Τ.Ε.Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ Σ.ΤΕ.Γ

Transcript

1 Τ.Ε.Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ Σ.ΤΕ.Γ ΘΕ.Κ.Α. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΘΟΚΟΜΙΑΣ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΦΥΤΟΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗΣ ΟΥΣΙΑΣ IBA ΣΤΗ ΡΙΖΟΒΟΛΙΑ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ ΑΓΓΕΛΙΚΗ (Pittosporum tobira), ΚΥΔΩΝΙΑΣΤΡΟ (Cotoneaster microphyllous), ΛΑΝΤΑΝΑ (Lantana camara) ΚΑΙ ΚΥΠΑΡΙΣΣΙ ( Cupressus sp.) ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ : ΔΙΑΜΑΝΤΙΔΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΛΑΜΑΤΑ : 2000

2 Η παρούσα πτυχιακή μελέτη αφιερώνεται στην οικογένεια μου.

3 Ευχαριστίες Θεωρώ ότι, κατά τη συγγραφή αυτής της πτυχιακής εργασίας, πρέπει να ευχαριστήσω θερμά όλους όσους συνέβαλαν στην αποπεράτωση της μελέτης μου και κατ επέκταση, των σπουδών μου στο τμήμα ΘΕ.Κ.Α. της Σ.ΤΕ.Γ. του Τ.Ε.Ι. Καλαμάτας. Έτσι, απευθύνω θερμές ευχαριστίες στους κ.κ. Ματσούκη Αριστείδη, εισηγητή του θέματος της μελέτης αυτής, για την επίβλεψη και τις χρήσιμες υποδείξεις του, Κανάκη Ανδρέα, για τη συνεισφορά του στην προμήθεια των απαραίτητων φυτορρυθμιστικών ουσιών και τη συμβουλευτική υποστήριξη στη διεξαγωγή του πειράματος, Κώτσιρα Αναστάσιο για τη συμβολή του στην εξεύρεση των σχετικών βιβλιογραφικών αναφορών και στη χρήση του συστήματος υδρονέφωσης, καθώς και την κα. Καρούνου Αναστασία για τη βοήθειά της στην παρασκευή των απαραίτητων διαλυμάτων και το συνάδελφο Παπαδόπουλο Ιωάννη που με βοήθησε στην κοπή και τοποθέτηση των μοσχευμάτων και τέλος την Υπηρεσία Αγροκτήματος για την τεχνική υποστήριξη που μου προσέφερε κατά τη διάρκεια του πειραματικού μέρους. Π

4 ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΜΑΤΣΟΥΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ Σ (επιστημονικός συνεργάτης) ΜΕΛΗ: ίϋ

5 Περίληψη Μελετήθηκε η επίδραση του IBA στη ριζοβολία επάκριων μοσχευμάτων μαλακού ξύλου σε φυτά των ειδών : Lantana camara (λαντάνο), Pittosporurr tobira (αγγελική), Cotoneaster microphyllous (κυδωνίαστρο) και Cupressus sp. (κυπαρίσσι κοινό), σε δοσολογίες 0, 1000, 2000, 4000, και δοοορριπ αλκοολικού διαλύματος IBA 50% w/v. Σε όλα τα μοσχεύματα έγιναν μετρήσεις του ποσοστού καλλοποίησης, καθώς και της διαμέτρου του κάλλου. Παρατηρήθηκε - με εξαίρεση το κυπαρίσσι - περισσότερο ή λιγότερο δημιουργία κάλλου και στη συνέχεια ριζοβολία σε όλες τις επεμβάσεις με IBA, με μόνη εξαίρεση την επέμβαση δοοορριπ στο κυδωνιάστρο, όπου δεν υπήρξε ριζοβολία. Όσον αφορά στην καλλοποίηση, δεν υπήρξαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των διαφόρων επεμβάσεων σε όλα τα μελετούμενα είδη. Σχετικά με τη ριζοβολία υπήρξαν στατιστικά σημαντικές διαφορές, στο κυδωνιάστρο, όπου υπερέχει η επέμβαση των ΙΟΟΟρριπ και στην αγγελική, όπου η καλύτερη ανταπόκριση των μοσχευμάτων παρατηρήθηκε στις επεμβάσεις των 1000 και 2000ppm. ίν

6 A bstract The effect of I BA on the rooting of softwood cuttings in the following species Lantana camara, Pittosporum tobira (Japanese pittosporum or tobira), Cotoneaster microphyllous (fires thorn or fiery thorn) and Cupressus sp. (cypress) has been studied, in doses of 0, 1000, 2000, 4000 and 8000ppm., using alcoholic solution of IBA 50% w/v. In all the cuttings the diameter of the calluses was measured and the percentage of callus induction was calculated. Except cypress, more or less induction of callus and afterwards rooting was observed in all the operations with IBA, except of that of 8000ppm in the fiery thorn, where no rooting took place. In reference to the callus induction, no important statistical differences were observed among the treatments with the root inducting hormone, in all the species studied. As for the root induction, statistical diffusion appeared in the fiery thorn, where the 1000ppm operation exceeds the others and in tobira, as well, where the cuttings best response was observed in the operations of 1000 and 2000ppm.

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ T Ε I ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ & ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ Εισαγωγή ι 1.1 Φυτορρυθμισπκές ουσίες Ορισμός και διάκριση Ταξινόμηση Αυξίνες Γενικά Ιστορική αναδρομή Συνθετικές αυξίνες Βιοσύνθεση της αυξίνης Σύνθεση και υδρόλυση των παραγωγών του ΝΑΑ Σύνθεση Υδρόλυση Σημεία δράσης των Αυξινών 1q 1.6 Τρόπος Δράσης των Αυξινών Υπόθεση της Έκφρασης των Γονιδίων Υπόθεση της Οξίνισης των Κυτταρικών Τοιχωμάτων Μετακίνηση των αυξινών στα φυτά Επίδραση των αυξινών στις διάφορες λειτουργίες του φυτού Αύξηση κατά μήκος Ριζοβολία Δραστηριοποίηση του καμβίου Επικράτηση του ακραίου οφθαλμού Σχηματισμός του καρπού Παραγωγή του αιθυλενίου Καταπολέμηση των ζιζανίων Τροπισμοί Αγγελική Pittosrorum tobira ή Ρ.sinensis (Οικ. Pittosporaceae) Ιστορική Ανασκόπηση Περιγραφή Πολλαπλασιασμός Καλλιέργεια Ποικιλίες Εχθροί - Ασθένειες Λαντάνα Lantana camera L. (Οικ. Verbenaceae) Ιστορική Ανασκόπηση Περιγραφή Πολλαπλασιασμός Καλλιέργεια Ποικιλίες Εχθροί - Ασθένειες Κυδωνίαστρο Cotoneaster microphyiius (Οικ. Rosaceae) Ιστορική Ανασκόπηση Περιγραφή 21 1

8 2.3.3 Πολλαπλασιασμός Καλλιέργεια Εχθροί - Ασθένειες Κυπαρίσσι Cupressus sempervirens L. (Οικ. Cupressaceae) Ιστορική Ανασκόπηση Περιγραφή Πολλαπλασιασμός Καλλιέργεια Ποικιλίες Εχθροί - Ασθένειες Υλικά και Μέθοδοι Φυτικό υλικό Χειρισμός μοσχευμάτων Ριζοβολία μοσχευμάτων Υπόστρωμα καλλιέργειας Σύστημα υδρονέφωσης Μέθοδος Μετρήσεις Συστήματα υδρονέφωσης Πάγκοι ανάπτυξης Εγκατάσταση καλωδίων θέρμανσης του υποστρώματος Θερμοστάτες θέρμανσης υποστρώματος Εγκατάσταση Ρύθμιση Καλώδια θέρμανσης υποστρώματος Ηλεκτρονικό φύλλο 30 Α. Εγκατάσταση 30 Β. Συντήρηση Σωληνώσεις Ηλεκτροβάνες Μονάδες ελέγχου (Mist control units) Μονάδα ελέγχου υδρονέφωσης Μονάδα σκλήρυνσης φυτών (Weaner and crossover unit) Ακροφύσια (Μπεκ) (Atomiser jets) Πειραματικό μέρος α Αγγελική - Καλλοποίηση 34 Πίνακας 1 Ανάλυση Παραλλακτικότητας Πίνακας ,β Αγγελική - Διάμετρος Κάλλων 36 Πίνακας 3 Ανάλυση Παραλλακτικότητας Πίνακας γ Αγγελική - Ριζοβολία 38 Πίνακας 5 Ανάλυση Παραλλακτικότητας Πίνακας α Λαντάνα - Καλλοποίηση 41 Πίνακας 7 Ανάλυση Παραλλακτικότητας Πίνακας β Λαντάνα - Διάμετρος Κάλλων 43 Πίνακας 9

9 Ανάλυση Παραλλακτικότητας Πίνακας γ Λ αντά να- Ριζοβολία 45 Πίνακας 11 Ανάλυση Παραλλακτικότητας Πίνακας α Κυδωνίαστρο - Καλλοποίηση 47 Πίνακας 13 Ανάλυση Παραλλακτικότητας Πίνακας β Κυδωνίαστρο-Διάμετρος Κάλλων 49 Πίνακας 15 Ανάλυση Παραλλακτικότητας Πίνακας γ Κυδωνίαστρο - Ριζοβολία 51 Πίνακας 17 Ανάλυση Παραλλακτικότητας Πίνακας Κυπαρίσσι 54 Πίνακας Ανάλυση Παραλλακτικότητας κατά το Εντελώς Τυχαιοποιημένο Σχέδιο 54 Συμπεράσματα 55 Παράρτημα 56 Βιβλιογραφία 65

10 Εισαγωγή Στα πρόθυρα του 21ου αιώνα η ανάπτυξη του πολιτισμού και ο πλήρης αυτοματισμός της ζωής του ανθρώπου στις μεγαλουπόλεις είχε ως αποτέλεσμα την αποσύνδεσή του από το φυσικό περιβάλλον. Συνεπώς, αυτόματα γεννήθηκε η τάση - για να ισορροπήσει ψυχικά, αλλά και να ξεκουραστεί οπτικά από τη μονοτονία της δόμησης - της δημιουργίας της αρχιτεκτονικής τοπίου & κήπων. Στην τάση αυτή, τη μεγαλύτερη αξία έχει το αισθητικό αποτέλεσμα. Έτσι, χρειαζόμαστε φυτά με πυκνό φύλλωμα, ελεγχόμενο ύψος, συμμετρική κατανομή βλαστών και ανθέων και έντονα χρώματα. Βέβαια, ταυτόχρονα χρειαζόμαστε και μεθόδους γρήγορου πολλαπλασιασμού των φυτών, γιατί η ζήτηση είναι μεγάλη. Αποτέλεσμα αυτού είναι η χρήση των φυτορρυθμιστικών ουσιών για να επιτύχουμε διέγερση και ανάπτυξη ριζών, μείωση επιμήκυνσης βλαστών, απομάκρυνση της κυριαρχίας της κορυφής κ.ά. 1

11 1.1 ΦΥΤΟΡΡΥΘΜΙΣΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Ορισυός και διάκριση : Οι φυτορρυθμιστικές ουσίες είναι οργανικές ενώσεις που δεν είναι θρεπτικά συστατικά, δεν παρέχουν δηλαδή στο φυτό ενέργεια ή απαραίτητα μεταλλικά στοιχεία, και σε πολύ μικρές ποσότητες (<1γπΜ) προάγουν, παρεμποδίζουν ή τροποποιούν την ανάπτυξη και τη φυσιολογική εξέλιξη του φυτού. Διακρίνονται δε σε φυσικές και συνθετικές.(12) Οι φυσικές φυτορρυθμιστικές ουσίες (φυτορμόνες) παράγονται σε κάποιο μέρος του φυτού, μετακινούνται σε κάποιο άλλο σημείο και σε μικρές ποσότητες προκαλούν φυσιολογικές, βιοχημικές ή μορφολογικές αντιδράσεις. Προκαλούν, λοιπόν, αντιδράσεις ανάλογα με τη συγκέντρωσή τους στους ιστούς στους οποίους βρίσκονται και ανάλογα με τις αλληλεπιδράσεις τους με άλλες φυτορρυθμιστικές ουσίες. Η σύνθεσή τους γίνεται στους μεριστωματικούς ή σε πολύ νεαρούς ιστούς και με τις κατάλληλες μεθόδους απομονώνονται και ταυτοποιούνται. Οι συνθετικοί φυτορρυθμιστές είναι τεχνητά, εργαστηριακά παρασκευάσματα, δρουν ακριβώς όπως οι φυσικοί, δηλαδή προάγουν, παρεμποδίζουν ή τροποποιούν ορισμένα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά των φυτών Ταξινόμηση : Οι φυτορρυθμιστές μπορούν να ταξινομηθούν με βάση τη φυσιολογική τους δράση ή τη χημική τους δομή ή σε ορισμένες περιπτώσεις με βάση και τα δύο αυτά χαρακτηριστικά (12). Η ακόλουθη είναι η προτεινόμενη ταξινόμηση όλων των γνωστών μέχρι σήμερα φυτορρυθμιστικών ουσιών: Αυξίνες α. Φυσική: β. Κυριότερες συνθετικές: ΙΑΑ ΙΒΑ ΝΑΑ β-νοα 2,4-ϋ Τ ΤΡ 4-0 ΡΑ 3-ΟΡΑ ηβρμιιγι^οβίθπίίοιβ β-ν-ηί^οιγιρμίιβιθγηίο θοίά Γιββερελίνες α. Φυσική: β. Κυριότερες συνθετικές: ςίόόβγβιιίο βοίά (ΰΑ 3) ςίόόβγβιιίη Α4 ςίόόθγθιιίη Α7 κ.ά. 2

12 Κυτοκινίνες α. Φυσική: β. Κυριότερες συνθετικές: zeatin kinetin N-6-benzyl-9-tetrahydropyrane adenine N-6-benzyladenine κ.ά. Αμπσισικό οξύ α. Φυσική: β. Κυριότερες συνθετικές: abscicic acid (ABA) Αιθυλένιο α. Φυσική: β. Κυριότερες συνθετικές: αιθυλένιο (C4H4) ethephon Φυτόχρωμα α. Φυσική: β. Κυριότερες συνθετικές: φυτόχρωμα Μπρασσινοστεροειδή α. Φυσική: β. Κυριότερες συνθετικές: brassinolide Πολυαμίνες α. Φυσικές: β. Κυριότερες συνθετικές: putrescin spermidine spermine cadaverin Μορφακτίνες α. Φυσικές: β. Κυριότερες συνθετικές: chlorflurenol flurenol chlorflurenol naphthyl dichlorflurenol naphthyl κ.ά. 3

13 Επιβραδυντές αύξησης α. Φυσικοί: - β. Κυριότεροι συνθετικοί: ancymidol chlormequat chloride chlorphonium chloride daminozide mepiquat chloride paclobutrazol κ.ά. Παρεμποδιστές της κυτταρικής διαίρεσης α. Φυσικοί: _ β. Κυριότεροι συνθετικοί: chlorpropham propham maleic hydrazide tecnazene Γαμετοκτόνα α. Φυσικά: - β. Κυριότερα συνθετικά: 2,3-d ich loro-iso butyric acid DPX-3778 RH-531 Καταστροφείς των κορυφών των βλαστών α. Φυσικοί: - β. Κυριότεροι συνθετικοί: dikegulak sodium maleic hydrazide λιπαρές αλκοόλες (n-octanol, n-decanol κ.ά.) μεθυλεστέρες λιπαρών οξέων Αττοφυλλωτικά α. Φυσικά: - β. Κυριότερα συνθετικά: merphos thidiazuron dimethipin Αποξηραντικά α. Φυσικά: - β. Κυριότερα συνθετικά: diquat paraquat endothal sodium chlorate 4

14 Αντίδοτα ζιζανιοκτόνων α. Φυσικά: β. Κυριότερα συνθετικά: napthalic anhydrite R cyometrinil Αντιδιαπνευστικά α. Φυσικά: C 02 β. Κυριότερα συνθετικά: silicone 8-hydroxyquinoline chlormequat chloride polyvinyl chloride

15 1.2 ΑΥΞΙΝΕΣ Γενικά: Η φυσική αυξίνη ήταν η πρώτη φυτορρυθμισπκή ουσία που ανακαλύφθηκε. Ο όρος αυξίνη προέρχεται από την ελληνική λέξη αύξηση και, αρχικά, προτάθηκε για να περιγράφει εκείνη τη φυσική φυτορρυθμισπκή ουσία, που έχει την ιδιότητα να προκαλεί την κάμψη του κολεόπτιλου της βρώμης στην ομώνυμη δοκιμή (Avena test). Κατά τον Thímann, ορίζονται ως αυξίνες (auxins) οργανικές ενώσεις που σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις (< Μ) προάγουν την αύξηση των κυττάρων κατά μήκος του επιμήκους άξονά τους, όταν εφαρμόζονται σε ιστούς βλαστών των φυτών, που είναι όσο το δυνατόν απαλλαγμένοι από δικές τους ενδογενείς φυτορρυθμιστικές ουσίες, ενώ παράλληλα παρεμποδίζουν την επιμήκυνση των ριζών (4,7,12) Ιστορική αναδρομή: Αν και η ύπαρξη της αυξίνης ήταν γνωστή από τις αρχές του αιώνα μας, παρ όλα αυτά ο χημικός της προσδιορισμός σε καθαρή μορφή πραγματοποιήθηκε στα 1931 από τους Kogl και Haagen-Smit στην Utrecht της Ολλανδίας, όπου απομονώθηκε σε 33 It ανθρωπίνων ούρων μία ουσία με δράση στο κολεόπτυλο της βρώμης που την ονόμασαν αυξίνη Α. Οι ίδιοι ερευνητές, μαζί με τον Erxlebeu, το 1934 απομόνωσαν πάλι από ούρα τις ουσίες αυξίνη Α και Β και ετεροαυξίνη (heteroauxin). Η ετεροαυξίνη προσδιορίστηκε ότι δεν ήταν άλλη από το ΙΑΑ (indolo-3-acetic acid, ινδολοξικό οξύ). Το ΙΑΑ απομονώθηκε αργότερα από μαγιά μπύρας και από το μύκητα Rhizopus suinus. ινδολοξικό οξύ ΙΑΑ Η πρώτη αναφορά της παρουσίας του ΙΑΑ σε ανώτερα φυτά έγινε στα μέσα του αιώνα, το 1946, από τον A.J. Haagen-Smit και τους συνεργάτες του. Έκτοτε, έχει αναφερθεί η παρουσία του σε πολλά είδη φυτών. Έτσι, σήμερα είναι γενικά αποδεκτό ότι το ΙΑΑ είναι η κυριότερη- και ίσως η μόνη- φυσική αυξίνη στα ανώτερα φυτά, αλλά και σε ορισμένα βακτήρια. Άλλες ενώσεις, που δείχνουν τις ίδιες βιολογικές ιδιότητες με το ΙΑΑ, έχουν απομονωθεί σε ορισμένα φυτά. Οι περισσότερες από αυτές δεν είναι τίποτε άλλο παρά πρόδρομες ενώσεις του ΙΑΑ, που για να δράσουν πρέπει πρώτα να μετατραπούν σε ΙΑΑ (12) Συνθετικέο Αυξίνες: Υπάρχουν σήμερα πολλές συνθετικές ενώσεις που παρουσιάζουν βιολογική δράση παρόμοια με εκείνη του ΙΑΑ. Οι ενώσεις αυτές θεωρούνται συνθετικές αυξίνες. Οι συνθετικές αυξίνες κατά τον T.C. Moore διαφέρουν χημικά μεταξύ τους, αλλά μπορούν να ταξινομηθούν σε 5 μεγάλες ομάδες (12). 6

