τα βιβλία των επιτυχιών

Transcript

1 Τα βιβλία των Εκδόσεων Πουκαμισάς συμπυκνώνουν την πολύχρονη διδακτική εμπειρία των συγγραφέων μας και αποτελούν το βασικό εκπαιδευτικό υλικό που χρησιμοποιούν οι μαθητές των φροντιστηρίων μας. Μέσα από τη διαρκή τους αξιοποίηση στις τάξεις μας διασφαλίζουμε τον εμπλουτισμό τους, τη συνεχή τους βελτίωση και την επιστημονική τους αρτιότητα, καθιστώντας τα βιβλία των Εκδόσεών μας εγγύηση για την επιτυχία των μαθητών. τα βιβλία των επιτυχιών

2

3 Διονύσιος Κόκλας Γεωργία Μακρή Ελένη Χολέβα Πλάτωνας πρωταγόρας πολιτεία Γ Λυκείου Θεωρητική κατεύθυνση

4 Κάθε αντίτυπο φέρει την υπογραφή ενός εκ των συγγραφέων Σειρά: Γενικό Λύκειο, Θεωρητικές Επιστήμες Πλάτωνας: Πρωταγόρας-Πολιτεία, Γ Λυκείου, Θεωρητική Κατεύθυνση Διονύσιος Κόκλας Γεωργία Μακρή Ελένη Χολέβα Επιμέλεια κειμένου: Ευαγγελία Δημητριανάκη, Κυριάκος Εμμανουηλίδης Θεώρηση κειμένου: Κυριάκος Εμμανουηλίδης Στοιχειοθεσία-σελιδοποίηση: Αναστασία Σουλάκη Εξώφυλλο: Γεωργία Λαμπροπούλου Υπεύθυνος έκδοσης: Αποστόλης Αντωνόπουλος συγγραφέων: Copyright 2013 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ, Διονύσιος Κόκλας Γεωργία Μακρή Ελένη Χολέβα για την ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσμο ISBN: Απαγορεύεται η με οποιονδήποτε τρόπο, μέσο και μέθοδο αναδημοσίευση, αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, θέση σε κυκλοφορία, παρουσίαση, διανομή και η εν γένει πάσης φύσεως χρήση και εκμετάλλευση του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμηματικά, καθώς και της ολικής αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου (στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης κ.λπ.) και του εξωφύλλου του, σύμφωνα με τις διατάξεις της υπάρχουσας νομοθεσίας περί προστασίας πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων περιλαμβανομένων και των σχετικών διεθνών συμβάσεων. Σωτήρος και Αλκιβιάδου 132, Τ.Κ Πειραιάς Τ F

