شاهد ژئوشیمی چكيده كلمات كليدي

Transcript

1 نشزیه مهندسی منابع معدنی Journal of Mineral Resources Engineering (JMRE دوره سوم شماره 1 بهار 1397 صفحه 1 تا 11 Vol 3, No 1, Spring 2018, pp 1-11 کاربرد روش میانگین هندسی در تلفیق الی ههای اطالعاتی ژئوشیمیایی برای تولید نقشه شاهد ژئوشیمی 3 میثم نی کفرجام 1 اردشیر هزارخانی 2 کاوه پازند 1- کارشناسی ارشد گروه مهندسی معدن اکتشاف معدن دانشکده مهندسي معدن و متالورژی دانشگاه صنعتی امیرکبیر تهران 2- استاد گروه مهندسی معدن اکتشاف معدن دانشکده مهندسي معدن و متالورژی دانشگاه صنعتی امیرکبیر تهران 3- دکترا باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان واحد علوم و تحقیقات تهران دانشگاه آزاد اسالمی تهران چكيده دريافت 1396/08/04 پذيرش 1397/01/22( نقش ه شاهد ژئوشیمی یکی از مهمترین الیههای اطالعاتی برای تهیه نقشه پتانسیل معدنی است در این پژوهش برای رفع کاستیهای نقش ههای شاهد گسسته از روش فازی پیوسته برای تهیه نقشه شاهد ژئوشیمی استفاده شد ناحیه مورد مطالعه در پژوهش حاضر ورقه 1: ورزقان است که در زون متالوژنی ارسباران واقع شده و میزبان کانسار مهم مس پورفیری- اسکارن سونگون است از 1067 نمونه رسوب آبراههای که توسط سازمان زمی نشناسی در ورقه ورزقان برداشت شده است به عنوان داده اولیه برای انجام مطالعات ژئوشیمی استفاده شد به دلیل نوع نمونهبرداری انجام شده در این ناحیه ابتدا حوضه آبراههای باالدست برای هر کدام از نمون هها ترسیم و مشخصات هر نمونه به حوضه باالدست مانند آن نسبت داده شد با توجه به اینکه عناصری مانند مس مولیبدن نقره سرب روی طال و آرسنیک به عنوان عناصر شاخص کانسارهای مس پورفیری مطرحاند از عناصر یاد شده برای شناسایی مناطق مستعد کانیسازی مس پورفیری استفاده شد برای فاز یسازی نقشه هر یک از عناصر گفته شده از تابع Large و لجستیک بهره گرفته شد پس از فازیسازی از روش میانگین هندسی برای تلفیق نقشههای فازی حاصل شده استفاده شد نقشه تلفیق یافته به کمک نمودارهای آهنگ پی شبینی- مساحت اشغال شده مورد اعتبارسنجی قرار گرفتند بر اساس این اعتبارسنجی مشاهده شد که تلفیق نقش ههای فازی شده با تابع Large نتایج بهتری ارایه میدهد محل تقاطع منحنی در این نمودار نمایانگر این است که با اشغال 20 درصد از مساحت این ناحیه 80 درصد از کانسارهای مس پورفیری شناخته شده قابل شناساییاند كلمات كليدي نقشه شاهد ژئوشیمی تابع Large روش میانگین هندسی تلفیق ورقه 1:100,000 ورزقان 1 نویسنده مسئول و عهده دار مکاتبات ardehez@autacir دوره سوم شماره 1 بهار 1397

2 پازند هزارخانی کاوه اردشیر نیکفرجام میثم معدنی منابع مهندسی نشريه مقدمه 1- اطالعاتی الیههای تلفیق برای متعددی روشهای از امروزه میشود استفاده معدنی پتانسیل نقشههای تهیه در مختلف یگیرند م قرار تلفیق مورد نقشهها این در که اطالعاتی الیههای دورسنجی ژئوفیزیک ژئوشیمی شاهد نقشههای شامل نقشههای تهیه برای که شهایی رو از است نشناسی زمی و روشهای به میتوان میشود استفاده معدنی پتانسیل محور دانش روشهای کرد اشاره دانشمحور و دادهمحور خوبی به اکتشافی عملیات که میشود استفاده نواحی برای اندک شده شناخته کانسارهای تعداد یا نشده انجام آنها در ندهی وز برای کارشناس تجربه و نظر از روش این در است محور داده روشهای مقابل طرف در میشود گرفته کمک شناخته کانسارهای تعداد که میشود استفاده مناطقی برای جمله از فازی روشهای ]1[ باشد زیاد ناحیه آن در شده وزندهی در کارشناس نظر از که است دانشمحور روشهای ]2[ یکند م استفاده توسط که آبراههای رسوب نمونه 1067 از پژوهش این در شد استفاده است شده ارایه و برداشت زمینشناسی سازمان ابتدا ناحیه این در شده انجام