16 1. Ομάδα των Ινδολικών Οξέων (Indole acids): Σ αυτήν ανήκουν δύο πολύ γνωστές συνθετικές αυξίνες, το ινδολοπροπιονικό οξύ και το ινδολοβουτυρικό οξύ (IBA). CH2-CH2-COOH CH2-CH2- ch2-cooh ινδολοπροπιονικό οξύ ινδολοβουτυρικό οξύ (IBA) 2. Ουάδα των Ναφθαλινικών Οξέων (Naphthalene acids): Σ αυτήν ανήκουν επίσης γνωστές συνθετικές αυξίνες, το ναφθαλοξικό οξύ (ΝΑΑ) και το β-ναφθαλοξικό οξύ (β-νοα). 3. Ουάδα των Χλωροφαινοξικών Οξέων (Chlorophenoxy acids): Σ την ομάδα αυτήν ανήκουν συνθετικές αυξίνες που χρησιμοποιούνται και σαν ορμονικά ζιζανιοκτόνα, όπως το 2,4-D, το MPCA κ.ά. 2,4-D 2,4,5-Τ MCPA 4. Ομάδα των Βενζοϊκών Οξέων (Benzoic acids): Στην ομάδα αυτή ανήκουν τα 2,4,6-τριχλώροβενζοϊκά οξέα, καθώς και το dicamba που χρησιμοποιείται ως ζιζανιοκτόνο εναντίον δυσεξόντωτων πλατύφυλλων ζιζανίων. 2,4,6-ΤΙΒΑ 2,3,6-ΤΙΒΑ dicamba 7

17 5. Ο ιιάδα των Πικολινικών Οξέων (Picolinic acids): Στην ομάδα αυτή κατατάσσεται το ζιζανιοκτόνο picloram, καθώς και μερικά άλλα σύγχρονα εκλεκτικά ζιζανιοκτόνα picloram 1.3 ΒΙΟΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ ΑΥΞΙΝΗΣ Πρόδρομος για την βιοσύνθεση της αυξίνης στα φυτά θεωρείται το αμινοξύ τρυτποφάνη. Υπάρχουν δύο, κυρίως, τρόποι για να γίνει η βιοσύνθεση αυτή. Κατά τον πρώτο τρόπο η τρυτποφάνη μετατρέπεται σε ινδολοπυρουβικό οξύ μέσω διαφόρων ενζυμικών αντιδράσεων, που περιλαμβάνουν την οξειδωτική απαμίνωση. Από το ινδολοπυρουβικό οξύ με αποκαρβοξυλίωση σχηματίζεται ινδολοακεταλδεΰδη και στη συνέχεια, με οξείδωση της τελικής αλδεϋδικής ομάδας σχηματίζεται το ινδολοξικό οξύ (ΙΑΑ) (7,12). Κατά το δεύτερο τρόπο η τρυτποφάνη με αποκαρβοξυλίωση μετατρέπεται σε τρυπταμίνη και αυτή με την παρουσία αμινικής οξειδάσης μετατρέπεται σε ινδολοακεταλδεΰδη, που στη συνέχεια με οξείδωση της τελικής αλδεϋδικής ομάδας μετατρέπεται σε ινδολοξικό οξύ (4). Έχει αποδειχθεί, ότι στα φυτά επικρατεί ο ένας ή ο άλλος από τους δύο παραπάνω τρόπους βιοσύνθεσης του ΙΑΑ. Υπάρχουν όμως ενδείξεις, ότι σε ορισμένα φυτά μπορούν να λειτουργούν και οι δύο συγχρόνως. Εκτός από τους δύο αυτούς τρόπους βιοσύνθεσης της αυξίνης υπάρχουν και άλλοι, που λειτουργούν σε ορισμένα μόνο φυτά. Επίσης, πρέπει εδώ να αναφερθεί, ότι πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν, ότι ο ινδολικός δακτύλιος του ΙΑΑ δεν προέρχεται υποχρεωτικά από την τρυτποφάνη, αλλά συντίθεται κατά την πορεία της βιοσύνθεσης της αυξίνης. Έχει αποδειχθεί, ότι οι μηχανισμοί ελέγχου της συγκέντρωσης της αυξίνης στους φυτικούς ιστούς είναι αρκετά πολύπλοκοι και περιλαμβάνουν πολλές διεργασίες. Ένας από αυτούς τους μηχανισμούς φαίνεται ότι είναι και ο έλεγχος της βιοσύνθεσης της αυξίνης στα σημεία παραγωγής της (5). Στις φυτικές πρωτεΐνες υπάρχει η L-μορφή του αμινοξέος τρυτποφάνη. Έχει όμως βρεθεί, ότι και η D-τρυτποφάνη είναι συχνά εξίσου ή και περισσότερο δραστική ως πρόδρομος της αυξίνης, καθώς επίσης και ότι σε μερικά φυτά, όπως ο καπνός, μπορεί ενζυμικά να μετατραπεί η L-τρυτποφάνη σε D-τρυτποφάνη και το αντίστροφο (1,6). Η δυνατότητα ελέγχου από το φυτό τόσο των διαθέσιμων ποσοτήτων ελεύθερης τρυπτοφάνης στους διάφορους ιστούς, όσο και της μετατροπής της στη δραστική για την παραγωγή του ΙΑΑ D-μορφή συνιστούν μηχανισμούς ελέγχου της βιοσύνθεσης της αυξίνης κατά την παραγωγή της (10,15). Επιπροσθέτως, η ύπαρξη στα φυτά ορισμένων ενζύμων, όπως υπεροξειδασών και φαινολοξειδασών, τα οποία υπό ορισμένες συνθήκες καταστρέφουν την αυξίνη, δίνοντας προϊόντα βιολογικά αδρανή, όπως η ινδολοαλδεΰδη, δρα ως δικλείδα ασφαλείας, όταν η συγκέντρωση του ΙΑΑ υπερβεί τα φυσιολογικά, για το φυτό ή το συγκεκριμένο ιστό, όρια (6,10,15). Υπάρχουν ακόμα και αντιδράσεις αποτοξίνωσης των φυτών από το ΙΑΑ με το σχηματισμό συμπλοκών ενώσεών του με διάφορες άλλες ενώσεις που

18 υπάρχουν στο φυτό, όπως το ασπαρτικό οξύ, η ινοσιτόλη και η D-γλυκόζη (10,15). Θα μπορούσε ακόμα κανείς να υποθέσει, ότι η αδιάλειπτη παραγωγή αυξίνης στην κορυφή του βλαστού και η μετακίνησή της προς τα κάτω θα πρέπει να οδηγεί σε συσσώρευσή της σε κάποιο μέρος του φυτού. Πάντως, καμία τέτοια περιοχή συσσώρευσης δεν έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα και κατά συνέπεια, η αυξίνη θα πρέπει να καταστρέφεται ή να αδρανοποιείται ενδιαμέσως (10). Συμπερασματικά, μπορεί να ειπωθεί, ότι για τη βιοσύνθεση και τον έλεγχο των συγκεντρώσεων του ΙΑΑ υπάρχουν στα φυτά διαφορετικοί μηχανισμοί, ανάλογα με το είδος του φυτού. Διαφορές μπορεί να υπάρχουν ακόμη και μεταξύ διαφορετικών ιστών του ίδιου φυτού ή και μεταξύ των διαφόρων σταδίων ανάπτυξης, ενώ ακόμη είναι δυνατόν και στον ίδιο ιστό να λειτουργούν συγχρόνως περισσότεροι από ένας από τους μηχανισμούς αυτούς (10,12). 1.4 ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΥΔΡΟΛΥΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΤΟΥ ΙΑΑ Σύνθεση Η σύνθεση των παραγώγων ή συμπλοκών της αυξίνης (auxin conjugates) από το ενδογενές ΙΑΑ συμβαίνει τόσο στους αναπτυσσόμενους σπόρους, όσο και κάτω από συνθήκες που οδηγούν σε δραματικές αλλαγές του ρυθμού αύξησης. Μια άλλη αιτία σύνθεσης αυτών των παραγώγων μπορεί να είναι η εφαρμογή εξωγενούς αυξίνης. Η εφαρμογή ενός τέτοιου παραγώγου μπορεί, επίσης, να οδηγήσει στη σύνθεση και άλλων παραγώγων (Reinecke and Bandurski, 1990). α. Ενζυμική σύνθεση των συμπλοκών του ΙΑΑ στο Zea mays Το πρώτο βήμα στη σύνθεση της ομάδας των συμπλοκών IAA-1-O-beta-D-glucose αποτελείται από το ΙΑΑ και το UDPG. Το ΙΑΑ ακολούθως μετατρέπεται, με τρανσακυλίωση, σε myo-inositol και σχηματίζει lalnos, που με τη σειρά του σχηματίζει, ενζυμικά, γλυκοζίτες του ΙΑΑ με τη γαλακτόζη και την αραβινόζη (ΙΑΑmyo-inositol-galactoside και laa-myo-inositol-arabinose) (1,2,5,15). β. Σύνθεση των συμπλόκων ΙΑΑ-αμινοξέων To IAA-L-aspartate είναι πολύ διαδεδομένο στη φύση και είναι ενδογενές συστατικό των σπόρων της σόγιας. Σχηματίζεται εύκολα, όταν το ΙΑΑ εφαρμοστεί σε φυτικούς ιστούς, ενζυμικά όπως πιστεύεται, παρ όλο που δεν έχει επιτευχθεί η σύνθεσή του σε ενζυμικό σύστημα in vitro. Επίσης, τελευταία έχει αποδειχθεί η ύπαρξη σε μερικά ψυχανθή του ΙΑΑ-glutamate, καθώς και η σύνδεση του ΙΑΑ με μια γλυκοπρωτεΐνη ή με μικρού μήκους πεπτίδιο (2,15). γ. Σύνθεση του lndole-3-acetyl-epsilon-l-lysine Σε μερικούς κλώνους του βακτηρίου Pseudomonas savastanoi το ΙΑΑ που παράγεται από την τρυπτοφάνη αντιπροσωπεύει ένα μεταβατικό μόνο ενδιάμεσο προϊόν, μία που αυτό γρήγορα σχηματίζει το σύμπλοκο ΙΑΑ-lysine. Η σύνθεση του συμπλόκου ΙΑΑ-lysine απαιτεί την παρουσία L-lysine και ΑΤΡ, ενώ το ίδιο σύμπλοκο μεταβολίζεται περαιτέρω προς ένα νέο άγνωστο σύμπλοκο (5,12,15)

19 1.4.2 Υδρόλυση Πρόδρομος της αυξίνης στους σπόρους Όλη σχεδόν η γνώση πάνω στο θέμα της υδρόλυσης των συμπλοκών του ΙΑΑ για το σχηματισμό του ελεύθερου ΙΑΑ, προέρχεται από μελέτες που έχουν γίνει σε σπόρους και σε νεαρά φυτάρια. Έτσι δεν μπορούμε να ξέρουμε αν σε ώριμα φυτά συμβαίνει σύνθεση ή υδρόλυση συμπλοκών του ΙΑΑ ή αν οι διαδικασίες αυτές συνδέονται μόνο με την ωρίμανση και τη βλάστηση των σπόρων. Στο σύστημα των φυταρίων του Zea mays (γλυκός αραβόσιτος), ο εστέρας lalnos (indole-3-acetyl-myo-inositol) ανευρίσκεται τόσο στο σπόρο, όσο και στο βλαστό του αραβόσιτου. Είναι γνωστό ότι το I Al nos από το σπόρο εφοδιάζει με ελεύθερο ΙΑΑ το βλαστό. Σύμπλοκα βραδείας απελευθέρωσης Διάφορα σύμπλοκα του ΙΑΑ, τόσο εστέρες, όσο και αμίδια χρησιμοποιούνται ως μορφές βραδείας απελευθέρωσης του ΙΑΑ για τις καλλιέργειες ιστών. Φαίνεται ότι διάφορα σύμπλοκα του ΙΑΑ που υδρολύονται από ένζυμα με διαφορετική ευκολία και με μη αυξινικό τμήμα του συμπλόκου με διάφορο βαθμό λιποφιλίας, χρησιμοποιούνται για να παρέχουν στους διάφορους ιστούς και όργανα την απαιτούμενη κάθε φορά ποσότητα αυξίνης. Έτσι το μη αυξινικό τμήμα του συμπλόκου χρησιμοποιείται σαν ταχυδρομικός κώδικας για να φέρει το ΙΑΑ στην κατάλληλη διεύθυνση. Είναι λοιπόν προφανές ότι το βιολογικό αποτέλεσμα των συμπλοκών του ΙΑΑ εξαρτάται από την ικανότητά τους να απελευθερώνουν ΙΑΑ όταν εφαρμόζονται σε έναν ιστό. Έχει δε αποδειχθεί ότι η αύξηση που προκαλείται από την εφαρμογή τέτοιων συμπλοκών σε βλαστούς φασολιού εξαρτάται ποσοτικά από το βαθμό υδρόλυσης των συμπλοκών αυτών στους ιστούς των βλαστών. Ενζυμική υδρόλυση των συμπλόκων του ΙΑΑ Κατά την έναρξη της βλάστησης σπόρων αραβοσίτου λαμβάνει χώρα ενζυμική υδρόλυση των συμπλόκων του ΙΑΑ προς ελεύθερο ΙΑΑ. Το δεσμευμένο ΙΑΑ του σπόρου μπορεί επίσης να αποδεσμευτεί με υδρόλυση με αλκάλι. Ενζυμική υδρόλυση των συμπλόκων του ΙΑΑ συμβαίνει και σε ιστούς που εκχυλίζονται με αιθέρα ως αποτέλεσμα αυτόλυσης των ιστών αυτών από το διαλύτη. Παρά την ευκολία της ενζυμικής υδρόλυσης σε αυτή την περίπτωση είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί ενζυμική υδρόλυση των συμπλόκων του ΙΑΑ in vitro. Πρωτεάσες και εστεράσες, οι οποίες θα ήταν αναμενόμενο να προκαλούν υδρόλυση των συμπλόκων του ΙΑΑ με αμινοξέα, αποτυγχάνουν να το κάνουν. Υπάρχουν πάντως ενζυμικά παρασκευάσματα που υδρολύουν in vitro το laa-myo-inositol, καθώς και το ndole-3-acetyl-l-alanine. 1.5 ΣΗΜΕΙΑ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΑΥΞΙΝΩΝ Σήμερα πιστεύεται ότι η φυσική αυξίνη, καθώς και οι συνθετικές αυξίνες, δρουν σε κυτταρικό επίπεδο σε δύο διαφορετικά σημεία: το ένα είναι τα κυτταρικά τοιχώματα και το άλλο είναι ο μεταβολισμός του RNA (ριβοζονουκλεϊνικού οξέος) και των πρωτεϊνών του κυπάρου (1,6,10,12,13,15). -10-

