφ απηήλ ππάξρεη αληηπξνζσπεπηηθφ παξάδεηγκα ησλ πξνβιεκαηηθψλ θαηαζηάζεσλ πνπ εκθαλίδνληαη φηαλ παξαβηάδνληαη νη νδεγίεο επίηεπμεο πξνζβαζηκφηεηαο (εηθφλα 5.1c). Κάησ απφ ηελ εηθφλα δίλνληαη ζχληνκεο νδεγίεο ζρεηηθά κε ην πξφβιεκα θαη ην πσο απηφ κπνξεί λα απνθεπρζεί. Παξφιν, πνπ κηα ηζηνζειίδα κπνξεί λα παξαβηάδεη πνιιέο νδεγίεο ηαπηφρξνλα, θάζε παξάδεηγκα εζηηάδεη ζε κία κφλν παξαβίαζε θαλφλα γηα λα απινπνηήζεη ην κήλπκα πνπ ζέιεη λα πεξάζεη θαη λα θάλεη ην πεξηερφκελν πεξηζζφηεξν εχιεπην. Σα παξαδείγκαηα παξνπζηάδνπλ εηθφλεο πνπ αληηπαξαζέηνπλ ηηο ζπλζήθεο αιιειεπίδξαζεο ηεο ίδηαο ηζηνζειίδαο γηα αλζξψπνπο κε θαη ρσξίο θάπνηα αλαπεξία. Οη εηθφλεο απηέο αθνινπζνχληαη απφ κία ζχληνκε ιεθηηθή πεξηγξαθή πνπ πεξηγξάθεη ην πξφβιεκα πξνζβαζηκφηεηαο (Δηθφλα 5.1c). Δπηπξφζζεηα, παξέρνληαη ζχληνκεο θαη πξαθηηθέο ζπκβνπιέο γηα ην πσο λα εμαζθαιίδεηαη ζπκκφξθσζε κε ηελ παξνπζηαδφκελε νδεγία. Απηέο νη νδεγίεο αθνξνχλ ηα πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη θαη αλαθέξνληαη είηε ζην πσο λα απνθεχγεηαη ε παξαβίαζε ηνπ θαλφλα είηε ζην πσο λα δηνξζψλεηαη ην πξφβιεκα (Δηθφλα 5.1d) θαη παξήρζεζαλ απφ ηε 112

