ΙΦΝΕ ΚΑΙ ΨΥΧΟΣΕΞΟΥΑΛΙΚΉ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΊΑ. Δρ. Γεώργιος Λυράκος Ψυχολόγος Υγείας ΓΝΝ. Αγ. Παντελεήμων

Transcript

1 ΙΦΝΕ ΚΑΙ ΨΥΧΟΣΕΞΟΥΑΛΙΚΉ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΊΑ Δρ. Γεώργιος Λυράκος Ψυχολόγος Υγείας ΓΝΝ. Αγ. Παντελεήμων

2 Τι είναι ψυχοσεξουαλική δυσλειτουργία Ψυχοσεξουαλική δυσλειτουργία είναι η αδυναμία να προκληθεί σεξουαλική διέγερση ή να επιτευχθεί σεξουαλική ικανοποίηση στις κατάλληλες καταστάσεις λόγω πνευματικών ή συναισθηματικών λόγων. Αν και η ψυχοσεξουαλική δυσλειτουργία δεν είναι απειλητική για τη ζωή, μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στις σχέσεις και την αυτοεκτίμησή του ατόμου.

3 Ποιες είναι οι αιτίες που την προκαλούν; Η ψυχοσεξουαλική δυσλειτουργία είναι μια σεξουαλική δυσλειτουργία που οφείλεται σε ψυχολογικά και όχι σε σωματικά αίτια, ιατρικές ασθένειες ή στις παρενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής. Ορισμένες από τις ψυχολογικές καταστάσεις περιλαμβάνουν: 1. Κατάθλιψη 2. Άγχος 3. Τραυματική σεξουαλική εμπειρία, όπως κακοποίηση ή βιασμός 4. Συναισθήματα ενοχής 5. Στρες 6. Αρνητική εικόνα σώματος

4 Συνδέοντας τη ψυχοσεξουαλική δυσλειτουργία με τις ΙΦΝΕ Οι ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου (ΙΦΝΕ), συμπεριλαμβανομένης της νόσου του Crohn (ΝΚ) και της ελκώδους κολίτιδας (ΕΚ), είναι χρόνιες υποτροπιάζουσες διαταραχές που σχετίζονται με σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα που προκαλούν δυσφορία. Πολλοί ασθενείς με ΙΦΝΕ θεωρούν ότι η ποιότητα ζωής τους είναι μειωμένη, 1-3 και αυτό έχει αποδειχθεί στους ασθενείς που είναι σε οξεία φάση, 4 καθώς και σε εκείνους που βρίσκονται σε ύφεση και είναι ασυμπτωματικοί. 5

5 Τι επηρεάζει αυτή την ποιότητα; Η σοβαρότητα της νόσου τείνει να είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που επηρεάζει την ποιότητα ζωής, 6 καθώς η μεγαλύτερη βλάβη παρατηρείται στους ασθενείς που είναι συμπτωματικοί. 1,2 Εκτός από τα συμπτώματα και τις επιπλοκές που σχετίζονται με τις ΙΦΝΕ, έχουν αποδειχθεί επίσης ότι πολλοί ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες έχουν μεγάλη επιρροή στην ποιότητα ζωής. 1,2

6 Τι άλλο επηρεάζει την ποιότητα ζωής; Η σεξουαλική λειτουργία και η εικόνα του σώματος που περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα: Φυσιολογικών βιολογικών ψυχοκοινωνικών θεμάτων αποτελούν σημαντικές πτυχές της ψυχοκοινωνικής λειτουργικότητας και μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής.

7 Δυσλειτουργία στη σεξουαλική λειτουργικότητα Προβλήματα σωματικά προβλήματα με τη διέγερση και τον οργασμό μειωμένη σεξουαλική ικανοποίηση δυσπαρευνία και μειωμένη λίπανση στις γυναίκες στυτική δυσλειτουργία, πρόωρη εκσπερμάτωση και ανικανότητα στους άνδρες Δυσκολίες ψυχολογικές μειωμένο ενδιαφέρον για σεξ. επαφή Μειωμένη συχνότητα σεξουαλικής επαφής θέματα σχέσεων