20 1.6 ΤΡΟΠΟΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΑΥΞΙΝΩΝ Τα τελευταία χρόνια έχουν αναφερθεί κυρίως δύο θεωρίες για τον τρόπο δράσης των αυξινών. Η πρώτη αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 60 από τον Key και τους συνεργάτες του και ονομάζεται υπόθεση της έκφρασης των γονιδίων (gene expression hypothesis). Σύμφωνα με την θεωρία αυτή, η αυξίνη, δρώντας στα γονίδια, επιφέρει αλλαγές στη σύνθεση του RNA και των πρωτεϊνών (5,10,13). Η δεύτερη θεωρία, που ονομάζεται υπόθεση της οξίνισης των κυτταρικών τοιχωμάτων (wall acidification hypothesis), υποστηρίζει ότι η αυξίνη προκαλεί πτώση του ph των κυτταρικών τοιχωμάτων, διευκολύνοντας με αυτόν τον τρόπο την ολίσθηση των αλυσίδων της ξυλογλυκάνης κατά μήκος των μικροϊνιδίων της κυτταρίνης και, κατά συνέπεια, την επιμήκυνση των κυτταρικών τοιχωμάτων (12). Πιο πρόσφατα, μία τρίτη θεωρία αναπτύχθηκε από τον Vanderhoef. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, οι δύο πρώτες θεωρίες δεν είναι ασυμβίβαστες μεταξύ τους και, τελικά, για την επιμήκυνση των κυττάρων η αυξίνη δρα στο γενετικό κώδικα των κυττάρων, προκαλώντας αλλαγές στη δομή του RNA και των πρωτεϊνών, αλλά συγχρόνως δρα και στο ph των κυτταρικών τοιχωμάτων (1,6,10,15) Υπόθεση της Έκφρασης των Γονιδίων Υπάρχουν πολλές ενδείξεις, ότι για την επιμήκυνση των κυττάρων είναι απαραίτητη η συνεχής σύνθεση RNA και πρωτεϊνών. Εδώ, πρέπει να τονιστεί, ότι υπάρχουν σοβαρότατες διαφορές στα αποτελέσματα της δράσης της φυσικής αυξίνης (ΙΑΑ) και των συνθετικών αυξινών (π.χ. 2,4 D κ.ά.) πάνω σε ολόκληρα φυτά και πάνω σε μεμονωμένα τμήματα αυτών. Σύμφωνα με πειραματικά δεδομένα, η αυξίνη προκαλεί την αύξηση της σύνθεσης όλων των ειδών του RNA και ιδιαίτερα του r-rna ( ριβοσωμικού RNA) (2,6,13). Σύμφωνα, λοιπόν, με τα πειραματικά δεδομένα, το m-rna (αγγελιοφόρο RNA) είναι εκείνο που χρειάζεται για να διατηρηθεί για πολλές ώρες υψηλός ο ρυθμός της πρωτεϊνοσύνθεσης και της επιμήκυνσης των κυττάρων. Η χαλάρωση των κυτταρικών τοιχωμάτων, που θεωρείται απαραίτητη για την επιμήκυνση των κυττάρων και που προκαλείται από την αυξίνη, παρεμποδίζεται, επίσης, από τους παρεμποδιστές της σύνθεσης του RNA και των πρωτεϊνών (1,2,6,10). Επομένως, συνάγεται το συμπέρασμα, ότι η ικανότητα της αυξίνης να προωθεί την επιμήκυνση των κυττάρων στηρίζεται στη ρύθμιση της σύνθεσης των ειδικών, για κάθε περίπτωση, ριβοζονουκλεϊνικών οξέων (RNA) και, πιθανότατα, των m-rna, πράγμα που σημαίνει ότι η δράση της αυξίνης είναι η ειδική ενεργοποίηση γονιδίων στο στάδιο της αντιγραφής των αλυσίδων του m-rna. Τα RNA αυτά θα χρησιμεύσουν σαν μοντέλα για τη σύνθεση των απαραίτητων πρωτεϊνών, για τη συγκεκριμένη φυσιολογική δραστηριότητα (6,10). Αντιθέτους, υπάρχουν αντιδράσεις των φυτών στην εφαρμογή των αυξινών, που γίνονται τόσο γρήγορα και με τέτοιες συνθήκες, που αποκλείουν την υπόθεση της ενεργοποίησης των γονιδίων. Τέτοιες αντιδράσεις είναι η επιμήκυνση κολεόπτιλου, η αύξηση του ρυθμού της αναπνοής, η ροή του πρωτοπλάσματος σαν αντίδραση στην εφαρμογή του ΙΑΑ. Οι αντιδράσεις αυτές λέγονται ταχείες αυξινικές αντιδράσεις και ο χρόνος στον οποίο γίνονται αντιληπτές δεν είναι λογικά αρκετός, έτσι ώστε να αντιγράφει, να μεταφραστεί, να σχηματιστεί και να δράσει ένα ένζυμο, βάσει των διαδικασιών στις οποίες στηρίζεται η θεωρία της έκφρασης των γονιδίων ( 12) Υπόθεση της OEivionc των Κυτταρικών Τοιγωιιάτων Μετά από νέα πειραματικά δεδομένα της υπόθεσης της έκφρασης των γονιδίων τέθηκαν νέα ερωτήματα, όσον αφορά στον τρόπο δράσης της αυξίνης. Έτσι, μία νέα -11 -

21 θεωρία ήρθε να συμπληρώσει την προηγούμενη υπόθεση, η οποία υποστηρίζει, πως η αυξίνη ενεργοποιεί μία αντλία Η+, που βρίσκεται στην κυτταρική μεμβράνη. Η αντλία αυτή προκαλεί την πτώση του ρη των κυτταρικών τοιχωμάτων και τη διατήρησή του στο 5. Η πτώση του ρη έχει ως αποτέλεσμα την ενεργοποίηση ορισμένων ενζύμων, που προκαλούν με τη σειρά τους χαλάρωση των κυτταρικών τοιχωμάτων. Μετά το φαινόμενο αυτό λαμβάνει χώρα η επιμήκυνση του κυττάρου, λόγω σπαργής (10,12). Αποδείξεις, που στηρίζουν τη θεωρία αυτή, μπορούν να θεωρηθούν τα ακόλουθα: 1) Τμήματα κολεόπτιλου βρώμης και τμήματα βλαστού μπιζελιού και σόγιας επιμηκύνονται πιο γρήγορα σε χαμηλό ρη. 2) Η ικανότητα επιμήκυνσης των κυτταρικών τοιχωμάτων της βρώμης και του ηλίανθου αυξάνεται σε χαμηλά ρη. 3) Ορισμένα ένζυμα, που βρίσκονται πάνω στα κυτταρικά τοιχώματα, όπως οι γλυκοζιτάσες, δρουν σε χαμηλό ρη. Σημαντικό επιχείρημα υπέρ της υπόθεσης της οξίνισης των κυτταρικών τοιχωμάτων ήταν η ανακάλυψη, ότι και άλλες ουσίες με εντελώς διαφορετικό τρόπο δράσης από το ΙΑΑ, όπως η fusicoccin, προκαλούν χαλάρωση των κυτταρικών τοιχωμάτων με μείωση του ρη τους. Ο μηχανισμός πρόκλησης της οξίνισης των κυτταρικών τοιχωμάτων από την αυξίνη δεν έχει διερευνηθεί ακόμα πλήρως. Ένα μοντέλο του μηχανισμού αυτού έχει προταθεί από τον Hardin το Σύμφωνα με αυτό, η αυξίνη δρα στο πλασμόλυμα, το οποίο με τη σειρά του απελευθερώνει έναν άγνωστο παράγοντα που περιέχει. Ο παράγοντας αυτός αυξάνει τη δραστικότητα της πολυμεράσης του RNA. Ένα άλλο μοντέλο που προτάθηκε, ήταν να μεταδίδεται η δράση της αυξίνης στο πλασμόλυμα στον πυρήνα του κυττάρου με τη βοήθεια ενός υποδοχέα (receptor), που μπορεί να αντιδράσει με την πολυμεράση ορισμένου RNA. Με τον τρόπο αυτό δεσμεύεται η αντιγραφή του DNA και γίνονται ποσοτικές και ποιοτικές αλλαγές στη σύνθεση του RNA. Μπορεί να υποτεθεί ακόμα, ότι κατά την αντίδραση της αυξίνης με τον υποδοχέα ελευθερώνεται Η+προς το κυτταρικό τοίχωμα, γεγονός που οδηγεί στη χαλάρωση του τελευταίου (12). Κατά τον Vanderhoef, δύο είναι τα ευαίσθητα σημεία του τελευταίου μοντέλου: α) Η οξίνιση των κυτταρικών τοιχωμάτων, που προκαλείται από τη δράση της αυξίνης, δεν μπορεί να αποδειχθεί σε όλες τις ευαίσθητες στην αυξίνη αντιδράσεις, αλλά αυτό, βέβαια, ίσως είναι ατέλεια των μεθόδων που χρησιμοποιούνται για το σκοπό αυτό. β) Η επιμήκυνση, που προκαλείται από το χαμηλό ρη, δε μιμείται ακριβώς εκείνη που προκαλείται από τη δράση της αυξίνης, διότι η πρώτη είναι παροδική, ενώ η δεύτερη διαρκεί για μακρύτερο χρονικό διάστημα. Έτσι, κατά τον Vanderhoef, οι δύο υποθέσεις που προαναφέρθηκαν, δηλαδή της έκφρασης των γονιδίων και της οξίνισης των κυτταρικών τοιχωμάτων για τον τρόπο δράσης της αυξίνης, μπορούν να συνδυαστούν σε μία τρίτη υπόθεση, που έχει σαν βάση την παραδοχή, ότι η ίδια η αυξίνη ρυθμίζει και τη χαλάρωση των κυπαρικών τοιχωμάτων, αλλά και τον εφοδιασμό του κυττάρου με δομικά υλικά. -12-

22 1.7 ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΤΩΝ ΑΥΞΙΝΩΝ ΣΤΑ ΦΥΤΑ Από τη μελέτη των διαφόρων φαινομένων που οφείλονται στη δράση της φυσικής αυξίνης (ΙΑΑ) στα φυτά, όπως η επικράτηση του επάκριου οφθαλμού, οι επιστήμονες οδηγήθηκαν στην υπόθεση της πολικής μετακίνησης της αυξίνης. Η φυσική αυξίνη, καθώς και οι συνθετικές αυξίνες μετακινούνται σε παρεγχυματικούς ιστούς και σε αγγειώδεις ιστούς βασιπέταλα, δηλαδή από τη μορφολογική κορυφή προς τη μορφολογική βάση. Σε υπερβολικές συγκεντρώσεις, όμως, και ιδιαίτερα με την παρουσία υπερβολικών δόσεων φαινοξικών οξέων, όπως το 2,4-D, 2,4,5-Τ κ.ά. η κίνηση τους δεν είναι πολική. Προφανώς, σε τέτοιες περιπτώσεις κάποιες ποσότητες αυξινών μεταφέρονται μέσω των αγγείων του ξύλου και η βασιπεταλική κίνηση παύει να είναι και η μοναδική, αφού λαμβάνει χώρα και η ακροπεταλική κίνηση. Η πολική μετακίνηση των αυξινών στα φυτά φαίνεται ότι είναι λειτουργία που καταναλώνει ενέργεια, είναι ευαίσθητη στη θερμοκρασία και οι μεταβολικές διεργασίες που περιλαμβάνει είναι αερόβιες (12). Παλαιότερα είχε επικρατήσει η άποψη, ότι στις ρίζες η αυξίνη παράγεται στις κορυφές τους, δηλαδή όπως στους βλαστούς και μετακινείται επίσης βασιπέταλα, δηλαδή από τις ρίζες στο βλαστό. Τελευταία, όμως, αποδείχθηκε πως δεν συμβαίνει αυτό, αλλά η πολικότητα της μετακίνησης της αυξίνης στη ρίζα είναι ακροπεταλική, δηλαδή προς την κορυφή της ρίζας και η προέλευσή της είναι πάντα από την κορυφή του βλαστού. Πιθανολογείται ότι η αυξίνη τελικά καταστρέφεται στις ρίζες, οι οποίες, όπως είναι γνωστό, είναι πολύ ευαίσθητες στη δράση της, αφού τα επίπεδα συγκέντρωσης του ενζύμου υπεροξειδάση, που καταστρέφει το ΙΑΑ, είναι πολύ υψηλά στα φυτικά αυτά όργανα. Υπάρχουν πολλές υποθέσεις για το ποιος είναι ο μηχανισμός της πολικής μετακίνησης των αυξινών. Η πιο παλιά από αυτές είναι εκείνη που αναφέρεται στην ύπαρξη διαφοράς ηλεκτρικού δυναμικού, που αναπτύσσεται στα διάφορα όργανα ή τμήματα των φυτών, που βρίσκονται μεταξύ της βάσης και της κορυφής. Άλλες υποθέσεις αποδίδουν την πολική μετακίνηση στην ύπαρξη ηλεκτρικού πεδίου ή στην ύπαρξη ενός μηχανισμού, που προκαλεί την κατά προτίμηση έκκριση από το ένα άκρο ενός κυττάρου περισσότερης αυξίνης απ ότι από το άλλο άκρο. Η αυξίνη που παράγεται στην κορυφή των βλαστών μετακινείται προς τα κάτω μέσω της περιοχής επιμήκυνσης, με μία ταχύτητα που κυμαίνεται μεταξύ 10-15ηπη/ώρα. Η ταχύτητα αυτή είναι πολύ μικρότερη από την αντίστοιχη της μετακίνησης των διαφόρων ουσιών στα αγγεία του ξύλου και του φλοιού, που μπορεί να φτάσει έως και το 1m/ώρα (4,10,12). Η συγκέντρωση του καθοδικού ρεύματος της αυξίνης καθορίζει και το ρυθμό αύξησης του ιστού. Αν η κορυφή αποκοπεί, τότε και ο ρυθμός αύξησης ανακόπτεται μέσα σε λίγα λεπτά και επανέρχεται με την επαναχορήγηση αυξίνης στην κορυφή ( 12). 1.8 ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΑΥΞΙΝΩΝ ΣΤΙΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΦΥΤΟΥ Αύξηση κατά υήκοο Όταν εφαρμοστεί εξωγενής αυξίνη σε απομονωμένα τμήματα φυτών, παρατηρείται μία αύξηση στο ρυθμό επιμήκυνσής τους. Αντίθετα, όταν ίδιες συγκεντρώσεις αυξίνης εφαρμοστούν σε ολόκληρα φυτά, παρατηρούνται σχετικά μικρές επιδράσεις. -13-

23 Όταν εφαρμοστεί εξωγενής αυξίνη σ ένα απομονωμένο τμήμα φυτού, η αύξηση της συγκέντρωσης συνεπάγεται αύξηση της επιμήκυνσης μέχρι ενός ορίου, πέρα από το οποίο η επί πλέον αύξηση της συγκέντρωσης έχει ως αποτέλεσμα την παρεμπόδιση στην αύξηση Ριζοβολία Όταν εφαρμοστεί αυξίνη σ ένα αποκομμένο βλαστικό τμήμα, τότε η πολική μετακίνησή της προκαλεί γρήγορα μια συγκέντρωσή της στη βάση του βλαστού. Εκεί, μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, το οποίο ποικίλει ανάλογα με το φυτικό είδος, η συγκεντρωμένη αυξίνη θα προκαλέσει τη δημιουργία κάλλου, ή μιας διόγκωσης που περιέχει πολλά παρεγχυματικά κύτταρα, τα οποία παρήχθησαν ή από νεοδημιουργηθέντα μεριστωματικά κέντρα ή από ενεργοποίηση ήδη υπαρχόντων. Από την ενεργοποίηση κυττάρων του καμβίου σχηματίζονται και τυχαίες ρίζες, κυρίως με τη δράση συνθετικών αυξινών, όπως είναι το ινδολοβουτυρικό οξύ (IBA) Δοαστηριοποίησπ του καμβίου Μια άλλη ιδιότητα που έχει η αυξίνη είναι η δραστηριοποίηση του καμβίου των ξυλωδών φυτών και ιδιαίτερα των δένδρων. Το κάμβιο σταματά τη δραστηριότητα του το φθινόπωρο ως αντίδραση στη μείωση της φωτοπεριόδου, αλλά και λόγω συσσώρευσης του αμπσισικού οξέος, το οποίο δρα ως παρεμποδιστής της αύξησης. Την άνοιξη, η επανάληψη της καμβιακής δραστηριότητας εντοπίζεται πρώτα κάτω από περιοχές σύνθεσης αυξίνης, όπως είναι οι αναπτυσσόμενοι οφθαλμοί. Η τεχνητή έγχυση ή εφαρμογή αυξίνης στο κάμβιο υποκινεί τη δραστηριοποίησή του για το σχηματισμό ξύλου. Το ξύλο (Xylem) είναι φυτικός ιστός, ο οποίος αποτελείται από τραχείδες, αγγεία, παρεγχυματικά κύτταρα και στηρικτικές ίνες. Η διαφοροποίηση των τραχεϊδών συνίσταται στην έντονη πάχυνση των κυτταρικών τοιχωμάτων, έτσι ώστε να αντέχουν στην πίεση του νερού και στην απώλεια του πρωτοπλάσματος και να μην υπάρχει εμπόδιο στη ροή του νερού. Μια καταβολή φύλλων μπορεί να υποκινήσει τη διαφοροποίηση του πρωτογενούς μεριστώματος, που παράγει τους πρωτογενείς αγωγούς ιστούς και το ξυλώδες κάμβιο που καταλήγουν σε αυτή, και η ικανότητα αυτή της φυλλικής καταβολής μπορεί να υποκατασταθεί με την εξωγενή εφαρμογή αυξίνης. Επίσης, τραυματισμός στο βλαστό που αποκόπτει μια αγγειώδη δεσμίδα έχει ως αποτέλεσμα την έναρξη κυτταρικής διαίρεσης και διαφοροποίησης στις τραχείδες από κύτταρα του παρεγχύματος σε μία περιοχή γύρω από το τραύμα, με σκοπό την αποκατάσταση της διακοπής. Η διαδικασία αυτή απαιτεί παροχή αυξίνης, που φυσιολογικά μετακινείται πολικά από τα φύλλα που βρίσκονται άνωθεν του τραύματος. Σε περίπτωση που τα φύλλα έχουν αποκοπεί πριν τον τραυματισμό, η αναγέννηση δεν γίνεται, ενώ τα φύλλα μπορούν να υποκατασταθούν από εφαρμογή της αυξίνης στην τομή του μίσχου του φύλλου Επικράτηση του ακραίου οφθαλυού Η αυξίνη φαίνεται ότι επηρεάζει τον ανταγωνισμό μεταξύ των διαφόρων οφθαλμών του βλαστού. Σε φυτά, στα οποία η επικράτηση του ακραίου οφθαλμού είναι πολύ ισχυρή, μόνο ο ακραίος αυτός οφθαλμός εκπτύσσεται, ενώ οι άλλοι παραμένουν σε λανθάνουσα κατάσταση. Στην περίπτωση που αφαιρεθεί ο ακραίος οφθαλμός ή νεκρωθεί ένας ή περισσότεροι από τους κατώτερους, θα αρχίσουν να εκπτύσσονται και τελικά, ένας από αυτούς θα αντικαταστήσει τον επάκριο γενόμενος αυτός τέτοιος και επικρατώντας έναντι των άλλων. Αν, αμέσως μετά την αφαίρεση του αρχικού ακραίου, γίνει εφαρμογή αυξίνης στην τομή, κανένας από τους κατώτερους -14-