نمونهبرداری ماهیت به توجه با شبکه از استفاده با نمونهها از هرکدام باالدست ههای حوض هر مشخصات و شدند ترسیم توپوگرافی خطوط و آبراههای شد داده نسبت آن باالدست حوضه به نمونه روشهای از مختلف پژوهشهای و مطالعات در تاکنون و استفاده معدنی پتانسیل ههای نقش تهیه برای متنوعی روشهای جزییات به توجه است شده انجام آنها اعتبارسنجی بسیار اطالعاتی الیههای از یک هر تهیه برای استفاده مورد تهیه در مثال عنوان به گیرد قرار توجه مورد باید که است مهم است شده تهیه فازی روش با که معدنی پتانسیل نقشه یک کدام هر دادههای کردن فازی برای فازیساز مختلف توابع پارامترهایی نیز تابع هر که دارد وجود اطالعاتی الیههای از نادرستی خروجی میتواند آنها صحیح انتخاب عدم که دارد تلفیق برای نیز مختلفی روشهای این عالوهبر دهد نتیجه را که دارد وجود اطالعاتی الیههای و شاهد نقشههای از هرکدام نظر در نرو ای از است شده استفاده مختلف محققان توسط و فازیساز تابع نوع قالب در شده یاد پیچیدگیهای گرفتن اطالعاتی الیههای تلفیق روش نوع نیز و آن مختص پارامترهای معدنی پتانسیل نقشه یک تولید در که است مهم موارد جمله از است تاثیرگذار بسیار موضوع این به ویژهای توجه محققان اخیر سالیان در الیههای از یک هر تهیه برای بهینهای روشهای و کردهاند برای دادهاند ارایه را کانسارها از خاصی نوع برای اطالعاتی طالی کانسارهای مورد در که پژوهشی به میتوان مثال الماسی توسط که سردشت سقز- طالخیز بخش در کوهزایی ]3[ کرد اشاره است شده انجام 2017 سال در همکاران و مورد روشهای جزییات اهمیت و شده یاد موارد به توجه با با پژوهش این در معدنی پتانسیل نقشههای تهیه در استفاده روش عملکرد لجستیک و Large فازیساز تابع دو بر تمرکز مورد ژئوشیمی شاهد نقشههای تلفیق در هندسی میانگین است گرفته قرار ارزیابی مطالعه مورد ناحیه نشناسی زمی 2- ساختاری زونهای ی تقسیمبند در ورزقان یکصدهزارم ورقه كه 1( شکل دارد قرار آذربایجان غربی- البرز زون در کشور جلفا شرق كيلومتري 35 تا اهر شرق كيلومتري 25 حدود از شمال و شمالي گوشه و اهر چهارگوش شامل و دارد امتداد دليل به محدوده اين است پلدشت تبريز- چهارگوش شرقي به پورفيري مس انديسهاي و كانسارها معادن فراوان حضور معدن مانند اسكارن آهن و مس سونگون مس معدن ویژه انديسهاي مانند اپيترمال مس و نقره طال و انجرد( متروكه شمال در مهم متالوژني ايالت يك عنوان به هيزهجان( معدني را ناحیه اين اعظم قسمت ]4[ يرود م شمار به ايران غرب گرانيتوئيدي تودههاي و ائوسن آتشفشانی سنگهاي قدمت چینهشناسی لحاظ به ميدهد تشكيل اليگوميوسن به مربوط مطالعه مورد ناحیه در موجود سنگی واحدهای کرتاسه واحدهای است کرتاسه از قبل دگرگونی سنگهای رسوبی آتشفشانی- واحدهای بهصورت عمدتا که ناحیه این می شوند نمایان ولکانیک واحدهای و رسوبی واحدهای مشاهدهاند قابل ناحیه شمالی و مرکزی بخشهای در در گسترش با پالئوسن رسوبی و آتشفشانی واحدهای سنوزوئیک واحدهای قدیمیترین نقشه میانی بخشهای مشاهده سبب ائوسن در آتشفشانی فعالیت ورزقاناند ورقه بخشهایی در تراکیت و داسیت آندزیت همچون واحدهایی واحدهای است شده مطالعه مورد ناحیه شمال و مرکز از مونزونیت گرانودیوریت و گرانیت عمدتا که الیگوسن دوره اطراف در ارزشی با کانیسازیهای سبب هستند دیوریت و کانیسازیهای مهمترین جمله از شدهاند نفوذی تودههای این 1397 بهار 1 شماره سوم دوره 2

