ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Φαρμακολογία Ι

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Φαρμακολογία Ι Αυτόχθονα Βιοδραστικά Μόρια Διδάσκοντες: Μ. Μαρσέλος, Μ. Κωνσταντή, Π. Παππάς, Κ. Αντωνίου, Γ. Λεονταρίτης

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

3 ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ Ι Αυτόχθονα Βιοδραστικά Μόρια Κινίνες Προσταγλανδίνες Λευκοτριένια - Κυτταροκίνες Π. ΠΑΠΠΑΣ Εργαστήριο Φαρµακολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων

4 Αυτόχθονα Βιοδραστικά Μόρια: παθοφυσιολογία Ουσίες Μεταβιβαστές νευροπεπτίδια κινίνες εικοσανοειδή µονοξείδιο του αζώτου (ΝΟ) ισταµίνη σεροτονίνη ανοσολογικοί παράγοντες σιτευτικό κύτταρο (mast( cell)

5 Αυτόχθονα Βιοδραστικά Μόρια Αυτακοειδή Ιστικές Ορµόνες Φυσιολογικός ρόλος ρύθµιση κυκλοφορίας επηρεασµός µηχανισµού φλεγµονής Κύριες κατηγορίες ουσιών Αµινοξέα (ισταµίνη, σεροτονίνη) Πολυπεπτίδια (κινίνες, αγγειοτενσίνες) Εικοσανοειδή (προσταγλανδίνες, λευκοτριένια) Πρωτεϊνες (IL-1, TNF)

6 Αυτόχθονα Βιοδραστικά Μόρια: κινίνες και άλλα πεπτίδια οι κινίνες προκαλούν: αγγειοδιαστολή αυξηµένη τριχοειδική διαπερατότητα σύσπαση των λείων µυϊκών ινών βρόγχων και εντέρου πόνο σύνθεση και έκλυση φλεγµονωδών παραγόντων (IL-1, TNFα, εικοσανοειδή, ταχυκίνες)

7 Αυτόχθονα Βιοδραστικά Μόρια: κινίνες και άλλα πεπτίδια ΧΜΒ κινινογόνα ΥΜΒ κινινογόνα καλλικρεϊνες ιστών αµινοπεπτιδάση καλλικρεϊνες πλάσµατος προ-καλλικρεϊνες Καλλιδίνη λυσίνη Βραδυκινίνη ενεργοποιηµένος παράγοντας Hageman παράγοντας Hageman κινινάση Ι κινινάση ΙΙ Αρνητικά φορτισµένο υπόστρωµα απενεργοποίηση

8 Αυτόχθονα Βιοδραστικά Μόρια: κινίνες και άλλα πεπτίδια Φαρµακολογικές δράσεις κινινών: αγγειοδιαστολή (ιδιαίτερα για µικρά αγγεία-αρτηρίες) αγγειοσύσπαση (µεγάλες αρτηρίες και φλέβες) στοιχεία φλεγµονής τριχοειδική διαπερατότητα οίδηµα πόνος βρογχόσπασµο έκκριση µεταβιβαστών από σιτευτικά κύτταρα (PGs, LTs, PAF, ισταµίνη) µετατροπή εµβρυϊκής κυκλοφορίας σε νεογνική κλείσιµο αρτηριακού πόρου (βοτάλειου) αγγειονευρωτικό οίδηµα πόνος (απευθείας διέγερση των νευρικών απολήξεων) ελάττωση απελευθέρωσης νοραδρεναλίνης (ΝΑ)

9 Αυτόχθονα Βιοδραστικά Μόρια: κινίνες και άλλα πεπτίδια Κλινική σηµασία παθογένεια ενδοτοξιναιµικού σοκ καρκινοειδούς συνδρόµου κληρονοµικού αγγειονευρωτικού οιδήµατος αρθρίτιδας οξείας παγκρεατίτιδας

10 καπτοπρίλη Αναστολή κινινάσης ΙΙ Κλινική σηµασία υπέρταση οξύ ηπατονεφρικό σύνδροµο σε κίρρωση Ενδείξεις αρτηριακή υπέρταση, µόνη ή σε συνδυασµό συµφορητική καρδιακή ανεπάρκεια

11 Αυτόχθονα Βιοδραστικά Μόρια: Εικοσανοειδή προστανοειδή προσταγλανδίνες θροµβοξάνη προστακυκλίνη λευκοτριένια

12 Εικοσανοειδή ΑΡΑΧΙ ΟΝΙΚΟ ΟΞΥ λιπο-οξυγονάση κυτ.ρ-450 κυκλο-οξυγονάση HPETE EET PGG 2 HETE PGI 2 PGH 2 TXA 2 PGE 2 PGD 2 PGF2a HHT

13 Αυτόχθονα Βιοδραστικά Μόρια: προσταγλανδίνες Θεραπευτική επαγωγή τοκετού εκτρωτικά αποσυµφορητικά ρινικού βλεννογόνου