24 οφθαλμούς δεν θα εκπτυχθεί, γεγονός που αποδεικνύει το ρόλο που διαδραματίζει η αυξίνη στο φαινόμενο της επικράτησης του ακραίου οφθαλμού. Θα πρέπει εδώ να επισημανθεί, ότι η σχετική αποτελεσματικότητα της επικράτησης του ακραίου οφθαλμού επί των πλαγίων ποικίλει ανάλογα με την απόσταση κάθε πλάγιου από την κορυφή, την ηλικία του φυτού, το γονότυπο, τη θρέψη και άλλους παράγοντες του περιβάλλοντος. Λίγες ώρες από την καταστροφή του επάκριου οφθαλμού αρχίζει στα περισσότερα φυτά η ενεργοποίηση του αμέσως κατώτερου πλάγιου οφθαλμού. Ένα από τα πρώτα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα σε αυτήν την ενεργοποίηση είναι η διαφοροποίηση των ξυλωδών αγγείων, για το σχηματισμό μιας σύνδεσης μεταξύ του οφθαλμού και των αγωγών ιστών. Ο σχηματισμός της σύνδεσης αυτής πριν την καταστροφή του επάκριου παρεμποδίζεται από την παραγόμενη απ αυτόν αυξίνη. Η παραγόμενη στον κορυφαίο οφθαλμό αυξίνη μπορεί να προκαλεί και την οριζόντια ή υπό γωνία - σε σχέση με την κατακόρυφο - αύξηση πλαγίων οργάνων, όπως οι βλαστοί, τα φύλλα, τα ριζώματα και οι υπόγειοι βλαστοί σε κατεύθυνση που είναι διαφορετική από αυτήν του κυρίως βλαστού. Αφαίρεση του κυρίως βλαστού ακολουθείται συχνά από κάμψη προς τα πάνω ενός γειτονικού, που αναλαμβάνει το ρόλο του κύριου βλαστού Σχηματισμός του καρπού Ένα άλλο φαινόμενο που υποκινείται από τη δράση της αυξίνης είναι η διόγκωση της ωοθήκης και η μετατροπή της σε καρπό. Υπό κανονικές συνθήκες, μετά τη γονιμοποίηση τα τοιχώματα της ωοθήκης, τα οποία σε τελικό στάδιο θα δώσουν το όργανο που λέγεται καρπός, διεγείρονται σε μία μεγάλων διαστάσεων αύξηση, που επιτυγχάνεται τόσο με πολλαπλασιασμό, όσο και με αύξηση του μεγέθους των κυττάρων. Ο ρόλος της αυξίνης στη φάση αυτή αποδεικνύεται σημαντικός, από το γεγονός ότι η περιεκτικότητα σε αυξίνη τόσο της ωοθήκης, όσο και του καρπού, αυξάνεται κατακόρυφα κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας. Η εφαρμογή συνθετικών αυξινών στη φάση αυτή μπορεί να επιταχύνει, σε ορισμένες περιπτώσεις, τη φυσιολογική γονιμοποίηση ή ακόμα και να υποκαταστήσει, σε άλλες, τη φυσιολογική επικονίαση Παρανωνή του αιθυλενίου Έχει αποδειχθεί, ότι η αυξίνη επιδρά επίσης στους μηχανισμούς παραγωγής του αιθυλενίου, μιας φυτορρυθμιστικής ουσίας, που συντελεί κυρίως στην ωρίμανση των καρπών, αλλά και σε άλλα φαινόμενα, όπως η επικράτηση του ακραίου οφθαλμού Καταπολέμηση των ζιζανίων Οι συνθετικές αυξίνες χρησιμοποιούνται σε μεγάλη έκταση για την καταπολέμηση των ζιζανίων στις γεωργικές εκτάσεις. Από οικονομική άποψη αποτελούν την κύρια πρακτική χρήσης των ρυθμιστών αυξήσεως σήμερα. Αν και υπάρχουν αρκετές συνθετικές ουσίες, οι φαινοξυ-αυξίνες, όπως το 2,4-D και τα χημικά του παράγωγα είναι οι σπουδαιότεροι παράγοντες καταπολέμησης ζιζανίων Τροπισμοί Τα φυτά χρησιμοποιούν το σύστημα της ανισομερούς ροής στις δύο πλευρές ενός βλαστού για να κατευθύνουν την αύξησή τους, αντιδρώντας σε παράγοντες του περιβάλλοντος. Οι κάμψεις που προκαλούνται στο φυτό- σε βλαστούς ή ρίζες- σαν αντίδραση σε αυτούς τους παράγοντες λέγονται τροπισμοί (tropic curvatures) και περιλαμβάνουν το γεωτροπισμό, το φωτοτροπισμό και το θιγμοτροπισμό. Φαίνεται ότι, η δράση της αυξίνης είναι καθοριστικής σημασίας στην εκδήλωση των τροπισμών. -15-

25 Στο νεωτοοπισυό έχει διατυπωθεί από παλαιότερα η υπόθεση, ότι εξειδικευμένοι αμυλόκοκκοι, που ονομάζονται στατόλιθοι (statoliths), είναι τα αισθητήρια όργανα του φυτού όσον αφορά στην αίσθηση της βαρύτητας και βρίσκονται σε γαιοευαίσθητες περιοχές των φυτικών οργάνων, που μετακινούνται όταν τα όργανα αυτά αλλάξουν θέση ως προς την κατακόρυφο. Μετά την έκθεση ενός φυτικού οργάνου στο ερέθισμα της βαρύτητας, για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από το απαραίτητο ελάχιστο, αρκετό για να προκληθεί μετακίνηση των στατολίθων, αναπτύσσεται κατά πλάτος αυτού του οργάνου ηλεκτρικό πεδίο έως 100mV και η υπό διέγερση πλευρά του οργάνου φορτίζεται θετικά. Υπό την επίδραση του ηλεκτρικού αυτού πεδίου γίνεται ανισομερής κατανομή της αυξίνης στις δύο πλευρές του γαιοευαίσθητου οργάνου, προκαλώντας την κάμψη του. Σύμφωνα με μία άλλη θεωρία, για την εκδήλωση του φαινομένου του φωτοτοοπισυού είναι υπεύθυνη μία χρωστική, που συγκεντρώνεται κάτω από την κορυφή του κολεόπτιλου ή του βλαστού. Απορρόφηση της κυανής περιοχής του φάσματος του φωτός τροποποιεί τη χρωστική κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να επιβραδύνεται η μεταφορά της αυξίνης. Διάχυτο φως ερχόμενο από μία πλευρά του άξονα του φυτού έχει ως αποτέλεσμα την ενεργοποίηση περισσότερης χρωστικής στη φωτιζόμενη, παρά στη σκιαζόμενη πλευρά. Έτσι, λιγότερη αυξίνη μετακινείται προς τη φωτιζόμενη πλευρά, με αποτέλεσμα την εμφάνιση της χαρακτηριστικής κάμψης της κορυφής του βλαστού προς το φως. Από πειραματικά δεδομένα προκύπτει, ότι προκαλείται διπλασιασμός στην ποσότητα της μετακινούμενης αυξίνης στη σκιαζόμενη πλευρά σε σχέση με τη φωτιζόμενη. Το συνολικό, όμως, ποσό της αυξίνης που μετακινείται προς τα κάτω είναι το ίδιο, όπως και στους μάρτυρες που αναπτύσσονται στο σκοτάδι. Κατά συνέπεια, κατά τη θεωρία αυτή, ο φωτοτροπισμός δεν συνδέεται κανονικά με καταστροφή της αυξίνης (7,12). Θινυοτροπισυός είναι η ικανότητα που έχουν όργανα ορισμένων φυτών να κάμπτονται προς ή από ένα σημείο στο οποίο εφαρμόζεται μηχανικό ερέθισμα, προκαλώντας ασύμμετρη κατανομή της αυξίνης στην εσωτερική και εξωτερική πλευρά του ευαίσθητου οργάνου. -16-

26 2.1 ΑΓΓΕΛΙΚΗ Pittosporum tobira Ait. ή P. sinensis Dorn. (Oik. Pittosporaceae) Ιστορική ανασκόπηση : Στο γένος Pittosporum περιλαμβάνονται περί τα είδη ημιανθεκτικών αειθαλών δένδρων και θάμνων, ιθαγενή των τροπικώνυποτροπικών χωρών της Ασίας, της Αφρικής και κυρίως της Αυστραλίας. Είναι θάμνος αειθαλής ή δενδρύλλιο, ιθαγενές της Κίνας και Ιαπωνίας (3,9,11) ΠερινοαΦή: Η Αγγελική είναι θάμνος αειθαλής που αναπτύσσεται σε ύψος 2-3 m, αλλά με κατάλληλο κλάδεμα μπορεί να φθάσει το ύψος των 6 m. Έχει σχήμα μάλλον σφαιρικό, πεπλατυσμένο, με αναλογία πλάτος: ύψος 2:3. Οι βλαστοί είναι ξυλώδεις, κυκλικής διατομής, διακλαδιζόμενοι, ενώ τα φύλλα της είναι απλά, λεία, με στιλπνή επιφάνεια, παχιά, δερματώδη, ακτινοειδή με μήκος 4-8 cm και πλάτος 2-4 cm, χρώματος σκούρου πράσινου. Παρατηρείται εύκολα η κεντρική νεύρωση. Τα άνθη είναι συχνά αρωματικά και σχηματίζονται σε μασχαλιαίες ή επάκριες θέσεις, σε σχηματισμούς σύνθετου σκιαδιού ή σκιαδιόμορφων βότρεων. Είναι σωληνοειδή ή κωνοειδή, λευκά ή λευκοκίτρινα, διαμέτρου mm. Τελευταία, έχουν δημιουργηθεί ποικιλίες με πορτοκαλόχρωμα άνθη. Ανθίζει κατά τους μήνες Απρίλιο-Ιούνιο και έχει εύρος άνθισης/ ανθοφορίας ημέρες. Ο καρπός είναι δερματώδης κάψα, ωοειδής, γωνιώδης, πυκνή και τριχωτή, μήκους 12 mm, με κόκκινα σπέρματα και ιξώδη χυμό Πολλαπλασιασυόσ Πολλαπλασιάζεται με σπόρο, που στρωματώνεται το φθινόπωρο, αφού απομακρυνθεί το ιξώδες περικάρπιο. Θα πρέπει, δηλαδή, να τριφτούν οι σπόροι με στεγνή άμμο. Σπέρνεται την Άνοιξη. Τον πρώτο χρόνο τοποθετούνται τα νεαρά φυτά σε γλάστρες, που περιέχουν μίγμα κηποχώματος, φυτοχώματος, τύρφης και άμμου. Τα επόμενα 2-3 χρόνια καλλιεργούνται σε γλάστρες των cm, που περιέχουν το ίδιο μίγμα και διατηρούνται σε ψυχρό κασόνι. Το φύτεμα στην οριστική θέση γίνεται κατά τον Απρίλιο-Μάιο. Επίσης, πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα μαλακού ξύλου και εναέριες καταβολάδες. Τα μοσχεύματα, μήκους 8cm, κόβονται κατά το Μάιο-Ιούνιο από πλευρικά κλαδιά ημιώριμα, με τμήματα παλαιότερου ξύλου και τοποθετούνται για ριζοβολία σε μίγμα από άμμο και τύρφη σε αναλογία 1:1 και σε θερμοκρασία UC. Τα μοσχεύματα που ριζοβολούν διατηρούνται μέχρι την επόμενη άνοιξη σε γλάστρες με μίγμα φυτοχώματος, τύρφης, άμμου και κηποχώματος. Κατά τον Απρίλιο-Μάιο γίνεται η φύτευση στην οριστική θέση για τα είδη με γρήγορη ανάπτυξη, όπως το Πιττόσπορο το λεπτόφυλλο (Ρ. tenuifolium), ενώ τα υπόλοιπα διατηρούνται για ακόμη ένα χρόνο (9,11) Καλλιέονεια: Το γένος του Pittosporum καλλιεργείται σε όλα τα εδάφη, αλλά το συγκεκριμένο ευδοκιμεί σε εδάφη που είναι ελαφριά, ημισκιερά, τακτικά αρδευόμενο και κανονικά λιπαινόμενα. Μεταφυτεύεται πάντα με «μπάλα χώματος», κατά προτίμηση το φθινόπωρο και το χειμώνα. Συνιστάται να αφαιρούνται τα ξερά κλαδιά και οι υπερώριμες ταξιανθίες και ταξικαρπίες του. Με κατάλληλο κλάδεμα διαμορφώνεται και σε δένδρο. Είναι φυτό ανθεκτικό στην ξηρασία, αλλά και στα υδροσταγονίδια της θαλάσσης, τα οποία μεταφέρουν το αλάτι της θάλασσας στα φύλλα και το βλαστό (3,9,11). -17-

27 2.1.5 Ποικιλίες: Αναφέρονται δύο κυρίως ποικιλίες: var. Variegatum var. Wheeler1s Dwarf (9) Εγθοοί - Ασθένειες: Είναι ανθεκτικό φυτό στις μυκητολογικές και εντομολογικές προσβολές. -18-

28 2.2 AANTANA Lantana camara L. (Οικ. Verbenaceae) Ιστορική ανασκόπηση : Κατάγεται από την τροπική Αμερική και είναι ιθαγενές της Τζαμάικα. Ανακαλύφθηκε αρχικά στη Βραζιλία από το βοτανολόγο William Pisón. Ο Λιναίος έδωσε το όνομα Lantana aculeata εξ αιτίας των ακανθοειδών βλαστών (9) Περινοαφή : Η λαντάνα είναι θάμνος αειθαλής, που αναπτύσσεται γρήγορα, φτάνοντας σε ύψος 1-2 m με πυκνή - κανονική βλάστηση. Έχει σχήμα ακανόνιστο, διότι οι βλαστοί του αναπτύσσονται προς όλες τις κατευθύνσεις. Οι βλαστοί έχουν τετραγωνική διατομή και είναι ακανθοφόροι, ενώ αντίθετα τα φύλλα του είναι ωοειδή, επιμήκη και καρδιόσχημα, οξύληκτα, οδοντωτά, αδρότριχα, σκληρά στην αφή. Οι νευρώσεις στα φύλλα είναι εμφανείς. Φύλλα, αλλά και καρποί, είναι τοξικά. Τα άνθη είναι μικρά, σωληνοειδή, σε ταξιανθία ημισφαιρικών κεφαλών ή κορύμβου και έχουν διάφορα χρώματα - κίτρινο, πορτοκαλί κ.ά. - στην αρχή και κατόπιν, αποκτούν χρώμα κόκκινο ιώδες. Ο κάλυκας είναι πολύ μικρός και η στεφάνη συμπέταλη με 4-5 βαθείς λοβούς. Έχει 4 στήμονες, διδύναμους, που φύονται από το σωλήνα της στεφάνης έγκλειστοι. Η ωοθήκη είναι δίχωρη και ο καρπός είναι δρύπη με δύο σπέρματα. Ανθίζει από τα μέσα Απριλίου μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου, έχει δηλαδή μεγάλο εύρος ανθοφορίας, περίπου 6-7 μήνες. Κατά άλλους, σε κλειστό χώρο ανθίζει νωρίς την άνοιξη ή ακόμα και το χειμώνα. Όταν βρίσκεται στην ύπαιθρο, ανθίζει από την αρχή της άνοιξης έως το φθινόπωρο. Τα άνθη, κυρίως, και τα φύλλα λιγότερο έχουν δριμύ άρωμα, σε πολλούς δυσάρεστο. Ο καρπός, που είναι δρύπη, είναι στην αρχή πράσινος και όταν ωριμάσει μπλε σκούρος (3,9,11) Πολλαπλασιασιιός : Πολλαπλασιάζεται με σπόρο και με μοσχεύματα σκληρού ή μαλακού ξύλου στην υδρονέφωση, υπό την επίδραση ορμονών ριζοβολίας. Η σπορά γίνεται το Φεβρουάριο σε δοχεία που περιέχουν ειδικό μίγμα για σπόρους, σε θερμοκρασία 16 C. Όταν καταστεί δυνατόν, τα νεαρά φυτά διαχωρίζονται σε γλάστρες διαμέτρου 6-8cm, όπου παραμένουν έως ότου σκληραγωγηθούν και κατόπιν μεταφυτεύονται σε άλλη γλάστρα. Τα μοσχεύματα (μήκους 8 cm) κόβονται τον Αύγουστο από νεαρά κλαδιά και τοποθετούνται για ριζοβολία σε μίγμα από άμμο - τύρφη σε αναλογία 1:1 και θερμοκρασία υποστρώματος C. Τα μοσχεύματα που ριζοβολούν διατηρούνται σε γλάστρες μέχρι την επόμενη άνοιξη, οπότε τοποθετούνται σε μίγμα φυτοχρώματος, τύρφης, άμμου και κηποχώματος. Κατά το Φεβρουάριο - Μάρτιο γίνεται ελαφρύ κορυφολόγημα για να υποβοηθηθεί η ανάπτυξη των πλαγίων κλαδίσκων Καλλιέονεια : Το φυτό της λαντάνας καλλιεργείται σε φυτοδοχεία με πλούσιο μίγμα. Το χειμώνα χρειάζονται μέτριο πότισμα, ώστε να διατηρείται υγρό το χώμα της και θερμοκρασία 7 UC. Την άνοιξη πρέπει να αυξάνεται η θερμοκρασία στους C. Το καλοκαίρι τα ποτίσματα πρέπει να είναι πολλά, να αερίζεται καλά και η ατμόσφαιρα να είναι αρκετά υγρή. Τα φυτά πρέπει να τοποθετούνται σε προσήλια μέρη. Ευδοκιμεί σε όλα τα εδάφη με ρη 6-8, αρκεί να αρδεύεται και να λιπαίνεται κανονικά. Είναι ανθεκτικό φυτό στα μικροσταγονίδια της θάλασσας, τα οποία μεταφέρουν το αλάτι στα φύλλα και το βλαστό. Είναι ευπαθές στο ψύχος, γι αυτό και δεν καλλιεργείται στη Β. Ελλάδα, αντιθέτους, όμως, αντέχει στην ξηρασία και τη ζέστη και προσαρμόζεται πολύ εύκολα. -19-

29 2.2.5 Ποικιλίες : var. crocea: άνθη κιτρινωπά var. mista: άνθη εξωτερικά κίτρινα, που εξελίσσονται σε κόκκινα, τα οποία εσωτερικά αρχικά είναι κίτρινα και εξελίσσονται σε πορτοκαλί var. mutabilis: εξωτερικά λευκά άνθη, στο κέντρο κίτρινα και ενδιαμέσως ροζ - λιλά var. nínea: άνθη λευκά με ελαφρό μπλε προς το κέντρο var. sanguínea: άνθη αρχικά κίτρινα, έντονα κόκκινα (9,11) Εχθροί - Ασθένειες : Η λαντάνα μολύνεται από τους μύκητες Medioda ecokeana, Alternaría sp., Puccinia lantanae και Fusarium sp. Προσβάλλεται, επίσης, από αφίδες (Cerataphis lataniae), από αλευρώδεις (Tríaleurodes raporaríorum) και από νηματώδεις, καθώς και από τετράνυχο (3,9,11)

