ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι) ΚΑΒΑΛΑΣ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι) ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΟΣΤΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ-ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΕΡΓΟΥ (COSTING SYSTEMS-PROJECT COSTING) ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΟΡΝΙΘΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΩΤΗΡΙΑΔΟΥ ΔΟΜΙΝΙΚΗ ΚΑΒΑΛΑ

2 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΚΟΠΟΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΟΣΤΟΥΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑ ΚΑΤΑ ΦΑΣΗ ΕΣΩΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΟΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ Η ΜΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ ΜΙΑΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΣΤΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΕΙΡΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΚΑΤΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Αντικείμενο της Λογιστικής Κόστους είναι η ανάλυση του κόστους λειτουργίας της επιχείρησης, η οποία χρησιμοποιείται για: - τη λήψη αποφάσεων - τον προγραμματισμό - τον έλεγχο και - την αξιολόγηση της δράσης της επιχείρησης Το κόστος (cost) είναι ένα αριθμητικό μέγεθος που αντιπροσωπεύει τα ποσά που επενδύθηκαν για την απόκτηση υλικών ή άϋλων αγαθών και υπηρεσιών με σκοπό την χρησιμοποίηση τους για την πραγματοποίηση εσόδων από πωλήσεις ή για την κάλυψη κοινωνικών αναγκών. Η κοστολόγηση ή Λογιστική Κόστους είναι το σύνολο των συστηματικών εργασιών που αποβλέπουν στη συγκέντρωση, στην κατάταξη, στην καταγραφή και στον επιμερισμό των δαπανών ώστε να προσδιορισθεί το κόστος παραγωγής ενός προϊόντος, το κόστος παροχής μιας υπηρεσίας ή το κόστος ανάπτυξης μιας δραστηριότητας. ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ Ασχολείται με την πληροφόρηση των ενδιαφερόμενων εκτός επιχείρησης πχ: κράτος, τράπεζες, επενδυτές κ.τ.λ. Έχει την μορφή προδιαγεγραμμένων (τυποποιήμενων) εκθέσεων-καταστάσεων. Στηρίζεται στη νομοθεσία και στις λογιστικές αρχές. Πληροφορεί σε μεγάλο ποσοστό μέσω των οικονομικών καταστάσεων τέλους χρήσης (annual financial statements). ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ Ασχολείται με την εσωτερική πληροφόρηση της επιχείρησης σε όλα τα επίπεδα της σε ότι αφορά: Την ανάλυση του κόστους λειτουργίας (cost accounting - costing). Τον προγραμματισμό δράσης (planning). Τον έλεγχο της υλοποίησης του προγραμματισμού (control). Την αξιολόγηση της απόδοσης ατόμων και δραστηριοτήτων (evaluation). 3

4 ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ - ΔΙΑ ΦΟΡΕΣ ΑΠΟΔΕΚΤΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΥΠΑ ΕΜΦΑΣΗ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΑΝΑΦΟΡΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ Κυρίως εκτός της επιχείρησης (ιδιοκτήτες, επενδυτές, δανειστές, φορολογικές αρχές) Γενικά παραδεκτές λογιστικές αρχές Στο σύνολο της επιχείρησης (παρουσιάζει συνοπτικά δεδομένα για ολόκληρο τον οργανισμό) Σε τακτά χρονικά διαστήματα (συνήθως σε ετήσια ) ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΉ Εντός της επιχείρησης (με σκοπό τη λήψη αποφάσεων και την άσκηση της διοίκησης και του ελέγχου) Δε στηρίζεται σε πρότυπα και αρχές Στα τμήματα & τις διαδικασίες της επιχείρησης (τμήματα, προϊόντα, πελάτες εργαζόμενους) Ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησης ΕΦΑΡΜΟΓΗ Υποχρεωτική Προαιρετική ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Με το εμπορικό & το φορολογικό δίκαιο Έμφαση στα ιστορικά - απολογιστικά στοιχεία Έμφαση στην ακρίβεια, αντικειμενικότητα και επαληθευσιμότητα των πληροφοριών Σημαντική ποικιλία (π.χ χρηματοοικονομικά) Έμφασή στα μελλοντικά προϋπολογιστικά στοιχεία Έμφαση στη σχετικότητα των πληροφοριών 4

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η διοικητική λογιστική ασχολείται με την εσωτερική πληροφόρηση της διοίκησης σε σχέση με την ανάλυση του κόστους λειτουργίας της επιχείρησης, τον προγραμματισμό της εταιρικής δράσης, τον έλεγχο της υλοποίησης του προγραμματισμού αυτού και με την αξιολόγηση της απόδοσης των στελεχών και των δραστηριοτήτων της οικονομικής μονάδας. Η συλλογή των πληροφοριών από την διοικητική λογιστική αξιοποιούνται κυρίως για αποφάσεις καταμερισμού των επιχειρησιακών πόρων (υλικών και ανθρώπινων), για τιμολογιακούς σκοπούς, για την μέτρηση της απόδοσης των διαφόρων τμημάτων της, αλλά και εντέλει για την λήψη αποφάσεων στρατηγικής σημασίας. Η φιλοσοφία της διαχείρισης του κόστους εστιάζεται στη νοοτροπία της δημιουργίας αξίας για τον πελάτη με χαμηλό κόστος (value added concept), δηλαδή, η παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών που επιθυμούν οι εκάστοτε πελάτες με τη χρήση όσο το δυνατόν λιγότερων από τους περιορισμένους πόρους που κατέχει η επιχείρηση καθώς και η προσπάθεια συνεχούς βελτίωσης της σχέσης αξία-κόστος. Η κοστολόγηση ως έννοια εστιάζεται στο σύνολο των συστηματικών εργασιών που υλοποιούνται στα πλαίσια της οικονομικής μονάδας με απώτερο σκοπό την συγκέντρωση, κατάταξη, καταγραφή και επιμερισμό των εταιρικών δαπανών έτσι ώστε να προσδιοριστεί μα αντικειμενικά κριτήρια το κόστος των υπηρεσιών, προϊόντων και διαδικασιών της επιχείρησης. Το κοστολογικό σύστημα αποτελεί ένα πληροφοριακό σύστημα εσωτερικής κατανάλωσης μέσω του οποίου υλοποιείται η διαδικασία της κοστολόγησης σε μια επιχείρηση. Κατά τον σχεδιασμό ενός κοστολογικού συστήματος θα πρέπει αρχικά να προσδιοριστούν τα αντικείμενα που φέρουν το κόστος καθώς και αυτές οι εσωτερικές σχέσεις που τα συνδέουν. Τα αντικείμενα αυτά μπορεί να είναι προϊόντα, υπηρεσίες, επιχειρησιακά τμήματα αλλά και δραστηριότητες της επιχείρησης. Η κοστολογική επιβάρυνση των αντικειμένων πραγματοποιείται μέσω διαδικασιών επιμερισμού, επαναεπιμερισμών και καταλογισμού των διαφόρων εταιρικών δαπανών με βάση τις διάφορες κλείδες επιμερισμού και τα φύλλα μερισμού που συντάσσει το αρμόδιο τμήμα. 5

6 Το κόστος είναι ένα αριθμητικό μέγεθος που αντιπροσωπεύει τα ποσά που επενδύθηκαν για την απόκτηση υλικών ή άϋλων αγαθών και υπηρεσιών με σκοπό την χρησιμοποίηση τους για την πραγματοποίηση εσόδων από πωλήσεις ή για την κάλυψη κοινωνικών αναγκών. Χαρακτηριστικά συνεπώς γνωρίσματα του κόστους είναι τα εξής: Το κόστος αποτελεί επένδυση αγοραστικής δύναμης σε αγαθά και υπηρεσίες. Το κόστος αποτελεί στοιχείο του Ενεργητικού. Το κόστος αλλάζει μορφή (συνήθως) μέσα στην επιχείρηση. Το κόστος εξαφανίζεται όταν το αγαθό ή η υπηρεσία όπου είναι ενσωματωμένο πουληθεί, απολεσθεί ή διατεθεί σε τρίτους. Κόστος πάγιας και Κόστος τρέχουσας μορφής Τα στοιχεία του ενεργητικού έχουν ένα κόστος όμοιο από πλευράς διαδικασίας πραγματοποίησης, αφού όλα αποκτούνται με την επένδυση αγοραστικής δύναμης. Το κόστος παγίων (Κόστος Πάγιας Μορφής) κυκλοφορεί με ρυθμούς πολύ αργούς. Ο ρυθμός εξαρτάται, κατά κανόνα, από τον ωφέλιμο χρόνο ζωής του παγίου και διαφέρει σημαντικά από πάγιο σε πάγιο. Το κόστος των αποθεμάτων (Κόστος Τρέχουσας Μορφής). Η κυκλοφορία_του κόστους αυτού γίνεται πάντοτε δια μέσου των πωλήσεων αυτών των στοιχείων του ενεργητικού. Ορισμός της Δαπάνης Με τον όρο Δαπάνη εννοούμε την διαδικασία που ακολουθούμε στην πράξη για να πραγματοποιήσουμε το κόστος. Ομοιότητες και διαφορές μεταξύ του κόστους, του εξόδου και της δαπάνης. Το κόστος είναι στοιχείο του ενεργητικού ενώ το έξοδο είναι στοιχείο διαμορφωτικό των αποτελεσμάτων. Το κόστος μπορεί να μεταφέρεται από μια χρήση σε άλλη ενώ τα έξοδα επιβαρύνουν τη χρήση ή την περίοδο μέσα στην οποία πραγματοποιούνται. 6