3 کاربرد روش میانگین هندسی در تلفیق الیه های اطالعاتی ژئوشیمیایی برای تولید نقشه شاهد ژئوشیمی نشريه مهندسی منابع معدنی شکل :1 موقعیت ناحیه مورد مطالعه در نقشه زون های ساختاری ایران (اصالح پس از آقانباتی ]15[ 1383 مس - مولیبدن پورفیری و نیز مس اسکارنی می توان به کانسار سونگون [ ]5 در مرکز نقشه یکصدهزار ورزقان اشاره کرد در زمان های الیگو - میوسن و پالئوسن نیز کنگلومرا و سنگ های آتش فشانی اسیدی را می توان عمدتا در بخش های جنوبی مشاهده کرد (شکل 2-3 مدل توصیفی کانسارهای مس پورفیری برای شناخت دقیق از پارامترهای موثر در کانی سازی و شکل گیری نوع کانسار مورد نظر باید ابتدا مدل توصیفی کانسار هدف تعریف شود سیستم های مس پورفیری در حجم های بزرگ ( 10 تا بیش از 100 کیلومتر مکعب از سنگ های آلتره شده تعریف می شوند که روی استوک ها قرار گرفته اند همچنین ممکن است شامل کانی سازی های اسکارن جانشینی کربنات ها میزبان رسوبی و نیز اپی ترمال سولفیداسیون باال و متوسط از فلزات پایه و گران بها باشد [ ]6 مدل توصیفی کانسارهای مس پورفیری در قالب محیط زمین شناسی تکتونیکی دگرسانی ها و کانی سازی های رایج و نیز زون بندی فلزی مطرح می شود در این پژوهش به دلیل اهمیت بخش ژئوشیمی و توزیع عناصر و زون بندی فلزی در این کانسارها تنها اشاره مختصری به این دسته از مشخصات کانسارهای مس دوره سوم شماره 1 بهار 1397 پورفیری شده است زون بندی فلزی به ویژه در بخش های عمیق سیستم های مس پورفیری به خوبی ثبت شده است عناصر Mo Cu و u هسته های پتاسیک کلریت - سریسیت و سریسیت سیستم های مس پورفیری را مشخص می کند هسته های Mo Cu و u هاله هایی در مقیاس کیلومتری دارند که با مقادیر آنومالی هایی از عناصر s Pb Zn و g که شرایط دما پایین و هیدروترمال را نشان می دهند معرفی می شوند [ ]5 بنابراین با در نظر گرفتن عناصر u Mo Cu s Pb Zn و g ب ه عنوان عناصر شاخص کانسارهای مس پورفیری نقشه فازی پیوسته هر کدام از این عناصر ترسیم و سپس تلفیق شدند -4 فرآیند فازی سازی مجموعه های فازی در واقع گسترش یافته مجموعه های کالسیک اند مجموعه های کالسیک تنها اجازه عضویت کامل یا عدم عضویت را می دهند در حالی که مجموعه های فازی اجازه عضویت جزئی را نیز می دهند در یک مجموعه کالسیک عضویت یا عدم عضویت عنصر در مجموعه با یک تابع مشخصه µ ( توصیف می شود جائیکه µ ( = 1 است اگر باشد و µ ( = 0 است اگر باشد تئوری 3

4 میثم نیک فرجام اردشیر هزارخانی کاوه پازند یری یس رکس قؽ هی ظي ظیذی را ل 2 یظبزی ت ـیفی فیری در کؼب از ک ب قرار اظکبرى اپیترهبل بؼذ [ ]6 ب هحیط ی رایح ب دلیل فلسی در هؽخفبت ب یص بی ثبت کلریت - هؽخؿ نشريه مهندسی منابع معدنی هؽخف ( ت ـیف هیؼ د خبئیک هدو ػ ساده شده ورقه 1: ورزقان [ ]13 تئ رین شناسی نقشه زمی شکل :2 ببؼذ ببؼذ ( 0 اظت اگر فبزی بب تؼریف ػض یت خسئی ایي هف م را گعترغ هید ذ مفهوم رابب تببغ این U تعریف از فازی بافبزی U می باشد این متغیرها ریشه در زبان طبیعی دارند ولی گسترش عضویت جزئی یکمجموعه تابع [ ]0-1 در ببز هقبدیری ػض یت ( عضویت U با متغیرهای فازی در عین نادقیق بودن بسیار قابل فهم هستند ؼ د ازک مجموعه هی هؽخؿفازی یک مجموعه دهد می رایح احعبظبت فبزی بی د ذ هی اختفبؾ خ د و در زبان ما انسان ها بسیار استفاده می شوند به عنوان مثال را ب µ ( مشخص می شود که مقادیری در بازه [ ]1-0 را به خود نظیرزیبد هت ظط ظ گیي کن دهد ک چک ظریغ ظیر آرام اگر نشان دهنده ارتفاع باشد T( ممکن است به صورت آرام احساسات رایج بسرگ فازی مجموعه های اختصاص می هی وت ا ذ ػ فر بزرگ د ذ ارائ هی غیر را بل ذ مجموعه های کوتاه متوسط یا بلند ذکر شود یک تابع عضویت غیرهدررا ؼذ بلند گرفت زیاد متوسط یک کم سنگین کوچک سریع فبزی یػ از زهبى ی ػض اساسا یک منحنی است که معین می کند که چگونه هر نقطه عضو یکزمان ببؼذ یک تواند در شده می یکگرفته عنصر دهند بیک یکارائه م در فضای ورودی با یک مقدار عضویت (درجه عضویت بین 0 ممکن ز جفازی مجموعه ـ رتباشد یک مجموعهب فازی از یک بیش فبزی ب ارائ هرتب