8 Τι είναι εικόνα σώματος; Η εικόνα του σώματος είναι η προσωπική εμπειρία του ατόμου με το σώμα του, συμπεριλαμβάνει Αντιλήψεις Πεποιθήσεις Σκέψεις Συναισθήματα Ενέργειες Σχετίζονται με τη σωματική εμφάνιση 7

9 Μπορούμε να δούμε τη σχέση; Η δυσλειτουργία στη σεξουαλική λειτουργικότητα και στην εικόνα του σώματος συνδέονται με την κακή ποιότητα ζωής και τις αυξημένες ψυχολογικές ανησυχίες όπως το στρες, η κατάθλιψη και το άγχος. 8,9 Σεξουαλικότητα και εικόνα εαυτού Κακή ποιότητα ζωής και στρες, κατάθλιψη, άγχος

10 Στάδιο 6-ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης Νεαρή ενήλικη ζωή (18-33) Οι ΙΦΝΕ τυπικά διαγιγνώσκονται κατά την πρώιμη ενήλικη ζωή, 10 Το στάδιο αυτό αποτελεί μια ιδιαίτερα σημαντική στιγμή για τη σεξουαλική λειτουργία και την ανάπτυξη της εικόνας του σώματος. Ψυχοκοινωνική κρίση Οικειότητα VS απομόνωση Ψυχοκοινωνική δύναμη Αγάπη Περιβαλλοντική επίδραση Σύντροφος

11 Γιατί απασχολεί τόσο τους ασθενείς; Η σεξουαλική λειτουργία και η εικόνα του σώματος θεωρούνται σημαντικές πτυχές της ποιότητας ζωής, ιδιαίτερα για τους ασθενείς με ΙΦΝΕ που μπορεί να παρουσιάσουν σημαντικές σωματικές αλλαγές λόγω της ασθένειάς τους. Η σημασία αυτών των θεμάτων και η συσχέτισή τους με την ποιότητα ζωής υπογραμμίζονται από μελέτες που καταδεικνύουν ότι η κύρια ανησυχία των ασθενών είναι πώς η νόσος θα επηρεάσει τη σεξουαλική τους λειτουργία και την εικόνα του σώματος

12 Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες φοβούνται ότι η ΙΦΝΕ: θα μειώσει τη σεξουαλική τους ορμή θα επηρεάσει τη σεξουαλική επαφή θα επηρεάσει τη σεξουαλική τους απόδοση θα επηρεάσει αρνητικά την οικειότητα και την ποιότητα της σχέσης τους και θα προκαλέσει αρνητικά συναισθήματα για τη σωματική τους εμφάνιση. 3,11-13,15-18

13 Οι ασθενείς αντιλαμβάνονται ότι: η ασθένειά τους έχει: αρνητικές επιπτώσεις στη σεξουαλική τους ζωή και την εικόνα του σώματος 3,21 αυτό έχει αποδειχθεί με ίσα ποσοστά μεταξύ των ασθενών με Ελκώδη Κολίτιδα και Νόσο Crohn. 23

14 Το αρνητικό. Δυστυχώς, θέματα σχετικά με την σεξουαλική δυσλειτουργία και τις ανησυχίες για την εικόνα του σώματος σπανίως συζητούνται μεταξύ των ασθενών με ΙΦΝΕ και των ιατρών τους, 20,24,25 παρά τη σπουδαιότητα αυτών των θεμάτων για τους ασθενείς και το ενδιαφέρον τους να το αντιμετωπίσουν με τον γιατρό τους. 20,26

15 Παίζει ρόλο το φύλο στην ψυχοσεξουαλική δυσλειτουργία; Πρόσφατες ανασκοπήσεις περιέγραψαν τον ψυχοσεξουαλικό αντίκτυπο των ΙΦΝΕ μεταξύ γυναικών 27 και ανδρών 28, οι συσχετισμοί μεταξύ του ψυχοσεξουαλικού αντίκτυπου και της ποιότητας ζωής παραμένουν ασαφείς.

16 Μας αφορά λοιπόν η σεξουαλική ζωή των ασθενών μας; Δεδομένου ότι η μειωμένη ποιότητα ζωής μετριέται συχνά στους ασθενείς με ΙΦΝΕ και η βελτίωση της ποιότητας ζωής είναι ένας από τους πρωταρχικούς θεραπευτικούς στόχους για αυτούς τους ασθενείς Η καλύτερη κατανόηση του ρόλου της σεξουαλικής λειτουργίας και της εικόνας του σώματος στην ποιότητα ζωής των ασθενών με ΙΦΝΕ είναι απαραίτητη.