7 Το κόστος προϋπάρχει πάντοτε του εξόδου ενώ δεν συμβαίνει το αντίθετο. Το κόστος όταν αλλάζει μορφή δεν παράγει αποτέλεσμα αφού συγκρίνεται με ένα άλλο κόστος διαφορετικής μορφής αλλά ίσου ποσού. Το έξοδο αντίθετα, συγκρίνεται πάντοτε με το έσοδο και από τη σύγκριση προσδιορίζεται πάντα ένα αποτέλεσμα δεδομένου ότι σπάνια τα δύο μεγέθη ταυτίζονται. Το κόστος και το έξοδο ταυτίζονται ποσοτικά μεταξύ τους αφού το έξοδο προέρχεται από το κόστος που εξαφανίζεται με την πώληση του αγαθού. Η δαπάνη ταυτίζεται τόσο με το κόστος όσο και με το έξοδο. Η βαθύτερη έρευνα και σπουδή του κόστους, με σκοπό τον έλεγχό του και την χρησιμοποίησή του για την λήψη επιχειρηματικών αποφάσεων, προϋποθέτει την κατάταξή του σε κατηγορίες. Η κατάταξη αυτή γίνεται με την χρησιμοποίηση κριτηρίων. Λέγοντας κριτήρια εννοούμε χαρακτηριστικά γνωρίσματα που λαμβάνονται υπ όψιν για την κατάταξη ενός κόστους σε μια κατηγορία. Τα κριτήρια κατάταξης του κόστους σε κατηγορίες είναι τα εξής: Το κριτήριο του είδους. Το κριτήριο του προορισμού. Το κριτήριο του τρόπου ενσωματώσεως στο κόστος των κατ είδος στοιχείων. Το κριτήριο του χρόνου προσδιορισμού του κόστους. Το κριτήριο της ενσωματώσεως ή μη μιας δαπάνης στο λειτουργικό κόστος. Το κριτήριο της συμπεριφοράς των στοιχείων του κόστους όταν μεταβάλλεται το επίπεδο απασχόλησης ή δραστηριότητας. Με κριτήριο το είδος, το κόστος έχει καταταγεί σε διάφορες κατηγορίες όπως αναλύεται στη συνέχεια. Η κατ είδος ανάλυση του κόστους δεν γίνεται ομοιόμορφα από τους διάφορους συγγραφείς. Το Ε.Γ.Λ.Σ. κατατάσσει τα κατ είδος στοιχεία του κόστους στις κατηγορίες: 7

8 Αμοιβές και έξοδα προσωπικού Αμοιβές και έξοδα τρίτων Παροχές τρίτων Φόροι και τέλη Διάφορα έξοδα Τόκοι και συναφή έξοδα Αποσβέσεις παγίων Προβλέψεις εκμετάλλευσης Αποθέματα (αναλώσεις) Με βάση το κριτήριο του προορισμού το κόστος κατατάσσεται στις ακόλουθες κατηγορίες: Κόστος κατά λειτουργία Κόστος κατά πεδίο ευθύνης Κόστος κατά προϊόν, υπηρεσία κ.λ.π. Κόστος κατά κέντρο κέρδους Κόστος κατά προορισμό είναι γενικά ομαδοποιημένο κόστος που πραγματοποιείται χάριν του ίδιου σκοπού - προορισμού. Ονομάζουμε το κόστος κάθε λειτουργίας οργανωτικής ή διοικητικής υποδιαίρεσης της οικονομικής μονάδας, το οποίο προσδιορίζεται ή συγκεντρώνεται λογιστικά. Χαρακτηριστική περίπτωση λειτουργικού κόστους είναι το λογιστικά προσδιοριζόμενο κόστος των βασικών λειτουργιών των επιχειρήσεων. Έτσι έχουμε το κόστος: Της λειτουργίας Παραγωγής Της λειτουργίας Διοικήσεως Της λειτουργίας Έρευνας - Ανάπτυξης Της λειτουργίας Διαθέσεως Της λειτουργίας Χρηματοδοτήσεως 8

9 Κόστος παραγωγής είναι το κόστος (όλα τα έξοδα) που πραγματοποιείται για την παραγωγή προϊόντων ή την παροχής υπηρεσιών. Το κόστος παραγωγής περιλαμβάνει το σύνολο των δαπανών που γίνονται για να παραχθεί το προϊόν και να πάρει τη μορφή και τη θέση που χρειάζεται ώστε να μπορεί να πουληθεί. Τέτοιες δαπάνες είναι τα υλικά που αναλώνονται στην παραγωγή, τα εργατικά και οι μισθοί του προσωπικού παραγωγής, το ηλεκτρικό ρεύμα παραγωγής, οι συντηρήσεις των εγκαταστάσεων παραγωγής κ.τ.λ Σχηματίζεται από τις κατηγορίες κόστους: Αρχικό Κόστος και Κόστος Μετατροπής και περιλαμβάνει στοιχεία άμεσα ως προς το παραγόμενο προϊόν και έμμεσα ως προς αυτό. Αρχικό κόστος. Το αρχικό κόστος παραγωγής σχηματίζεται από το κόστος των άμεσων υλικών και το κόστος της άμεσης εργασίας. Κόστος μετατροπής. Το κόστος μετατροπής περιλαμβάνει το κόστος της άμεσης εργασίας και τα Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα. 1.1 ΣΚΟΠΟΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΟΣΤΟΥΣ Η λογιστική κόστους είναι χτισμένη πάνω σε τεχνικές, ιδέες και αρχές μέτρησης, οι οποίες συνεχώς βελτιώνονται. Επακόλουθο λοιπόν, ήταν να επικρατήσει σύγχυση για τον καθορισμό της φύσης της. Για ορισμένους λογιστική κόστους σήμαινε καθορισμός του κόστους των προϊόντων ενώ για άλλους σήμαινε τη μέτρηση μη χρηματοοικονομικών, λειτουργικών παραγόντων της παραγωγής. Ακόμα, πολλοί θεωρούσαν ότι ήταν πολύ διαφορετική από την χρηματοοικονομική λογιστική και συνεπώς ξεχωριστή για την κατάρτιση των external reports, των εξωτερικών αναφορών. Στις μέρες μας όλοι αυτοί που μελετούσαν το ξεχωριστό αυτό είδος της λογιστικής κατέληξαν ότι η λογιστική κόστους είναι συσπείρωση όλων των παραπάνω. Αρχικά λοιπόν πολλοί συγγραφείς, όπως ο Αριστοκλής Ι. Ιγνατιάδης, καθηγητής του πανεπιστημίου Μακεδονίας και του Άγγελου Τσακλαγκάνου υποστήριζαν πως η λογιστική κόστους θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν ξεχωριστός κλάδος της λογιστικής, ο οποίος ασχολείται με τον προσδιορισμό του κόστους, με σκοπό βασικά να ενημερώσει τη διοίκηση ενός οικονομικού οργανισμού. 9

10 Συγκεκριμένα είναι ένα όργανο της διοικήσεως, είναι η διαδικασία μέτρησης, ανάλυσης, υπολογισμού και παρουσίασης του κόστους των προϊόντων ή των υπηρεσιών, μιας επιχείρησης καθώς και της αποδοτικότητας και καλής λειτουργίας της. Δηλαδή η λογιστική του κόστους ασχολείται με την κατάταξη, καταχώρηση, κατανομή, ανακεφαλαίωση και αναφορά των στοιχείων του κόστους. Ειδικότερα η λογιστική κόστους περιλαμβάνει τον σχεδιασμό και τη λειτουργία του συστήματος και των διαδικασιών της κοστολόγησης, ώστε να ικανοποιούνται οι ανάγκες της συγκεκριμένης επιχείρησης ή η τήρηση των αντίστοιχων βιβλίων. Δεύτερον, τον έλεγχο του κόστους, δηλαδή την έρευνα κατά πόσο το πραγματικό κόστος ανταποκρίνεται προς το κόστος- στόχο που έχει θέσει η επιχείρηση. Τρίτον, την ανάλυση του κόστους, δηλαδή την ανακατάταξη των στοιχείων του κόστους κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να αποκαλύπτονται σχέσεις που θεωρούνται ότι έχουν σημασία για την διοίκηση της επιχείρησης. Για παράδειγμα η ανάλυση του κόστους μπορεί να γίνει κατά προϊόν, κατά περιοχές πωλήσεων, κατά κατηγορίες πελατών, κατά τμήματα της επιχείρησης και με πολλούς άλλους τρόπους, με σκοπό να προσδιοριστεί αντίστοιχα ποιο προϊόν ή ποια περιοχή για παράδειγμα συμβάλλει περισσότερο στην πραγματοποίηση κέρδους ή ποιος θεωρείται υπεύθυνος για την απόκλιση που ενδεχομένως παρατηρείται μεταξύ προϋπολογιστικού ή πρότυπου κόστους και πραγματικού κόστους. Τέλος την σύγκριση του κόστους, η οποία αναφέρεται στην σύγκριση με το κόστος εναλλακτικών προϊόντων, δραστηριοτήτων και μεθόδων. Μια άλλη άποψη, πολύ παλιού συγγραφέα που ασχολήθηκε με την λογιστική κόστους είναι του Μιλτιάδου Κ. Λεοντάρη. Ο συγκεκριμένος υποστήριξε πως η κοστολόγηση αποτελεί κλάδο του οικονομικού λογισμού, στον οποίο περιλαμβάνονται ο προϋπολογισμός δράσεως της επιχείρησης, η κοστολόγηση, η λογιστική και η επιχειρηματική στατιστική. Θεωρούσε πως η λογιστική κόστους ερευνά, προσδιορίζει και συγκεντρώνει όλα εκείνα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για το κόστος παραγωγής και διαθέσεως 10