30 2.3 ΚΥΔΩΝΙΑΣΤΡΟ Cotoneaster microphyllus (Οικ. Rosaceae) Ιστορική ανασκόπηση: Είναι θάμνος αειθαλής, ιθαγενές των Ιμαλαΐων Περιγραφή: Το κυδωνίαστρο είναι θάμνος αειθαλής που αναπτύσσεται σε ύψος cm. Είναι ακανόνιστου σχήματος, με χαμηλά κλαδιά, τα οποία περιπλέκονται μεταξύ τους, και απλώνεται στο έδαφος. Έχει πλάτος κατά πολύ μεγαλύτερο από το ύψος του και βλάστηση χαμηλή, πυκνή και ζωηρή. Ο βλαστός του είναι κυκλικής διατομής, πολύ λεπτός (περίπου 3-6 mm), ενώ έχει πολυάριθμα φύλλα, τα οποία είναι ωοειδή και ακτινοειδή, μήκους 6-8 mm, στιλπνά, χρώματος σκούρου πράσινου και κοκκινωπού. Οι νευρώσεις του είναι ευδιάκριτες. Τα άνθη είναι μικροσκοπικά, λευκορόδινα, πενταπέταλα, διαμέτρου 8-10 mm, σε όλο το μήκος του βλαστού. Ο καρπός είναι μηλοειδής, σχεδόν σφαιρικός, μεγέθους μπιζελιού, χρώματος έντονου κόκκινου, εμφανίζεται σε όλο το βλαστό και σε ταξικαρπίες βότρυ. Παραμένουν μέχρι και τα τέλη Μάίου. Ανθίζει την άνοιξη, Απρίλιο-Μάιο και έχει εύρος άνθησης ημέρες (3,9,11) Πολλαπλασιασυόο: Συνήθως το κυδωνίαστρο πολλαπλασιάζεται με σπόρο, ο οποίος έχει ανάγκη από μεθωρίμανση, ημέρες σε θερμοκρασία 4-5 C. Η σπορά γίνεται κατά θέσεις. Κατά τον πρώτο χρόνο τοποθετούνται τα νεαρά φυτά σε γλάστρες, που περιέχουν μίγμα κηποχώματος, φυτοχώματος, τύρφης και άμμου. Τα επόμενα 2-3 χρόνια καλλιεργούνται σε γλάστρες cm που περιέχουν το ίδιο μίγμα. Το φύτεμα στην οριστική θέση γίνεται την άνοιξη κατά τους μήνες Απρίλιο- Μάιο. Επίσης με μεγάλη επιτυχία πολλαπλασιάζεται και με μοσχεύματα μαλακού ξύλου. Τα μοσχεύματα του μαλακού ξύλου (μήκους 8 cm) κόβονται κατά τον Ιούνιο - Σεπτέμβριο και, κατόπιν, τοποθετούνται σε μίγμα τύρφης και περλίτη σε αναλογία 1:1 και σε θερμοκρασία UC, αφού εμβαπτιστούν σε διάλυμα φυτορρυθμιστικών ουσιών, όπως το IBA. Εξ ίσου καλά αποτελέσματα δίνει και το ΝΑΑ. Τα μοσχεύματα που ριζοβολούν διατηρούνται μέχρι την επόμενη άνοιξη σε γλάστρες, με μίγμα φυτοχώματος, τύρφης, άμμου και κηποχώματος. Κατά την άνοιξη γίνεται και η φύτευση στην οριστική θέση Καλλιέργεια: Το κυδωνίαστρο καλλιεργείται σε όλα τα εδάφη, αλλά ευδοκιμεί κυρίως σε αποστραγγιζόμενα εδάφη, με κανονική άρδευση και λίπανση. Μεταφυτεύεται πάντα με «μπάλα χώματος», το φθινόπωρο ή το χειμώνα. Είναι ανθεκτικό φυτό στις χαμηλές θερμοκρασίες, γι αυτό και καλλιεργείται και στη Βόρεια Ελλάδα, όπου αντέχει μέχρι και σε θερμοκρασίες -25 C. Επίσης, το φυτό είναι ανθεκτικό στα υδροσταγονίδια της θάλασσας, τα οποία μεταφέρουν το θαλασσινό αλάτι στο βλαστό και τα φύλλα Εχθροί - Ασθένειες: Το κυδωνίαστρο είναι ανθεκτικό στις μυκητολογικές και εντομολογικές προσβολές

31 2.4 ΚΥΠΑΡΙΣΣΙ ΟυρΓβεευε εβπιρβγνίγβηε Ι_. (Οικ. ΟυρΓβεβθοβθβ) Ιστορική ανασκόπηση: Το γένος των κυπαρισσιών περιλαμβάνει 20 περίπου είδη των εύκρατων και παρατροπικών χωρών του βορείου ημισφαιρίου. Κατάγεται από τη Μεσόγειο, Δ. Ασία, Ν. Ευρώπη. Στη χώρα μας απαντάται αυτοφυές στην Κρήτη, τη Ρόδο και σε λίγα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου. Καλλιεργείται από τα αρχαία χρόνια, διότι οι αρχαίοι έλληνες θεωρούσαν το κυπαρίσσι ιερό φυτό του θεού Πλούτωνα (Άδη). Αργότερα, οι χριστιανοί το κράτησαν ως δένδρο που συμβολίζει το πένθος και τη μελαγχολία (9) Περιγραφή: Δένδρο κωνοφόρο, αειθαλές που αναπτύσσεται μάλλον με γρήγορο ρυθμό - 10 πι σε 20 έτη - και φθάνει σε τελικό ύψος 30 ιπ. Διακλαδίζεται αρκετά, αλλά τα κλαδιά του συνήθως δεν απλώνονται, όπως σε άλλα δένδρα, προς τα πλάγια. Τα κλαδιά του είναι μικρά και κατευθύνονται λοξά προς τα πάνω. Το πλάτος του φθάνει τα 5-15 πτι, ανάλογα με την ποικιλία. Έχει σχήμα πυραμιδοειδές, με οριζόντιους ή όρθιους κλάδους στην ποικιλία που είναι ιδιαιτέρως στενή. Η ρίζα του είναι πασσαλώδης και εκτείνεται βαθιά στο έδαφος. Ο κορμός του είναι ξυλώδης και εντελώς ίσιος, ενώ τα κλαδιά του είναι σχεδόν τετραγωνικά ή κυλινδρικά. Έχει πυκνό φύλλωμα χρώματος σκούρου πράσινου, μπλε, κίτρινου, μονόχρωμο ή με έντονες αποχρώσεις. Τα φύλλα του είναι λεπιοειδή, μικρά και στενά. Τα άνθη του είναι εύοσμα και μόνοικα, μικρά. Τα άνθη φύονται σε ωοειδής ή επιμήκεις ίουλους και έχουν μόνο στήμονες (αρσενικά). Τα θηλυκά άνθη (με ύπερο μόνο) φύονται σε σφαιρικούς ίουλους, στρογγυλή, ξυλώδη κατασκευή, που ονομάζεται κυπαρισσόμηλο, με διάμετρο 2-4 αη. Η επικονίαση γίνεται με τον άνεμο (9) Πολλαπλασιασμός: Το κυπαρίσσι πολλαπλασιάζεται κυρίως με σπόρο, τον οποίο σκορπίζει ο άνεμος, αλλά και τα πουλιά όταν ανοίγουν τα θηλυκά άνθη για να φάνε τους σπόρους. Τα φυτά που πολλαπλασιόζονται με σπόρο στο φυτώριο απαιτούν υποστήριξη και περισσότερο χρόνο μέχρι να μεταφυτευθούν στην οριστική τους θέση. Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στο φυτώριο, πρέπει να μεταφυτεύονται περισσότερες από μία φορές, για να δημιουργήσουν περισσότερο και πυκνότερο ριζικό σύστημα πλησίον του λαιμού, πράγμα που τα βοηθά να εξαχθούν από το φυτώριο ευκολότερα και να ριζοβολούν ταχύτερα στη νέα τους θέση Καλλιέργεια: Αναπτύσσεται σε όλα τα εδάφη, ακόμα και στα ξηρά και τα αμμώδη, αλλά ευδοκιμεί σε υγρές, χαλικώδεις πλαγιές βόρειας έκθεσης. Το έδαφος, στο οποίο θα φυτευτούν, προτιμάται να καλλιεργηθεί βαθιά νωρίς το φθινόπωρο, ώστε να δίνει στα νεοφυτευμένα φυτά καλύτερες συνθήκες αερισμού. Συνήθως ανοίγονται λάκκοι αρκετά ευρύχωροι, διαστάσεων 80 χ 80 ογπ, οι οποίοι γεμίζονται κατά το ήμισυ με χώμα επιφανειακό, κοπριά και λιπάσματα, τα οποία όμως πρώτα έχουν ανακατευτεί καλά. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή νωρίς την άνοιξη και πάντοτε με «μπάλα χώματος». Πολλές φορές, αν είναι απαραίτητη μια μεταφύτευση το καλοκαίρι, τότε θα πρέπει να εξάγονται με μεγαλύτερη «μπάλα χώματος», να κλαδεύονται αυστηρά και να αρδεύονται άφθονα. Συνήθως, φυτεύονται λίγο βαθύτερα απ ότι στο φυτώριο και στηρίζονται καλά με πασσάλους. Δεν απαιτούν πολλές καλλιεργητικές φροντίδες. Την άνοιξη και το θέρος θα πρέπει να ποτίζονται και να απαλλάσσονται από τα ζιζάνια του εδάφους. Επίσης, κατά τα πρώτα έτη της ζωής τους, πρέπει να λιπαίνονται και να κλαδεύονται, ώστε να αναπτύσσονται ταχύτερα και να αποκτούν ωραιότερο σχήμα. -22-

32 Αντέχουν στο ψύχος και τις υψηλές θερμοκρασίες, καθώς και στα υδροσταγονίδια της θάλασσας. Αναπτύσσονται σε ηλιαζόμενες θέσεις. Θα πρέπει να αποφεύγονται τα βαριά εδάφη που είναι ξηρά και φτωχά Ποικιλίες: Η οικογένεια Cupressaceae περιλαμβάνει 18 γένη, τα οποία αναλυτικά, μαζί με τα γνωστά είδη είναι τα παρακάτω: 1. Actinostrobus, με είδη τα Α. acuminatus, Α. arenarius, Α. pyramidalis 2. Austrocedrus, A. chileusis 3. Cali tris C. baileyi C. macleyana C. preissii C. canescens C. montícola C. rhomboidea C. columellarís C. muelleri C. roei C. drummondii C. neo-caledonica C. suleata C. endlichen C. oblonga 4. Calocedrus C. decurreus C. deodara C. libani C. brevifolia C. macrolepis C. atlántica C. formosana 5. Chamaecyparis C. formosensis C. nootkatensis C. pisifera C. funebris C. obtusa C. lawsoriana 6. Diselma, D. archeri 7. Fitzroya, F. cupressoides 8. Fokienia, F. hodgiusii 9. Juniperus J. ashei J. durangensis J. occidentalis J. soltuaría J. barbadensis J. excelsa J. osteosperma J. sargenta J. bermudiana J. flaccida J. oxycedrus J. scopulomm J. brevifolia J. foetidissima J. phoenicia J. semiglobosa J. califomica J. formosana J. pinchotii J. seravshanica J. cedrus J. glaucescens J. potaninii J. silicicola J. centrasiatica J. horizontalis J. procera J. squamata J. chinensis J. kansuensis J. procumbens J. taxifolia J. communis J. komarovii J. przewalskii J. thurífera J. confería J. macrocarpoda J. pseudosabina J. tibetica J. convallium J. x media J. ramulosa J. turkestanica J. davurica J. mekongensis J. recurva J. virginiana J. deppeana J. monosperma J. rígida J. wallichiana J. distans J. morrísonicola J. sabina J. zaidamensis J. drupácea 10. Libocedrus L. austrocaledonia L. plumosa L. bidwillii L. yateensis L. chevalieri 11. Microbiota, M. decussata 12. Neocallitropsis, N. araucaríoides 13. Papuacedrus, Ρ. arfokensis, Ρ. papuana. Ρ. torricellensis 14. Pilgerodendron, Ρ. uniferum 15. Tetradinis, T. articúlate 16. Thujia -23-

33 T. koraiensis T. occidentalis T. orientalis T. plicata T. standishii T. sutchuenensis 17. Thujopsis, T. dolobrata 18. Widdringlonia, W. cedarbergensis, W. cupressoides, W. schwarzii Εχθροί - Ασθένειε<:: Πλήπεται στις ρίζες από όγκους (Agrobactenum tumefaciens), προσβάλλεται από ξυλοφάγα έντομα (Cerambycidae, Buprestidae, Curculionidae) και από το μύκητα Sciridium cardinale (9). -24-

34 3.ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ 3.1 Φυτικό Υλικό Το φυτικό υλικό του πειράματος προήλθε από μοσχεύματα μαλακού ξύλου - κορυφής. Ως μητρικά φυτά χρησιμοποιήθηκαν φυτά από το πάρκο Ο.Σ.Ε. στην Καλαμάτα. Τα φυτά που χρησιμοποιήθηκαν ήταν: I) Lantana camara, ii) Cotoneaster microfillum, iii) Pittosporum tobira και iv) Cupressus sempervirens Χειρισυός μοσχευμάτων: Από όλα τα φυτά πάρθηκαν στις 20/6/98 μοσχεύματα κορυφής, μήκους περίπου 15 cm, αφαιρέθηκαν τα φύλλα της βάσης και εκ νέου κόπηκε η βάση μέχρι το μόσχευμα να γίνει 10cm. Κατόπιν τούτου, η βάση του μοσχεύματος εμβαπτίστηκε σε αλκοολικό διάλυμα ορμόνης ριζοβολίας (συγκέντρωση 50% v/w) IBA (δραστική ουσία: lndole-3-butyric acid C12H13N02 Μ= g/mol με > 99% στο σκεύασμα) της εταιρείας Merck. Στη συνέχεια, τοποθετήθηκαν στην υδρονέφωση Ριζοβολία υοσχευυάτων: Τα μοσχεύματα παρέμειναν στην υδρονέφωση για 40 ημέρες (δηλαδή έως τις 31/7/98) διάστημα που κρίθηκε ικανοποιητικό για τη μελέτη ριζοβολίας των μοσχευμάτων Υπόστρωυα Καλλιέρνειας: Το υπόστρωμα της καλλιέργειας στην υδρονέφωση ήταν μόνο περλίτης Σύστηυα Υδρονέφωσης: Το σύστημα υδρονέφωσης που χρησιμοποιήθηκε ήταν αυτό του Τ.Ε.Ι. Καλαμάτας στο Θερμοκήπιο No 3, που βρισκόταν στο χώρο του Τ.Ε.Ι Μέθοδος Η μέθοδος διεξαγωγής του πειράματος που επελέγη και η οποία αναπτύσσεται κατωτέρω, έγκειται σε 5 διαφορετικές επεμβάσεις επί των μοσχευμάτων. Σκοπός ήταν να καταδειχθεί, τι ευνοεί περισσότερο τη ριζοβολία των μοσχευμάτων. Ειδικότερα: στην 1η επέμβαση το μόσχευμα χρησιμοποιήθηκε ως μάρτυρας, δηλαδή, εμβαπτίστηκε σε νερό και στη συνέχεια τοποθετήθηκε σε υπόστρωμα περλίτη, στη 2η επέμβαση τα μοσχεύματα εμβαπτίστηκαν σε διάλυμα ορμόνης ριζοβολίας 1000 ppm IBA - 50% αλκοολικού διαλύματος - και στη συνέχεια, τοποθετήθηκαν στο υπόστρωμα του περλίτη. Το ίδιο ακριβώς έγινε και στις επεμβάσεις 3, 4, 5, με συγκεντρώσεις 2000, 4000 και 8000 ppm αντιστοίχως Μετρήσεις Στη συνέχεια, και για να διαπιστωθεί η ριζοβολία (χρόνος που απαιτήθηκε και ποιότητα ριζοβολίας) θα έπρεπε να διενεργηθούν μετρήσεις επί των μοσχευμάτων. Για τη λήψη εγκύρων και ασφαλών αποτελεσμάτων ορίστηκε ο αριθμός των 10 μετρήσεων. Φυσικά, η πρώτη μέτρηση θα έπρεπε να απέχει από την εμφύτευση ένα ικανό χρονικό διάστημα - ορισθέν σε 10 ημέρες - ώστε να δοθεί ο απαραίτητος χρόνος στο μόσχευμα για μία στοιχειώδη ριζοβολία

35 Οι επόμενες μετρήσεις θα επαναλαμβάνονταν ανά 3 ημέρες, ώστε να είναι εφικτή η παρακολούθηση της ριζοβολίας σε τακτά και μικρά χρονικά διαστήματα. Η πρώτη μέτρηση που ελήφθη ήταν 10 ημέρες αργότερα από τη λήψη και εγκατάσταση των μοσχευμάτων στην υδρονέφωση στις 20/6/98, δηλαδή στις 30/6/98, έτσι ώστε να δοθεί ο απαραίτητος χρόνος για τη δράση της φυτορρυθμιστικής ουσίας. Οι επόμενες μετρήσεις, όπως προαναφέρθηκε, έγιναν με διαφορά 3 ημερών η κάθε μία. Συνολικά, έγιναν 11 μετρήσεις σε διάστημα 40 ημερών. Το σχέδιο που ακολουθήθηκε για τη στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων που προέκυψαν από το πειραματικό μέρος ήταν το Εντελώς Τυχαιοποιημένο Σχέδιο, με ίσο αριθμό παρατηρήσεων για κάθε επέμβαση, επειδή ο μεταβλητός παράγοντας του πειράματος ήταν μόνο η δόση της ορμόνης. Η τοποθέτηση των μοσχευμάτων στο πειραματικό τεμάχιο έγινε με τυχαιοποίηση που διενεργήθηκε με τη βοήθεια ειδικού πίνακα