5 Στη μνήμη του αδελφού μου Νίκου Διονύσιος Κόκλας Στην αγαπημένη μου κόρη Φωτεινή Γεωργία Μακρή Στους γονείς μου Ελένη Χολέβα ΠΡΟΛΟΓΟΣ Αγαπητοί μαθητές, συνάδελφοι, αναγνώστες, Το βιβλίο που κρατάτε είναι αποτέλεσμα μιας συνεργασίας, η οποία στοχεύει να βοηθήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τόσο τους μαθητές της Γ Λυκείου στη μελέτη τους όσο και τους καθηγητές που θέλουν μία πλήρη προσέγγιση των πλατωνικών κειμένων που περιλαμβάνονται σε αυτό. Ο φιλοσοφικός βέβαια λόγος δεν ολοκληρώνεται ποτέ, η μακρόχρονη όμως διδακτική μας εμπειρία, καθώς και η επιθυμία μας να συμβάλουμε όσο μπορούμε στην επιτυχία των μαθητών που διαγωνίζονται κάθε χρόνο, μας οδήγησε στη συγγραφή του. Προσπαθήσαμε να εξαντλήσουμε την ανάλυση των ενοτήτων που περιλαμβάνονται, δίνοντας έμφαση στη μετάφραση του κειμένου, στο λεξιλόγιο και, κυρίως, στην ερμηνευτική προσέγγιση. Δεν θα μπορούσε βέβαια να λείπει η εμπέδωση, γι αυτό και περιλαμβάνονται πολλές λεξιλογικές και ερμηνευτικές ασκήσεις, ανοικτού και κλειστού τύπου, καθώς και κριτήρια αξιολόγησης. Η δημιουργική τους αφομοίωση πιστεύουμε ότι μπορεί να αποτελέσει το κλειδί για την επιτυχία. Ακόμη, το βιβλίο αυτό δίνει έναυσμα για τη βαθύτερη προσέγγιση της πλατωνικής φιλοσοφίας. Συγκεκριμένα, βασικότερος στόχος του Πλάτωνα στον Πρωταγόρα είναι να περιγράψει τους σοφιστές, ώστε ο αναγνώστης να μπορέσει να εκτιμήσει σωστά ό,τι είχαν να προσφέρουν. Οι προτάσεις τους είναι ευνόητο δεν πρέπει να μας εξαπατήσουν και, επίσης, δεν πρέπει να αγνοήσουμε και το γεγονός ότι στο σύνολο των Αθηναίων δεν ήταν αρεστοί. Ξέρουμε, επίσης, ότι στο τέλος του διαλόγου δεν θα διατυπωθεί από καμία από τις δύο πλευρές κάποια ολοκληρωμένη κρίση, ιδίως από τον Σωκράτη, και σε αυτό συμβάλλει η νεαρή ηλικία του συγγραφέα. Το σημαντικότερο στοιχείο, όμως, είναι η πληροφορία ότι οι σοφιστές μεταδίδουν γνώσεις που κάθε άλλο παρά ωφέλιμες είναι για την ψυχή. Ο Σωκράτης δεν τους εμπιστεύεται και θέλει να δείξει μέσα από τη συζήτη-

6 ση μαζί τους, τόσο στον Ιπποκράτη όσο και στους ακροατές, ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν ξέρουν ακόμη και εκείνο το οποίο διατείνονται ότι διδάσκουν. Και όταν, στο τέλος, ο Σωκράτης υιοθετεί άλλη άποψη από την αρχική, το κάνει για να δείξει στο κοινό ότι ούτε είναι δάσκαλος σοφίας αλλά ούτε επιθυμεί να γίνει. Συνεπώς, το πρακτικό συμπέρασμα του διαλόγου είναι ότι ο κάθε μαθητής πρέπει να κρατά αποστάσεις από τους σοφιστές και να προσεγγίζει περισσότερο τον Σωκράτη. Στο θέμα του διδακτού της αρετής, ο Σωκράτης δεν βάζει στις θέσεις του τελεία, δεν λέει το οριστικό του συμπέρασμα, αλλά το αφήνει μετέωρο για τον αναγνώστη. Σε κάθε περίπτωση, η αρετή είναι γνώση, αλλά για το αν είναι διδακτή ή όχι δεν καταλήγει. Όπως διατύπωσε και ο Wilamowitz, το απόφθεγμα του σωκρατικού διαλόγου είναι «αφήστε τους σοφιστές κι ελάτε στον Σωκράτη». Στο δεύτερο έργο που περιλαμβάνεται, την Πολιτεία, δίνεται η αφορμή να προβληματιστούμε για την ιδεατή πολιτεία κατά πόσο είναι δυνατό να εφαρμοστεί και ποιοι είναι αυτοί που τελικά μπορούν να ασκήσουν την εξουσία και η έννοια του δικαίου, που συνοδεύει την ανθρώπινη ψυχή ακόμη κι όταν αυτή αποχωρίζεται το σώμα, ποιο ρόλο διαδραματίζει στην ανθρώπινη φύση. Ο Πλάτωνας λοιπόν, μέσω των μύθων του, μας οδηγεί να φανταστούμε, να προβληματιστούμε και τελικά να φιλοσοφήσουμε! Οι συγγραφείς