11 των οικονομικών αγαθών. Υπό ευρύτερη έννοια, η λογιστική κόστους δεν είχε αντικείμενο μόνο τον υπολογισμό του κόστους σε κάποια δεδομένη στιγμή αλλά και τον προϋπολογισμό, τον έλεγχο και την απολογιστική επαλήθευση του κόστους. Η λογιστική κόστους όπως αποδέχονται πολλοί συγγραφείς, για παράδειγμα ο Άγγελος Α Τσακλαγκάνος, ονομάζονταν παλαιότερα βιομηχανική λογιστική αφού εφαρμόζονταν κυρίως στις βιομηχανίες. Είναι αυτονόητο όμως ότι όλες οι βιομηχανικές επιχειρήσεις δεν παράγουν τα ίδια προϊόντα, ούτε τα πολλά και διάφορα βιομηχανικά προϊόντα που υπάρχουν παράγονται με τον ίδιο τρόπο. Είναι εμφανές λοιπόν, ότι ένα κοστολογικό σύστημα θα μεταβάλλεται όχι μόνο μεταξύ των επιχειρήσεων διαφόρων βιομηχανικών κλάδων αλλά και μεταξύ των επιχειρήσεων που ανήκουν στον ίδιο βιομηχανικό κλάδο. Αυτό θα συμβεί επειδή, έστω και αν ανήκουν στον ίδιο βιομηχανικό κλάδο, οι διάφορες βιομηχανικές επιχειρήσεις παράγουν προϊόντα που μπορεί να διαφέρουν ουσιαστικά στον τρόπο παραγωγής τους, που μπορεί να οφείλεται για παράδειγμα στην διαφορετική τεχνολογία ή στις διαφορετικές παραγωγικές διαδικασίες. Επίσης οι βιομηχανικές αυτές επιχειρήσεις μπορεί να διαφέρουν στη ποικιλία τους ή ως προς τον τρόπο οργάνωσης τους ή και ακόμα στο πλήθος και το είδος των προϊόντων που παράγονται παράλληλα. Μπορεί δηλαδή δύο επιχειρήσεις να ανήκουν στον ίδιο βιομηχανικό κλάδο, στην παραγωγή επίπλων στην συγκεκριμένη περίπτωση όμως η μία να εξειδικεύεται στα έπιπλα κουζίνας ενώ η άλλη στα έπιπλα σαλονιού. Είναι δυνατόν επίσης και οι δύο να παράγουν έπιπλα κουζίνας αλλά η μία να προσφέρει ένα συγκεκριμένο τύπο ενώ η άλλη να παρέχει περισσότερους τύπους και ποικιλίες χρωματισμών. Αυτό σημαίνει ότι είναι αδύνατον να εξυπηρετηθούν και οι δύο αυτές επιχειρήσεις με το ίδιο κοστολογικό σύστημα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η τελική μορφή που λαμβάνει ένα κοστολογικό σύστημα εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων οι οποίοι αποτελούν ενδογενή χαρακτηριστικά της επιχείρησης που το αναπτύσσει. Η απλή μεταφορά και εφαρμογή ενός κοστολογικού συστήματος από μία επιχείρηση σε άλλη, έστω και του ίδιου αντικειμένου, μπορεί να χαρακτηριστεί από αναποτελεσματική έως επικίνδυνη. 11

12 Επιπρόσθετα, πρέπει να σημειωθεί ότι το κοστολογικό σύστημα κάθε επιχείρησης είναι ένα δυναμικό και όχι στατικό εργαλείο το οποίο προσαρμόζεται στις απαιτήσεις των χρηστών του, απαιτήσεις που τις περισσότερες φορές μεγαλώνουν και γίνονται πιο λεπτομερείς, όσο αυξάνεται η συσσωρευμένη εμπειρία τους και ο ανταγωνισμός που αντιμετωπίζει η επιχείρηση στην αγορά. Τέλος, ο βαθμός λεπτομέρειας και ανάλυσης στην οποία φτάνει ένα σύστημα κοστολόγησης είναι συνάρτηση μιας ανάλυσης κόστους και οφέλους, δηλαδή του κόστους σε ανθρώπινους και υλικούς πόρους που συνεπάγεται ο προσδιορισμός της κοστολογικής πληροφορίας και του οφέλους που έχει η διοίκηση της επιχείρησης από τη γνώση της συγκεκριμένης πληροφορίας. Συμπερασματικά λοιπόν γίνεται κατανοητό ότι είναι αδύνατον να μελετηθούν όλα τα κοστολογικά συστήματα που υπάρχουν, δεν είναι δυνατόν δηλαδή να εξετασθούν τα κοστολογικά συστήματα που αναφέρονται στον προσδιορισμό του κόστους παραγωγής του ξύλου, του αλουμινίου, του υφάσματος, της ηλεκτρικής κουζίνας και οτιδήποτε άλλο, το οποίο διατίθεται στην παραγωγή. Ακόμα και αν ήταν εφικτό θα ήταν ανούσιο αφού κάθε κοστολογικό σύστημα είναι διαφορετικό και προσαρμόζεται στις ανάγκες του κάθε προϊόντος. Υπάρχουν όμως έννοιες, δομές, λειτουργίες και σκοπιμότητες που είναι κοινές για όλα τα συστήματα κόστους. Αυτά λοιπόν τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ένα κοστολογικό σύστημα αποτελούν την βάση για την κατασκευή οποιουδήποτε συστήματος κόστους, το οποίο θα είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες κάθε προϊόντος, για το οποίο κατασκευάζεται. Σήμερα όμως δεν υπολογίζουμε το κόστος μόνο στις βιομηχανικές επιχειρήσεις, αλλά και στις εμπορικές, στις επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών, στους δημόσιους οργανισμούς και σε κάθε είδους επιχείρηση. Υπολογίζουμε το κόστος και στους κερδοσκοπικούς και στους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, όπως τα νοσοκομεία, σχολεία και πανεπιστήμια. Η αποκέντρωση του κέρδους είναι άχρηστη όταν δεν γνωρίζουμε το κόστος του κάθε τμήματος ή κάθε προϊόντος. Συνεπώς είχαν δίκιο πολλοί συγγραφείς, οι οποίοι παλαιότερα είχαν εναντιωθεί με την παραπάνω άποψη, στην ταύτιση της λογιστικής κόστους με την 12

13 βιομηχανική λογιστική. Ένας από αυτούς ήταν και ο Αριστοκλής Ιγνατιάδης, ο οποίος μπορεί να συμφωνούσε απόλυτα με τον Άγγελο Τσακλαγκάνο, γι' αυτό όμως είχε τελείως αντίθετη άποψη. Μάλιστα υποστήριζε πως προβλήματα κόστους αντιμετωπίζει κάθε επιχείρηση, όπως ασφαλιστική τραπεζική εμπορική ή διαφημιστική. Παραδέχτηκε όμως ότι η βιομηχανική κοστολόγηση ίσως αποτελούσε την βάση για την κοστολόγηση οποιασδήποτε άλλης επιχείρησης αφού οι βιομηχανίες περιλαμβάνουν όλες τις λειτουργίες, τον εφοδιασμό, την διάθεση, την τεχνική λειτουργία, την διοίκηση και την χρηματοδότηση. Ίσως για αυτό μερικοί να την ταύτισαν με την λογιστική κόστους. Παρ' όλα αυτά και ανεξάρτητα από την φύση του οικονομικού οργανισμού, η λογιστική κόστους ασχολείται με της εξής δραστηριότητες. Πρώτον, την μέτρηση ή τον υπολογισμό και την εκτίμηση του κόστους των παραχθέντων προϊόντων και υπηρεσιών. Σήμερα προϋπολογίζουμε το κόστος, δηλαδή εκτιμούμε εκ των προτέρων ποιο περίπου θα είναι το κόστος. Προκαθορίζουμε το κόστος ενός προϊόντος, μιας υπηρεσίας, ενός επιμέρους κλάδου και βρίσκουμε το πρότυπο κόστος. Δεύτερον, την ανάλυση του κόστους και τον προσδιορισμό των σχέσεων μεταξύ του κόστους και των διαφόρων παραγόντων που επιδρούν σε αυτό. Η έννοια του κόστους είναι έννοια συσσωρευτική. Τρίτον, την καταχώρηση του κόστους στο βιβλίο, την ταξινόμηση και την κατανομή του στα διάφορα κέντρα κόστους και ταυτόχρονα την παρουσίαση του κόστους περιληπτικά ή λεπτομερειακά στους Managers για να πάρουν αποφάσεις, και για την σωστή ερμηνεία όλων των στοιχείων κόστους, στα ενδιαφερόμενα μέρη, εντός και εκτός τής επιχείρησης. Όπως αναφέρθηκε και στην αρχή, ο όρος της κοστολόγησης δεν αναφέρεται μόνο στον καθορισμό του κόστους αλλά ύστερα από διαχρονική διαμάχη οι συγγραφείς και όλοι αυτοί που μελετούσαν το ξεχωριστό αυτό είδος της λογιστικής κατέληξαν ότι έχει ευρύτερη έννοια. Κοστολόγηση είναι το σύνολο των συστηματικών εργασιών που αποβλέπουν στο να συγκεντρώσουν, να κατατάξουν, να καταγράψουν και να επιμερίσουν 13