36 3.4 Συστήματα υδρονέφωσης Η τεχνική αυτή αρχικά επινοήθηκε στις Η.Π.Α. Πρόκειται για σύστημα με επιτραπέζιους χώρους, στο οποίο τοποθετούνται μοσχεύματα, που ψεκάζονται με λεπτά σταγονίδια νερού. Η λειτουργία του συστήματος είναι διακοπτόμενη κατά τη διάρκεια της ημέρας (η διαβροχή των μοσχευμάτων ελέγχεται κατάλληλα ώστε να διαρκεί από 3 έως 11 δευτερόλεπτα και να διακόπτεται από 2 έως 5 λεπτά, ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντα χώρου), ενώ κατά τη διάρκεια της νύχτας διακόπτεται εντελώς. Τα συνθετικά μέρη της υδρονέφωσης είναι τα εξής: 1. ο επιτραπέζιος χώρος (πάγκος ανάπτυξης) με οπές στη βάση του για καλή αποστράγγιση 2. ηλεκτρική αντίσταση θέρμανσης του υποστρώματος 3. υπόστρωμα ριζοβολίας 4. θερμοστάτης για τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του υποστρώματος 5. θερμοστάτης για τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος χώρου 6. εγκατάσταση των σωληνώσεων πάνω από τον επιτραπέζιο χώρο 7. ακροφύσια (μπεκ) εκτόξευσης νερού 8. συστήματα ελέγχου της διαλειπόμενης υδρονέφωσης 9. φίλτρο 10. ηλεκτροβάνα 11. μανόμετρο Πριν αρχίσει η διαδικασία της εγκατάστασης του συστήματος, πρέπει να δοθεί έμφαση στα παρακάτω σημεία, ώστε να βελτιστοποιηθούν τα αποτελέσματα: 1. οι πάγκοι πρέπει να είναι κατασκευασμένοι από ανθεκτικά υλικά, για να μπορούν να αντέχουν το βάρος των υλικών του συστήματος (υπόστρωμα, σωληνώσεις κτλ). 2. οι οπές στράγγισης θα πρέπει να είναι στο χαμηλότερο σημείο του πάγκου, για την ύπαρξη σωστής στράγγισης. 3. εάν χρησιμοποιηθεί κάποιο θερμαντικό στοιχείο για τη θέρμανση του υποστρώματος, είναι προφανές ότι οι πάγκοι θα πρέπει να έχουν καλή μόνωση, με σκοπό την ελαχιστοποίηση των ενεργειακών απωλειών. 4. πριν οριστικοποιηθούν οι διαστάσεις των πάγκων, θα πρέπει να αποφασιστεί το μέγεθος των διαδρόμων, για να αποφευχθεί η απώλεια χώρου (14) ΠΑΓΚΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Εάν οι πάγκοι προορίζονται για τη ριζοβολία μοσχευμάτων, η διαδικασία που ακολουθείται είναι η παρακάτω: Το υλικό κατασκευής τους πρέπει να είναι ανθεκτικό σε συνθήκες υψηλής υγρασίας, για την αποφυγή διαβρώσεων, ειδικά όταν είναι μεταλλικοί (π.χ. γαλβανισμένη λαμαρίνα). Το πλάτος τους δεν πρέπει να ξεπερνάει το 1πι, ενώ το μήκος τους πρέπει να είναι ανάλογο των διαστάσεων του χώρου που θα τοποθετηθούν. Ο προσανατολισμός τους πρέπει να είναι προς το Νότο. Τα στρώματα, ξεκινώντας από τον πυθμένα των πάγκων είναι: -27-

37 πλέγμα από γαλβανισμένο χάλυβα φελιζόλ πάχους από 3 έως 5 ογπ γεωύφασμα άμμος ποταμίσια (στρώμα περίπου 10 αη) καλώδια θέρμανσης (με συγκεκριμένες προδιαγραφές) άμμος ποταμίσια (στρώμα περίπου 10 οιπ) πλαστικό πλέγμα κατάλληλο υπόστρωμα ριζοβολίας ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΑΛΩΔΙΩΝ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΤΟΥ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΟΣ Η απόσταση των καλωδίων θέρμανσης μεταξύ τους πρέπει να κυμαίνεται ανάμεσα στα όρια των 50 και 200 οιπ, με ίσες αποστάσεις μεταξύ των γραμμών. Θα πρέπει, επίσης, να αποφεύγονται οι αιχμηρές άκρες των πάγκων, που θα μπορούσαν να προξενήσουν φθορές στα καλώδια, ενώ δεν πρέπει να διασταυρώνονται μεταξύ τους. Αν δεν τηρηθούν οι παραπάνω όροι, είναι πολύ πιθανό να επέλθουν ζημιές στα καλώδια θέρμανσης, εξαιτίας της υπερθέρμανσης στα σημεία αυτά. Για τους ίδιους λόγους τα καλώδια δεν θα πρέπει να ανάβουν όταν είναι περιτυλιγμένα. Σε περιπτώσεις κρύων ημερών μπορεί να ακολουθηθεί η παρακάτω διαδικασία, προκειμένου να διευκολυνθεί το άπλωμα των καλωδίων: Το καλώδιο ξετυλίγεται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε κανένα τμήμα του να μην εφάπτεται με άλλο και στη συνέχεια, συνδέεται με το ηλεκτρικό ρεύμα μέχρι να ζεσταθεί. Το καλώδιο τώρα είναι εύκαμπτο και απλώνεται στον πάγκο, αφού πρώτα αποσυνδεθεί από το ρεύμα. Μετά από το άπλωμα γίνονται οι ηλεκτρικές συνδέσεις και στη συνέχεια, καλύπτεται το καλώδιο με το στρώμα άμμου (υγρής), που προαναφέρθηκε. Το επόμενο βήμα είναι η πλήρωση των πάγκων με το κατάλληλο υπόστρωμα ριζοβολίας. Στο σημείο αυτό πρέπει να δοθεί έμφαση στην τοποθέτηση του θερμοστάτη, ο οποίος (όπως αναφέρεται και ακολούθως) πρέπει να βρίσκεται κοντά στο επίπεδο των ριζών και κάθετα στα καλώδια θέρμανσης. Τέλος, γίνονται οι εξωτερικές συνδέσεις και τοποθετείται ο θερμοστάτης και το κιβώτιο των συνδέσεων, το οποίο πρέπει να είναι αδιάβροχο ΘΕΡΜΟΣΤΑΤΕΣ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΟΣ Οι θερμοστάτες, οι οποίοι πρόκειται να τοποθετηθούν για τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του υποστρώματος, θα πρέπει να τηρούν τις εξής προδιαγραφές: να είναι κλεισμένοι μέσα σε ένα στεγανό, γερό περίβλημα με σωληνωτή είσοδο το κάλυμμά τους να εξασφαλίζει τη διατήρηση της ρύθμισης της θερμοκρασίας το εύρος λειτουργίας τους να είναι από 0 έως 40 0, γεγονός που θα τους επιτρέπει να καλύπτουν όλες τις επιθυμητές θερμοκρασίες που είναι δυνατόν να απαιτηθούν η διαφορά στη θερμοκρασία που δίνουν οι θερμοστάτες δεν θα πρέπει να υπερβαίνει συνολικά τους 3 Θ από τη θερμοκρασία εκκίνησης το ηλεκτρόδιο των θερμοστατών πρέπει να είναι από επινικελωμένο ορείχαλκο και ανθεκτικό στα άλατα (το ηλεκτρόδιο αυτό είναι το θερμαντικό μέσο του θερμοστάτη, με μήκος περίπου 610 πίπτι και με πολύ γρήγορη ανταπόκριση στις θερμοκρασιακές μεταβολές) -28-

38 Η σωστή τοποθέτηση του θερμοστάτη είναι πολύ σημαντικός παράγοντας για την καλή λειτουργία του. Όταν πρόκειται για εξωτερικό θερμοστάτη, αυτός θα πρέπει να τοποθετείται σε κάποιο σημείο, το οποίο δεν θα επηρεάζεται από ρεύματα αέρα, σε ύψος 1.5 ιπ περίπου πάνω από το έδαφος και τουλάχιστον 25 ατι μακριά από υαλοπίνακες. Όταν πρόκειται για θερμοστάτη υποστρώματος, αυτός θα πρέπει να βρίσκεται περίπου 5 ατι πάνω από τα καλώδια θέρμανσης και σε κατάλληλη θέση, ώστε οι συνθήκες που θα επικρατούν να αντανακλούν τις γενικότερες συνθήκες του πάγκου που ο θερμοστάτης ελέγχει. Ποοφυλάξεκ Ο θερμοστάτης είναι ένα επιστημονικό όργανο και αν γίνει προσεκτική χρήση του θα λειτουργεί αξιόπιστα για πολλά χρόνια. Για να επιτευχθεί αυτό το αποτέλεσμα πρέπει να ακολουθηθούν ορισμένοι απλοί κανόνες: 1. δεν πρέπει να λυγίζεται ποτέ το καλώδιο 2. ο θερμοστάτης να διατηρείται πάντα στο προστατευτικό κουτί μέχρι τη στιγμή της εγκατάστασής του 3. το άνοιγμα του προστατευτικού κουτιού να γίνεται πάντα με μεγάλη προσοχή, για την αποφυγή ζημιών στο ηλεκτρόδιο 4. ο θερμοστάτης να μην εκτίθεται ποτέ και για οποιοδήποτε χρονικό διάστημα στην ηλιακή ακτινοβολία, σε γυμνή φλόγα ή άλλη πηγή θερμότητας Όλες αυτές οι προφυλάξεις είναι απαραίτητες, για να αποφευχθεί κάποια άνοδος της θερμοκρασίας πέρα από το εύρος λειτουργίας του θερμοστάτη, γεγονός που θα είχε ως αποτέλεσμα την πιθανή βλάβη του μηχανισμού λειτουργίας και την απώλεια της επιθυμητής ακρίβειας στη ρύθμιση της θερμοκρασίας ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Για τη θέρμανση του περιβάλλοντος χώρου, ο θερμοστάτης τοποθετείται σε ένα σημείο (όπως προαναφέρθηκε), ενώ παράλληλα καλύπτεται και με ένα σκέπαστρο από πλαστικό που χρησιμεύει για τη σκίαση, καθώς και την προφύλαξή του από την ηλιακή ακτινοβολία. Για τη θέρμανση του υποστρώματος, ανοίγεται μία οπή στην πλευρά του πάγκου, με τέτοια διάμετρο, ώστε να περνά το ηλεκτρόδιο του θερμοστάτη (συνήθως 12.5 Γηιπ) σε κατάλληλη θέση και σε απόσταση 5 ατι περίπου πάνω από τα καλώδια θέρμανσης, ενώ στη συνέχεια στερεώνεται με βίδες, που υπάρχουν για το σκοπό αυτό ΡΥΘΜΙΣΗ Η ρύθμιση του θερμοστάτη επιτυγχάνεται εύκολα, ρυθμίζοντας το κουμπί στο μπροστινό μέρος του διακόπτη. Ο θερμοστάτης ανοίγει το κύκλωμα μόλις επιτευχθεί η επιθυμητή θερμοκρασία και κλείνει το κύκλωμα αυτόματα μόλις η θερμοκρασία πέσει 3 0 κάτω από το επίπεδο ρύθμισης. Για τον καλύτερο έλεγχο της λειτουργίας του θεωρείται σκόπιμο να γίνεται συχνά συγκριτικός έλεγχος της θερμοκρασίας ρύθμισης του θερμοστάτη με υδραργυρικά θερμόμετρα ΚΑΛΩΔΙΑ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΟΣ Τα καλώδια θέρμανσης του υποστρώματος είναι μονωμένα και σφραγισμένα στο ένα άκρο, ενώ το άλλο άκρο συνδέεται με ένα τριπλό καλώδιο από PVC μονωμένο και εύκαμπτο. Το καλώδιο αυτό χρησιμοποιείται μόνο για την τροφοδοσία

39 του καλωδίου θέρμανσης και δεν μεταφέρει θερμότητα. Τέλος πρέπει να σημειωθεί ότι μόνο στο καλώδιο τροφοδοσίας μπορούν να γίνουν αλλαγές στο μήκος, ανάλογα με τις ανάγκες σύνδεσης. Η χρησιμοποίηση των καλωδίων αυτών είναι ένας απλός και αποτελεσματικός τρόπος για τη διατήρηση της θερμοκρασίας στους πάγκους σε σταθερά επίπεδα. Εγκαθίστανται για να παρέχουν 150 Watt/m'r Στην περίπτωση που η θερμοκρασία του περιβάλλοντος χώρου είναι χαμηλή, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και συμπληρωματική θέρμανση. Τα καλώδια θέρμανσης αποτελούνται από ένα θερμαντικό στοιχείο μονωμένο με PVC υψηλών προδιαγραφών και ένα μεταλλικό πλέγμα γείωσης προστατευμένο από ένα επιπλέον στρώμα PVC. Συνιστάται η χρήση φύλλων διογκωμένης πολυστερίνης σαν μόνωση στις πλευρές και τη βάση του πάγκου, γιατί μπορεί με τον τρόπο αυτό να επιτευχθεί οικονομία μεταξύ 20 και 50% στο κόστος λειτουργίας του ηλεκτρικού ρεύματος. ΠοοΦυλάξεκ 1. Το καλώδιο θέρμανσης δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να κόβεται ή να ενώνεται με άλλα καλώδια. 2. Τα τρία καλώδια που απαρτίζουν το καλώδιο τροφοδοσίας πρέπει να είναι χρωματισμένα σύμφωνα με τα καινούρια διεθνή standards: Τάση-L (καφέ), Ουδέτερο-Ν (μπλε) και Γείωση- G (πράσινο/ κίτρινο). 3. Αν το καλώδιο χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με τους θερμοστάτες υποστρώματος - αέρος, το διάγραμμα της συνδεσμολογίας θα εξαρτάται από τον τύπο των θερμοστατών που χρησιμοποιούνται ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΦΥΛΛΟ Α. Ενκατάσταση Πριν από όλα, είναι σημαντικό η σύνδεση του καλωδίου του ηλεκτρονικού φύλλου με τη μονάδα ελέγχου να γίνει χωρίς ενδιάμεσες συνδέσεις. Υπάρχουν διάφορα μήκη καλωδίων, τα οποία ανταποκρίνονται στις απαιτούμενες ανάγκες, μιας και δεν είναι επιθυμητή η ύπαρξη οποιοσδήποτε σύνδεσης στο κύκλωμα μεταξύ του ηλεκτρονικού φύλλου και της μονάδας ελέγχου. Η ύπαρξη συνδέσεων στα καλώδια του κυκλώματος του ηλεκτρονικού φύλλου θα οδηγήσουν αργά ή γρήγορα σε δυσλειτουργία του συστήματος με συνηθέστερα συμπτώματα τη συνεχή λειτουργία του συστήματος υδρονέφωσης ή αντίθετα τη μη λειτουργία του. Προσοχή πρέπει να δοθεί επίσης, έτσι ώστε η επιφάνεια του ηλεκτρονικού φύλλου να μην υποστεί αλλοιώσεις ή καταστροφές κατά την εγκατάσταση. Πρέπει να αποφεύγεται το σκούπισμα της υγρασίας από την επιφάνειά του με το χέρι, γιατί η επαφή αυτή αφήνει λιπαρές ουσίες πάνω στην επιφάνεια του φύλλου και προκαλεί προβλήματα στην ομαλή λειτουργία του. Η θέση του φύλλου στον πάγκο παίζει μεγάλο ρόλο στην ποσότητα του νερού που παρέχουν οι εκτοξευτήρες. Μόλις συγκεντρωθεί αρκετή υγρασία πάνω στην επιφάνειά του, η λειτουργία των εκτοξευτήρων θα διακοπεί. Όσο πιο γρήγορα συλλέγεται το ποσό αυτό της υγρασίας πάνω στην επιφάνεια του φύλλου, τόσο πιο μικρή είναι η διάρκεια λειτουργίας της υδρονέφωσης και αντίστροφα. Η καλύτερη θέση για την τοποθέτηση του ηλεκτρικού φύλλου πρέπει να βρεθεί με τη μέθοδο των δοκιμών, έτσι ώστε να επιτευχθεί ο απαιτούμενος αριθμός επαναλήψεων, καθώς και -30-