17 Συχνότητα ψυχοσεξουαλικής δυσλειτουργίας σε ασθενείς με ΙΦΝΕ Σε πρόσφατη μελέτη ανασκόπησης που αφορούσε τους άνδρες ασθενείς, οι αναφερόμενες συχνότητες σεξουαλικής δυσλειτουργίας σε άρρενες ασθενείς με ΙΦΝΕ κυμαίνονται από 10% έως 50%. 33% έως 50% των ασθενών αναφέρουν ότι η σεξουαλική επιθυμία και η ικανοποίηση επιδεινώθηκαν μετά τη διάγνωση της ΙΦΝΕ. Από εκείνους τους ασθενείς που ήταν σεξουαλικά αδρανείς, οι μισοί από αυτούς απέδωσαν την έλλειψη σεξουαλικής επαφής στην υποκείμενη ΙΦΝΕ.

18 Ένα εντυπωσιακό εύρημα που αναπαράγεται σε πολυάριθμες μελέτες είναι ότι: Η ασθένεια σχετίζεται έντονα με την επιβαρυμένη ψυχολογική κατάσταση και ο πιο σταθερά αναφερόμενος παράγοντας κινδύνου για τα σεξουαλικά προβλήματα στους ασθενείς με ΙΦΝΕ είναι οι συνυπάρχουσες διαταραχές της διάθεσης. Ο υπογοναδισμός είναι μια επιπλοκή της ΙΦΝΕ και των θεραπειών της, ο ρόλος της ανεπάρκειας της τεστοστερόνης θα πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω ως ένας δυνητικά θεραπευτικός και αναστρέψιμος παράγοντας σε σεξουαλική δυσλειτουργία. 35

19 Τα πιο πρόσφατα δεδομένα Σε πρόσφατη μελέτη των Riviere et al το : Στυτική δυσλειτουργία [ΣΔ] αναφέρθηκε από: το 43% των ασθενών με ΙΦΝΕ, σε σχέση με το 13% από το κοντρόλ [p <0,01] το 55% των ασθενών με Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου [p = 0,60 έναντι ασθενών με ΙΦΝΕ].

20 Οι παράγοντες που ερμήνευαν της Σεξουαλική δυσλειτουργία και τη Στυτική Δυσλειτουργία ήταν: η κοινωνική και συναισθηματική λειτουργικότητα, το άγχος στις γυναίκες και η κατάθλιψη στους άνδρες. το 54% των γυναικών έχει Σεξουαλική Δυσλειτουργία και το 43% των ανδρών είναι Στυτική Δυσλειτουργία. τα ποσοστά αυτά είναι σημαντικά υψηλότερα από τους ΥΕ, κυρίως λόγω ψυχολογικών παραγόντων και είναι ανεξάρτητα από τη σοβαρότητα της νόσου.

21 Άγχος σεξουαλικής απόδοσης Η ερωτική πράξη δεν είναι απλώς μια σωματική αντίδραση. Τα συναισθήματά του ατόμου εμπλέκονται άμεσα. Όταν το μυαλό βρίσκεται σε έντονη κατάσταση στρες που δεν του επιτρέπει να επικεντρωθεί στη ερωτική πράξη, το σώμα δεν μπορεί να νιώσει διέγερση.

22 Πολλές διαφορετικές ανησυχίες μπορούν να οδηγήσουν στο πρόβλημα: Το άτομο φοβάται ότι δεν θα αποδώσει καλά κατά τη διάρκεια της συνεύρεσης ώστε να ικανοποιήσει το σύντροφό του σεξουαλικά Κακή εικόνα σώματος, συμπεριλαμβανομένης της ανησυχίας για το βάρος Προβλήματα στη σχέση Ανησυχία ότι το ανδρικό μόριο δεν θα είναι αντίστοιχο των περιστάσεων Ανησυχία ότι η εκσπερμάτωση θα είναι είτε πρόωρη είτε ότι το άτομο θα αργήσει πολύ να φτάσει σε οργασμό Άγχος ότι δεν θα μπορεί να έχει το άτομο οργασμό ή να απολαύσει τη σεξουαλική εμπειρία Οι σκέψεις αυτές μπορούν να οδηγήσουν το σώμα στην απελευθέρωση ορμονών του στρες όπως η επινεφρίνη και η νορεπινεφρίνη.