14 Προσταγλανδίνες: φαρµακολογικές ενέργειες κυκλοφορικό νεφροί αναπνευστικό πεπτικό οφθαλµοί γεννητικό αρτηριακή πίεση: PGE(-)/PGF(+) αγγειοδιαστολή, νατριούρηση, διούρηση: PGF PGE: βρογχοδιαστολή PGF: βρογχόσπασµο PGE, PGF: σύσπαση λείων µυϊκών ινών εντέρου & διάρροια PGE, PGF: µύση PGE: χάλαση µη εγκύου µήτρας και σύσπαση εγκύου µήτρας PGF: σύσπαση και στις δύο περιπτώσεις

15 Βιολογική δράση παραγώγων της κυκλοξυγενάσης Ουσία αγγειοσυστολή αγγειοδιαστολή βρογχόσπασµος συγκόλληση αιµοπεταλίων PGE + - PGF 2a PGI TXA + +

16 Θεραπευτικές εφαρµογές προσταγλανδινών Προσταγλανδίνη Κλινική χρησιµότητα PGE 1 Αλπροσταδίλη Μισοπροστόλη PGE 2 ινοπροστόνη ιατήρηση βατότητας βοτάλειου αρτηριακού πόρου σε βρέφη Μείωση εµφάνισης γαστρικών ελκών σε ασθενείς που παίρνουν NSAIDs σε χρόνια βάση Πρόκληση τοκετού PGF 2α Τροµεθαµίνη Πρόκληση έκτρωσης στο β τρίµηνο της κύησης

17 Προσταγλανδίνες

18 Προσταγλανδίνες και κύηση

19 Αγωνιστές προσταγλανδινών και γλαύκωµα

20 Αυτόχθονα Βιοδραστικά Μόρια: προστανοειδή Θροµβοξάνη (TXA 2 ) συγκόλληση αιµοπεταλίων αγγειοσυσταλτική & βρογχοσυσταλτική δράση Προστακυκλίνη (PGI 2 ) αναστολείς συγκόλλησης αιµοπεταλίων αγγειοδιασταλτική & βρογχοδιασταλτική δράση

21 Συγκόλληση αιµοπεταλίων

22 Αναστολείς συγκόλλησης αιµοπεταλίων

23 Αναστολή συγκόλλησης αιµοπεταλίων: ασπιρίνη

24 Λευκοτριένια Η βιοσυνθετική πορεία της β-λιποξυγενάσηςβ

25 Τροποποιητές λευκοτριενίων Λειτουργίες λευκοτριενίων Χηµειοτακτικά ερεθίσµατα φλεγµονής (LTB4)( Παθοφυσιολογία βρογχικού άσθµατος (LTC4, LTD4 & LTE4) Αύξηση βρογχικών εκκρίσεων & διαπερατότητας τριχοειδών (LTC4, LTD4 & LTE4)

26 Ουσίες που τροποποιούν τα επίπεδα των λευκοτριενίων

27 Παράγοντας ενεργοποίησης αιµοπεταλίων (PAF) Συγκόλληση αιµοπεταλίων Αγγειοδιαστολή & αύξηση αγγειακής διαπερατότητας Ισχυρή βρογχοσυσπαστική ουσία Παθοφυσιολογία του βρογχικού άσθµατος

28 Ιντερλευκίνες (ILs) IL-1: οξείες φλεγµονές λοιµώξεις, ενδοτοξίνες IL-2: ενεργοποίηση Τ-λεµφοκυττάρωνΤ IL-3: επηρεάζει µεταβολικούς οδούς (γλυκόζη, PKC) IL-6: χρόνιες και οξείες φλεγµονές, σύνθεση APP IL-10 10: «αντιφλεγµονώδης»» παράγοντας

29 Ανταγωνιστές υποδοχέα της IL-2

30 Anti-TNF Ογκονεκρωτικοί παράγοντες (TNF) αντι-ιική ιική δράση συµµετοχή σε φλεγµονή «καχεκτίνη»

31 Ουσίες δεσµευτές του TNF-α

32 ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ Ι Κινίνες Προσταγλανδίνες Λευκοτριένια - Ιντερλευκίνες κεφάλαια προς ανάγνωση: Ιατρική Φαρµακολογία Ι. Ι Μαρσέλος-Μάλαµας. Σελ Συνοπτική Φαρµακολογία Ι Σελ Φαρµακολογία. Θεοχαρίδης. Σελ

33 Τέλος Ενότητας

34 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

35 Σημειώματα

36 Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ.

37 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διδάσκοντες: Μ. Μαρσέλος, Μ. Κωνσταντή, Π. Παππάς, Κ. Αντωνίου, Γ. Λεονταρίτης. «Φαρμακολογία Ι. Αυτόχθονα Βιοδραστικά Μόρια». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

38 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού - Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη. [1]