40 η διάρκεια λειτουργίας της υδρονέφωσης για την επίτευξη των βέλτιστων συνθηκών ριζοβολίας των μοσχευμάτων. Εάν η τοποθέτηση γίνει στη μέση του πάγκου, ανάμεσα στους εκτοξευτήρες, το φύλλο θα συλλέγει υγρασία από δύο εκτοξευτήρες, γεγονός το οποίο θα έχει σαν αποτέλεσμα τη μικρή διάρκεια λειτουργίας τους. Όταν το ηλεκτρονικό φύλλο τοποθετείται στην άκρη του πάγκου, συλλέγει υγρασία μόνο από έναν εκτοξευτήρα, με αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη διάρκεια λειτουργίας του συστήματος ψεκασμού. Κατά τον ίδιο τρόπο, το ύψος τοποθέτησης του ηλεκτρονικού φύλλου σε σχέση με το ύψος τοποθέτησης των εκτοξευτήρων επηρεάζει το τελικό αποτέλεσμα. Η τοποθέτησή του ακριβώς κάτω από το επίπεδο των εκτοξευτήρων θα έχει σαν αποτέλεσμα τη μικρότερη διάρκεια του συστήματος υδρονέφωσης, ενώ η τοποθέτησή του κοντά στο επίπεδο των μοσχευμάτων θα συντελέσει στην αύξηση της λειτουργίας των εκτοξευτήρων. Τοποθετώντας το ηλεκτρονικό φύλλο πάνω σε έναν πάσσαλο γίνεται δυνατή η αυξομείωση του ύψους του. Διάρκειες λειτουργίας των εκτοξευτήρων μεταξύ 1.5 και 10 sec μπορούν να επιτευχθούν με συνδυασμό θέσης του ηλεκτρονικού φύλλου και ρύθμισης της μονάδας ελέγχου. Β. Συντήρηση Μετά από αρκετό χρονικό διάστημα λειτουργίας του συστήματος, ιδίως σε περιπτώσεις που το νερό έχει άλατα, είναι αναγκαίος ο καθαρισμός της επιφάνειας του φύλλου. Ο καθαρισμός αυτός γίνεται με μεγάλη προσοχή, χρησιμοποιώντας ειδικό χαρτί άμμου (sand paper), με κυκλικές κινήσεις, προσέχοντας ιδιαίτερα τις άκρες της επιφάνειας. Αν και θεωρητικά το φύλλο μπορεί να καθαριστεί πολλές φορές, συνιστάται η αντικατάστασή του μετά από 2-3 χρόνια λειτουργίας ΣΩΛΗΝΩΣΕΙΣ Πριν τοποθετηθούν οι σωληνώσεις, πρέπει να συνδεθεί μια βάνα, έτσι ώστε να απομονωθούν οι πάγκοι από την κύρια τροφοδοσία, αν χρειαστεί. Οι σωληνώσεις συνεχίζονται από το σημείο αυτό μέχρι την ηλεκτροβάνα με ένα υλικό, το οποίο θα ανταποκρίνεται στις πιέσεις λειτουργίας των εκτοξευτήρων. Πριν ακριβώς από την ηλεκτροβάνα τοποθετείται ένα φίλτρο σε οριζόντια θέση. Η ηλεκτροβάνα και το φίλτρο έχουν σημειωμένη πάνω τους τη διεύθυνση ροής με ένα τόξο. Η χρήση του φίλτρου είναι απαραίτητη, γιατί αν τυχόν εισέλθουν στο σύστημα ξένα σωματίδια, θα προκαλέσουν βλάβες τόσο στις βάνες, όσο και στους εκτοξευτήρες. Οι εκτοξευτήρες εγκαθίστανται με τρεις τρόπους: 1. Εγκατάσταση μέσα στον πάγκο με υπεδάφιες σωληνώσεις. Με αυτόν τον τρόπο πάνω στον κεντρικό σωλήνα, που τοποθετείται μέσα στον πάγκο, χρησιμοποιούνται προεκτάσεις (risers) με ύψος 0.5 m και πάνω σ αυτές τοποθετούνται οι εκτοξευτήρες. Ο πρώτος απ αυτούς πρέπει να απέχει 0.5 m από την άκρη του πάγκου. 2. Εναέρια τοποθέτηση. Με αυτόν τον τρόπο οι εκτοξευτήρες βιδώνονται κατευθείαν πάνω στο σωλήνα, χωρίς να μεσολαβούν οι προεκτάσεις (π.χ. σύστημα υδρονέφωσης Τ.Ε.Ι.- Κ). Ο σωλήνας αυτός απέχει 0.5 m από το επίπεδο του πάγκου. 3. Τοποθέτηση στην πλευρά του θερμοκηπίου. Σύμφωνα με τον τρόπο αυτό, ο πάγκος πρέπει να εφάπτεται πάνω σε κάποια πλευρά του θερμοκηπίου. Ο κεντρικός σωλήνας στερεώνεται στην πλευρά του θερμοκηπίου και από αυτόν ξεκινούν οριζόντιοι βραχίονες, πάνω στους οποίους στερεώνονται με γωνίες οι εκτοξευτήρες. Οι βραχίονες αυτοί πρέπει να στηρίζονται καλά, έτσι ώστε να διατηρούνται συνεχώς οριζόντιοι

41 3.4.9 ΗΛΕΚΤΡΟΒΑΝΕΣ Οι ηλεκτροβάνες επιτρέπουν την αυτόματη τροφοδοσία ή μη του συστήματος με νερό, σε συνδυασμό με τη μονάδα ελέγχου. Ένα τόξο στην πλευρά τους δείχνει τη διεύθυνση της ροής. Για την εκλογή της κατάλληλης ηλεκτροβάνας πρέπει να είναι γνωστά: α) το μέγεθος της βάσης της β) η τάση λειτουργίας (συνήθως 24 V) γ) η ισχύς (συνήθως 8 Watts) δ) η μέγιστη πίεση λειτουργίας ( p.s.í.) ΜΟΝΑΔΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ (Mist control units) Όλες οι μονάδες ελέγχου πρέπει να εγκαθίστανται σε θέση όσο το δυνατόν προφυλαγμένη από το νερό των εκτοξευτήρων. Συνδέονται συνήθως με μονοφασικό ρεύμα V, εκτός και αν οι προδιαγραφές το ορίζουν διαφορετικά. Εάν η μονάδα ελέγχου περιλαμβάνει και το ηλεκτρονικό φύλλο, τότε η σύνδεση πρέπει να γίνεται απ ευθείας, χωρίς ενδιάμεσες συνδέσεις. Οι μονάδες ελέγχου μπορούν να ελέγχουν ταυτόχρονα 2 ηλεκτροβάνες των 24 V και 8 Watts, καθώς και ένα ρελέ αντλίας των 24 V. Όταν χρησιμοποιούνται 2 βάνες ταυτόχρονα ή μία βάνα και ένα ρελέ αντλίας, αυτά πρέπει να συνδέονται στις ίδιες υποδοχές, εν παραλλήλω. (το ρελέ χρησιμοποιείται για την εκκίνηση μιας αντλίας, ενός πιεστικού κ.λ.π.) ΜΟΝΑΔΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΥΔΡΟΝΕΦΩΣΗΣ Η μονάδα ελέγχου υδρονέφωσης, μαζί με το ηλεκτρονικό φύλλο, είναι μια ηλεκτρονική συσκευή σχεδιασμένη για να παρέχει το καλύτερο επίπεδο υγρασίας για τη ριζοβολία των μοσχευμάτων. Η μονάδα αυτή είναι σχεδιασμένη για να δίνει χρόνους υδρονέφωσης, συνήθως, μεταξύ 3 και 11 sec, ενώ υπάρχει και θέση χειροκίνητης λειτουργίας για συνεχόμενο ψεκασμό. Ρυθμίζοντας το δείκτη ευαισθησίας, μπορεί να ελαττωθεί ή να αυξηθεί η συχνότητα της υδρονέφωσης ΜΟΝΑΔΑ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗΣ ΦΥΤΩΝ (Weaner and crossover unit) Αυτή η μονάδα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με τη μονάδα ελέγχου της υδρονέφωσης και επιτρέπει τη λειτουργία του συστήματος υδρονέφωσης με κανονική συχνότητα στον ένα πάγκο, την ίδια ώρα που ένας δεύτερος πάγκος μπορεί να λειτουργεί μειωμένη συχνότητα. Ένας ειδικός επιλογέας επιτρέπει την εναλλαγή των ρόλων των πάγκων, έτσι ώστε τα μοσχεύματα που υπάρχουν σ αυτούς να προσαρμόζονται σταδιακά, από τις συνθήκες της υδρονέφωσης στις πραγματικές συνθήκες του περιβάλλοντος

42 ΑΚΡΟΦΥΣΙΑ_(Εκτοξευτήρες ή Μπεκ) (Atomiser jets) Η απαιτούμενη παροχή του συστήματος προσδιορίζεται από τον αριθμό των εκτοξευτήρων που θα υπάρχουν σε συνδυασμό με τους πίνακες παροχών που φαίνονται παρακάτω (Πίνακες 1,2,3). Η πίεση λειτουργίας των ακροφυσίων κυμαίνεται από p.s.i. ΜΗΚΟΣ ΠΑΓΚΟΥ (m) ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΠΕΚ ΜΗΚΟΣ ΠΑΓΚΟΥ (m) ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΠΕΚ δ δ Πίνακας 1: Αριθμός μπεκ σε σχέση με το μήκος του πάγκου ΜΕΓΕΘΟΣ ΜΠΕΚ ΜΕΓΙΣΤΟ ΠΛΑΤΟΣ ΠΑΡΟΧΗ ΜΠΕΚ (L/H) ΠΑΓΚΟΥ (m) Πίνακας 2: Παροχές για τα μεταλλικά μπεκ υδρονέφωσης ΜΕΓΕΘΟΣ ΜΠΕΚ ΜΕΓΙΣΤΟ ΠΛΑΤΟΣ ΠΑΓΚΟΥ ΠΑΡΟΧΗ ΜΠΕΚ (L/H) (m) Πίνακας 3: Παροχές για τα πλαστικά μπεκ υδρονέφωσης -33-

43 Π ΕΙΡΑΜ Α ΤΙΚ Ο Μ ΕΡΟ Σ

44 4.ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚ0 ΜΕΡΟΣ ΑΓΓΕΛΙΚΗ α Αγγελική - Καλοποίηση ΠΙΝΑΚΑΣ 1 : Καλογένεση Αγγελικής Σπυείωση : Ο Πίνακας 1 εμφανίζει τα μοσχεύματα στα οποία αναπτύχθηκε κάλος. Βαθμοί Ελευθερίας : Επεμβάσεις α-1 =5-1=4 Υπόλοιπο α(η-1) = 5(10-1) = 45 Σύνολο απ-1 = = 49 Άθροισμα τετραγώνων : Επεμβάσεων ΑΤΕ= 10[( )2 + 3( )2 + ( )2] = 0.32 Υπολοίπου ΑΤΥ = (1-0.7) (0-0.7)2 + (1-0.9) (1-0.8) = 6.4 Συνόλου ΑΤΕ+ ΑΤΥ= = 6.72 Μέσα Τετράγωνα : Επεμβάσεων Υπολοίπου Τιμή Ρ ΜΤε = ΑΤΕ/α-1 = 0.08 ΜΤΥ = ΑΤγ/α(η-1) = 0.14 ΜΤΕ/ΜΤΥ = 0.08/0.14 =

45 Η ανάλυση παραλλακτικότητας παρουσιάζεται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ 2 : Ανάλυση Παραλλακτικότητας ΠΠγή Βαθμοί αθμοί Άθροισμα Μέσο Τετράγ Τιμή Ρ Τιμή Ρ Παραλλακτικότητας Ελευθ. Τετρ! Β πίνακα Επεμβάσεις Υπόλοιπο Σύνολο ' ν* - ; 5! * * Σημείωση : Οι υπάρχοντες πίνακες, που δίνουν την τιμή του Ρ για διάφορους βαθμούς ελευθερίας σε επίπεδο σημαντικότητας 5% ή 0.05, δεν περιλαμβάνουν την τιμή του Ρ για β.ε. 45 του υπολοίπου, οπότε αναγκαστήκαμε να χρησιμοποιήσουμε τη μέθοδο της παρεμβολής μεταξύ των β.ε. 40 και 60. = ί 05(40) = 2.61 όπου χ^ =40 χ2 = 60 χ, = 45 Ζ2 = 1ο5(6θ) = /40 = /60 = 1 60/45 = 1.33 ρ = (ΧγΧι) / (χ2-χι) = ( ) / (1-1.5) = 0.16 / 0.5 = 0.32 Ζ, = ρζ2 + (1-ρ)Ζ = (1-0.32) 2.61 = 2.58 (8) Η τιμή Ρ του πειράματος είναι μικρότερη απ αυτήν που προκύπτει από τον πίνακα, επομένως δεν παρατηρείται στατιστική διαφορά μεταξύ των επεμβάσεων. ΓΡΑΦΗΜΑ 1 : Μοσχεύματα Αγγελικής που έδωσαν κάλο, σε σχέση με το χρόνο. -35-

46 4.1.1.β Αγγελική - Διάμετρος Κάλων ΠΙΝΑΚΑΣ 3 : Διάμετροι Κάλων Αγγελικής (σε πιπι). ΒΒκ μ ί ο *ι Β η ρ»ρ ΒΚλ».γ ι ][ ^ι*μ Βιλ Γ3(«ι«]ε>7«1»ΤΒ ΠΤ*ΊΓι) ββμβ V ' - ~ "/ V,: Μάρτυρ. η Λ Τ ηυ 6 5 V / 0 ν/ν/ Γ 4 5 Λ + 4 η ο ΧΓ ο δ 3.δ δ δ Βαθμοί Ελευθερίας : Επεμβάσεις α-1 =5-1=4 Υπόλοιπο α(η-1)= 45 Σύνολο απ-1 = 49 Άθροισμα Τετραγώνων : Επεμβάσεων ΑΤε = 10[( )2+( )2+( )2+( )2+ ( )2] Υπολοίπου ΑΤΥ = (3-3.3) (5-4.4) (5-4.5)2 = Συνόλου ΑΤΕ+ΑΤΥ= Μέσα Τετράγωνα Επεμβάσεων ΜΤε = ΑΤΕ/α-1 = 2.43 Υπολοίπου ΜΤΥ= ΑΤγ/α(π-1) = 3.73 Τιμή Ρ ΜΤε/ΜΤυ = 2.43/3.73 =

47 Τ Ε I ΚΑΛΑΜ ΑΤΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ & ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ Η ανάλυση της παραλλακτικότητας παρουσιάζεται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ 4 : Ανάλυση Παραλλακτικότητας... Γ- ' '«.. '....' * - < *.%: Πηγή Βαθμοί Άθροισμα Μέσο Τετράγ Τιμή Ρ Τιμή Ρ Παραλλακτικότητας Ελευθ. Τετρ πίνακα '.ν: ν. --V ' Επεμβάσεις ΚΙ?1. ; ' _ Υπόλοιπο *... 1 Σύνολο * Σπυείωση : Η τιμή Ρ από τον πίνακα υπολογίστηκε προηγουμένως με τη μέθοδο της παρεμβολής. Ομοίως κι εδώ, η τιμή Ρ του πειράματος είναι μικρότερη απ αυτήν που προκύπτει από τον πίνακα, επομένως δεν παρατηρείται στατιστική διαφορά μεταξύ των επεμβάσεων

48 4.1.1.γ Αγγελική - Ριζοβολία ΠΙΝΑΚΑΣ 5 : Ριζοβολία Αγγελικής. ', :- - μ άρτυρ. > c /V -;' Υ _. ' ', 0 0 η η V η U 1 Λ I ο - η ο Λ 1 1 Λ 1 Λ 1 0 ο CO ο Σηυείωσπ : Ο πίνακας εμφανίζει τον αριθμό των μοσχευμάτων των οποίων η ριζοβολία κρίνεται ικανοποιητική. Βαθμοί Ελευθερίας Επεμβάσεις α-1 = 4 Υπόλοιπο α(η-1) = 5(10-1) = 45 Σύνολο απ-1 = = 49 Άθροισμα Τετραγώνων Επεμβάσεων Υπολοίπου Συνόλου ΑΤΕ= 10 [( )2+2( )2+( )2+( )2] = 3.08 ΑΤΥ= (0-0.2) (1-0.8) (1-0.3)2 = 9.4 ΑΤε + ΑΤΥ= = Μέσα Τετράγωνα Επεμβάσεων Υπολοίπου Τιμή F ΜΤε = ΑΤε / α-1 = 0.77 ΜΤΥ= ΑΤΥ/ α(η-1) = 0.2 ΜΤε / ΜΤΥ= 0.77 / 0.2 =

49 Η ανάλυση της παραλλακτικότητας παρουσιάζεται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ 6 : Ανάλυση Παραλλακτικότητας Πηγή Παραλλακτικότητας Βαθμοί Ελευθ. Άθροισμα Τετρ &. Εττεμβάςεις Υττόλοπτο Μ : «ί Σύνολο Μέσο Τετράγ Τιμή F Τιμή F πίνακα Επειδή η τιμή F του πειράματος είναι μεγαλύτερη από του πίνακα, υπάρχει σημαντική στατιστική διαφορά. Για να κάνουμε εκτίμηση αυτής της στατιστικής διαφοράς που παρουσιάζεται διενεργούμε τη δοκιμασία του Duncan. Υπολογίζουμε το τυπικό σφάλμα μέσου Sx Sx = (ΜΤυ / n)1/2 = (0.2 / 10)1C = 0.14 Υπολογίζουμε την ελάχιστη σημαντική περιοχή. Ε.Σ.Π., όπου Ε.Σ.Π. = (Sx) KTR, όπου R οι κρίσιμες τιμές Για την εύρεση των κρίσιμων τιμών επαναλαμβάνουμε την παρεμβολή στον ειδικό πίνακα για επίπεδο σημαντικότητας 5%, ή.05 και για ρ = 2. Ζ1(«ο) = X, = 40 Χ2 = 60 X = 45 Ζ2(6ο) = /40 = /60 = 1 60/45 = 1.33 ρ = (Χ-Χ) / (X rx ) = ( ) / (1-1.5) = 0.16 / 0.5 = 0.32 Ζ, = ρζ2 + (Ι-ρ)Ζ-ι = (1-0.32) = ομοίως για ρ = 3 υπολογίζεται ότι Ζ = Ζι = Ζ2 = ομοίως για ρ = 4 υπολογίζεται ότι Ζ = Ζ, = Ζ2 = Επομένως για την Ε.Σ.Π. έχουμε : Τιμή ρ Κρίσιμες τιμές R Ε.Σ.Π

50 οπότε για τα 1000, 2000 ppm = ppm = ppm = 0.3 μάρτυρας = 0.2 Σύνκριση =0.6 σημαντική ρ= =0.2 μη σημαντική ρ= =0.1 μη σημαντική ρ = =0.5 σημαντική ρ= =0.3 μη σημαντική ρ= =0.3 μη σημαντική ρ=2 Συμπέρασμα Επομένως τα 1000 και 2000 ppm πλεονεκτούν έναντι των άλλων επεμβάσεων και σε σειρά κατάταξης είναι: , 2000 ppm ppm ppm 4. μάρτυρας (0) ppm > X 3 ο ο η. C2. 3 Ο w tvr Ο Μάρτυρας 1000ppm a 2000ppm 4000ppm 8000ppm Αριθμός ημερών μετά την έναρξη του πειράματος ΓΡΑΦΗΜΑ 2 : Μοσχεύματα Αγγελικής που ριζοβόλησαν, σε σχέση με το χρόνο.

