ρνιή Οηθνλνκηθψλ θαη Πνιηηηθψλ Δπηζηεκψλ Σκήκα Πνιηηηθήο Δπηζηήκεο θαη Γεκφζηαο Γηνίθεζεο Λίθνο Θνπηζηαξάο ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ Εήζε Καλνχδα

Transcript

1 ρνιή Οηθνλνκηθψλ θαη Πνιηηηθψλ Δπηζηεκψλ Σκήκα Πνιηηηθήο Δπηζηήκεο θαη Γεκφζηαο Γηνίθεζεο Λίθνο Θνπηζηαξάο ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ Εήζε Καλνχδα

2 ΠΖΓΔ - ΒΗΒΙΗΟΓΡΑΦΗΑ Mankiw, N.G. θαη M. Taylor,(2017) Οηθνλνκηθή, 3ε Έθδνζε, 2νο Σφκνο, Δθδφζεηο Σδηφια, Αζήλα Acemoglu, D., Laibson, D., List J.A., (2015) Καθξννηθνλνκηθή, Θξηηηθή, Αζήλα Burda, M. - Wyplosz, Ch., (2007) Δπξσπατθή Καθξννηθνλνκηθή, Σφκνο Α, Gutenberg, Αζήλα Krugman, P. - Wells, R., (2009) Καθξννηθνλνκηθή, Δπίθεληξν, Θεζζαινλίθε Samuelson, P. - Nordhaus, W. (2000) Οηθνλνκηθή, Σφκνο Β, Παπαδήζεο, Αζήλα Stiglitz, J. E. - Walsh,C. E. (2009) Αξρέο ηεο Καθξννηθνλνκηθήο, Παπαδήζεο, Αζήλα

3

4 Υξήκα: Σν ζχλνιν ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ κίαο νηθνλνκίαο πνπ νη άλζξσπνη ρξεζηκνπνηνχλ άκεζα πξνθεηκέλνπ λα αγνξάδνπλ αγαζά θαη ππεξεζίεο απφ άιινπο αλζξψπνπο. Ιεηηνπξγίεο ηνπ ρξήκαηνο: Κέζν ζπλαιιαγψλ: Έλα ζηνηρείν πνπ νη αγνξαζηέο δίλνπλ ζηνπο πσιεηέο φηαλ ζέινπλ λα αγνξάζνπλ αγαζά θαη ππεξεζίεο. Κνλάδα κέηξεζεο: Κέηξν πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη άλζξσπνη γηα λα νξίζνπλ ηηο ηηκέο θαη λα απνηηκνχλ ηα ρξέε. Κέζν δηαηήξεζεο ηεο αμίαο: Έλα ζηνηρείν πνπ νη άλζξσπνη κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ γηα λα κεηαθέξνπλ αγνξαζηηθή δχλακε απφ ην παξφλ ζην κέιινλ.

5 Ηζηνξηθά, νη πεξηζζφηεξεο νηθνλνκίεο ρξεζηκνπνηνχζαλ σο ρξήκα έλα εκπφξεπκα κε θάπνηα εζσηεξηθή αμία. Σν ρξήκα απηνχ ηνπ είδνπο νλνκάδεηαη ρξήκα-αγαζφ (commodity money). Σν ρξήκα πνπ δελ έρεη εζσηεξηθή αμία απνθαιείηαη ρξήκα αλαγθαζηηθήο θπθινθνξίαο ή παξαζηαηηθφ ρξήκα (fiat money), επεηδή έρεη θαζηεξσζεί κε απφθαζε ηεο θπβέξλεζεο.

6 Παξαδείγκαηα ρξήκαηνο Σν ρξήκα αγαζφ ηζηνξηθά ρξεζηκνπνηήζεθε ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο, φηαλ άιιεο κνξθέο ρξήκαηνο δελ ήηαλ δηαζέζηκεο ή αμηφπηζηεο. Σν πην γλσζηφ παξάδεηγκα ηέηνηνπ είδνπο απνηειεί ν ρξπζφο. ηελ πξνεπαλαζηαηηθή Ακεξηθή ηέηνηα ρξήζε είραλ ν αξαβφζηηνο, ηα ζηδεξέληα θαξθηά θαη ν θαπλφο. ηε Γεξκαλία, κεηά ην Β Παγθφζκην Πφιεκν, ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο, δηεμήγαγαλ ζπλαιιαγέο κε ηζηγάξα. Σα ηζηγάξα κέρξη θαη ζήκεξα εμαθνινπζνχλ λα ρξεζηκνπνηνχληαη σο ρξήκα-αγαζφ ζηηο θπιαθέο.

7 Αληηπαξαβνιή νηθνλνκίαο κε ρξήκα κε νηθνλνκία αληηπξαγκαηηζκνχ Σν θείκελν πνπ αθνινπζεί θαη ζην νπνίν αληηπαξαβάιιεηαη κία νηθνλνκία κε ρξήκα κε κία νηθνλνκία αληηπξαγκαηηζκνχ, αλαηππψλεηαη απφ ην World Development Report, 1989, ηεο Παγθφζκηαο Σξάπεδαο. Εσή ρσξίο ρξήκα «Κεηά απφ κεξηθά ρξφληα, ε δεζπνηλίο Zelie, κία ηξαγνπδίζηξηα, έδσζε έλα θνλζέξην ζηα society islands κε αληάιιαγκα ην έλα ηξίην ησλ εηζπξάμεσλ. Όηαλ κέηξεζαλ ηηο εηζπξάμεηο, ην κεξίδηφ ηεο πεξηιάκβαλε 3 γνπξνχληα, 23 γαινπνχιεο, 44 θφηεο, 5000 θαξχδεο, εθηφο απφ ηηο ζεκαληηθέο πνζφηεηεο απφ κπαλάλεο, ιεκφληα θαη πνξηνθάιηα θαζψο ε δεζπνηλίο δελ ζα κπνξνχζε λα θαηαλαιψζεη κεγάιε πνζφηεηα ησλ εηζπξάμεσλ κφλε ηεο, αλαγθάζηεθε λα ηαΐζεη ηα γνπξνπλφπνπια θαη ηα θνηφπνπια κε ηα θξνχηα». W.S. Jevons (1898) Ο Κάξθν Πφιν αλαθαιχπηεη ην ραξηνλφκηζκα «ε απηήλ ηελ πφιε ηεο Kanbula (Beijing) ζα κπνξνχζε λα πεη θαλείο φηη ην λνκηζκαηνθνπείν ηνπ Κεγάινπ Υαλ θαηέρεη ην κπζηηθφ ησλ αιρεκηζηψλ, αθνχ γλσξίδεη ηελ ηέρλε ηεο παξαγσγήο ρξήκαηνο Βγάδεη ηε θινχδα απφ ηηο κνπξηέο Σν θάλεη ραξηί ην θφβεη ζε θνκκάηηα ρξήκαηνο δηαθνξεηηθνχ κεγέζνπο. Ζ πξάμε ηεο πιαζηνγξαθίαο ηηκσξείηαη σο κεγάιε πξνζβνιή. Σν ραξηνλφκηζκα απηφ θπθινθνξεί ζε φια ηα κέξε ηνπ θξάηνπο ηνπ Κεγάινπ Υαλ. Όινη νη ππήθννί ηνπ ην δέρνληαη ρσξίο δηζηαγκφ, επεηδή φηαλ ρξεηαζηεί, κπνξνχλ λα ην ρξεζηκνπνηήζνπλ γηα λα αγνξάζνπλ εκπνξεχκαηα». Σα ηαμίδηα ηνπ Κάξθν Πφιν, Βηβιίν ΗΗ. Begg D- Fischer S.-Dornbusch R, (2006), Δηζαγσγή ζηελ Οηθνλνκηθή, Σφκνο Β, Θξηηηθή, Αζήλα, ζει. 127