14 κατάλληλα τις δαπάνες, έτσι ώστε να προσδιοριστεί το κόστος παραγωγής των προϊόντων ή των παραγωγικών διαδικασιών ή των υπηρεσιών που υπάρχουν μέσα στην επιχείρηση. Η κοστολόγηση λοιπόν αποτελεί ένα σύστημα συλλογής πληροφοριών σχετικά με κάθε στοιχείο που συμβάλλει στη διαμόρφωση του κόστους παραγωγής του προϊόντος ή των προϊόντων της επιχείρησης. Όσο πιο λεπτομερειακό και εκτεταμένο είναι αυτό το σύστημα συλλογής κοστολογικών πληροφοριών, που θα μπορούσε να ονομασθεί διαφορετικά κοστολογικό σύστημα, τόσο καλύτερη θα είναι η γνώση του τρόπου δημιουργίας του κόστους παραγωγής καθώς και της σύστασης τους. Το κοστολογικό σύστημα δεν αναφέρεται μόνο στον προσδιορισμό του κόστους παραγωγής των προϊόντων μιας επιχείρησης αλλά όπως προαναφέρθηκε και παραπάνω αποτελεί συσπείρωση περισσοτέρων εννοιών. Είναι ένα ουσιαστικής σημασίας διοικητικό εργαλείο το οποίο ενσωματώνει τόσο τις πληροφορίες του λογιστικού συστήματος της χρηματοοικονομικής λογιστικής της επιχείρησης, όπου καταγράφονται οι δαπάνες κατ είδος καθώς και άλλα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία που βρίσκονται σε άλλα πληροφοριακά συστήματα τις επιχείρησης, όπως στο μητρώο παγίων στοιχείων, στο σύστημα μισθοδοσίας και σε πολλά άλλα. Επομένως, ο βαθμός ανάπτυξης και ο τρόπος οργάνωσης ενός κοστολογικού συστήματος συναρτάται από τις πληροφοριακές ανάγκες της διοίκησης, τους πόρους, ανθρώπινους και υλικούς που προτίθεται να αφιερώσει, και τις προϋποθέσεις που επιβάλλουν εξωτερικοί παράγοντες όπως για παράδειγμα η νομοθεσία 1.2 ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ Το είδος του συστήματος κοστολόγησης που εφαρμόζεται κάθε φορά εξαρτάται άμεσα από το είδος της παραγωγική διαδικασίας στη οποία εφαρμόζεται. Βασικά, δύο είναι τα συστήματα κοστολόγησης που έχουν εμφανιστεί σαν απάντηση στις διάφορες μορφές παραγωγικής διαδικασίας. Αυτά τα δύο συστήματα είναι κοινός γνωστά σαν Κοστολόγηση κατά Διαδικασία ή κατά Φάση και Κοστολόγηση κατά Παραγγελία ή κατά Προϊόν ή Εξατομικευμένη. 14

15 Οι τρεις βασικές κατηγορίες του κόστους παραγωγής, αναλύονται ως: 1. Κόστος Άμεσων Υλικών : Αντιστοιχεί στο κόστος των υλικών που ενσωματώνονται κατά την ανάλυση τους, στο παραγόμενο προϊόν. 2. Κόστος Άμεσης Εργασίας : Αντιστοιχεί στις αμοιβές και τα έξοδα του προσωπικού, το οποίο, κατά κανόνα, απασχολείται αποκλειστικά στη παραγωγή του συγκεκριμένου προϊόντος. 3. Κόστος Έμμεσο ή ΓΒΕ: Αντιστοιχεί στο λοιπό κόστος παραγωγής και συνεπώς περιλαμβάνει : α. Όλα τα αναλωνόμενα υλικά που δεν ενσωματώνονται στο παραγόμενο προϊόν. β. Όλη την εργασία του προσωπικού που δεν απασχολείται αποκλειστικά για το παραγόμενο προϊόν αλλά και για άλλα προϊόντα (έμμεση εργασία). γ. Αναλογία από: Αμοιβές τρίτων, Παροχές τρίτων, Φόροι-τέλη, Διάφορα έξοδα, Αποσβέσεις παγίων, Προβλέψεις εκμεταλλεύσεως και υπό προϋποθέσεις τόκοι. 1.3 ΚΑΤΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑ Στην κοστολόγηση κατά παραγγελία υπάρχουν οι ακόλουθες τρεις ευρύτερες κατηγορίες κόστους που σχετίζονται με την παραγωγή οποιουδήποτε προϊόντος: Πρώτες Ύλες (Άμεσα Υλικά). Άμεση Εργασία. Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα. Καθώς εξετάζουμε την λειτουργία του συστήματος κοστολόγησης κατά παραγγελία, θα ασχοληθούμε με κάθε μία από τις πιο πάνω κατηγορίες κόστους, καθώς επίσης και με τον τρόπο που κάθε μία παίρνει μέρος στη κοστολόγηση μιας μονάδας προϊόντος. Μελετώντας την κοστολόγηση κατά παραγγελία, σκοπός μας είναι να αποκτήσουμε μία εκτεταμένη γνώση αγενώς του συγκεκριμένου συστήματος κοστολόγησης και αφετέρου του τρόπου παροχής πληροφοριών στα διοικητικά στελέχη. 15

16 1.3.1 Η ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΑΜΕΣΩΝ ΥΛΙΚΩΝ (Πρώτων Υλών) Η παραγωγική διαδικασία αρχίζει με τη μεταφορά των Άμεσων Υλικών από τη αποθήκη στη γραμμή παραγωγής. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των πρώτων υλών μπορούν να εξατομικευτούν απευθείας στα αγαθά που παράγονται και έτσι ονομάζονται πρώτες ύλες. Άλλα υλικά, καλούνται έμμεσα υλικά, διότι δεν μπορούν να εξατομικευτούν απευθείας στα αγαθά, χωρίς μεγάλο κόστος και δυσκολίες, επομένως δεν θα πρέπει να χρεωθούν σε μία συγκεκριμένη παραγγελία, αλλά μάλλον θα περιληφθούν στη γενική κατηγορία των Γενικών Βιομηχανικών Εξόδων (Γ.Β.Ε.) ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΤΗΣ ΑΜΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Το κόστος της άμεσης εργασίας συγκεντρώνεται και μετριέται σχεδόν με τον ίδιο τρόπο, όπως το κόστος των πρώτων υλών. Σαν άμεση εργασία χαρακτηρίζονται εκείνες οι δαπάνες, από το σύνολο των δαπανών του προσωπικού, που είναι άμεσα συνδεδεμένες (εξατομικευμένες) με μία ορισμένη παραγγελία υπό εκτέλεση. Αντίθετα, εκείνα τα κόστη εργασίας που δεν μπορούν να συνδεθούν(εξατομικευτούν) με μία συγκεκριμένη παραγγελία, ή που μπορούν να συνδεθούν μόνο με μεγάλη προσπάθεια, αντιμετωπίζονται σα γενικά βιομηχανικά έξοδα. Αυτή η τελευταία κατηγορία κόστους εργασίας λέγετε έμμεση εργασία και περιλαμβάνει δαπάνες προσωπικού οι οποίες αναφέρονται σε βοηθητικές υπηρεσίες όπως συντήρησης, επίβλεψης και καθαριότητας. Το κόστος εργασίας γενικά υπολογίζεται μέσω κάποιου αρχείου εργασίας που ετοιμάζεται κάθε μέρα από κάθε εργαζόμενο. Αυτά τα αρχεία εργασίας, συχνά ονομάζονται «εισιτήρια χρόνου» ή «φύλλα χρόνου» ή «κάρτα εργασίας», παρέχουν δε μία γενική εικόνα των ανά ώρα δραστηριοτήτων και εργασιών που περατώθηκαν κατά τη διάρκεια της ημέρας από τον εργαζόμενο. Ο εργαζόμενος σε καθημερινή βάση συμπληρώνει στην «κάρτα εργασίας», την Εντολή Παραγωγής και το χρόνο 16