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία Εισαγωγή στον Πρωταγόρα Ενότητα 1η: Μπορεί η αρετή να γίνει αντικείμενο διδασκαλίας; Ενότητα 2η: Η αρχή της δημιουργίας του ανθρώπου Ενότητα 3η: Η κλοπή της φωτιάς Ενότητα 4η: Η πολιτική αρετή, κοινό δώρο του Δία στους ανθρώπους, απαραίτητη ιδιότητα για τη συγκρότηση κοινωνιών Ενότητα 5η: Η πολιτική αρετή ως κοινή και φυσική ιδιότητα όλων των ανθρώπων Ενότητα 6η: Η παιδευτική σημασία της τιμωρίας ως απόδειξη του διδακτού της αρετής Ενότητα 7η: Η διδασκαλία της αρετής από την οικογένεια και την κοινωνία Συμπληρωματικά κείμενα Κριτήρια αξιολόγησης Εισαγωγή στην Πολιτεία Το δακτυλίδι του Γύγη Ενότητα 8η: Το δακτυλίδι του Γύγη (Α ) Ενότητα 9η: Το δακτυλίδι του Γύγη (Β ) Ενότητα 10η: Το δακτυλίδι του Γύγη (Γ ) Ενότητα 11η: Η αλληγορία του σπηλαίου

8 Ενότητα 12η: Η αλληγορία του σπηλαίου. Η απροθυμία των φιλοσόφων Ενότητα 13η: Η αλληγορία του σπηλαίου. Ο ηθικός εξαναγκασμός των φιλοσόφων Ο μύθος του Ηρός Ενότητα 14η: Αρδιαίος ο τύραννος Ενότητα 15η: Λαχέσεως Λόγος Συμπληρωματικά κείμενα Κριτήρια αξιολόγησης Παραγωγή λέξεων στα αρχαία ελληνικά Ενδεικτική βιβλιογραφία

9 Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία Εισαγωγή στον Πρωταγόρα

10 Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία ΠΛΑΤΩΝΑΣ Πρωταγόρας 10

11 Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία α. οι ιστορικές συνθήκες γέννησης της φιλοσοφίας 1. Κάτω από ποιες συνθήκες τα επιτεύγματα των αρχαίων Ελλήνων στον καλλιτεχνικό και στον πνευματικό τομέα συναποτέλεσαν το «Ελληνικό θαύμα»; 8ος-4ος π.χ. αιώνας: Αναδεικνύονται μοναδικοί τρόποι σκέψης και έκφρασης στην ιστορία της ανθρωπότητας: έργα του Ομήρου, λυρική ποίηση, αρχιτεκτονική, ρητορική, πολιτική σκέψη. 2. Ο «κόσμος του Ομήρου» και η νέα κοσμοθεωρία Ήδη στα ομηρικά έπη, ενώ όλα κινούνται στον χώρο της παραδοσιακής θρησκείας, παρουσιάζεται η τάση να απομακρύνεται το μυστηριώδες και να προβάλλονται λογικές σχέσεις. Αναδεικνύονται νέοι τρόποι σκέψης και έκφρασης από τα ατομικά επιτεύγματα στοχαστών και καλλιτεχνών. Οι κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές αλλαγές που οδήγησαν στη γέννηση της ελληνικής φιλοσοφίας Η δημιουργία του ιστορικού φαινομένου της πόλης 1. Ο ρόλος της πόλεως στην εξελικτική πορεία του ελληνικού πολιτισμού. Η παρακολούθηση της ιστορικής πορείας του ελληνικού πολιτισμού οδηγεί στο ασφαλές συμπέρασμα ότι όλα τα επιτεύγματα και όλες οι ιδιαιτερότητές του έχουν ως αφετηρία τον θεσμό της πόλεως, στους κόλπους της οποίας εμφανίστηκαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ελληνισμού. Αν και οι πρότεροι πολιτισμοί που παρουσιάζονται στον ελληνικό χώρο -ο μυκηναϊκός και ο γεωμετρικός- είναι δημιουργήματα Ελλήνων, η πλήρης έκφραση του ελληνικού πολιτισμού παίρνει μορφή μέσα στα πλαίσια της πόλης. 2. Ποια είναι η λειτουργική δομή του θεσμού της πόλεως; Η πόλις είναι ο νέος κοινωνικός θεσμός στον οποίο η διακυβέρνηση και η εξουσία ασκείται όχι με βάση τους γραπτούς νόμους, αλλά, κυρίως, κοινά αποδεκτούς, νόμους που θεωρούνται μεν ιεροί, αλλά αποτελούν ανθρώπινο έργο και για να επιβληθούν απαιτείται η συναίνεση του συνόλου των πολιτών. Εννοούμε τον κοινωνικό εκείνο οργανισμό στον οποίο οι άνθρωποι που ασκούν την εξουσία δεν οφείλουν τη δύναμή τους στην καταγωγή τους ή στη σχέση τους 11 ΠΛΑΤΩΝΑΣ Πρωταγόρας