113 ζχλνςε ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ παξέρνληαη ζην ζεη νδεγηψλ WCAG 1.0. Δπηπξφζζεηα, ζπκπεξηιακβάλεηαη έλαο ππεξζχλδεζκνο πνπ νδεγεί ζε πεξηζζφηεξεο ηερληθέο ζπκβνπιέο απφ ην επίζεκν έγγξαθν ηεο W3C γηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ην ζχλνιν νδεγηψλ WCAG 1.0 [14]. Σν παξερφκελν πιηθφ νξγαλψλεηαη ζε δηαθνξεηηθέο θαηεγνξίεο-θίιηξα (facets) [20] έηζη ψζηε λα γίλεηαη εθηθηή ε εμαηνκίθεπζε ηεο πνξείαο εθκάζεζεο ηνπ θάζε ρξήζηε. Οη δηαζέζηκεο επηινγέο (Δηθφλα 5.1a) επηηξέπνπλ ζην ρξήζηε λα πινεγείηαη εχθνια ζην πεδίν ησλ πιεξνθνξηψλ θηιηξάξνληαο ζηαδηαθά ηα απνηειέζκαηα ζε θάζε θαηεγνξία. Δλαιιαθηηθά, παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα αλαδήηεζεο κε ιέμεηο θιεηδηά. Ο αξηζκφο ησλ νδεγηψλ πνπ πεξηιακβάλεηαη ζε θάζε θαηεγνξία δίλεηαη εληφο παξελζέζεσλ δίπια ζε θάζε επηινγή-ππεξζχλδεζκν. Πνιιαπιά θίιηξα κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ ζπγρξφλσο αιιά κπνξνχλ πνιχ εχθνια θαη λα αθαηξεζνχλ κε έλα απιφ θιηθ. ηελ επφκελε ελφηεηα, παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά νη θαηεγνξίεο-θίιηξα θαη ην πεξηερφκελφ ηνπο 5.2 ΤΛΟΠΟΙΗΗ ΚΑΙ ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΟΤ ΕΡΓΑΛΕΙΟΤ ESALP ε απηή ηελ ελφηεηα ζα παξνπζηάζνπκε ην πεξηερφκελν ηνπ εξγαιείνπ ESALP κε βάζε ηε βαζηθή δνκή ηνπ πνπ παξνπζηάζηεθε ζηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα. ην ηέινο ηεο ελφηεηαο αλαθεξφκαζηε ζηηο ηερλνινγίεο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ ESALP ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΗ ΔΟΜΗ ΣΟΤ ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΟΤ ΣΟΤ ESALP Οη θαηεγνξίεο - θίιηξα πνπ πεξηέρεη ην ESALP είλαη ηα εμήο: 1) Σαμηλφκεζε ζχκθσλα κε ηελ θαηεγνξία πξνηεξαηφηεηαο ηεο νδεγίαο 2) Σαμηλφκεζε ζχκθσλα κε ηνλ αξηζκφ ησλ ζεκείσλ ειέγρνπ ησλ θαλφλσλ WCAG 1.0 3) Σαμηλφκεζε ζχκθσλα κε ηνλ αξηζκφ ηεο νδεγίαο ησλ θαλφλσλ WCAG 1.0 4) Σαμηλφκεζε ζχκθσλα κε ηα ζπζηαζηηθά ζηνηρεία ηεο ζειίδαο 5) Σαμηλφκεζε ζχκθσλα κε ηνλ ηχπν ηεο αλαπεξίαο ηνπο παξαθάησ πίλαθεο παξνπζηάδεηαη αλαιπηηθά ν ηξφπνο θαηεγνξηνπνίεζεο ησλ νδεγηψλ WCAG v1.0 ζηηο πξναλαθεξζείζεο θαηεγνξίεο-θίιηξα πνπ πξνζθέξνληαη απφ ην ESALP. 113

114 ΘΑΡΖΓΝΟΗΔΠ ΡΑΜΗΛΝΚΖΠΖ ΚΔ ΒΑΠΖ ΡΖΛ ΘΑΡΖΓΝΟΗΑ ΞΟΝΡΔΟΑΗΝΡΖΡΑΠ ΙΗΠΡΑ ΠΖΚΔΗΥΛ ΔΙΔΓΣΝ 1) PRIORITY ) PRIORITY ) PRIORITY Πίλαθαο 5.1: Πεξηερφκελα ηεο θαηεγνξίαο θίιηξνπ «πξνηεξαηφηεηα» (by priority) ΘΑΡΖΓΝΟΗΔΠ ΡΑΜΗΛΝΚΖΠΖ ΚΔ ΒΑΠΖ ΡΝ ΠΖΚΔΗΝ ΔΙΔΓΣΝ 1) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ΙΗΠΡΑ ΠΖΚΔΗΥΛ ΔΙΔΓΣΝ 114

115 19) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT ) CHECKPOINT Πίλαθαο 5.2: Πεξηερφκελα ηεο θαηεγνξίαο-θίιηξνπ «ζεκείν ειέγρνπ» (by WCAG 1.0 checkpoint). 115