8 Σν ρξήκα κπνξεί λα ιάβεη ηηο αθφινπζεο κνξθέο: Κ1: Σν ρξήκα ππφ ζηελή έλλνηα. Απνηειείηαη απφ ην ρξεκαηηθφ απφζεκα θαη ηηο θαηαζέζεηο κίαο εκέξαο. Κ2: = Κ1 + θαηαζέζεηο πξνζεζκίαο έσο δχν έηε + θαηαζέζεηο ππφ πξνεηδνπνίεζε έσο θαη ηξεηο κήλεο. Κ3: = Κ2+ ζπκθσλίεο επαλαγνξάο + κεξίδηα ακνηβαίσλ θεθαιαίσλ + ηίηινη ρξεκαηαγνξάο + ρξεφγξαθα κε δηάξθεηα έσο δχν έηε

9

10 Ζ ηηκή (θφζηνο) ηνπ ρξήκαηνο είλαη ην (νλνκαζηηθφ) επηηφθην, ην νπνίν θαηαβάιιεηαη απφ ηνπο νθεηιέηεο ζηνπο δαλεηζηέο γηα ηνθνθφξα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία. Σν επηηφθην είλαη ην θφζηνο επθαηξίαο ηεο δηαθξάηεζεο ηνπ ρξήκαηνο κε ηε κνξθή ξεπζηψλ δηαζεζίκσλ απφ ηα λνηθνθπξηά θαη ηηο επηρεηξήζεηο. Ζ θαηνρή ρξήκαηνο κε ηε κνξθή ξεπζηψλ ζπλεπάγεηαη ηελ απψιεηα ηνπ νλνκαζηηθνχ επηηνθίνπ. Σν χςνο ηνπ νλνκαζηηθνχ επηηνθίνπ πξνζδηνξίδεηαη απφ ηηο πξνζδνθίεο γηα ηελ αμία ηνπ ρξήκαηνο ζην κέιινλ θαη επεξεάδεηαη ζεηηθά απφ ηνλ πξνζδνθψκελν ξπζκφ πιεζσξηζκνχ, θαζψο: i = r + π e ή r = i π e φπνπ, i ην νλνκαζηηθφ επηηφθην, r ην πξαγκαηηθφ επηηφθην θαη π e ν πξνζδνθψκελνο ξπζκφο πιεζσξηζκνχ.

11 Ζ ζπλάξηεζε δήηεζεο ρξήκαηνο έρεη ηελ αθφινπζε κνξθή: ( M P ) d L(, i, c) Όπνπ: Κ ην νλνκαζηηθφ απφζεκα ρξήκαηνο, Ρ ην επίπεδν ησλ ηηκψλ, Y ην πξαγκαηηθφ ΑΔΠ, i ην νλνκαζηηθφ επηηφθην θαη c ην κέζν θφζηνο κεηαηξνπήο άιισλ κνξθψλ πινχηνπ ζε ρξήκα. Ζ δήηεζε ρξήκαηνο θαζνξίδεηαη απφ δχν βαζηθά θίλεηξα: - Σν θίλεηξν ζπλαιιαγψλ - Σν θίλεηξν απνζεζαπξηζκνχ

12 Oλνκαζηηθφ επηηφθην Ζ θακπχιε δήηεζεο ρξήκαηνο i Εήηεζε: L (Y, i, c) (+, -, +) Ζ αξλεηηθή θιίζε ηεο θακπχιεο δήηεζεο ρξήκαηνο πξνθχπηεη απφ ην θφζηνο επθαηξίαο ηεο θαηνρήο ρξήκαηνο, θαζψο φζν πςειφηεξν ην νλνκαζηηθφ επηηφθην, ηφζν κηθξφηεξε ε δεηνχκελε πνζφηεηα πξαγκαηηθψλ ρξεκαηηθψλ δηαζεζίκσλ. Πξαγκαηηθφ απφζεκα ρξήκαηνο

13 Ολνκαζηηθφ επηηφθην Ζ πξνζθνξά ρξήκαηνο θαζνξίδεηαη απφ ηελ θεληξηθή ηξάπεδα. Κηα αχμεζε (κείσζε) ηεο πξνζθνξάο ρξήκαηνο κεηαηνπίδεη ηελ θακπχιε πξνζθνξάο πξνο ηα δεμηά (αξηζηεξά), απφ ηε ζέζε Ms 1 ζηελ Ms 2 (Ms 3 ). Κs 3 Κs 1 Κs 2 Πξαγκαηηθφ απφζεκα ρξήκαηνο

14 Ολνκαζηηθφ επηηφθην Πξνζθνξά ρξήκαηνο Ζήτηση: L ( Y, i, c ) ( +, -, + ) Πξαγκαηηθφ απφζεκα ρξήκαηνο

15 Θεληξηθή Σξάπεδα: Έλα ίδξπκα πνπ ζρεδηάζηεθε, ψζηε λα ξπζκίδεη ηελ πνζφηεηα ρξήκαηνο πνπ είλαη δηαζέζηκε ζηελ νηθνλνκία. Ιεηηνπξγίεο θεληξηθήο ηξάπεδαο: Διέγρεη ηελ πνζφηεηα ρξήκαηνο (λνκηζκαηηθή πνιηηηθή) πγθεληξψλεη πιεξνθνξίεο γηα ηε ρξεκαηαγνξά Οη εκπνξηθέο ηξάπεδεο: Γηνρεηεχνπλ θεθάιαηα απφ ηνπο απνηακηεπηέο ζηνπο νθεηιέηεο Δπεξεάδνπλ ηελ πξνζθνξά ρξήκαηνο Απνηεινχλ κέζν πξνψζεζεο ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο Κεξηκλά γηα ηε ζηαζεξφηεηα ησλ ηηκψλ Δπνπηεχεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο Δίλαη δαλεηζηήο χζηαηεο θαηαθπγήο