12 Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία με τη θρησκεία, αλλά στην ιδιότητά τους ως μέλη της συγκεκριμένης κοινωνίας, στην ιδιότητά τους ως πολίτες. Κοινό χαρακτηριστικό είναι πάντα το γεγονός πως οι νόμοι δεν θεωρούνται θεϊκό δημιούργημα, αλλά ανθρώπινο επίτευγμα, που, για να έχει ισχύ, απαιτείται η μεγαλύτερη δυνατή συναίνεση όλων όσων έχουν πολιτικά δικαιώματα. 3. Η ειδοποιός διαφορά των ολιγαρχικών από τα δημοκρατικά πολιτεύματα. Ουσιαστικά εκείνο που διαφοροποιεί τα ολιγαρχικά από τα δημοκρατικά πολιτεύματα είναι το εύρος της ισονομίας που παραχωρεί το κάθε πολίτευμα, δηλαδή ο μικρότερος ή μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων στον οποίο παραχωρούνται πολιτικά δικαιώματα. 4. Ποιοι παράγοντες συνετέλεσαν στην εμφάνιση του νέου θεσμού της πόλεως; Η αρχή της εξέλιξης τοποθετείται στην εποχή του χαλκού. Ανάπτυξη εμπορίου-βιοτεχνίας ανάπτυξη πλούτου. Συνέπεια Κοινωνικές συγκρούσεις ανάμεσα σε αριστοκράτες και στους εμπόρουςβιοτέχνες. Ήδη στα γεωμετρικά χρόνια δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για όσα ακολούθησαν με το να συμβάλουν δυναμικά στην αποδυνάμωση της Βασιλείας. Τώρα, έμποροι και βιοτέχνες ζητούν πολιτικά δικαιώματα, τα οποία μέχρι τώρα είναι συνδεδεμένα με την κατοχή γης (αριστοκρατία). Συνέπειες των συγκρούσεων Δημιουργία νέων πολιτικών συνθηκών. Αποικισμός. Και στις δυο περιπτώσεις, οι κοινωνίες ζήτησαν εξαρχής σύσταση της πολιτείας, του πολιτεύματος. Αισυμνήτης (νομοθέτης) με απόλυτη, προσωρινή όμως, εξουσία καλείται να συντάξει «σύνταγμα» και εκ νέου να ορίσει τις κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις, τον τρόπο άσκησης της εξουσίας και τον τρόπο απονομής της δικαιοσύνης. 5. Ποια διαφορά επισημαίνεται στα αποτελέσματα των εσωτερικών συγκρούσεων στις πόλεις της Μικράς Ασίας και της Μέσης Ανατολής σε σχέση με τον ελληνικό χώρο; Στις χώρες της Μικράς Ασίας και της Μέσης Ανατολής οι πολιτικές αναταραχές επέφεραν απλώς και μόνο την αλλαγή δυναστείας. Αντίθετα, οι κρίσεις που ξέσπασαν στις ελληνικές πόλεις σήμαιναν βαθύτατες πολιτικο-κοινωνικές αλ- ΠΛΑΤΩΝΑΣ Πρωταγόρας 12