هدو ػ ای از هوکي اظت و 1 رسم می شود [ ]6 جفت درخ شود هر ها ارائه ػ فر زوج یکه ای از مجموع صورت است ػض یتػ i ب مرت ػو هی ؼبهل ربهخفت ؼ د یک] عنصر عمومی و درجه عضویتش i می باشد [ ]6 شامل [ 6 هیببؼذ ( 1 ( 11 ( اظت اگر } {(, ( U که در آن را مقدار پشتیبان گوییم اگر µ ( ک در آى را هقذار پؽتیببى گ یین اگر ( ببؼذ یک باشد یک متغیر زبانی در مجموعه U به وسیله 2 k k هتغیر زبب ی 2 k ظیل,,2T,, هدو ػ ( UT ب و µ µt(( = Tµ,T1, µ, T,, در = T T } { } { k زبانی که( در آن شود متغیر T( ای ازدر آى مجموعهک T( هیؼ د هؽخؿ مشخص 2 م 1, ی,, i i µ ببدر عضویت فازی با یک عدد که هر است ػذد فبزی تابع یک ر T i اظت ک هتغیر T زبب ی ای از -1-4 فازی سازی با تابع Large تابع Large اولین بار توسط سوکاالس و یوریگ 1997( 1 ارایه شده است [ ]8 عبارت تابع عضویت یاد شده به صورت رابطه 2 است : ( 2 ( 2 تببغ ػض یت i در U هیببؼذ ایي هتغیر ب ریؽ در زببى 4 طبیؼی دار ذ لی هتغیر بی فبزی در ػیي بدقیق ب دى بعیبر قببل ف ن عت ذ در زببى هب ا عبى ب بعیبر اظتفبد هیؼ ذ 1 ( f f2 ( و در آن : µ ( ممذار عض یت فازی ماوىذ متغیر دوره سوم شماره 1 بهار 1397 f1 ممذار گعتردگی ( 1 ب ـ رت مىفی از 1 تا 9 2 f ممذار میاوی (جایی و ممذار عض یت برابر 0 5 اظت ب دوذ (ج ؼذوذ م ي احتمال

5 ژئوشیمی شاهد نقشه تولید برای ژئوشیمیایی اطالعاتی الیههای تلفیق در هندسی میانگین روش کاربرد معدنی منابع مهندسی نشريه آن: در که متغیر مانند فازی عضویت مقدار µ: ( 9( تا 1 از منفی صورت به 2 گستردگی مقدار : f 1 است( 0 / 5 برابر عضویت مقدار که جایی 3 میانی مقدار : f 2 در و میشود کنترل پارامتر دو این وسیله به تابع شکل استاندارد انحراف اضافه به میانگین عنوان به پژوهش این وزن اختصاص فرآیند این به است شده لحاظ دادها مجموعه فازیسازی فرآیند و میشود گفته عضویت تابع از استفاده با نظر از استفاده روش این ارایه از هدف ]8[ میشود اطالق تلفیق برای مشخص فضای یک به دادهها انتقال در کارشناس است بعد مراحل در برای مساله مهمترین f 2 و f 1 برای مناسب مقادیر تعیین منظور این برای است تابع این از استفاده در رسیدن نتیجه به برای تابع این f 2 برای مناسب مقدار آوردن دست به برای و ترسیم 1 و 0 / 8 0 / 6 مقدارهای نقره عنصر میانگین مقادیر نظر در 5 با برابر و ثابت f 1 مقدار حالتها این همه در شد مالحظه که همانطور شود مشخص f 1 نقش تا شد گرفته نمونههایی تعداد 1 تا 0 / 275 از f 2 مقدار افزایش با میشود از مییابد کاهش است 0 / 5 از بیشتر فازیشان امتیاز که شناسایی برای آستانه حد یابد افزایش مقدار این هرچه اینرو روش در اینکه به توجه با 3( شکل مییابد افزایش آنومالی آنومال مقادیر جداسازی برای آستانه حد مقدار کالسیک آمار استاندارد انحراف یک اضافه به میانگین مقدار برابر زمینه از مقدار این از آنومالی مقادیر شناسایی برای بنابراین ]9[ است منتخب عناصر دادههای ابتدا که ترتیب این به شد استفاده سپس و 4( شکل شدند نرمال طبیعی لگاریتم از استفاده با استفاده با بعد مرحله در شد محاسبه نها آ آماری پارامترهای شده نرمال دادهها برای که پارامترها این 4( و 3 رابطههای از تبدیل اولیه دادههای آماری پارامترهای به 1( جدول بودند ممکن آنومالی آستانهای حد برای شده محاسبه مقادیر شدند است شده ارایه 2 جدول در احتمالی و f 2 متغیر مقادیر از استفاده با Large تابع مختلف اشکال 3: شکل 2 ( 2 X e 3( S 2 2 X ( e 1 4( 0 / 275 مقادیر خروجی نقشه در f 2 نقش بیشتر درک برای شکلهای در ترتیب به و شد لحاظ نقره عنصر در f 2 برای 1 و 5 شکل در میشود مالحظه که همانطور شدند ارایه 6 و 5 یافته نرمال و باال( نمودار خام ههای داد هیستوگرامهای 4: شکل نقره عنصر پایین( نمودار بهار 1 شماره سوم دوره