23 Οι επιλογές θεραπείας για την ψυχοσεξουαλική δυσλειτουργία περιλαμβάνουν 30 : Φαρμακευτική αγωγή Τα φάρμακα μπορεί να συνταγογραφούνται για τη θεραπεία των συμπτωμάτων, όπως η ορμονοθεραπεία ή τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ψυχολογικών συμπτωμάτων όπως το άγχος και η κατάθλιψη. Ψυχοθεραπεία Η ψυχοθεραπεία επιτρέπει στον ασθενή να μιλά και να συνεργάζεται με έναν ψυχίατρο ή ψυχολόγο για να βρει τρόπους και να διαχειριστεί τα αγχωτικά ή οδυνηρά ζητήματα που οδηγούν στη δυσλειτουργία

24 Οι επιλογές θεραπείας για την ψυχοσεξουαλική δυσλειτουργία περιλαμβάνουν: Σεξουαλική Θεραπεία Ο θεραπευτής βοηθά τον ασθενή με την ενθάρρυνση της επικοινωνίας, διδάσκοντάς την δυνατότητα σεξουαλικών φαντασιώσεων και βοηθώντας το άτομο να εστιάσει σε σεξουαλικά ερεθίσματα Θεραπεία Συμπεριφοράς Ο ψυχοθεραπευτής συνεργάζεται με τον ασθενή εφαρμόζοντας μεθόδους γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας ώστε να μετατρέψει τις αυτόματες δυσλειτουργικές συμπεριφορές σε λειτουργικές. Συμβουλευτική γάμου ή σχέσης Τα ζευγάρια συναντώνται με έναν ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό ή άλλο τύπο επαγγελματία ψυχικής υγείας για να συζητήσουν θέματα, συμπεριλαμβανομένων των προβλημάτων στην επικοινωνία τους.

25 Το μήνυμα που θέλω να σας δώσω Ακούστε και δείτε τι πραγματικά θέλει να σας πει ο ασθενής σας

26 1. Sainsbury A, Heatley RV. Review article: psychosocial factors in the quality of life of patients with inflammatory bowel disease. Aliment Pharmacol Ther. 2005; 21: [PubMed: ] 2. Irvine EJ. Quality of life of patients with ulcerative colitis: past, present, and future. Inflamm Bowel Dis. 2008; 14: [PubMed: ] 3. Muller KR, Prosser R, Bampton P, et al. Female gender and surgery impair relationships, body image, and sexuality in inflammatory bowel disease: patient perceptions. Inflamm Bowel Dis. 2010; 16: [PubMed: ] 4. Janke KH, Klump B, Gregor M, et al. Determinants of life satisfaction in inflammatory bowel disease. Inflamm Bowel Dis. 2005; 11: [PubMed: ] 5. Verma S, Tsai HH, Giaffer MH. Does better disease-related education improve quality of life? A survey of IBD patients. Dig Dis Sci. 2001; 46: [PubMed: ] 6. Riss S, Schwameis K, Mittlbock M, et al. Sexual function and quality of life after surgical treatment for anal fistulas in Crohn s disease. Tech Coloproctol. 2013; 17: [PubMed: ] 7. Cash, T. The Body Image Workbook. 2. Oakland, CA: New Harbinger Productions; Cash TF, Fleming EC. The impact of body image experiences: development of the body image quality of life inventory. Int J Eat Disord. 2002; 31: [PubMed: ] 9. Lutfey KE, Link CL, Rosen RC, et al. Prevalence and correlates of sexual activity and function in women: results from the Boston Area Community Health (BACH) Survey. Arch Sex Behav. 2009; 38: [PubMed: ] 10.Keighley MR, Stockbrugger RW. Inflammatory bowel disease. Aliment Pharmacol Ther. 2003; 18(Suppl 3): [PubMed:

27 11. Maunder R, Toner B, de Rooy E, et al. Influence of sex and disease on illness-related concerns in inflammatory bowel disease. Can J Gastroenterol. 1999; 13: [PubMed: ] 12. Dunker MS, Bemelman WA, Slors JF, et al. Functional outcome, quality of life, body image, and cosmesis in patients after laparoscopic-assisted and conventional restorative proctocolectomy: a comparative study. Dis Colon Rectum. 2001; 44: [PubMed: ] 13. Carlsson E, Bosaeus I, Nordgren S. What concerns subjects with inflammatory bowel disease and an ileostomy? Scand J Gastroenterol. 2003; 38: [PubMed: ] 14. Casati J, Toner BB, de Rooy EC, et al. Concerns of patients with inflammatory bowel disease: a review of emerging themes. Dig Dis Sci. 2000; 45: [PubMed: ] 15. Ogilvie JW Jr, Goetz L, Baxter NN, et al. Female sexual dysfunction after ileal pouch-anal anastomosis. Br J Surg. 2008; 95: [PubMed: ] 16. Tiainen J, Matikainen M, Hiltunen KM. Ileal J-pouch--anal anastomosis, sexual dysfunction, and fertility. Scand J Gastroenterol. 1999; 34: [PubMed: ] 17. Moody GA, Mayberry JF. Perceived sexual dysfunction amongst patients with inflammatory bowel disease. Digestion. 1993; 54: [PubMed: ] 18. Maunder RG, de Rooy EC, Toner BB, et al. Health-related concerns of people who receive psychological support for inflammatory bowel disease. Can J Gastroenterol. 1997; 11: [PubMed: ] 19. Timmer A, Bauer A, Dignass A, et al. Sexual function in persons with inflammatory bowel disease: a survey with matched controls. Clin Gastroenterol Hepatol. 2007; 5: [PubMed: ] 20. Marin L, Manosa M, Garcia-Planella E, et al. Sexual function and patients perceptions in inflammatory bowel disease: a case-control survey. J Gastroenterol. 2013; 48: [PubMed: ]

28 21. Sjogren B, Poppen B. Sexual life in women after colectomy-proctomucosectomy with S-pouch. Acta Obstet Gynecol Scand. 1995; 74: [PubMed: ] 22. Berndtsson I, Oresland T, Hulten L. Sexuality in patients with ulcerative colitis before and after restorative proctocolectomy: a prospective study. Scand J Gastroenterol. 2004; 39: [PubMed: ] 23. Bokemeyer B, Hardt J, Huppe D, et al. Clinical status, psychosocial impairments, medical treatment and health care costs for patients with inflammatory bowel disease (IBD) in Germany: an online IBD registry. J Crohns Colitis. 2013; 7: [PubMed: ] 24. Koivusalo A, Pakarinen MP, Natunen J, et al. Sexual functions in adulthood after restorative proctocolectomy for paediatric onset ulcerative colitis. Pediatr Surg Int. 2009; 25: [PubMed: ] 25. Borum ML, Igiehon E, Shafa S. Physicians may inadequately address sexuality in women with inflammatory bowel disease. Inflamm Bowel Dis. 2010; 16:181. [PubMed: ] 26. da Silva GM, Hull T, Roberts PL, et al. The effect of colorectal surgery in female sexual function, body image, self-esteem and general health: a prospective study. Ann Surg. 2008; 248: [PubMed: ] 27. Trachter AB, Rogers AI, Leiblum SR. Inflammatory bowel disease in women: impact on relationship and sexual health. Inflamm Bowel Dis. 2002; 8: [PubMed: ] 28. O Toole A, Winter D, Friedman S. Review article: the psychosexual impact of inflammatory bowel disease in male patients. Aliment Pharmacol Ther. 2014; 39: [PubMed: ] 29. Rivière P, Zallot C, Desobry P, Sabaté JM, Vergniol J, Zerbib F, Peyrin-Biroulet L, Laharie D, Poullenot F. Frequency of and Factors Associated With Sexual Dysfunction in Patients With Inflammatory Bowel Disease. J Crohns Colitis Oct 27;11(11): doi: /ecco-jcc/jjx AACE male sexual dysfunction task force. American Association of Clinical Endocrinologists medical guidelines for clinical practice for the evaluation and treatment of male sexual dysfunction: A couple s problem 2003 update. Endocrine Practice. 2003; 9(1):77-94.