13 Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία λαγές και είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων κοινωνικών οργανώσεων και πολιτικών θεσμών. 6. Ποια ήταν τα αποτελέσματα των πολιτικών κρίσεων που ξέσπασαν στον ελληνικό χώρο; Το πέρασμα από τη βασιλεία «Μυκηναϊκού τύπου» στους θεσμούς της πόλης. Η δημιουργία πολιτικής συνείδησης. Διεκδίκηση πολιτικών δικαιωμάτων από ανθρώπους που μέχρι τότε δεν συμμετείχαν στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας. Τα «πολιτικά πειράματα» που αποτελούν η τυραννία, η ολιγαρχία, η δημοκρατία. Σημαντικότερο αποτέλεσμα Οι πολίτες επεξεργάζονται και θεωρητικά το πρόβλημα της πολιτικής και της ιδανικής άσκησης της εξουσίας. Με άλλα λόγια τα πολιτικά προβλήματα γίνονται αντικείμενο θεωρητικής και κριτικής συζήτησης. 7. Από τη στιγμή που τα πολιτικά ζητήματα γίνονται αντικείμενο θεωρητικής και κριτικής συζήτησης γεννιέται η σοφία. Ποια η σημασία της; Οι προσωπικότητες που συναποτελούν τον κατάλογο των Επτά Σοφών ήταν όλοι τους νομοθέτες, φιλόσοφοι ή και τύραννοι, όπως ο Περίανδρος, σύνθεση που υποδεικνύει πώς πρέπει να εννοηθεί η λέξη «σοφία» στοχασμός που ως αντικείμενό της έχει: Τον κόσμο του ανθρώπου. Τα στοιχεία που τον συνθέτουν. Τις δυνάμεις που τον διέπουν και διευθύνουν τις εσωτερικές του συγκρούσεις. Τις δυνατότητες που έχουν οι άνθρωποι να ελέγξουν αυτές τις δυνάμεις προκειμένου να επιτύχουν την κοινωνική αρμονία. Για τους Σοφούς αυτούς η φύση δεν είναι ανεξάρτητη από τον άνθρωπο, κάτι το ανεξήγητο και ανεξέλεγκτο, μια εκδήλωση θεϊκής δράσης, αλλά μέρος του ανθρώπινου κόσμου, μέρος του πολιτισμού του ανθρώπου. Ο πολιτισμός της πόλεως και ο λόγος 1. Ποια είναι η σημασία της έννοιας λόγος και πώς λειτουργεί στα νέα διαμορφωμένα πολιτικά δεδομένα; Κύριο χαρακτηριστικό του κοινωνικού συστήματος της πόλεως (ανεξάρτητα από το ιδιαίτερο πολίτευμα) είναι το γεγονός πως ο λόγος αποκτά ιδιαίτερη σημασία σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο μέσο άσκησης της εξουσίας. Λόγος είναι η αντιπαράθεση απόψεων διαφορετικών που διατυπώνονται στο συγκεντρω- 13 ΠΛΑΤΩΝΑΣ Πρωταγόρας