17 που απασχολήθηκε. Όταν δεν του ανατίθεται κάποια εργασία σε συγκεκριμένη Εντολή παραγωγής, τότε ο εργαζόμενος σημειώνει το είδος έμμεσης εργασίας που αυτός εκτελεί (όπως καθαριότητα, συντήρηση) και τον αριθμό ωρών που απασχολήθηκε σε κάθε είδος τέτοιας απασχόλησης. Στο τέλος της ημέρας τα φύλλα χρόνου συγκεντρώνονται και το λογιστήριο προσεκτικά αναλύει τα καθένα ως προς τον αριθμό ωρών άμεσης εργασίας και απασχόλησης σε συγκεκριμένες παραγγελίες και τον αριθμό ωρών απασχόλησης σε Γ.Β.Ε., σαν έμμεση εργασία. Οι ώρες που έχουν χαρακτηρισθεί σαν άμεση εργασία μεταφέρονται στα έντυπα κόστους παραγγελίας μαζί με την ανάλογη χρέωση του κόστους της. Όταν όλο το κόστος από άμεση εργασία για μία συγκεκριμένη παραγγελία έχει συγκεντρωθεί στο έντυπο κόστους παραγγελίας, το σύνολο αυτό μεταφέρεται στη στήλη «συνολικό κόστος». Τα ημερήσια έντυπα χρόνου, στην πραγματικότητα, είναι βασικές πηγές πληροφόρησης και χρησιμοποιούνται σαν μία βάση για την εγγραφή του κόστους εργασίας στα λογιστικά βιβλία ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝΓ.Β.Ε. Τα Γ.Β.Ε. πρέπει να εξεταστούν μαζί με τις πρώτες ύλες και την άμεση εργασία, όταν υπολογίζουμε το ανά μονάδα κόστος της παραγωγής. Παρόλα αυτά η μεταβίβαση των Γ.Β.Ε. στις παραγόμενες μονάδες των προϊόντων γίνεται συχνά δύσκολη υπόθεση. Υπάρχουν τρεις λόγοι που δημιουργούν τη δυσκολία αυτή. Πρώτον, τα Γ.Β.Ε. είναι ένα έμμεσο κόστος για τις μονάδες των προϊόντων και για το λόγο αυτό δεν μπορούν να αποδοθούν άμεσα σε ένα συγκεκριμένο προϊόν ή παραγγελία. Δεύτερον, τα Γ.Β.Ε. αποτελούνται από πολλά ανόμοια είδη κόστους, αφού περιλαμβάνουν συγχρόνως μεταβλητά και σταθερά κόστη. Τέλος, επιχειρήσεις με ισχυρές εποχιακές μεταβολές στη παραγωγή τους παρατηρούν συχνά ότι, αν και η παραγωγή τους μεταβάλλεται, τα Γ.Β.Ε. τείνουν να παραμένουν σχετικά σταθερά. Η αιτία είναι ότι τα σταθερά κόστη αποτελούν κυρίως ένα μεγάλο μέρος των Γ.Β.Ε. Με δεδομένα αυτά τα προβλήματα, ο μόνος σχετικά παραδεκτός τρόπος να μεταβιβαστούν τα Γ.Β.Ε. στις παραγόμενες μονάδες είναι «έμμεσος», με κάποια 17

18 μέθοδο κατανομής. Αυτό επιτυγχάνεται με τη επιλογή μιας «βάσεις δραστηριότητας», που μπορεί να έχει σχέση με όλα τα προϊόντα που περνούν μέσα από την παραγωγική διαδικασία για την περίοδο, ή έχει σχέση με όλες τις υπηρεσίες που θα προσφερθούν. Βήματα κοστολόγησης στο πλαίσιο της συνεχούς παραγωγής Προσδιορισμός της φυσικής ροής Προσδιορισμός των ισοδύναμων μονάδων Προσδιορισμός του συνολικού κόστους παραγωγής Προσδιορισμός του κόστους ανά ισοδύναμη ολοκληρωμένη μονάδα Προσδιορισμός του κόστους των παραχθέντων και του κόστους του τελικού αποθέματος των ημικατεργασμένων 1.4 ΚΑΤΑ ΦΑΣΗ Η κοστολόγηση κατά φάση εφαρμόζεται σε εκείνες τις περιπτώσεις όπου η παραγωγή αναφέρεται σε ένα προϊόν που παράγεται συνεχώς για μεγάλες χρονικές περιόδους και σε μεγάλες ποσότητες. Η εφαρμογή του συστήματος αυτού προϋποθέτει τυποποιημένη μαζική παραγωγή, δηλαδή η παραγωγή πραγματοποιείται με τη μορφή μιας διαδοχικής σειράς πανομοιότυπων κατεργασιών. Τέτοια παραγωγή σε βιομηχανικές επιχειρήσεις ή επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών υπάρχει όταν: Τα προϊόντα είναι καθορισμένα και σταθερών προδιαγραφών. Η παραγωγή κάθε προϊόντος απαιτεί τη σταθερή εκτέλεση ορισμένων κατεργασιών και σε καθορισμένα τμήματα παραγωγής. Η βασική προσέγγιση στον υπολογισμό του κόστους σύμφωνα με τη κοστολόγηση κατά φάση, αναφέρεται στη συγκέντρωση του κόστους μιας συγκεκριμένης παραγωγικής λειτουργίας ή τμήματος για μια ολόκληρη περίοδο και στη διαίρεση του ποσού αυτού με τον αριθμό των παραχθέντων μονάδων αυτής της περιόδου. Η κοστολόγηση κατά προϊόν χρησιμοποιείται για τη μέτρηση του κόστος ανόμοιων μεταξύ τους προϊόντων που παράγονται κατά παραγγελία των πελατών ή όμοιων μεταξύ τους προϊόντων, που προορίζονται για τη δημιουργία αποθέματος για 18

19 μέλλουσα διάθεση και το κόστος αναζητείται κατά εντολή παραγωγής αντίστοιχο με ορισμένη μερίδα άμεσου υλικού ή προϊόντος. Με την κοστολόγηση κατά προϊόν τα κόστη συγκεντρώνονται και το ανά μονάδα κόστος του προϊόντος υπολογίζεται όταν ολόκληρη η παραγωγή της συγκεκριμένης εντολής ολοκληρώθηκε σε έτοιμο προϊόν. Από την άλλη πλευρά, στην κατά φάση κοστολόγηση δεν υπάρχει συγκεκριμένη χρονική στιγμή της κοστολογικής περιόδου, που όλες οι μονάδες προϊόντων να είναι έτοιμες. Αντίθετα, παρατηρείται το φαινόμενο, όπου κάποιες μονάδες ολοκληρώνονται, άλλες να αρχίζουν την παραγωγή τους, ενώ άλλες να βρίσκονται ακόμη σε διαφορετικά στάδια της απαιτούμενης κατεργασίας του τμήματος παραγωγής. Σύμφωνα με το σύστημα της κατά φάση κοστολόγησης, τα διοικητικά στελέχη χρειάζονται πολλές φορές και σε καθημερινή βάση πληροφορίες για το κόστος των προϊόντων τους. Επομένως οι κοστολόγοι πρέπει να παρέχουν περιοδικές αναφορές σχετικά με το κόστος των προϊόντων, σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διαδικασίες του συστήματος αυτού. Όπως το σύστημα της κατά προϊόν κοστολόγησης, έτσι και στην κατά φάση κοστολόγηση, η κοστολόγοι μετρούν προσεκτικά το κόστος παραγωγής των προϊόντων, ακολουθώντας βήμα προς βήμα την παραγωγική δραστηριότητα. Στάδια της κοστολόγησης κατά φάση Υπάρχουν ορισμένα στάδια που ακολουθούνται κατά την εφαρμογή του συστήματος της κοστολόγησης κατά φάση, τα στάδια αυτά είναι τα ακόλουθα: Η δημιουργία κέντρων κόστους ή τμημάτων. Ο καθορισμός της χρονικής περιόδου που πρέπει να καλύπτει η κοστολογική περίοδος. Η συγκέντρωση των πραγματικών στοιχείων του κόστους σε κάθε κέντρο κόστους ή τμήμα και για κάθε συγκεκριμένη κοστολογική περίοδο. 19

20 Η ποσοτική μέτρηση της παραγωγής, που παράχθηκε κατά τη διάρκεια της χρονικής περιόδου για κάθε τμήμα ή κέντρο κόστους, εκφρασμένη σε ολοκληρωμένες μονάδες για κάθε στοιχείου κόστους (Α.Υ., Α.Ε. και Γ.Β.Ε.). Ο υπολογισμός του ανά μονάδα κόστους για κάθε κέντρο κόστους ή τμήμα, με συσχέτιση του κόστους που συγκεντρώθηκε στο τμήμα και των μονάδων που παράχθηκαν από αυτό. Η ετοιμασία της κατάστασης κόστους παραγωγής του προϊόντος. Σύστημα κατά φάση κοστολόγηση Οι επιχειρήσεις που παράγουν προϊόντα σε συνεχή παραγωγή, έχουν το χαρακτηριστικό ότι η παραγωγική τους διαδικασία συντελείται με μαζικό τρόπο και τα προϊόντα που παράγονται έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά. Επιχειρήσεις που εφαρμόζουν το σύστημα κατά φάση κοστολόγησης: Ο κλάδος διύλισης ελαίων Ο κλάδος εκτυπώσεως χαρτιού Ο κλάδος βιομηχανίας τροφίμων Ο κλάδος παραγωγής αυτοκινήτων Ο κλάδος κλωστοϋφαντουργίας Ομοιότητες Του Συστήματος Κατά Φάση Και Κατά Παραγγελιά Κοστολόγησης Επιδιώκουν τον προσδιορισμό του Κόστους Παραγωγής των Προϊόντων και των Υπηρεσιών συνολικά και κατά μονάδα. Το Κόστος σχηματίζεται από τρία στοιχεία, τα Άμεσα Υλικά, την Άμεση Εργασία και τα Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα. Στοχεύουν στον προσδιορισμό ακριβούς Κόστους του Προϊόντος ή της Υπηρεσίας. Χρησιμοποιούν κοινούς λογαριασμούς της Λογιστικής. 20