6 u Cu Mo Pb Zn معدنی منابع مهندسی نشريه پازند هزارخانی کاوه اردشیر نیکفرجام میثم لگاریتمی 8709 تبدیل از 2548 استفاده با شده نرمال ههای داد آماری پارامترهای 1: جدول g -341 s 340 u Cu Mo Pb Zn Mean Median ]19[ Mode ]20[ Std Deviation ژئ ج امع حذيد تعییه Variance ي ايلی داد ای ب شذ ورمال داد ای 117 تبذیل جذيل ]21[ Skewness Cu Mo Pb Zn Kurtosis Minimum Maimum ]19[ ژئوشیمیایی 141 جوامع حدود 193 تعیین و اولیه دادههای به شده نرمال ههای داد تبدیل 2: جدول g s u Cu Mo Pb Zn M ]22[ S M+S ]23[ M+2S M+3S مختلف عىاصر برای Large تابع متغیر ای 3 جذيل ]24[ f 2 f 1 0/ /81 5 0/ / ]22[ آستانه حد از پس بیشتری نمونههای دارد کمتری f 2 مقدار که قرار آنومالی و زمینه بین که مقادیری نتیجه در و یگیرند م قرار f 2 مقدار که نیز 6 شکل در یشود م داده نمایش خوبی به دارند یگیرند م قرار آستانه حد از پس Large که دادههایی تابع متغیر ای است بیشتر 3 جذيل 24[ آن قرار آنومالی و زمینه مقدار بین که مقادیری نتیجه در و کمترند میشوند محدودتر میگیرند برای مثال بهعنوان f 1 برای مناسب مقدار تعیین برای f 2 f 1 سازی فازی تابع عىصر دست به نحوه که 2 مقدار یک گرفتن نظر در با نقره عنصر برای 0/257 9 تا 1 از مختلفی 5 های f 1 Large شد داده توضیح آن وقر آوردن مشاهده که همانطور 7( شکل شد ترسیم و شده لحاظ تابع 28/81 5 Large آرسىیک نشان خود از توجهی قابل تغییر 3 تا 1 از f 1 مقدار میشود 5 از پس 0/015 اینکه تا مییابد 5 کاهش تغییرات Large آن از پس و میدهد طال تهیه برای ادامه در بنابراین است ناچیز تغییرات گفت میتوان 83 5 Large مس استفاده f 1 برای 5 مقدار از Large تابع از استفاده با نقشهها عناصر 2/48 برای شده استفاده 5 f 2 و Large f 1 پارامترهای 3 جدول م لیبذن شد 66 5 میدهد Large ارایه را مختلف سرب نقشههای نظر مورد تابع متغیرهای شدن تعیین از پس Large ريی در آنها از تعدادی نمونه برای و تهیه عنصر هر ژئوشیمیایی ]23[ مختلف عىاصر برای [ مختلف عناصر برای Large تابع متغیرهای 3: جدول سازی فازی تابع عىصر Large وقر Large آرسىیک Large طال Large مس Large م لیبذن Large سرب Large ريی شد ارائه 8 شکل لجستیک تابع با یسازی فاز 2-4- با مناطقی طبقهبندی هدف معدنی پتانسیل نقشه تهیه در 1397 بهار 1 شماره سوم دوره 6

7 کاربرد روش میانگین هندسی در تلفیق الیه های اطالعاتی ژئوشیمیایی برای تولید نقشه شاهد ژئوشیمی شکل :5 نقشه شاهد ژئوشیمیایی عنصر نقره با استفاده از تابع (f2= f1=5 Large شکل :7 تغییرات نمودار تابع Large به ازای مقادیر مختلف f1 نشريه مهندسی منابع معدنی شکل :6 نقشه شاهد ژئوشیمیایی عنصر نقره با استفاده از تابع (f2=1 - f1=5 Large سیگم یانتقال لجستیک برای تاتع می تواند سیگموییدی یذی لجستیک دادوذ ک دادنددرکهسالتابع 2012 وطان کاراوسا داده بنابراین [ ]11 استفادهالی شود شاهد های میداده ها ]11 ض د [ استفاد ضا ذ ای یک الیه داد تراییکاوتقال ت اوذ گیرند میاز ای ضا ذبینيزن 0 و وقط دار شاهد وزن تىاترایهنقشه در ن رواز گیروذ قرار يم 1 ی قرار دار 1 تیه 0 داد ا در ها ا رارا برتر اساس ت اوىذداده توانند يج ددارند وجود مختلفی اساس داد داروذکهک میمی مختلفی توابعت اتع ایهري ایه کىذ در مىتقل لجستیکی فضای ضان ت کمینه 3 وتیطیى (رابطه ي مقدارکمیى مقذار کند در منتقل لجستیکی فضای شان به بیشینه در وسیلهکاراوسا ی سفی ي استفادهيسیل لجستیکی ضذ ت لجستیکی استفاد پژي ص از تاتع یوسفی شده به پژوهش از تابع این یکسان فضای یک ت ضا ذ مقادیر مجم ع اوتقال ترای 2012 سال (رابطه کارانزا 4 در سال 2015 برای انتقال مجموعه مقادیر شاهد به و ] 10 [ است ضذ گرفت کار ت یک فضای یکسان به کار گرفته شده است [ ]10 اختػاظ 01 فازی مقادیر FEv تا استفاد از عطف تاتع لج ایه مقادیر د دست آمذ ( 2 ( 5 s ( Ev i 1 e اولویت باالی اکتشافی برای اکتشافات بیشتر مناطقی با الویت بسیار اندک و کالس هایی بین این دو است بنابراین در تهیه نقشه پتانسیل معدنی مشکل طبقه بندی مناطق و در نتیجه مشکل مدل نهایی که می تواند به صورت طبقه بندی شده ارایه شود وجود دارد [ ]10 یوسفی و کارانزا در سال 2015 نشان که در آن : آن :F: یک امتیاز فازی بین 0 و 1 و یک وزن فازی در فضای ک در Ev لجستیکامتیاز فازی تیه 0 ي 1 ي یک يزن فازی در فضای FEv یک لجستیکنقطه عطف :i i وقط :s عطف شیب تابع لجستیکی لجستیکی شاهد هر پیکسل در نقشه ورودی است تاتعمقادیر s ضیة :Ev دوره سوم شماره 1 بهار تعیین شیب و نقطه عطف تابع لجستیک Ev مقادیر ضا ذ ر پیکسل در وقط يريدی 7 ترای فازیسازی معم ال ت مقذار تیطیى یا تاالتریه کالس از مقادیر ضا ذ را امتیازی وسدیک ت ( 1 مچ ن 0/99 مید ىذ ي کمتریه -6 تلفیق ب میاوگیه ىذ میض د میاو ت سظ يوگ [ ]12 ( 8

8 ( 8 ترای فازیسازی معم ال ت مقذار تیطیى یا تاالتریه کالس از مقادیر ضا ذ را امتیازی وسدیک ت ( 1 مچ ن 0/99 مید ىذ ي کمتریه مقذار ویس تا اختػاظ امتیازی وسدیک ت غفر ( 0/01 ت آن در وظر گرفت می ض د تر اساس ريش پیطى اد ضذ مقادیر مىاسة ترای دي معادل ي دستگا دي معدنی مهندسی منابع ضیة ي وقط عطف تاتع لجستیکی از حل نشريه مج ل ارای ضذ در راتط 6 حاغل میض د میثم نیک فرجام اردشیر هزارخانی کاوه پازند -5 تعیین شیب و نقطه عطف تابع لجستیک برای فازی سازی معموال به مقدار بیشینه یا باالترین کالس از مقادیر شاهد را امتیازی نزدیک به ( 1 همچون 0/99 می دهند و کمترین مقدار نیز با اختصاص امتیازی نزدیک به صفر ( 0/01 به آن در نظر گرفته می شود بر اساس روش پیشنهاد شده مقادیر مناسب برای شیب و نقطه عطف تابع لجستیکی از حل دستگاه دو معادله و دو مجهول ارایه شده در رابطه 6 حاصل می شود در ت راتط 8 غ رت ک عى ان م FEv (min 1 e s ( Ev (min i FEv (ma s ( Ev (ma i 1 e ( 6 ( 6 f2 ایىجا عىػ اکتطافی در ر سل تىاترایه تػ یر رس غ رت را که در آن : ک در آن : :FEv(min کمترین امتیاز فازی از مقادیر شاهد (معادل با 0/01 (معادل 0 با 0/99 مقادیر شاهد امتیازازفازی از FEv(ma مقادیر ضا ذ : بیشترینفازی کمتریه امتیاز FEv(min (معادل تا /01 ( 1n ( 2 n ( nn FEv(ma تیطتریه امتیاز فازی از مقادیر ضا ذ (معادل تا 0/99 Ev(min مقادیر ضا ذ کمیى متىاظر در مجم ع داد ای يريدی Ev(ma ویس مقادیر ضا ذ تیطیى متىاظر در مجم ع داد ای ( 9 تىاترایه دي معادل تا دي مج ل ضیة ي وقط عطف يج د دارد تا حل ایه معادل مقذار مىاسة ترای ایه دي متغیر حاغل میض د تا 5 (الف (ب (ج (د شکل :8 نقشه های پیوسته ی فازی شده برای عناصر سرب (الف روی (ب مس (ج مولیبدن (د 8 دوره سوم شماره 1 بهار 1397

9 ژئوشیمی شاهد نقشه تولید برای ژئوشیمیایی اطالعاتی الیههای تلفیق در هندسی میانگین روش کاربرد معدنی منابع مهندسی نشريه G [ X ] G G( G ( G( n1 n G ( 12 G ( 22 G ( n n2 1n 2n nn G ( 1n G ( 2n G ( nn 9( دادههای مجموعه در متناظر کمینه شاهد مقادیر :Ev(min ورودی مجموعه در متناظر بیشینه شاهد مقادیر نیز :Ev(ma است ورودی دادههای عطف نقطه و شیب مجهول دو با معادله دو بنابراین دو این برای مناسب مقدار معادله این حل با دارد وجود ترتیب به 0 / 99 و 0 / 01 اختصاص با میشود حاصل متغیر محاسبه s و i مقادیر فازی امتیاز بیشترین و کمترین برای 7( رابطه میشوند 92 s Ev ma Ev min 7( Ev ma Ev i min 2 7( مقادیر عنصر هر بیشینه و کمینه مقادیر از استفاده با از شد حاصل فازیساز لجستیکی تابع عطف