14 Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία μένο πλήθος πολιτών και που, μέσα από την ανάλυση επιχειρημάτων, πρέπει να πείσουν αν θέλουν να υπερισχύσουν. Αποτέλεσμα Η πολιτική του λόγου αποτελεί ριζική τομή σε σχέση με το παρελθόν ή με τους τρόπους άσκησης της εξουσίας στους λαούς της Ανατολής. Η δύναμη εξαρτάται πλέον από τον πολίτη που λειτουργεί ως «δικαστής» και κρίνει τις διαφορετικές απόψεις. Άρα η εξουσία εξαρτάται από την ανθρώπινη επιλογή και όχι από το κύρος του θεού και των ανθρώπων που τον εκπροσωπούν επί της γης. Ο πολιτικός πρέπει, ανεξάρτητα από τη δύναμη που έχει λόγω πλούτου ή αριστοκρατικής καταγωγής, με λογικά επιχειρήματα να πείσει τους συμπολίτες του. 2. Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στην πολιτική τέχνη και στην ικανότητα χειρισμού του λόγου; Στο πλαίσιο της ελληνικής πόλεως, ανάμεσα στην πολιτική και στον λόγο υπάρχει σχέση στενή και αμοιβαία. Η πολιτική τέχνη είναι στην ουσία η ικανότητα χειρισμού του λόγου. Και ο λόγος αποκτά την πολιτική σημασία του μέσω της πολιτικής. Αποτέλεσμα Γέννηση της φιλοσοφίας και της επιστήμης στην ελληνική πόλη του 7ου αιώνα. Η λογική της επιχειρηματολογίας και της απόδειξης καλλιεργείται μέσω του πολιτικού λόγου της αγοράς και της εκκλησίας του Δήμου. το αλφάβητο και η ανάπτυξη του γραπτού λόγου Η «εφαρμογή» του γραπτού λόγου και η σημασία της Η καλλιέργεια του γραπτού λόγου θα προσφέρει, σε διανοητικό επίπεδο, το μέσο για την ανάπτυξη ενός κοινού πολιτισμού μεταξύ των Ελλήνων και θα διαδώσει τις γνώσεις που παλαιότερα ήταν κτήμα ευάριθμων ανθρώπων. Το ελληνικό αλφάβητο και η υπεροχή του σε σχέση με τα άλλα γραφικά συστήματα Πρότερο σύστημα γραφής ήταν η Γραμμική Β, συλλαβογράμματη γραφή: γραφικά σύμβολα με τα οποία απεικονίζονται οι συλλαβές που αποτελούν τις λέξεις. Οι Έλληνες δανείζονται από τους Φοίνικες σύμβολα του δικού τους συλλαβικού συστήματος και με μεταβολές αναπτύσσουν για πρώτη φορά στην ιστορία της γραφής αλφάβητο: Σύστημα απόλυτα φωνητικό: κάθε φωνήεν και σύμφωνο συμβολίζονται με ξεχωριστό σύμβολο. ΠΛΑΤΩΝΑΣ Πρωταγόρας 14