16 Σν Δπξσπατθφ χζηεκα Θεληξηθψλ Σξαπεδψλ πεξηιακβάλεη: α) ην Δπξσζχζηεκα: -Δπξσπατθή Θεληξηθή Σξάπεδα (ΔΘΣ) -Θεληξηθέο ηξάπεδεο ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Δπξσδψλεο β) ηηο θεληξηθέο ηξάπεδεο ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ πνπ δελ βξίζθνληαη ζηελ Δπξσδψλε Ζ ΔΘΣ νξίδεη σο πξσηαξρηθφ ηεο ζηφρν ηε ζηαζεξφηεηα ησλ ηηκψλ σο κία «εηήζηα αχμεζε ηνπ επηπέδνπ ηηκψλ θάησ ηνπ 2% ζε κεζνπξφζεζκν επίπεδν».

17 Ζ Σξάπεδα ηεο Διιάδνο: α) ζπκκεηέρεη, σο αλαπφζπαζην κέξνο ηνπ επξσζπζηήκαηνο, ζηελ άζθεζε ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο ηεο ΟΛΔ πνπ ραξάζζεηαη απφ ην Γηνηθεηηθφ πκβνχιην ηεο ΔΘΣ β) θαηέρεη θαη δηαρεηξίδεηαη ηα επίζεκα ζπλαιιαγκαηηθά απνζέκαηα ηεο ρψξαο γ) αζθεί πξνιεπηηθή επνπηεία ζηα πηζησηηθά ηδξχκαηα δ) πξνσζεί θαη επηβιέπεη ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ησλ ζπζηεκάησλ πιεξσκψλ ε) ελεξγεί σο ηακίαο θαη εληνινδφρνο ηνπ Γεκνζίνπ

18 Θπξψζεηο ζε πηζησηηθά ηδξχκαηα ηελ επηβνιή θπξψζεσλ ζε πηζησηηθά ηδξχκαηα πξνρψξεζε ε Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, αθνχ εμέδσζε πνξίζκαηα ειέγρνπ ησλ αξκνδίσλ ππεξεζηψλ ηεο ζρεηηθά κε ηελ ηήξεζε, εθ κέξνπο ησλ επνπηεπφκελσλ ηδξπκάησλ, ησλ δηαηάμεσλ γηα ηε δηαθάλεηα ησλ ζπλαιιαγψλ, ηελ παξνρή πηζηψζεσλ θαη αγνξά κεηνρψλ, ηελ επάξθεηα ησλ δηαδηθαζηψλ πξφιεςεο ηεο λνκηκνπνίεζεο εζφδσλ απφ εγθιεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηεο θάζε ηξάπεδαο, θαζψο θαη ησλ δηαδηθαζηψλ ηνπ ζπζηήκαηνο εζσηεξηθνχ ειέγρνπ πνπ δελ ζπλδένληαη κε δηαρείξηζε θηλδχλσλ.

19 Οη εκπνξηθέο ηξάπεδεο δεκηνπξγνχλ ρξήκα κέζσ ησλ ρνξεγήζεσλ δαλείσλ, ελψ γηα ιφγνπο αζθαιείαο ππνρξενχληαη λα κε δαλείδνπλ ην ζχλνιν ησλ θαηαζέζεψλ ηνπο, αιιά λα δηαηεξνχλ έλα πνζνζηφ ππνρξεσηηθψλ δηαζέζηκσλ ζηελ θεληξηθή ηξάπεδα. Ζ πνζφηεηα ηνπ ρξήκαηνο πνπ δεκηνπξγεί ην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα απφ θάζε ρξεκαηηθή κνλάδα ησλ δηαζεζίκσλ θαζνξίδεηαη απφ ηνλ πνιιαπιαζηαζηή ρξήκαηνο (money multiplier), ν νπνίνο νξίδεηαη σο εμήο: πνιιαπιαζηαζηήο ρξήκαηνο = 1/πνζνζηφ ππνρξεσηηθψλ δηαζέζηκσλ

20 Παξάδεηγκα Έζησ φηη ην πνζνζηφ ππνρξεσηηθψλ ξεπζηψλ δηαζεζίκσλ είλαη 10%. Γειαδή, γηα θάζε 100 θαηαζέζεσλ, νη εκπνξηθέο ηξάπεδεο ζα πξέπεη λα δηαθξαηνχλ ηνπιάρηζηνλ 10 σο ππνρξεσηηθά δηαζέζηκα. Γεγνλφο 1: Θαηάζεζε 100 ζηελ εκπνξηθή ηξάπεδα «Α», ε νπνία ρνξεγεί δάλεηα χςνπο 90. Ζ ζπλνιηθή πνζφηεηα ρξήκαηνο πνπ θπθινθνξεί ζηελ νηθνλνκία είλαη αμίαο 190 ( 100 θαηαζέζεηο φςεσο θαη 90 δάλεηα). Ισολογισμός Τράπεζας Α ΕΝΕΡΓΗΤΘΚΟ Διαθέσιμα: 10 Δάνεια : 90 ΠΑΘΗΤΘΚΟ Καταθέσεις: 100 Γεγνλφο 2: Οη δαλεηδφκελνη αγνξάδνπλ αγαζά θαη ππεξεζίεο ζπλνιηθήο αμίαο 90. Οη επηρεηξήζεηο πνπ εηζέπξαμαλ ηα 90 ηα θαηαζέηνπλ ζηελ εκπνξηθή ηξάπεδα «Β», ε νπνία δηαηεξεί 9 σο ππνρξεσηηθά δηαζέζηκα (10%) θαη ρνξεγεί δάλεηα ζπλνιηθνχ πνζνχ 81. Ζ ζπλνιηθή αμία ρξήκαηνο πνπ θπθινθνξεί ζηελ νηθνλνκία είλαη 271 (= 100 ε αξρηθή θαηάζεζε + 90 δάλεηα εκπνξηθήο ηξάπεδαο «Α»+ 81 δάλεηα εκπνξηθήο ηξάπεδαο «Β») Ισολογισμός Τράπεζας Β ΕΝΕΡΓΗΤΘΚΟ Διαθέσιμα: 9 Δάνεια : 81 ΠΑΘΗΤΘΚΟ Καταθέσεις: 90