21 Προσδιορίζονται και αποθηκεύονται στους χρησιμοποιημένους λογαριασμούς πληροφορίες σχετικά με το Κόστος για τη λήψη αποφάσεων, τον έλεγχο του Κόστους και το προγραμματισμό της δραστηριότητας της επιχείρησης. Κατά φάση Κοστολόγηση Η παραγωγή του προϊόντος αφορά πολλές μονάδες για την κάλυψη παραγγελιών πολλών πελατών Η διαδικασία παραγωγής του προϊόντος γίνεται από τμήμα σε τμήμα και αφορά πολλές μονάδες Το κόστος προσδιορίζεται κατά παραγωγικό τμήμα ή κατά φάση παραγωγής και αφορά όλη τη ποσότητα του προϊόντος Το κόστος προσδιορίζεται σε κάθε παραγωγικό τμήμα διαιρώντας το ολικό κόστος του τμήματος που παράχθησαν αντίστοιχα Κατά Παραγγελία Κοστολόγηση Η παραγωγή γίνεται για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένης παραγγελίας Η παραγόμενη ποσότητα του προϊόντος γίνεται κατά παραγγελία του πελάτη και για την ποσότητα που έχει παραγγείλει Το κόστος συγκεντρώνεται και προσδιορίζεται κατά προϊόν ή κατά παραγγελία του πελάτη και για τις μονάδες παραγωγής Το κόστος προσδιορίζεται κατά παραγγελία του πελάτη ανεξάρτητα από τα τμήματα όπου γίνεται η επεξεργασία 1.5 ΕΣΩΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ Όταν το κόστος προσδιορίζεται χωρίς λογιστικές εγγραφές, αφορά διενέργεια εξωλογιστικής κοστολόγησης, ενώ όταν το κόστος παραγωγής και το κόστος κάθε λειτουργίας της επιχείρησης προσδιορίζεται με λογιστικές εγγραφές αφορά εσωλογιστική κοστολόγηση και οι λογιστικές αυτές εγγραφές γίνονται με τη μέθοδο και τις αρχές της αναλυτικής λογιστικής. Οι επιδιωκόμενοι σκοποί της εσωλογιστικής κοστολόγησης διακρίνονται σε άμεσους και έμμεσους Άμεσοι σκοποί Είναι ο αναλυτικός υπολογισμός του κόστους κάθε παραγομένου προϊόντος και των διαφόρων τμημάτων ή λειτουργιών της επιχείρησης(κέντρα κόστους). 21

22 σε κάθε λειτουργία της επιχείρησης αντιστοιχεί και ένας λογαριασμός κοστολόγησης (κέντρα κόστους) και θα πρέπει η υπηρεσία κοστολόγησης να υπολογίσει τα στοιχεία του κόστους κάθε λειτουργίας με επιμερισμό των δαπανών, όπως προκύπτουν από τις κατ είδος δαπάνες, με την όσο δυνατή προσέγγιση προς τα δεδομένα της πραγματικότητας. Έστω π.χ. με τον ακόλουθο επιμερισμό που εμφανίζεται στον παρακάτω πίνακα: Δ απάνες κατ είδος Ύ λες (υπάρχει ανάλυση) Α μοιβές προσ/κού (υπάρχει ανάλυση) Α μοιβές τρίτων (υπάρχει ανάλυση) Συντηρήσεις (υπάρχει ανάλυση) Α ποσβέσεις (υπάρχει ανάλυση) Φ όροι Τέλη (υπάρχει ανάλυση) Σ υνολικά ποσά Παραγωγή Εγκαταστ. Συντηρ. Εκμεταλ. Έ ξοδα αγορών Έ ξοδα Έ ξοδα πωλήσεων Έ ξοδα Διοικήσεως Α σφάλιστρα Γενικά έξοδα Σύνολο Ο πιο πάνω πίνακας με τις οριζόντιες στήλες υποδεικνύει τον προσδιορισμό της κάθε δαπάνης, π.χ. ποιο ποσό πρώτων υλών αναλώθηκε για την παραγωγή (εργοστάσιο), ποιο για το συνεργείο επισκευών κ.λ.π. Με τα αναλυτικά ποσά των καθέτων στηλών, υποδεικνύεται το κόστος κάθε λειτουργίας ή τμήματος Έμμεσοι σκοποί κοστολόγησης Απώτερος όμως σκοπός της κοστολόγησης, είναι η παροχή χρησίμων πληροφοριών στη Διοίκηση για να μπορέσει να εκτελέσει αποτελεσματικά το έργο της. Με αυτά τα στοιχεία η Διοίκηση μπορεί να διαπιστώσει σπατάλες, κλοπές, αν επιβάλλεται η δημιουργία νέων τμημάτων ή κατάργηση ενός ή περισσοτέρων ως 22

23 αντιοικονομικών, ποια προϊόντα είναι κερδοφόρα και ποια ζημιογόνα, ποια τα όρια πωλήσεων κ.λ.π. Αναλυτικότερα οι έμμεσοι σκοποί είναι: Η άσκηση της πολιτικής των τιμών. Άσκηση ελέγχου στην παραγωγική διαδικασία. Ανεύρεση των ενδείξεων της παραγωγικής διαδικασίας με τις οποίες επιτυγχάνεται ευνοϊκότερο κόστος παραγωγής. Καθορισμός από την επιχείρηση των οικονομικών μεγεθών της προς το καλύτερο, προσαρμοσμένη προς τις συνθήκες αγοράς. Υποδείξεις ζημιών και σπαταλών στο κόστος παραγωγής με συνέπεια διορθωτικές παρεμβάσεις στην παραγωγή και στα άλλα κέντρα λειτουργίας. 1.6 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ Σύμφωνα με τα πιο πάνω, κοστολόγησης είναι ο υπολογισμός των: βασικές επιδιώξεις της εσωλογιστικής Ύψος κάθε δαπάνης κατ είδος Κόστος κατά λειτουργία κάθε τμήματος της επιχείρησης (κέντρα κόστους). Κόστος ανά μονάδα παραγομένου προϊόντος (φορείς κόστους). Η κοστολογική έρευνα, προσδιορίζει και συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που συνιστούν το κόστος της παραγωγής, καθώς επίσης και το κόστος της διάθεσης των οικονομικών αγαθών (υλικών προϊόντων ή υπηρεσιών).σαν γενική έννοια, το κόστος μπορεί να χαρακτηριστεί ότι είναι το σύνολο των οικονομικών θυσιών(=δαπάνες) που απαιτούνται για την παραγωγή και την διάθεση ενός οικονομικού αγαθού. Χαρακτηριστικό δε, είναι ότι το κόστος δεν υπολογίζεται μόνο για μια ορισμένη χρονική στιγμή ή για ένα ορισμένο στάδιο της παραγωγικής διαδικασίας αλλά καλύπτει διάφορες χρονικές περιόδους και για όλα τα στάδια της παραγωγής και διάθεσης των οικονομικών αγαθών. Ανεξάρτητα από τη φύση της επιχείρησης, η κοστολόγηση ασχολείται με τις ακόλουθες δραστηριότητες : 23

24 Παρακολούθηση των διαφόρων σταδίων της παραγωγής και της διάθεσης των προϊόντων. Καταλογισμό των αμέσων εξόδων κατά τμήμα και προϊόν. Επιμερισμό και καταλογισμό των εμμέσων εξόδων κατά θέση και προϊόν. Υπολογισμό του κόστους των πρώτων υλών, των ημικατεργασμένων και των ετοίμων προϊόντων. Υπολογισμό του κόστους των συμπαραγώγων προϊόντων. Υπολογισμό του κόστους των υποπαραγώγων, ελαττωματικών και ακατάλληλων προϊόντων. Ομοιότητες και διαφορές μεταξύ του κόστους, του εξόδου και της δαπάνης. Το κόστος είναι στοιχείο του ενεργητικού ενώ το έξοδο είναι στοιχείο διαμορφωτικό των αποτελεσμάτων. Το κόστος μπορεί να μεταφέρεται από μια χρήση σε άλλη ενώ τα έξοδα επιβαρύνουν τη χρήση ή την περίοδο μέσα στην οποία πραγματοποιούνται. Το κόστος προϋπάρχει πάντοτε του εξόδου ενώ δεν συμβαίνει το αντίθετο. Το κόστος όταν αλλάζει μορφή δεν παράγει αποτέλεσμα αφού συγκρίνεται με ένα άλλο κόστος διαφορετικής μορφής αλλά ίσου ποσού. Το έξοδο αντίθετα, συγκρίνεται πάντοτε με το έσοδο και από τη σύγκριση προσδιορίζεται πάντα ένα αποτέλεσμα δεδομένου ότι σπάνια τα δύο μεγέθη ταυτίζονται. Το κόστος και το έξοδο ταυτίζονται ποσοτικά μεταξύ τους αφού το έξοδο προέρχεται από το κόστος που εξαφανίζεται με την πώληση του αγαθού. Η δαπάνη ταυτίζεται τόσο με το κόστος όσο και με το έξοδο. Η βαθύτερη έρευνα και σπουδή του κόστους, με σκοπό τον έλεγχό του και την χρησιμοποίησή του για την λήψη επιχειρηματικών αποφάσεων, προϋποθέτει την κατάταξή του σε κατηγορίες. Η κατάταξη αυτή γίνεται με την χρησιμοποίηση κριτηρίων. Λέγοντας κριτήρια εννοούμε χαρακτηριστικά γνωρίσματα που λαμβάνονται υπ όψιν για την κατάταξη ενός κόστους σε μια κατηγορία. 24