15 Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία Η λέξη, για να γραφεί, αναλύεται στα βασικά της φωνητικά συστατικά. Αναπαριστάνεται ο ήχος. Κοινωνικό και πολιτικό αποτέλεσμα Όπως ο προφορικός, έτσι και ο γραπτός λόγος γίνεται κτήμα όλων. Ποια η σημασία της επινόησης του αλφαβήτου Απαιτείται να περάσουν οι άνθρωποι σε αφηρημένο τρόπο σκέψης. Νόημα και ήχος δεν έχουν από μόνα τους στοιχειώδες νόημα. Οι λέξεις αποκτούν νόημα με τους ατελείωτους συνδυασμούς του χειριστή του αλφαβήτου. η εφεύρεση του νομίσματος Ο χώρος και ο χρόνος της ανακάλυψης του νομίσματος Προγενέστερη μορφή εμπορίου και οικονομικών συναλλαγών: ανταλλαγή αγαθών. Ιωνία, 8ος και 7ος αιώνας: οι πόλεις κόβουν τον χρυσό σε νομίσματα (στρογγυλά κέρματα) συγκεκριμένου βάρους, τα οποία σφραγίζουν με το έμβλημά τους, ως απόδειξη της γνησιότητας του μετάλλου και του βάρους τους, άρα και της αξίας τους. Η τιμή των προϊόντων θα μετριέται στο εξής με βάση την αξία τους σε χρυσό. Τα προϊόντα δεν θα πωλούνται πλέον με ανταλλαγή, αλλά με αναφορά στην αξία του χρυσού νομίσματος. Συνέπειες από την ανακάλυψη του νομίσματος Α. Κοινωνικές-πολιτικές Η διαδικασία των συναλλαγών με βάση το νόμισμα θα δώσει τεράστια ώθηση στην οικονομία και το εμπόριο της Μεσογείου. Οι έμποροι αγοράζουν φτηνά για να πουλήσουν ακριβά. Το νόμισμα παράγει κέρδος για αυτόν που το κατέχει. Αποτέλεσμα Οι έμποροι και οι βιοτέχνες γίνονται η σημαντικότερη οικονομική τάξη, η οποία κατέχει και παράγει πλούτο στις ελληνικές κοινωνίες. Η άνοδός τους σηματοδοτεί σημαντικές πολιτικές εξελίξεις: Η νέα ισχυρή τάξη θα διεκδικήσει από τα παλιά αριστοκρατικά γένη την πολιτική ισχύ. Β. Στον τρόπο σκέψης Το νόμισμα προϋποθέτει αρχικά και επιβάλλει στη συνέχεια αναγωγικό τρόπο σκέψης, όπου ένα πράγμα, προκειμένου να μετρηθεί η αξία του, παραπέμπει στην αξία ενός ορισμένου εκ των προτέρων και σταθερού μέτρου, του χρυσού στη συγκεκριμένη περίπτωση. 15 ΠΛΑΤΩΝΑΣ Πρωταγόρας

16 Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ 1. Να δικαιολογήσετε τον χαρακτηρισμό «θαύμα» για τα πνευματικά και πολιτιστικά επιτεύγματα των αρχαίων Ελλήνων. 2. Ποια είναι η σχέση της επικής ποίησης του Ομήρου από το πρότερο μυκηναϊκό παρελθόν; 3. Ποια η σημασία του όρου πόλις και ποιες είναι οι διαφορές της από τα αντίστοιχα πολιτικά μορφώματα των χωρών της Ανατολής; 4. Ποιες ήταν οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που οδήγησαν στη διαμόρφωση του θεσμού της πόλεως και πώς ο θεσμός αυτός συνέβαλε στη δημιουργία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού; 5. Ποιο είναι το περιεχόμενο του όρου λόγος και ποια είναι η σχέση του με την πολιτική στα πλαίσια της πόλεως; 6. Πώς συμβάλλει ο πολιτικός λόγος στην εμφάνιση και καλλιέργεια της φιλοσοφίας και της επιστήμης; 7. Σε τι διαφέρει το φωνητικό αλφάβητο από προγενέστερα συστήματα γραφής, και πώς επέδρασε στην πολιτική και πνευματική ζωή των αρχαίων Ελλήνων; 8. Αφού δικαιολογήσετε γιατί το νόμισμα αποτελεί τη δεύτερη σημαντική πολιτιστική ανακάλυψη του 7ου αιώνα, να αναφέρετε τις συνέπειες που είχε στην οικονομική και πολιτική ζωή, καθώς και στον τρόπο σκέψης των Ελλήνων. β. οι προσωκρατικοί Οι Ίωνες φυσικοί φιλόσοφοι του 6ου αιώνα: το πρόβλημα της αρχής και της δημιουργίας του κόσμου Οι πρώτοι Μιλήσιοι: Θαλής, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης Για ποιους λόγους η φιλοσοφία εμφανίζεται στην Ιωνία και στην Κάτω Ιταλία; Οι άποικοι ήταν οι πιο δραστήριοι εξαιτίας των νέων συνθηκών. Οι στοχαστές των περιοχών της Ιωνίας ήλθαν σε επαφή με τους λαούς και τη σκέψη της Ανατολής. Ποια ήταν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των πρώτων φιλοσόφων και κατά πόσο διαφοροποιούνται από το παρελθόν; ΠΛΑΤΩΝΑΣ Πρωταγόρας 16