21 Ζ αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ ππνρξεσηηθψλ δηαζεζίκσλ θαη ε δηαδηθαζία δεκηνπξγίαο ρξήκαηνο παξάδεηγκα Έζησ φηη ην πνζνζηφ ππνρξεσηηθψλ ξεπζηψλ δηαζεζίκσλ απμάλεηαη ζε 20%. Γειαδή, γηα θάζε 100 θαηαζέζεσλ, νη εκπνξηθέο ηξάπεδεο ζα πξέπεη λα δηαθξαηνχλ ηνπιάρηζηνλ 20 σο ππνρξεσηηθά δηαζέζηκα. Γεγνλφο 1: Θαηάζεζε 100 ζηελ εκπνξηθή ηξάπεδα «Α», ε νπνία ρνξεγεί δάλεηα χςνπο 80. Ζ ζπλνιηθή πνζφηεηα ρξήκαηνο πνπ θπθινθνξεί ζηελ νηθνλνκία είλαη αμίαο 180 ( 100 θαηαζέζεηο φςεσο θαη 80 δάλεηα). Ισολογισμός Τράπεζας Α ΕΝΕΡΓΗΤΘΚΟ Διαθέσιμα: 20 Δάνεια : 80 ΠΑΘΗΤΘΚΟ Καταθέσεις: 100 Γεγνλφο 2: Οη δαλεηδφκελνη αγνξάδνπλ αγαζά θαη ππεξεζίεο ζπλνιηθήο αμίαο 80. Οη επηρεηξήζεηο πνπ εηζέπξαμαλ ηα 80 ηα θαηαζέηνπλ ζηελ εκπνξηθή ηξάπεδα «Β», ε νπνία δηαηεξεί 16 σο ππνρξεσηηθά δηαζέζηκα (20%) θαη ρνξεγεί δάλεηα ζπλνιηθνχ πνζνχ 64. Ζ ζπλνιηθή αμία ρξήκαηνο πνπ θπθινθνξεί ζηελ νηθνλνκία είλαη 244 (= 100 ε αξρηθή θαηάζεζε + 80 δάλεηα εκπνξηθήο ηξάπεδαο «Α»+ 64 δάλεηα εκπνξηθήο ηξάπεδαο «Β»). Ισολογισμός Τράπεζας Β ΕΝΕΡΓΗΤΘΚΟ Διαθέσιμα: 16 Δάνεια : 64 ΠΑΘΗΤΘΚΟ Καταθέσεις: 80

22 Ζ αχμεζε (κείσζε) ηνπ πνζνζηνχ ππνρξεσηηθψλ δηαζεζίκσλ κεηψλεη (απμάλεη) ηε ζπλνιηθή πνζφηεηα ρξήκαηνο πνπ θπθινθνξεί ζηελ νηθνλνκία. Πνζνζηφ ππνρξεσηηθψλ δηαζεζίκσλ: 10% Θάζε ηξάπεδα κπνξεί λα ρνξεγεί δάλεηα πνπ αληηζηνηρνχλ ζην 90% ησλ θαηαζέζεψλ ηνπο Αξρηθή θαηάζεζε ζηελ Σξάπεδα «Α» 100 Πνζνζηφ ππνρξεσηηθψλ δηαζεζίκσλ: 20% Θάζε ηξάπεδα κπνξεί λα ρνξεγεί δάλεηα πνπ αληηζηνηρνχλ ζην 80% ησλ θαηαζέζεψλ ηνπο. Αξρηθή θαηάζεζε ζηελ Σξάπεδα «Α» 100 Γαλεηζκφο απφ ηελ Σξάπεδα «Α» 90 (= 100* 0,9) Γαλεηζκφο απφ ηελ Σξάπεδα «Α» 80 (= 100* 0,8) Γαλεηζκφο απφ ηελ Σξάπεδα «Β» Γαλεηζκφο απφ ηελ Σξάπεδα «Γ» 81 (= 90* 0,9) 72,9 (= 81* 0,9) Γαλεηζκφο απφ ηελ Σξάπεδα «Β» Γαλεηζκφο απφ ηελ Σξάπεδα «Γ» 64 (= 80* 0,8) 51,2 (= 64* 0,8) πλνιηθή Πνζφηεηα ρξήκαηνο 100/ 0,1= πλνιηθή Πνζφηεηα ρξήκαηνο 100/ 0,2= 500

23 Ο πνιιαπιαζηαζηήο ρξήκαηνο ζηε κεγάιε χθεζε Ο πνιιαπιαζηαζηήο ρξήκαηνο είλαη ζρεηηθά ζηαζεξφο, αιιά φρη πάληα. Σελ πεξίνδν , ζηηο αξρέο ηεο κεγάιεο χθεζεο, ν πνιιαπιαζηαζηήο ρξήκαηνο κεηψζεθε ζεκαληηθά, δεκηνπξγψληαο ζνβαξά πξνβιήκαηα ζηε λνκηζκαηηθή πνιηηηθή. Ζ αηηία ηεο αζηάζεηαο ηνπ πνιιαπιαζηαζηή ρξήκαηνο, φπσο πεξηγξάθεηαη αλαιπηηθά απφ ηνπο Milton Friedman θαη Anna Schwartz ζην έξγν ηνπο Monetary History of the Unites States, , ήηαλ κία ζεηξά απφ κεγάινπο ηξαπεδηθνχο παληθνχο. Οη παληθνί ζηηο ΖΠΑ νθείινληαη ζε ρξεκαηννηθνλνκηθέο αδπλακίεο ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ζε άζρεκα νηθνλνκηθά θαη ρξεκαηηζηηθά λέα. Οξηζκέλα απφ ηα αίηηα ησλ ηξαπεδηθψλ παληθψλ πνπ ηνλίδνπλ νη Friedman θαη Schwartz ήηαλ: (1) νη επηπηψζεηο ηεο κείσζεο ησλ ηηκψλ ησλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ ζηηο νηθνλνκίεο ησλ αγξνηηθψλ πνιηηεηψλ ην θζηλφπσξν ηνπ 1930, (2) ε ρξενθνπία κίαο κεγάιεο ηξάπεδαο ηεο Λέαο Τφξθεο, ηεο ιεγφκελεο Bank of United States, ην Γεθέκβξην ηνπ 1930 (κία ηδησηηθή ηξάπεδα, παξά ην φλνκά ηεο), (3) ε ρξενθνπία ην Κάην ηνπ 1931 ηεο κεγαιχηεξεο ηξάπεδαο ηεο Απζηξίαο, πνπ πξνθάιεζε ρξεκαηννηθνλνκηθή θξίζε ζηελ Δπξψπε θαη 4) ε εγθαηάιεηςε ηνπ ρξπζνχ θαλφλα απφ ηε Κεγάιε Βξεηαλία ην επηέκβξην ηνπ Ο κεγαιχηεξνο ηξαπεδηθφο παληθφο άξρηζε ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1933 θαη ζηακάηεζε κφλνλ φηαλ ν λενεθιεγκέλνο πξφεδξνο Roosevelt αλήγγεηιε κία «ηξαπεδηθή αξγία», θιείλνληαο φιεο ηηο ηξάπεδεο ην Κάξηην ηνπ Κέρξη εθείλε ηε ζηηγκή, πάλσ απφ ην έλα ηξίην ησλ ηξαπεδψλ ζηηο ΖΠΑ είραλ ρξενθνπήζεη ή είραλ εμαγνξαζηεί απφ άιιεο ηξάπεδεο. Abel A., Bernanke B., (2002), Καθξννηθνλνκηθή, Σφκνο Β, 4 ε έθδνζε Θξηηηθή, Αζήλα, ζει. 359