25 Αντικείμενο της παραγωγικής λειτουργίας είναι η παραγωγή προιντων και η παροχή υπηρεσιών. Τα κύρια τμήματα της λειτουργία αυτής που ανήκουν σε αυτή είναι τα τμήματα παραγωγής (πχ εργοστάσιο), τα κύρια που παράγονται τα τελικά προϊόντα της επιχείρησης και τα βοηθητικά (τμήματα υποστήριξης) που παράγουν έργο που απορροφάται από τα κύρια παραγωγικά τμήματα πχ τμήμα ηλεκτρικής ενέργειας, ατμοπαραγωγής, επισκευών και συντηρήσεων. Η διοίκηση της επιχείρησης θέτει τους στόχους της, καθορίζει τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν και την οργάνωση που απαιτείται για την επίτευξη των στόχων. Τα τμήματα που ανήκουν στη διοικητική λειτουργία είναι: Η διεύθυνση οικονομικών υπηρεσιών (λογιστήριο, μηχανογράφηση, τμήμα προμηθειών, κ.ο.κ). Η ανώτατη διοίκηση. Η διεύθυνση διοικητικών υπηρεσιών (τμήμα προσωπικού, τμήμα δημοσίων σχέσεων, τμήμα εσωτερικού ελέγχου, νομικό τμήμα της επιχείρησης, τμήμα ασφαλείας και η γραμματεία). Σκοπός της λειτουργίας διαθέσεως είναι η πώληση όσο το δυνατό σε μεγαλύτερο βαθμό των προϊόντων ή των υπηρεσιών της επιχείρησης. Τα τμήματα που εντάσσονται σε αυτή την λειτουργία είναι το Τμήμα Πωλήσεων και το Τμήμα Marketing. Αντικείμενο της λειτουργίας έρευνας και ανάπτυξης είναι παραγωγή νέων προϊόντων ή νέων μεθόδων παραγωγής καθώς και η βελτίωση των ήδη παραγομένων προϊόντων ή μεθόδων παραγωγής. Τα τμήματα της επιχείρησης που συνδέονται με τη λειτουργία αυτή είναι το Τμήμα Ανάπτυξης και το Τμήμα Ποιότητας. Η χρηματοοικονομική λειτουργία έχει ως σκοπό την εξεύρεση και συγκέντρωση του απαραίτητου κεφαλαίου και την επένδυσή τους σε πάγια στοιχεία (διαρκές κεφάλαιο) και σε κυκλοφοριακά (κεφάλαιο κίνησης). Παράλληλα ασχολείται: Με την μεγαλύτερη δυνατή απόδοση των απασχολούμενων κεφαλαίων της ξενοδοχειακής επιχείρησης 25

26 Καθορίζει το μέγεθος του κεφαλαίου κίνησης σε σχέση με τον κύκλο εργασιών της Καθορίζει το ύψος των αποθεματικών Ελέγχει την ρευστότητα της επιχείρησης. Το κόστος παραγωγής είναι το κόστος (όλα τα έξοδα) που πραγματοποιείται για την παραγωγή προϊόντων ή την παροχής υπηρεσιών. Το κόστος παραγωγής περιλαμβάνει το σύνολο των δαπανών που γίνονται για να παραχθεί το προϊόν και να πάρει τη μορφή και τη θέση που χρειάζεται ώστε να μπορεί να πουληθεί. Τέτοιες δαπάνες είναι τα υλικά που αναλώνονται στην παραγωγή, τα εργατικά και οι μισθοί του προσωπικού παραγωγής, το ηλεκτρικό ρεύμα παραγωγής, οι συντηρήσεις των εγκαταστάσεων παραγωγής κ.τ.λ Σχηματίζεται από τις κατηγορίες κόστους: Αρχικό Κόστος και Κόστος Μετατροπής και περιλαμβάνει στοιχεία άμεσα ως προς το παραγόμενο προϊόν και έμμεσα ως προς αυτό. Το αρχικό κόστος παραγωγής σχηματίζεται από το κόστος των άμεσων υλικών και το κόστος της άμεσης εργασίας. Το κόστος μετατροπής περιλαμβάνει το κόστος της άμεσης εργασίας και τα Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα. ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Οι αναλώσεις των πρώτων υλών είναι το κόστος των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά και μόνο για την παραγωγή των προϊόντων της επιχείρησης. Άμεση εργασία είναι εκείνη που σχετίζεται με αμοιβές και έξοδα προσωπικού που ασχολούνται άμεσα με την παραγωγή των προϊόντων της επιχείρησης. Γενικά βιομηχανικά έξοδα [ΓΒΕ]: είναι όλα τα έξοδα (έμμεσα) έξοδα που ενσωματώνονται στο κόστος παραγωγής του προϊόντος ή της υπηρεσίας που παράγεται. Περιλαμβάνουν: Έμμεση εργασία Αμοιβές τρίτων Παροχές τρίτων 26

27 Διάφορα έξοδα Φόροι, Τέλη Αποσβέσεις παγίων Προβλέψεις εκμετάλλευσης Έμμεσα υλικά. Το κόστος παραχθέντων προϊόντων στη διάρκεια μιας περιόδου αφορά το κόστος των προϊόντων που ολοκληρώθηκαν κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής Κόστος βιομηχανοποίησης (Τρέχον Κόστος) είναι το άθροισμα των αναλώσεων των πρώτων υλών, της άμεσης εργασίας και των Γ.Β.Ε. Κόστος πωληθέντων. Το κόστος αυτό αφορά τα πωλούμενα προϊόντα, τα πωλούμενα εμπορεύματα και τις πωλούμενες υπηρεσίες. Το κόστος των πωληθέντων και το προσδιοριζόμενο βάσει αυτού μικτό αποτέλεσμα. Το κόστος παραγωγής και το κόστος πωληθέντων αποτελούν προσδιοριστικό παράγοντα του μικτού αποτελέσματος. Μικτό αποτέλεσμα είναι αποτέλεσμα (κέρδος ή ζημία) που προκύπτει από την πώληση αποθεμάτων ή από την παροχή υπηρεσιών. Το κόστος Διαθέσεως. είναι το κόστος που πραγματοποιείται μετά την παραγωγή ή αγορά και εισαγωγή του προϊόντος ή εμπορεύματος στην αποθήκη για πώληση μέχρι και την είσπραξη της αξίας του πωλούμενου προϊόντος, εμπορεύματος ή της υπηρεσίας. Το κόστος αυτό περιλαμβάνει τις ακόλουθες διακριτές υποκατηγορίες: Το Κόστος Έρευνας Αγοράς Κόστος Προώθησης των Πωλήσεων Κόστος διανομής ή πραγματοποίησης των πωλήσεων Το κόστος Διοικήσεως είναι το κόστος της λειτουργίας της διοικήσεως και περιλαμβάνει κάθε δαπάνη που δημιουργείται από την αναπτυσσόμενη δραστηριότητα των τμημάτων και υπηρεσιών της Διοικητικής λειτουργίας, σκοπός 27

28 των οποίων είναι να διοικηθεί η οικονομική μονάδα και να υποστηριχθούν οι βασικές δραστηριότητές της, όπως η παραγωγή, οι πωλήσεις, η έρευνα - ανάπτυξη κ.λ.π. Από άποψη σύνθεσης το κόστος της Διοικητικής λειτουργίας ή απλά το κόστος Διοικήσεως αποτελείται από κάθε είδους δαπάνη που προκαλείται από την δραστηριότητα, όπως π.χ. είναι οι αμοιβές και τα έξοδα του προσωπικού τους, οι αμοιβές και τα έξοδα τρίτων, οι παροχές τρίτων, οι φόροι και τα τέλη κ.λ.π. Με τον όρο «Κόστος Έρευνας και Ανάπτυξης» εννοούμε το κόστος που πραγματοποιείται σε μια επιχείρηση από την αναπτυσσόμενη δραστηριότητα Έρευνας για την παραγωγή νέων προϊόντων ή νέων μεθόδων παραγωγής ή από τη δραστηριότητα Ανάπτυξης και βελτίωσης ήδη παραγομένων προϊόντων ή μεθόδων παραγωγής. Το Κόστος Χρηματοοικονομικής Λειτουργίας είναι το κόστος του δανειακού κεφαλαίου της οικονομικής μονάδας και τα έξοδα που γίνονται για τη λειτουργία αυτή. 1.7 ΚΟΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Για μια επιτυχημένη κοστολογική ανάλυση απαιτείται η σύνταξη και οργάνωση ενός άρτιου κοστολογικού σχεδίου. Για την καλή δε λειτουργία ενός τέτοιου σχεδίου, βασική προϋπόθεση είναι η γνώση, μετά από λεπτομερή μελέτη, των στοιχείων: Διάρθρωση της επιχείρησης. Παραγωγική διαδικασία. Προδιαγραφές του παραγομένου ή παραγομένων προϊόντων. Ένα σύστημα κοστολόγησης είναι το σύνολο συστηματικών επεξεργασιών και διαδικασιών που χρησιμοποιείται για τη μέτρηση, καταγραφή και έκθεση των 28