51 4.2.1 ΛΑΝΤΑΝΑ α Λαντάνα - Καλοποίηση ΠΙΝΑΚΑΣ 7 : Καλογένεση Λαντάνας Μοσχ. Εττέμβ. (ρρπι) ; ί.^λίλ'" ' < ; ν ;-_Τ-Ζ Τ Ί Τ ', 4 ; λ ; : Τ ' 7 V *ν. - 8 ' -- : - %- &::Φ> 9 10 Άθροισμα Μέσοι Όροι μ<ίρτ«ρ. ' ». > >;4.., η V-/ Σπυείωση : Ο πίνακας εμφανίζει τα μοσχεύματα στα οποία αναπτύχθηκε κάλος. Βαθμοί Ελευθερίας Επεμβάσεων Υπολοίπου Συνόλου α-1 =5-1=4 α(η-1) = 5(10-1) = 45 απ-1 = =49 Άθροισμα Τετραγώνων Επεμβάσεων Υπολοίπου Συνόλου ΑΤΕ= 10 [( )2 + ( ) ( )2] = 1.48 ΑΤγ = (1-0.6) (0-0.5) (0-0.2)2 = 11 ΑΤΕ+ ΑΤΥ= = Μέσα Τετράγωνα Επεμβάσεων Υπολοίπου Τιμή του ΜΤΕ= ΑΤΕ/(α-1) = 0.37 ΜΤΥ= ΑΤΥ/α(η-1) = 0.24 ΜΤΕ/ ΜΤγ = 0.37 / 0.24 =

52 Η ανάλυση της παραλλακτικότητας παρουσιάζεται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ 8 : Ανάλυση Παραλλακτικότητας Σημείωση : Η τιμή Ρ του πίνακα υπολογίστηκε προηγουμένως με τη μέθοδο παρεμβολής. Συμπέρασμα : Η τιμή Ρ του πειράματος είναι μικρότερη από αυτήν που προκύπτει από τον πίνακα, επομένως δεν παρατηρείται στατιστική διαφορά μεταξύ των επεμβάσεων ΓΡΑΦΗΜΑ 3 : Μοσχεύματα Λαντάνας που έδωσαν κάλο, σε σχέση με το χρόνο. -42-

53 4.2.1.βΛαντάνα - Διάμετρος Κάλων ΠΙΝΑΚΑΣ 9 : Διάμετροι Κάλων Λαντάνας (σε πίπί) Βαθμοί Ελευθερίας Επεμβάσεων α-1 = 4 Υπολοίπου α(η-1) = 45 Συνόλου απ-1 = 49 Άθροισμα Τετραγώνων Επεμβάσεων ΑΤε = 10 [(3-2.64) ( )2] = Υπολοίπου ΑΤΥ = (5-3) (4-2.3) (0-1.3)2 = Συνόλου ΑΤΓ = 61.9 Μέσα Τετράγωνα Επεμβάσεων ΜΤΕ= ΑΤΕ/(α-1) = 8.08 Υπολοίπου ΜΤΥ= ΑΤΥ/ α(π-1) = 6.73 Τιμή Ρ ΜΤΕ/ΜΤΥ= 8.08/ 6.73 =

54 Η ανάλυση της παραλλακτικότητας παρουσιάζεται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ 10 : Ανάλυση Παραλλακτικότητας 1 [7ιΓ Ι»ΤΛΜ ΤΤΗοΤΪΤΓγ«ΒΚνΤ>τ ττ ϊ ι[#βββ Λ Γ*?»«*%7ϊΣΐΓ1τ μ β Ηβ 3 ι»ιββηκ3ι ι μμλΐ1 3^"?, - $?' ;»ί. *. Ρ. ; δ^ί!. Γ. Επεμβάσεις Υπόλοιπο Σύνολο Σηυείωση : Η τιμή Ρ από τον πίνακα υπολογίστηκε προηγουμένως με τη μέθοδο παρεμβολής. Συιιπέρασυα : Η τιμή Ρ του πειράματος είναι μικρότερη από αυτήν που προκύπτει από τον πίνακα και επομένως δεν παρατηρείται στατιστική διαφορά μεταξύ των επεμβάσεων. -44-

55 4.2.1.γ Λαντάνα - Ριζοβολία ΠΙΝΑΚΑΣ 11 : Ριζοβολία Λαντάνας Σημείωση : 0 πίνακας εμφανίζει τον αριθμό των μοσχευμάτων των οποίων η ριζοβολία κρίθηκε ικανοποιητική. Βαθμοί Ελευθερίας Επεμβάσεων α-1 = 4 Υπολοίπου α(η-1) = 45 Συνόλου απ-1 = 49 Άθροισμα Τετραγώνων Επεμβάσεων Υπολοίπου Συνόλου ΑΤΕ= 10 [( )2+...+( Θ)2] = 1.32 ΑΤγ = (1-0.5)2+...+(0-0.4)2+...+(0-0.2)2 =11.1 ΑΤε + ΑΤΥ= Μέσα Τετράγωνα Επεμβάσεων Υπολοίπου Τιμή Ρ ΜΤε = ΑΤε /(α-1) = 0.33 ΜΤΥ= ΑΤΥ / α(η-1) = 0.24 ΜΤε / ΜΤΥ = 0.33 / 0.24 =

56 Η ανάλυση της παραλλακτικότητας παρουσιάζεται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ 12 : Ανάλυση Παραλλακτικότητας,θρόισμα Τετρ Μέσο Τετράγ Επεμβάσεις Υπόλοιπο Σύνολο Σημείωση : Η τιμή Ρ του πίνακα υπολογίστηκε προηγουμένως με τη μέθοδο παρεμβολής. Συμπέρασμα : Η τιμή Ρ του πειράματος είναι μικρότερη από αυτήν που προκύπτει από τον πίνακα, επομένως δεν παρατηρείται στατιστική διαφορά μεταξύ των επεμβάσεων. - Μάρτυρας -ΙΟΟΟρριτι -2000ρριτι ρριτι - οοοορρτη Αριθμός ημερών μετά την έναρξη του πειράματος ΓΡΑΦΗΜΑ 4 : Μοσχεύματα Λαντάνας που ριζοβόλησαν, σε σχέση με το χρόνο. -46-

57 ΚΥΔΩΝΙΑΣΤΡΟ 4.3.1,α Κυδωνίαστρο - Καλοποίηση ΠΙΝΑΚΑΣ 13 : Καλογένεση Κυδωνίαστρου ϋι μ ά ρ τυρ,?< η V Λ Λ ί Λ Λ ί Σηυείωση : Ο πίνακας εμφανίζει τα μοσχεύματα στα οποία αναπτύχθηκε κάλλος. Βαθμοί Ελευθερίας Επεμβάσεων α-1 = 4 Υπολοίπου α(η-1) = 45 Συνόλου απ-1 = 49 Άθροισμα Τετραγώνων Επεμβάσεων Υπολοίπου Συνόλου ΑΤΕ= 10 [( ) ( )2] = 0.48 ΑΤγ = (0-0.4) (1-0.5) (0-0.5)2 = 12 ΑΤΕ+ λτγ = = 1.48 Μέσα Τετράγωνα Επεμβάσεων Υπολοίπου Τιμή Ψ ΜΤΕ= ΑΤΕ/(α-1) = 0.12 ΜΤΥ= ΑΤΥ/ α(η-1) = 0.26 ΜΤΕ/ΜΤΥ= =

58 Η ανάλυση της παραλλακτικότητας παρουσιάζεται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ 14 : Ανάλυση Παραλλακτικότητας Σηιιείωση : Η τιμή Ρ από τον πίνακα υπολογίστηκε προηγουμένως με τη μέθοδο παρεμβολής. Συιιπέρασιια : Η τιμή Ρ του πειράματος είναι μικρότερη από αυτήν που προκύπτει από τον πίνακα, επομένως δεν παρατηρείται στατιστική διαφορά μεταξύ των επεμβάσεων. ΓΡΑΦΗΜΑ 5 : Μοσχεύματα Κυδωνιάστρου που έδωσαν κάλο, σε σχέση με το χρόνο. -48-

59 4.3.1,β Κυδωνίαστρο - Διάμετρος Κάλων ΠΙΝΑΚΑΣ 15 : Διάμετροι Κάλων Κυδωνίαστρου (σε Γηιη) Μοσχ. - Εττέμβ. (ρρηι) Άθροισμα 1 ^'. Α* -.'Γ- V «:. Λί*. Μέσοι Όροι <«%λτι«γ» δ 4 ο ο ΛΛΛ η «ινν ν V V Ί η V ~Τ Λ V κ η V 5 η ~τ Λ η V/ < 1 5Ί (. ο. < I ε ε Π Λ * Λ η η Λ η«ι η η»ννν ν V» Τ τ V-/ V/ V Γ Α Γ» 4 4 Γ% Λ Γ% Γ» ηη Α Γ. ο υ υ υ ϋ υ υ Η Η Η υ Η υ υ Βαθμοί Ελευθερίας Επεμβάσεων Υπολοίπου Συνόλου α-1 = 4 α(η-1) = 45 αη-1 = 49 Άθροισμα Τετραγώνων Επεμβάσεων Υπολοίπου Συνόλου ΑΤΕ= 10 [( ) ( )2] = 8.6 ΑΤΥ = (0-1 Λ) (3-2.7) (0-2.2)2 = ΑΤε + ΑΤΥ = = Μέσα Τετράγωνα Επεμβάσεων Υπολοίπου Τιμή Ρ ΜΤΕ= ΑΤΕ/(α-1) = 2.15 ΜΤΥ= ΑΤΥ/ α(η-1) = 4.62 ΜΤΕ/ΜΤΥ = 2.15/ 4.62 =

60 Η ανάλυση της παραλλακτικότητας παρουσιάζεται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ 16 : Ανάλυση Παραλλακτικότητας \ ~?ί.. ' " ν /" Πηγή Βαθμοί Άθροισμα ΜέσοΤετράγ Τιμή Ρ Τιμή Ρ Παραλλακτικότητας Ελευθ. Τετρ πίνακα Επεμβάσεις Υπόλοιπο Σύνολο Σπυείωση : Η τιμή Ρ από τον πίνακα υπολογίστηκε προηγουμένως με τη μέθοδο της παρεμβολής. Συιπτέρασυα : Η τιμή Ρ του πειράματος είναι μικρότερη από αυτήν που προκύπτει από τον πίνακα, επομένως δεν παρατηρείται στατιστική διαφορά μεταξύ των επεμβάσεων

61 4.3.1.γ Κυδωνίαστρο - Ριζοβολία ΠΙΝΑΚΑΣ 17 : Ριζοβολία Κυδωνίαστρου ΐηυείωση : Ο πίνακας εμφανίζει τον αριθμό των μοσχευμάτων των οποίων η ριζοβολία κρίθηκε ικανοποιητική. Βαθμοί Ελευθερίας Επεμβάσεων α-1 = 4 Υπολοίπου α(η-1) = 45 Συνόλου απ-1 = 49 Άθροισμα Τετραγώνων Επεμβάσεων Υπολοίπου Συνόλου ΑΤε = 10 [(0-0.18) (0-0.1 δ)2] = 1.68 ΑΤΥ = (0-0.5) (0-0.2) (1-0.2)2 = 5.7 ΑΤΕ+ ΑΤΥ= = 7.38 Μέσα Τετράγωνα Επεμβάσεων Υπολοίπου Τιμή Ρ ΜΤε = ΑΤε /(α-1) = 0.42 ΜΤΥ= ΑΤΥ/ α(η-1) = 0.12 ΜΤε/ΜΤυ = 0.42/ 0.12 =

62 Η ανάλυση της παραλλακτικότητας παρουσιάζεται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ 18 : Ανάλυση Παραλλακτικότητας Πηγή Παραλλακτικότητας Βαθμοί Ελευθ. Άθροισμα Τετρ ΜέσοΤετράγ Τιμή F Τιμή F πίνακα Επεμβάσεις Υπόλοιπο Σύνολο 7.38 Σηυείωση : Η τιμή V του πίνακα υπολογίστηκε προηγουμένως με τη μέθοδο παρεμβολής. Συυπέρασμα : Η τιμή Ψτου πειράματος είναι μεγαλύτερη από αυτήν που προκύπτει από τον πίνακα, άρα υπάρχει σημαντική στατιστική διαφορά. Για να κάνουμε εκτίμηση αυτής της στατιστικής διαφοράς που παρουσιάζεται διενεργούμε τη δοκιμασία του Duncan. Υπολογίζουμε το τυπικό σφάλμα μέσου Sx Sx = (ΜΤΥ/ n)1/2 = (0.12/10)1'2 = 0.11 Υπολογίζουμε την ελάχιστη σημαντική περιοχή (Ε.Σ.Π.), όπου Ε.Σ.Π. = βχ Κτ Ρ, Ρ = οι κρίσιμες τιμές Οι τιμές των κρίσιμων τιμών έχουν υπολογιστεί με τη μέθοδο της παρεμβολής για επίπεδο σημαντικότητας 5% ή.05 και για β.ε. 45. Επομένως για την Ε.Σ.Π. έχουμε Τιμή ρ 2 Κρίσιμες τιμές R Ε.Σ.Π οπότε για 1000 ppm = ,4000 ppm = ppm = 0.0 Σύνκοιση : = = 0.5 σημαντική σημαντική ρ = = 0.2 μη σημαντική ρ = 2 Ρ = 3 52-

63 Συμπέρασμα : Επομένως τα 1000 ppm πλεονεκτούν έναντι των άλλων επεμβάσεων και σε σειρά κατάταξης είναι: ppm ,4000 ppm 3. μάρτυρας, 8000 ppm > ' '* 3 ν ν n. ca. 3 O Ul K /* X s b o a. vr. - Μάρτυρας -1000ppm - 2GGGppm ppm δοοορρητ Αριθμός ημερών μετά την έναρξη του πειράματος ΓΡΑΦΗΜΑ 6 : Μοσχεύματα Κυδωνίαστρου που ριζοβόλησαν, σε σχέση με το χρόνο. -53-

64 4.4.1 ΚΥΠΑΡΙΣΣΙ ΠΙΝΑΚΑΣ 19 : Καλογένεση Κυπαρισσιού Μ ο σ χ. ' '' ί Εττέμβ. (ρ ρ η ι) 1 2 : ί 3 **-?ν7»ν*5( 4 /"ν'- -.- Ο' '" ν'.> ,ν ί.τ'.^-τ ν -.V %4* \3 &.*.V Άθροισμα Μέσοι Όροι ι* '^1' Λ ' >/ «4ρΤΗΛ, Ω ο ο ο ο η ο ο ο η ο ο η ο η V η V# η η η η w η ο V/ ο V/ η η η 4ΛΛΛ η Λ η η η Λ η η Λ Λ η η?ν ν ν ο ο Ν-/ V-/ υ ρ. Ρ» η Ρ» Γ. Ρ. Ρ% Γ. Γ. Λ ό υ νυ υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ ΐηυείωση : Ο πίνακας 19 εμφανίζει τα μοσχεύματα στα οποία αναπτύχθηκε κάλος. Κατά τη διάρκεια του πειραματικού μέρους δεν αναπτύχθηκε σε καμία επέμβαση κάλλος, με συνέπεια να μην παρουσιαστεί ριζοβολία σε κανένα μόσχευμα. -54-

65 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Από το πειραματικό μέρος προκύπτει το συμπέρασμα, ότι η εφαρμογή ορμόνης ριζοβολίας IBA δεν παρουσιάζει καμία διαφορά από την ανταπόκριση του μάρτυρα. Στατιστικά επιβεβαιώνεται αυτό, αφού δεν προκύπτουν σημαντικές διαφορές ως προς τον σχηματισμό κάλου σε όλα τα είδη τα οποία μελετήθηκαν. Σε αντίθεση με την εικόνα της καλοποίησης είναι αυτή της δημιουργίας ριζών. Έτσι, ειδικότερα, διαμορφώνονται τα ακόλουθα αποτελέσματα: ί) Για την αγγελική τα αποτελέσματα αποδεικνύουν, ότι η εφαρμογή ορμόνης IBA 1000 και 2000 ppm πλεονεκτούν έναντι των άλλων επεμβάσεων και σε σειρά κατάταξης είναι: , 2000 ppm ppm ppm 4. μάρτυρας 0 ppm ϋ) Για την λαντάνα τα αποτελέσματα δεν μας δίνουν τη δυνατότητα να διακρίνουμε τη βέλτιστη δόση ορμόνης, στην οποία τα μοσχεύματα να αντιδρούν θετικά. ϋί) Ενώ, αντίθετα, στο κυδωνίαστρο η δόση αυτή αποδεικνύεται ότι είναι των loooppm και μάλιστα, η σειρά με την οποία κατατάσσονται οι δόσεις ορμόνης είναι Πεξής: 1. loooppm , 4000 ppm 3. μάρτυρας, 8000 ppm ίν) Στο κυπαρίσσι κατά τη διάρκεια του πειράματος τα αποτελέσματα μας οδηγούν στο συμπέρασμα, ότι η εφαρμογή της ορμόνης ριζοβολίας δεν προάγει τόσο τη δημιουργία κάλου, όσο και τη δημιουργία ριζών. Συνεπώς θα πρέπει να εξεταστούν άλλοι συνδυασμοί, τόσο στο υπόστρωμα, όσο και στο χειρισμό των μοσχευμάτων, συνδυάζοντας φυτορρυθμιστικές ουσίες και εξωγενείς παράγοντες - όπως η θερμοκρασία

66 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4.5 Ανάλυση Παραλλακτικότητας κατά το Εντελώς Τυχαιοττοιημένο Σχέδιο Πηγή Παραλλακτικότητας Βαθμοί Ελευθ. Αθροισμα Τετραγ. Μέσο Τετράγ. Θεωρητική Σύσταση του ΜΤ Τιμή F Τιμή F πίνακα Επεμβάσεις a-1 ΑΤε= η Σ (Ϋ,-Ϋ.)2 Γ*1 ΜΤε= ΑΤε/(θ-1) 2 2 σβ +ησ. ΜΤε/ΜΤυ F[a-1, a(n-1)] Υπόλοιπο a(n-1) ΑΤυ= Σ ΣίΫ,,-Υ,..)2 ΜΤυ= ATu/[a(n-1)] σβ2 Σύνολο an-1 ΑΤσ= Σ Σ (Υ -Υ,..)2 ι=1 =* Μεταβλητός παράγοντας στο πείραμα είναι μόνο η συγκέντρωση Tns ριζοβολίας (8). ορμονης -56-

67 1. Μ οσχεύματα στον πάγκο ριζοβολίας -57-

68 < 2. Τα μοσχεύματα μετά την τυχαιοποίηση -58-

69 3. Διάταξη των μοσχευμάτων στον πάγκο ριζοβολίας 59

70 4. Μοσχεύματα τοποθετημένα σε περλίτη, ακριβούς μετά την κοπή τους - 60-

71 5. Τα μοσχεύματα στο σύστημα της υδρονέφωσης, μετά από μία εβδομάδα παραμονής τους -61 -

72 6. Μοσχεύματα λαντάνας με παρέμβαση των 2000 ppm και μάρτυρας

73 7. Μοσχεύματα λαντάνας με επέμβαση 4000 και 8000 ppm -63-

74 8. Μοσχεύματα λαντάνας με επέμβαση loooppm -64-