24 Ζ ΔΘΣ θαη ε πξνζθνξά ρξήκαηνο Ζ ΔΘΣ αζθεί λνκηζκαηηθή πνιηηηθή κε ηε ρξήζε ησλ εμήο εξγαιείσλ: α) δηελέξγεηα πξάμεσλ αλνηθηήο αγνξάο. Ζ ΔΘΣ κπνξεί λα δηεπξχλεη ή λα κεηψλεη ηε λνκηζκαηηθή βάζε αγνξάδνληαο γξακκάηηα ηνπ δεκνζίνπ απφ ηξάπεδεο, ή πνπιψληαο γξακκάηηα ζε ηξάπεδεο β) παξνρή πηζησηηθψλ δηεπθνιχλζεσλ πξνο ηηο εκπνξηθέο ηξάπεδεο. Οη ηξάπεδεο κπνξνχλ λα δαλείδνληαη απνζεκαηηθά απφ ηελ ΔΘΣ ε νπνία θαζνξίδεη ην πξνεμνθιεηηθφ επηηφθην, δειαδή ην επηηφθην πνπ ρξεψλεη ε ΔΘΣ ζηηο ηξάπεδεο. Βάζεη απηνχ κπνξεί λα ελζαξξχλεη ή λα απνζαξξχλεη ηηο ηξάπεδεο λα ζηξαθνχλ ζηνλ δαλεηζκφ, θαηά ζπλέπεηα λα επεξεάζεη ηελ πξνζθνξά ρξήκαηνο γ) θαζνξηζκφο ηνπ ειάρηζηνπ νξίνπ δηαζέζηκσλ γηα ηηο εκπνξηθέο ηξάπεδεο, δειαδή ηνπ ηκήκαηνο ησλ ηξαπεδηθψλ θαηαζέζεσλ πνπ πξέπεη λα ηεξεί κηα ηξάπεδα σο απνζεκαηηθά

25 Ζ πνζνηηθή ραιάξσζε Οξηζκφο: Δίλαη έλα κέηξν κε-ζπκβαηηθήο επεθηαηηθήο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο, κε ην νπνίν ε Θεληξηθή Σξάπεδα, απμάλνληαο ηε λνκηζκαηηθή βάζε, πξνβαίλεη ζε κεγάιεο θιίκαθαο αγνξέο θπβεξλεηηθψλ ηίηισλ (ή ηίηισλ γηα ηνπο νπνίνπο εγγπάηαη ε θπβέξλεζε) κεζαίαο θαη καθξάο δηάξθεηαο. Σξία βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά Ζ ελεξγεηηθή ρξήζε ηνπ ηζνινγηζκνχ ηεο Θ. Σξάπεδαο σο εξγαιείνπ άζθεζεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο Ζ πνζνηηθή δηάζηαζε: Κεγάιεο θιίκαθαο αγνξέο ηίηισλ πνπ δηεπξχλνπλ ηνλ ηζνινγηζκφ ηεο Θ. Σξάπεδαο Ζ πνηνηηθή δηάζηαζε: Κεηαβνιή ηεο ζχλζεζεο ησλ ζηνηρείσλ ελεξγεηηθνχ ηνπ ηζνινγηζκνχ ηεο Θ. Σξάπεδαο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηίηισλ ρακειφηεξεο ξεπζηφηεηαο θαη πςειφηεξνπ θηλδχλνπ Πξνυπνζέζεηο θαηαθπγήο ζε κέηξα πνζνηηθήο ραιάξσζεο Αληηκεηψπηζε ρξεκαηνπηζησηηθήο αλαηαξαρήο θαη δηαρείξηζε ρξεκαηνπηζησηηθψλ θξίζεσλ Βειηίσζε ηνπ κεραληζκνχ κεηάδνζεο ζηελ πξαγκαηηθή νηθνλνκία ησλ απνθάζεσλ ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο Πξφζζεηε λνκηζκαηηθή ηφλσζε, κέζσ κείσζεο ησλ καθξνπξφζεζκσλ επηηνθίσλ, φηαλ ην νλνκαζηηθφ βξαρπρξφλην επηηφθην έρεη πξνζεγγίζεη ην κεδέλ (Zero Lower Bound).

26 Γαλεηαθά θεθάιαηα Θξαηηθά νκφινγα θαη άιια ρξεκαηννηθνλνκηθά ζηνηρεία

27 Ρεπζηά Θξαηηθά νκφινγα θαη άιια ρξεκαηννηθνλνκηθά ζηνηρεία Ρεπζηά Θξαηηθά νκφινγα θαη άιια ρξεκαηννηθνλνκηθά ζηνηρεία

28 Σα βαζηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ε θεληξηθή ηξάπεδα ζηνλ έιεγρν ηεο πξνζθνξάο ρξήκαηνο πξνθχπηνπλ απφ ηελ αδπλακία ειέγρνπ: ηεο πνζφηεηαο ρξήκαηνο πνπ επηιέγνπλ λα θξαηήζνπλ ηα λνηθνθπξηά ζε θαηαζέζεηο ησλ θεθαιαίσλ πνπ νη εκπνξηθέο ηξάπεδεο επηιέγνπλ λα δηαηεξήζνπλ σο δηαζέζηκα ηεο αλαληηζηνηρίαο καθξνρξφληα ιεμηπξφζεζκσλ ρνξεγήζεσλ θαη βξαρπρξφλησλ θαηαζέζεσλ