29 κοστολογικών δεδομένων. Υπάρχουν τέσσερις διακεκριμένες δραστηριότητες σε κάθε σύστημα κοστολόγησης. Μέτρηση του κόστους Εσωλογιστική κοστολόγηση (καταγραφή του κόστους) Ανάλυση του κόστους Έκθεση του κόστους Μέτρηση του κόστους Ο κοστολόγος συγκεντρώνει τα δεδομένα που απαιτούνται για τον προσδιορισμό του κόστους ενός συγκεκριμένου προϊόντος ή δραστηριότητας. Δεδομένα, όπως ώρες άμεσης εργασίας, παραγωγή προϊόντων σε μονάδες, άμεσα υλικά κ.λπ. βοηθούν τον κοστολόγο στη μέτρηση του κόστους της επιχείρησης. Καταγραφή του κόστους Ένα σύστημα κοστολόγησης είναι ένα μέρος της διπλογραφικής λογιστικής. Πηγή της πληροφόρησης για το σύστημα είναι τα ακατέργαστα δεδομένα (στοιχεία) που παρά-χθηκαν από τους εργαζόμενους της επιχείρησης. Ο κοστολόγος μετατρέπει τις ώρες εργασίας ή τα υλικά σε μεγέθη δραχμών που αντιπροσωπεύουν το κόστος της εργασίας ή των υλικών και τα ποσά των δραχμών καταγράφονται από τη λογιστική. Ανάλυση τοό κόστους Επειδή οι κοστολόγοι αναπτύσσουν τα στοιχεία του κόστους, είναι σε καλύτερη θέση να αναλύσουν το κόστος για επίλυση προβλημάτων, σχεδιασμό των λειτουργιών ή για παροχή συμβουλών στα στελέχη. Η σημασία της ανάλυσης του κόστους εξαρτάται από την κατανόηση των μεθόδων μέτρησης του. Η κοστολόγηση μπορεί να δημιουργήσει ένα πλήθος πληροφοριών που είναι σημαντικές μόνο στα στελέχη που τις αναλύουν διεξοδικά. Αναγνωρίζοντας έτσι τις τάσεις στο κόστος ή τη σχέση μεταξύ των αλλαγών στα κόστη και των αλλαγών στον όγκο της επιχείρησης μπορούν να πάρουν πολύτιμες πληροφορίες, για να βοηθήσουν τα στελέχη να επιλέξουν τον καλύτερο τρόπο για δράση. Συχνά αφήνεται στην ευχέρεια του 29

30 κοστολόγου να δείξει στα στελέχη πώς αναλύονται τα κοστολογικά δεδομένα και πώς να ερμηνεύσουν και να χρησιμοποιήσουν τη λογιστική πληροφορία. Έκθεση του κόστους Το κόστος παρουσιάζεται σε λεπτομερείς εσωτερικές εκθέσεις και σε γενικές εξωτερικές χρηματοοικονομικές καταστάσεις. Η ετοιμασία εκθέσεων είναι η διαδικασία επικοινωνίας με αυτούς που λαμβάνουν τις αποφάσεις μέσω παροχής της σχετικής πληροφόρησης. Οι βασικοί παράγοντες που προσδιορίζουν την πολυπλοκότητα του συστήματος κοστολόγησης και των δεδομένων που πρέπει να παράγονται είναι: Το μέγεθος της εταιρείας. Το είδος της παραγωγικής διαδικασίας. Ο αριθμός των διαφορετικών προϊόντων που παράγει η επιχείρηση. Η διάθεση των στελεχών έναντι του κόστους της πληροφόρησης. Εξωτερικές μεταβλητές, όπως νόμοι και ρυθμίσεις κ.ά. 1.8 ΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ Η ΜΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ ΜΙΑΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΣΤΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ. Κοστολογήσιμες: Οι δαπάνες οι οποίες, με λογιστικούς όρους, ενσωματώνονται και διαμορφώνουν το λειτουργικό κόστος της οικονομικής μονάδας. Μέρος των δαπανών που πραγματοποιούνται σε μια επιχείρηση δεν ενσωματώνονται στο λειτουργικό της κόστος αλλά χαρακτηρίζονται ως ζημία και καταχωρούνται σε λογαριασμούς αποτελεσμάτων.οι κοστολογήσιμες δαπάνες καταχωρούνται στους λογαριασμούς της ομάδας 6 «Οργανικά Έξοδα κατ Είδος» του Ε.Γ.Λ.Σ. και είναι: 60 Αμοιβές και έξοδα προσωπικού 61 Αμοιβές και έξοδα τρίτων 62 Παροχές τρίτων 63 Φόροι και τέλη 64 Διάφορα έξοδα 30

31 65 Τόκοι και συναφή έξοδα κ.λ.π Μη Κοστολογήσιμες ονομάζουμε τις δαπάνες οι οποίες, με κοστολογικά κριτήρια, δεν ενσωματώνονται στο λειτουργικό κόστος. Το κριτήριο της συμπεριφοράς των στοιχείων του κόστους όταν μεταβάλλεται το επίπεδο απασχόλησης ή δραστηριότητας. Σταθερό κόστος είναι το κόστος ενός παραγωγικού τμήματος ή του συνόλου της επιχείρησης το οποίο παραμένει αμετάβλητο, κατά μια δοσμένη χρονική περίοδο. Κατά κανόνα το σταθερό κόστος συνδέεται με τον χρόνο και όχι με την απασχόληση ή την παραγωγή. Για τον λόγο αυτό ονομάζεται και χρονικό κόστος. Μεταβλητό ή αναλογικό κόστος είναι το κόστος το οποίο, ως συνολικό μέγεθος, μεταβάλλεται ανάλογα με τη μεταβολή της απασχόλησης ή της παραγωγής. Το μεταβλητό κόστος της μονάδας του παραγόμενου προϊόντος ή της μονάδας απασχόλησης είναι πάντοτε σταθερό οσοδήποτε κι αν μεταβάλλεται η παραγωγή ή η απασχόληση ή οποιοδήποτε κι αν είναι το ύψος της παραγωγής ή της απασχόλησης. Κόστος ευκαιρίας (opportunity cost) είναι το όφελος που χάνει η επιχείρηση παίρνοντας μια συγκεκριμένη απόφαση κι όχι κάποια άλλη αντί αυτής. Μάλιστα έχει πολύ μεγάλη σημασία όταν πρόκειται για μακροπρόθεσμες επενδύσεις οι οποίες δεσμεύουν μεγάλα κεφάλαια της επιχείρησης για αρκετό διάστημα. Το λογιστικό κόστος (accounting cost) υπολογίζεται με βάση τις γενικά παραδεκτές λογιστικές αρχές εφόσον το κόστος των αποθεμάτων, των προϊόντων και της περιόδου παρουσιάζεται στις δημοσιευμένες λογιστικές αρχές. Σχετικό και μη σχετικό κόστος για τη λήψη αποφάσεων Σχετικό κόστος (relevant cost) είναι το αναμενόμενο μελλοντικό κόστος που διαφέρει μεταξύ εναλλακτικών ενεργειών ή αποφάσεων που θα λάβει η διοίκηση της επιχείρησης. Μη σχετικό (non relevant cost) είναι το κόστος που δεν μπορεί να επηρεασθεί από τις αποφάσεις της διοίκησης. 31

32 Υπάρχει και το διαφορικό κόστος (differential cost) το οποίο είναι η διαφορά μεταξύ του κόστους των εναλλακτικών ενεργειών ή αποφάσεων. Ονομάζουμε κοστολογική διάρθρωση μιας οικονομικής μονάδας την κατάτμηση ή το διαχωρισμό της σε κοστολογικές υποδιαιρέσεις. Οι κοστολογικές υποδιαιρέσεις δημιουργούνται με αποκλειστικό σχεδόν σκοπό, τον προσδιορισμό του κόστους που προκαλείται από την ύπαρξη και λειτουργία τους. Ονομάζουμε την οποιαδήποτε κοστολογική υποδιαίρεση ή περιοχή ευθύνης της οικονομικής μονάδας για την οποία πραγματοποιείται λογιστική συγκέντρωση κόστους. Το Ε.Γ.Λ.Σ. προβλέπει τη δημιουργία, υποχρεωτικά, πέντε κέντρων κόστους όπου πραγματοποιείται λογιστική συγκέντρωση κόστους, εφ όσον φυσικά η οικονομική μονάδα έχει αντίστοιχες λειτουργίες. Τα κέντρα αυτά κόστους είναι : Κέντρο κόστους Διοικητικής λειτουργίας Κέντρο κόστους παραγωγικής λειτουργίας Κέντρο κόστους λειτουργίας ερευνών - αναπτύξεως Κέντρο κόστους λειτουργίας Διαθέσεως Κέντρο κόστους χρηματοοικονομικής λειτουργίας Κέντρα εσόδων Ονομάζουμε όλες τις λειτουργικές υποδιαιρέσεις της Διεύθυνσης πωλήσεων και Marketing που εμφανίζονται στο οργανόγραμμα της επιχείρησης και δραστηριοποιούνται αποκλειστικά, άμεσα ή έμμεσα για τις πωλήσεις. Κέντρα κέρδους. Ονομάζουμε οποιαδήποτε λειτουργική ή οργανωτική υποδιαίρεση της οικονομικής μονάδας όπου πραγματοποιείται λογιστικός προσδιορισμός των μεγεθών εσόδου- κόστους - αποτελέσματος και της οποίας ο προϊστάμενος ευθύνεται απέναντι της Διοίκησης για τα μεγέθη αυτά. Κέντρα επενδύσεων. Ονομάζουμε οποιαδήποτε οργανωτική ή λειτουργική υποδιαίρεση της επιχείρησης, όπου ο Διευθυντής της ευθύνεται για το κέρδος και την απόδοση του επενδεδυμένου σ αυτήν κεφαλαίου. Κέντρα ευθύνης. Ονομάζουμε την οποιαδήποτε λειτουργική ή οργανωτική υποδιαίρεση της επιχείρησης ή του οργανισμού για την οποία ο επικεφαλής 32