116 ΡΑΜΗΛΝΚΖΠΖ ΚΔ ΒΑΠΖ ΡΝΛ ΑΟΗΘΚΝ ΡΖΠ ΝΓΖΓΗΑΠ ΘΑΡΖΓΝΟΗΔΠ ΙΗΠΡΑ ΠΖΚΔΗΥΛ ΔΙΔΓΣΝ 1) GUIDELINE ) GUIDELINE ) GUIDELINE ) GUIDELINE ) GUIDELINE ) GUIDELINE ) GUIDELINE ) GUIDELINE ) GUIDELINE ) GUIDELINE ) GUIDELINE ) GUIDELINE ) GUIDELINE ) GUIDELINE Πίλαθαο 5.3: Πεξηερφκελα ηεο θαηεγνξίαο-θίιηξνπ «αξηζκφο νδεγίαο» (by WCAG 1.0 guideline) ΡΑΜΗΛΝΚΖΠΖ ΚΔ ΒΑΠΖ ΡΑ ΠΡΝΗΣΔΗΑ ΡΖΠ ΠΔΙΗΓΑΠ ΘΑΡΖΓΝΟΗΔΠ ΙΗΠΡΑ ΠΖΚΔΗΥΛ ΔΙΔΓΣΝ 1) TABLES ) IMAGES 1.1 3) LINKS ) LISTS ) SCRIPTS / APPLETS ) STRUCTURAL ELEMENTS ) ASCII ART ) IMAGE MAPS

117 ) FRAMES ) MULTIMEDIA ) CSS ) METADATA ) FORMS Πίλαθαο 5.4: Πεξηερφκελα ηεο θαηεγνξίαο-θίιηξνπ «ζηνηρεία ηεο ζειίδαο» (by page elements) ΡΑΜΗΛΝΚΖΠΖ ΚΔ ΒΑΠΖ ΡΝΛ ΡΞΝ ΡΖΠ ΑΛΑΞΖΟΗΑΠ ΘΑΡΖΓΝΟΗΔΠ ΙΗΠΡΑ ΠΖΚΔΗΥΛ ΔΙΔΓΣΝ 1) VISION PROBLEMS ) HEARING PROBLEMS ) COGNITIVE / NEUROLOGICAL PROBLEMS ) PHYSICAL / MOTOR PROBLEMS Πίλαθαο 5.5: Πεξηερφκελα ηεο θαηεγνξίαο-θίιηξνπ «ηχπνο αλαπεξίαο» (by disability) 117

118 5.2.2 ΣΤΠΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ ΦΡΗΗ ΣΟΤ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΣΙΚΗ ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΟΤ ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΟΤ ΣΟΤ ESALP ηελ ελφηεηα απηή ζα παξνπζηάζνπκε έλα ηππηθφ ζελάξην ρξήζεο ηεο ηξέρνπζαο έθδνζε ηνπ ESALP. Παξάιιεια, ζα παξνπζηάζνπκε αλαιπηηθά φια ηα παξαδείγκαηα πνπ επηιέρζεθαλ γηα θάζε νδεγία πξνζβαζηκφηεηαο WCAG v1.0 θαη απνηεινχλ ην θπξίσο πεξηερφκελν ηεο εθαξκνγήο. Σν ESALP έρεη εγθαηαζηαζεί πξνζσξηλά ζε έλα βνεζεηηθφ εμππεξεηεηή ηεο εξεπλεηηθήο νκάδαο Αιιειεπίδξαζεο Αλζξψπνπ Τπνινγηζηή (ΑΑΤ) ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ αιιά πνιχ ζχληνκα ζα είλαη δηαζέζηκν πξνο ειεχζεξε ρξήζε απφ ηελ θεληξηθή ηζηνζειίδα ηνπ ( ηελ εηθφλα 5.2 παξνπζηάδεηαη ε αξρηθή δηεπηθάλεηα ηνπ ESALP. Δηθφλα 5.2: Αξρηθή ζειίδα ηνπ ESALP Δπηιέγνληαο λα δνχκε ηα ζεκεία ειέγρνπ πνπ αλήθνπλ ζην «Guideline 1» ιακβάλνπκε ηελ παξαθάησ εηθφλα: Δηθφλα 5.3: Δπηιέγνληαο ηελ θαηεγνξία-θίιηξν «by WCAG v1.0 Guideline» 118