29 Ολνκαζηηθφ επηηφθην i Πξνζθνξά Υξήκαηνο A A i A Εήηεζε: i L( Y, i, c ) Όηαλ ε πξνζθνξά ρξήκαηνο είλαη αλειαζηηθή σο πξνο ην επηηφθην, κία αχμεζε (κείσζε) ηεο πξνζθνξάο ρξήκαηνο νδεγεί ζε κείσζε (αχμεζε) ηνπ νλνκαζηηθνχ επηηνθίνπ, κε απνηέιεζκα λα απμάλεηαη (κεηψλεηαη) ε δεηνχκελε πνζφηεηα ρξήκαηνο. Πξαγκαηηθφ απφζεκα ρξήκαηνο

30 Υξεκαηνπηζησηηθή ζηαζεξφηεηα είλαη κηα θαηάζηαζε, ζηελ νπνία ην ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα (ηξάπεδεο, ρξεκαηνπηζησηηθνί νξγαληζκνί, αγνξέο ρξήκαηνο θαη θεθαιαίσλ) δελ θηλδπλεχεη απφ απξνζδφθεηεο αληζνξξνπίεο πνπ ζα έζεηαλ ζε θίλδπλν ηελ θαηαλνκή ησλ δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ (απνηακηεχζεσλ) θαη ηηο ξνέο ρξήκαηνο πξνο θνηλσληθά επσθειείο δξαζηεξηφηεηεο. Γηα ηελ επίηεπμε θαη δηαηήξεζε ηεο ρξεκαηνπηζησηηθήο ζηαζεξφηεηαο είλαη ζεκαληηθνί νη ζεζκνί επνπηείαο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο. Σξάπεδα ηεο Διιάδνο

31 Σί είλαη ε άζθεζε πξνζνκνίσζεο θαηάζηαζεο θξίζεο (stress test); Ζ Δπηηξνπή Δπξσπατθψλ Δπνπηηθψλ Αξρψλ (CEBS) δηνξγαλψλεη αζθήζεηο πξνζνκνίσζεο αθξαίσλ θαηαζηάζεσλ (stress tests), πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζησζνχλ νη αληνρέο ηνπ ηξαπεδηθνχ ηνκέα ζηελ ΔΔ θαη θαηά πφζν είλαη δπλαηή ε απνξξφθεζε πεξαηηέξσ νηθνλνκηθψλ θαη ρξεκαηνπηζησηηθψλ θξαδαζκψλ. ηελ ηειεπηαία άζθεζε έιαβαλ κέξνο 91 ηξάπεδεο ηεο ΔΔ, απφ είθνζη θξάηε. ε θάζε θξάηνο ιακβάλεη κέξνο ζηελ άζθεζε έλαο αξηζκφο ηξαπεδψλ πνπ αληηπξνζσπεχεη ην 50% ηνπ ηξαπεδηθνχ ηεο ηνκέα. ηελ Διιάδα έιαβαλ κέξνο ε Δζληθή Σξάπεδα, ε EFG Eurobank, ε Alpha Bank, ε Σξάπεδα Πεηξαηψο, ε ΑΣΔbank, θαη ην Σαρπδξνκηθφ Σακηεπηήξην. ηελ άζθεζε ρξεζηκνπνηήζεθαλ δχν ζελάξηα γηα ην 2010 θαη ην 2011: ην βαζηθφ ζελάξην, ζπκβαδίδεη κε ηηο ππάξρνπζεο καθξννηθνλνκηθέο εθηηκήζεηο θαη ην δπζκελέο ζελάξην, ζχκθσλα κε ην νπνίν απμάλεηαη ζεκαληηθά ν θίλδπλνο ρξένπο ηεο ρψξαο θαη νη καθξννηθνλνκηθέο ζπλζήθεο είλαη θαηά πνιχ δπζκελέζηεξεο ησλ πξνβιεπφκελσλ. Σξάπεδα ηεο Διιάδνο

32 Βαζηιεία ΗΗ Ωο Βαζηιεία ΗΗ είλαη γλσζηφ ην πιαίζην επνπηείαο ηνπ δηεζλνχο ρξεκαηννηθνλνκηθνχ θαη ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ζηνρεχεη ζηελ πιεξέζηεξε απεηθφληζε ησλ θηλδχλσλ πνπ αλαιακβάλνπλ ηα ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ζχλδεζε ησλ απαηηήζεψλ ηνπο κε ηνπο θηλδχλνπο πνπ αλαιακβάλνπλ. Ζ Βαζηιεία ΗΗ ζηεξίδεηαη ζε ηξεηο ππιψλεο: 1 νο ππιψλαο: ζχλδεζε θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ κε ηνπο πηζησηηθνχο θαη ιεηηνπξγηθνχο θηλδχλνπο. 2 νο ππιψλαο: πνηνηηθή αμηνιφγεζε ησλ θηλδχλσλ πνπ αλαιακβάλνπλ ηα ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα, αθφκα θαη απηψλ πνπ δελ πνζνηηθνπνηνχληαη. 3 νο ππιψλαο: ππνρξέσζε δεκνζηνπνίεζεο ζηνηρείσλ ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ηδξχκαηνο γηα ηελ πιεξέζηεξε πιεξνθφξεζε ησλ επελδπηψλ θαη ησλ ζπλαιιαζζφκελσλ κε απηφ. Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, (2010), Έθζεζε γηα ηε ρξεκαηνπηζησηηθή ζηαζεξφηεηα.