نقطه و شیب هر فازی مقدار 5 رابطه در مقادیر این کردن جایگزین با نرو ای آمد دست به پیکسل هر برای عنصر هندسی میانگین از استفاده با تلفیق 6- مقدار n ضرب از nام ریشه صورت به هندسی میانگین دادههای مجموعه G( ( هندسی میانگین میشود تعریف صورت به 2007( همکاران و 4 ونگ توسط (,υ1 υ2,, υn ]12[ میشود تعریف 8 رابطه ارایه معادله پارامترهای معدنی پتانسیل نقشه تهیه در اعمال پیکسل هر یا و واحد سلول یک برای 8 رابطه در شده یک به مربوط فازی مقدار υ1 = f که صورت این به میشود 1 در آرسنیک( عنصر فازی مقدار مثال عنوان به اکتشافی معیار معیار یک به مربوط فازی مقدار υ 2 = f واحد سلول هر 2 مقدار صورت همین به و دیگر( عنصر اینجا در دیگر اکتشافی وزن f i بنابراین میشود لحاظ اکتشافی معیار n برای فازی روش با که است سلول هر در ام i شاخص به مربوط فازی مطالعه مورد ناحیه بنابراین است شده محاسبه هندسی میانگین نظر در رستری تصویر در لها پیکس از ماتریسی بهعنوان باید محاسبه 9 رابطه صورت به هندسی میانگین مقدار تا شود گرفته ]13[ شود این به هندسی میانگین رابطه مطالعه مورد ناحیه برای شد محاسبه ؼذ محاظث 10 رابطه 01 صورت G 7 Cu ( Fg, Fs, Fu, FCu, FMo, FPb, FZn Porphyry 10( F F F F F F F g s u Cu Mo Pb Zn به ( F آن در که g, Fs, Fu, FCu, FMo, FPb, FZn نقره عناصر از یک هر برای فازی وزن مقادیر بیانگر ترتیب از پیکسل هر در روی و سرب مولیبدن مس طال آرسنیک لجستیکی توابع از استفاده با مقادیر این است رستری تصویر مطرح پیوسته روشهای با فازیسازی بخش در که Large و میانگین مقادیر محاسبه از پس ]9[ شدهاند حاصل شدند دش ترسیم تلفیقیافته نقشه پیکسلها از یک هر برای هندسی پتانسیل پر مقادیر میشود مشاهده که همانطور 9( شکل بر منطبق اغلب Large تابع اوزان با تلفیقیافته نقشه در مطالعه مورد ناحیه در شده شناخته پورفیری مس کانسارهای 9( شکل است اعتبارسنجی 7- آهنگ نمودار از یافته تلفیق نقشه اعتبارسنجی برای این در شد استفاده ]13[ شده اشغال مساحت شبینی- پی حاصل نقشه که است این بیانگر منحنیها تقاطع محل نمودار اشغالشده مساحت از درصد 20 با Large تابع با فازیسازی از کانسارهای از درصد 80 شبینی پی توان مطالعه مورد ناحیه از حاصل نقشه همچنین 10( شکل دارد وجود شده شناخته شده اشغال مساحت از درصد 30 لجستیک تابع با فازیسازی شبینی پی را شده شناخته کانسارهای از درصد 70 میتواند هندسی میانگین روش که کرد عنوان میتوان اینرو از کند بهتری جواب Large تابع با فازیشده نقشههای تلفیق برای n G n ( 1, 2,, n i 1 2 n i1 8( بهار 1 شماره سوم دوره

10 میثم نیک فرجام اردشیر هزارخانی کاوه پازند ارایه می دهد بنابراین در مورد مناطقی که کانسار شناخته شده ای وجود ندارد می توان با احتمال نسبتا باالیی این مناطق را نیز مستعد تلقی کرد و برای اکتشاف در مقیاس بزرگ تر معرفی کرد نشريه مهندسی منابع معدنی -8 نتیجه گیری در این پژوهش برای ارزیابی عملکرد روش میانگین هندسی از دو روش فازی سازی با توابع Large و لجستیک برای فازی سازی داده های ژئوشیمی استفاده شد بر این اساس تغییراتی در نحوه انتخاب پارامترهای توابع فازی ساز اعمال و ن که مقدار f2 برای تابع نتایج مطلوبی حاصل شد با توجه به ای Large اغلب برابر میانگین داده های ورودی لحاظ می شود در این پژوهش با در نظر گرفتن مقادیر میانگین به اضافه انحراف استاندارد که حد آستانه مقادیر آنومالی از زمینه است نتایج قابل قبولی به دست آمد در ادامه با به کارگیری تابع لجستیک نقشه های فازی شده عناصر شاخص کانسارهای مس پورفیری حاصل شد و با به کارگیری روش میانگین هندسی برای تلفیق نقشه های هر دو روش فازی سازی و اعتبارسنجی با روش آهنگ پیش بینی - مساحت اشغال شده