33 Βαζηιεία ΗΗΗ Ζ Βαζηιεία ΗΗΗ απνηειείηαη απφ έλα πιήξεο θαη νινθιεξσκέλν ζχλνιν κεηαξξπζκηζηηθψλ παξεκβάζεσλ, πνπ αλαπηχρζεθε απφ ηελ Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο ( ) γηα ηελ επνπηεία ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο. θνπφο ηεο είλαη ε ελίζρπζε ηνπ ξπζκηζηηθνχ θαη επνπηηθνχ πιαηζίνπ ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ηνκέα, θαζψο επίζεο θαη ε απνδνηηθφηεξε δηαρείξηζε ησλ θηλδχλσλ πνπ εγγελψο ππάξρνπλ ζε απηφλ. Σα κέηξα πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηε Βαζηιεία ΗΗΗ ζηνρεχνπλ ζηε βειηίσζε ηεο ηθαλφηεηαο ηνπ ηξαπεδηθνχ ηνκέα λα απνξξνθά δηαηαξαρέο, πξνεξρφκελεο απφ αληζνξξνπίεο ζην ρξεκαηνπηζησηηθφ ή ζην επξχηεξν νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ, ζηελ απνηειεζκαηηθφηεξε δηαρείξηζε ησλ θηλδχλσλ θαη ζηελ ελίζρπζε ηεο δηαθάλεηαο ζηνλ ηξαπεδηθφ ηνκέα. Δηδηθφηεξα, ζε επίπεδν κεκνλσκέλεο ηξάπεδαο ην ξπζκηζηηθφ πιαίζην κηθξνπξνιεπηηθήο (microprudential) επνπηείαο ζηνρεχεη ζηελ ελίζρπζε ηεο αλζεθηηθφηεηαο ησλ ηξαπεδηθψλ ηδξπκάησλ λα απνξξνθνχλ δηαηαξαρέο ζε πεξηφδνπο θξίζεσλ, ελψ ηα κέηξα καθξνπξνιεπηηθήο επνπηείαο ζηνρεχνπλ ζηελ αληηκεηψπηζε ζπζηεκηθψλ θηλδχλσλ πνπ εθηείλνληαη ζην ζχλνιν ηνπ ηξαπεδηθνχ ηνκέα. Ζ Βαζηιεία ΗΗΗ πεξηιακβάλεη κέηξα γηα ηηο ειάρηζηεο πξνδηαγξαθέο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο θαη ξεπζηφηεηαο πνπ πξέπεη λα πιεξνί θάζε ηξάπεδα. Γηα ηα ζπζηεκηθά ζεκαληηθά ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα (Systemically Important Financial Institutions-SIFISs) πξνβιέπνληαη κία ζεηξά δηαθξηηψλ κέηξσλ θαη απζηεξφηεξεο πξνδηαγξαθέο. Απψηεξνο ζθνπφο είλαη ε ελίζρπζε ηεο αλζεθηηθφηεηαο ησλ ελ ιφγσ ηξαπεδψλ ζηελ απνξξφθεζε δηαηαξαρψλ. Σξάπεδα δηεζλψλ δηαθαλνληζκψλ- Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ επνπηεία ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο

34 Σν καθξνρξφλην ηίκεκα ηεο ρξεκαηνπηζησηηθήο κεηαξξχζκηζεο Ωο αληίδξαζε ζηελ παγθφζκηα ρξεκαηνπηζησηηθή θξίζε, νη ραξάζζνληεο ηελ νηθνλνκηθή πνιηηηθή αλά ηνλ θφζκν, επηρεηξνχλ ηε βαζχηεξε κεηαξξχζκηζε ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ηνκέα, απφ ηελ πεξίνδν ηεο Κεγάιεο Ύθεζεο. Αξθεηνί εληφο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο σζηφζν, ηζρπξίδνληαη πσο, καθξνρξφληα, νη ηξέρνπζεο ξπζκηζηηθέο πξσηνβνπιίεο ζα ζπκπηέζνπλ ηελ αλαπηπμηαθή δπλακηθή κε απνηέιεζκα, ηα φπνηα νθέιε, λα αληηζηαζκηζηνχλ απφ ηα θφζηε. Κία λέα κειέηε ηνπ Γ.Λ.Σ. φκσο, θαηαιήγεη ζην αληίζεην ζπκπέξαζκα, ππνζηεξίδνληαο έηζη, πσο νη κεηαξξπζκηζηηθέο πξσηνβνπιίεο ζα απνδεηρηνχλ καθξνπξφζεζκα σθέιηκεο. Δηδηθφηεξα, ε κειέηε επηρεηξεί λα δηεξεπλήζεη ην καθξνρξφλην αληίθηππν ζην θφζηνο ρξεκαηνδφηεζεο απφ ηηο εμήο κεηαξξπζκίζεηο : α) αχμεζε ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ θαη απαηηήζεσλ ξεπζηφηεηαο, φπσο απηέο πξνβιέπνληαη ζηε Βαζηιεία ΗΗΗ, β) νιηθή κεηαβνιή ηνπ ηξφπνπ ιεηηνπξγίαο ηεο αγνξάο παξαγψγσλ θαη γ) αχμεζε θφξσλ θαη ινηπφλ επηβαξχλζεσλ ζηηο ρξεκαηνπηζησηηθέο ζπλαιιαγέο. Σν βαζηθφ εχξεκα ηεο αλάιπζεο είλαη φηη νη πξναλαθεξζείζεο κεηαξξπζκίζεηο ζα πξνθαιέζνπλ αχμεζε ηνπ θφζηνπο ρξεκαηνδφηεζεο θαηά κφιηο 0,15% ζηηο ΖΠΑ θαη ιηγφηεξν, ζε άιιεο αλεπηπγκέλεο ρψξεο. Ζ ζεκαληηθφηεξε βέβαηα ζπλεηζθνξά ησλ κεηαξξπζκηζηηθψλ εγρεηξεκάησλ είλαη ε απνηξεπηηθή ιεηηνπξγία ηνπο, γηα ηελ επαλάιεςε παξφκνησλ πηζησηηθψλ θξίζεσλ ζην κέιινλ. IMF BLOG, 11/09/2012

35 θνπφο ηεο καθξνπξνιεπηηθήο πνιηηηθήο είλαη ε δηαζθάιηζε ηεο ρξεκαηνπηζησηηθήο ζηαζεξφηεηαο κέζσ πνιηηηθψλ επνπηείαο, πξφιεςεο θαη πεξηνξηζκνχ ηνπ ζπζηεκηθνχ θηλδχλνπ. Ο ζπζηεκηθφο θίλδπλνο αθνξά ζηελ ζπζζψξεπζε αληζνξξνπηψλ ζην ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα νη νπνίεο ζπληζηνχλ απεηιή γηα ηελ ζηαζεξφηεηα ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο ζπλνιηθά θαη, θαη επέθηαζε, γηα ηελ πξαγκαηηθή νηθνλνκία. Ο πςειφο βαζκφο αιιειεμάξηεζεο κεηαμχ ησλ ηξαπεδψλ, ην δαηδαιψδεο θαη αδηαθαλέο ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα θαη ε απμαλφκελε ζεκαζία ηεο ζθηψδνπο ηξαπεδηθήο, αλέδεημαλ ηελ αλάγθε ζπλνιηθήο επνπηείαο θαη ξχζκηζεο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ηνκέα. Δλδεηθηηθά πεδία εθαξκνγήο κέηξσλ καθξνπξνιεπηηθήο πνιηηηθήο είλαη ε ελίζρπζε ηεο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο κε αληηθπθιηθή ινγηθή (counter-cyclical capital buffers), ε εηζαγσγή αλψηαησλ νξίσλ ζην ιφγν δαλεηζκνχ πξνο αμία θαηνηθίαο θαη ζην ιφγν ρξένπο πξνο εηζφδεκα. ε ζεζκηθφ επίπεδν, ε ζπδήηεζε πεξηζηξέθεηαη γχξσ απφ ην αλ ε αξκνδηφηεηα ηεο καθξνπξνιεπηηθήο επνπηείαο ζα αζθείηαη απφ δηαθξηηφ φξγαλν/επηηξνπή κε ζαθή θαη απνθιεηζηηθή εληνιή ή αλ ζα ππάγεηαη ζηελ αξκνδηφηεηα ηεο Θεληξηθήο Σξάπεδαο.