مشاهده شد که روش میانگین هندسی نتایج بهتری برای فازی سازی با تابع Large و در نظر گرفتن f 2 = X + S ارایه می کند اعتبارسنجی نقشه فازی شده با تابع Large نشان می دهد که این روش با آهنگ پیش بینی 80 درصد و مساحت اشغال شده 20 درصد توان اکتشاف کانسارهای مس پورفیری را در این ناحیه دارد از این رو با اعمال روش یاد شده برای تهیه نقشه های شاهد ژئوشیمی می توان اعتبار نقشه های پتانسیل معدنی کانسارهای مس پورفیری را تا حد زیادی بهبود بخشید -9 مراجع شکل :9 نقشه شاهد ژئوشیمی کانسارهای مس پورفیری فازی شده با تابع Large و تلفیق یافته به روش میانگین هندسی [1] Yousefi, M, and Carranza, E J M (2015 Fuzzification of continuous-value spatial evidence for mineral prospectivity mapping Computers & Geosciences, 74: [[ [2 یوسفی م کامکار روحانی ا 1389 "اصول روش های مدل سازی پتانسیل معدنی (در محیط سیستم اطالعات جغرافیایی" جهاد دانشگاهی واحد صنعتی امیرکبیر تهران جلد اول ص [3] lmasi,, Yousefi, M, and Carranza, E J M (2017 Prospectivity analysis of orogenic gold deposits in Saqez-Sardasht Goldfield, Zagros Orogen, Iran Ore Geology Reviews, 91: شکل :10 نمودار مساحت اشغال شده - نرخ پیش بینی نقشه های فازی شده با تابع Large و تلفیق یافته با روش میانگین هندسی 10 [4] Jamali, H, and Mehrabi, B (2014 Relationships between arc maturity and Cu-Mo-u porphyry and related epithermal mineralization at the Cenozoic rasbaran Magmatic Belt Ore Geology Reviews, [5] Hezarkhani,, and Williams-Jones, E (1998 دوره سوم شماره 1 بهار 1397

11 کاربرد روش میانگین هندسی در تلفیق الیههای اطالعاتی ژئوشیمیایی برای تولید نقشه شاهد ژئوشیمی نشريه مهندسی منابع معدنی 1 Tsoukalas& Uhrig 2 Spread 3 Midpoint 4 Wang 83: [12] Wang, Y M, Chin, K S, and Yang, J B (2007 Measuring the performances of decision making units using geometric average efficiency Journal of the Operational Research Society, 58: [13] Yousefi, M, and Carranza, E J M (2015 Predictionarea (P- plot and C- fractal analysis to classify and evaluate evidential maps for mineral prospectivity modeling Computers and Geosciences, 79: Controls of alteration and mineralization in the Sungun porphyry copper deposit, Iran; evidence from fluid inclusions and stable isotopes Economic Geology, 93: [6] Sillitoe, R H (2010 Porphyry copper systems Economic Geology, 105: 3 41 [7] Chiang, W, Lee, J (1995 Fuzzy logic for the application to comple systems World scientific publishing, [8] Tsoukalas, L H, and Uhrig, R E (1997 Fuzzy and Neural pproaches in Engineering John Wiley & Sons, New York, NY, p 606 ]]9 ]حسنی پاک ع ا شرف الدین م 1390 "تحلیل دادههای اکتشافی" انتشارات دانشگاه تهران چاپ سوم ص ] 1[1 ]مهرپرتو م امینی فضل آ رادفر ج 1371 "نقشه زمین شناسی 1: ورزقان" سازمان زمینشناسی و اکتشاف معدنی کشور ] 1[1 ]آقانباتی ع 1383 "نشر سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور" زمینشناسی ایران [10] Yousefi, M, and Carranza, E J M (2015a Fuzzification of continuous-value spatial evidence for mineral prospectivity mapping Computers & Geosciences, 74: [11] Yousefi, M, and Carranza, E J M (2015b Geometric average of spatial evidence data layers: GIS-based multi-criteria decisionmaking approach to mineral prospectivity mapping Computers and Geosciences, دوره سوم شماره 1 بهار