36 Θαθή κηθξννηθνλνκηθή θαη καθξννηθνλνκηθή δηαρείξηζε Θαθή ιεηηνπξγία ηξαπεδψλ Θαθφ νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ Γεκηνπξγία ηξαπεδηθψλ θηλδχλσλ Απφζπξζε εκπηζηνζχλεο ππξνδφηεζε θξίζεο Θαηαζέηεο μέλνη δαλεηζηέο Σνπηθέο θπβεξλήζεηο δηεζλείο νξγαληζκνί Δθδήισζε ηξαπεδηθήο θξίζεο Παληθφο θαη δηάρπζε ηεο θξίζεο ζην ζχζηεκα ληφκηλν Γηαηξαπεδηθή αγνξά Γηεζλνπνίεζε αγνξψλ Δμάπισζε ηξαπεδηθήο θξίζεο ζην ζχζηεκα

37 Οη επηρεηξήζεηο (αλψλπκεο εηαηξείεο) ηηηινπνηνχλ ην θεθάιαηφ ηνπο ζε κεξίδηα (κεηνρέο), ηα νπνία πσινχλ ζηελ αγνξά θεθαιαίσλ. Οη κέηνρνη ιακβάλνπλ κέξνο ησλ θεξδψλ ηεο εηαηξείαο κέζσ ησλ κεξηζκάησλ. Ζ αγνξά θεθαιαίσλ παξέρεη ηε δπλαηφηεηα ζηηο εηαηξείεο λα αληινχλ επθνιφηεξα ηα θεθάιαηά ηνπο ζε κηα νξγαλσκέλε αγνξά, επηηπγράλνληαο παξάιιεια ηε δηαζπνξά ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θηλδχλνπ. Οη κέηνρνη ελεκεξψλνληαη γηα ηελ πνξεία ηεο εηαηξείαο κέζσ ηεο γεληθήο ζπλέιεπζεο ησλ κεηφρσλ, ηεο δεκνζηνπνίεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ηεο εηαηξείαο, ηα ζηνηρεία ησλ νπνίσλ πηζηνπνηνχλ νη ειεγθηηθέο εηαηξείεο. Οη εηαηξείεο κπνξνχλ λα πξνβνχλ ζηελ θαηαβνιή κεξίζκαηνο (δηαλνκή θεξδψλ), ζηελ αχμεζε ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ θαη ζηε δηάζπαζε (αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ κεηνρψλ κε κείσζε ηεο αμίαο ηνπο) ή ζηελ αληίζηξνθε δηάζπαζε ηεο κεηνρήο (κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ κεηνρψλ κε αχμεζε ηεο αμίαο ηνπο).

38 Υξεκαηηζηήξην (Stock Exchange): Αγνξά, ζηελ νπνία δηεμάγνληαη νη ζπλαιιαγέο κεηνρψλ, νκνιφγσλ θαη ζρεηηθψλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πξντφλησλ, ζχκθσλα κε θαζνξηζκέλνπο θαλφλεο. Κεηνρή (Share or Stock): Έλα απφ ηα ίζα κεξίδηα ηδηνθηεζίαο ζην κεηνρηθφ θεθάιαην κηαο εηαηξίαο. Οκφινγν (Bond): Δπελδπηηθφο ηίηινο πνπ απνθηάηαη κε θαηαβνιή ηεο νλνκαζηηθήο ηνπ αμίαο, απνδίδεη πεξηνδηθά ζηαζεξνχ χςνπο ηνθνκεξίδηα θαη εμαγνξάδεηαη θαηά ηελ πξνθαζνξηζκέλε εκεξνκελία ιήμεο ηνπ κε ηελ απφδνζε ηεο νλνκαζηηθήο ηνπ αμίαο. Δπελδπηηθφ (Θεξδνζθνπηθφ) Θεθάιαην (Hedge Funds): Υαξηνθπιάθηα δηαξζξσκέλα ψζηε λα εθκεηαιιεχνληαη ηελ θηλεηηθφηεηα ζηηο ζπλαιιαγκαηηθέο ηζνηηκίεο ή ηα επηηφθηα, εκπεξηέρνληαο ηα αληίζηνηρα ρξεκαηννηθνλνκηθά εξγαιεία. Παξάγσγα (Derivatives): Υξεκαηννηθνλνκηθά εξγαιεία δηαρείξηζεο θηλδχλσλ ζπλαιιάγκαηνο θαη θηλδχλσλ επηηνθίνπ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο ζπλαιιαγέο. Φνχζθα (Boom): Ζ απφηνκε, έληνλε θαη αδηθαηνιφγεηε επέθηαζε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο κηαο επηρείξεζεο ή ελφο παξαγσγηθνχ θιάδνπ. Θαηάξξεπζε Θξαρ (Crash): Ζ δξακαηηθή θαη απφηνκε πηψζε ησλ ηηκψλ ησλ ρξενγξάθσλ θαη νη ηδηαίηεξα δπζκελείο νηθνλνκηθέο εμειίμεηο.

39 Πξνζεζκηαθή ζπλαιιαγή (forward): νη ζπλαιιαζζφκελνη αλαιακβάλνπλ ηελ ππνρξέσζε λα πξαγκαηνπνηήζνπλ κηα ζπλαιιαγή ζην κέιινλ ζε πξνθαζνξηζκέλε ρξνληθή ζηηγκή θαη ηηκή. πκβφιαηα κειινληηθήο εθπιήξσζεο: νη ζπλαιιαζζφκελνη αλαιακβάλνπλ ηελ ππνρξέσζε λα πξαγκαηνπνηήζνπλ κηα κειινληηθή ζπλαιιαγή ζηελ ηηκή πνπ ζα θαζνξίζεη ε αγνξά. Γηθαηψκαηα πξναίξεζεο (option): νη ζπλαιιαζζφκελνη έρνπλ ην δηθαίσκα, αιιά φρη ηελ ππνρξέσζε, λα πξαγκαηνπνηήζνπλ ζην κέιινλ κηα ζπλαιιαγή ζε πξνθαζνξηζκέλε εκεξνκελία θαη ηηκή. πκβάζεηο αληαιιαγήο θηλδχλνπ αζέηεζεο (Credit Default Swaps - CDS) : ζπκβφιαηα ηα νπνία αγνξάδνπλ θάηνρνη νκνιφγσλ (;), πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηνχλ έλαληη ηνπ θηλδχλνπ κε επηζηξνθήο ηνπ θεθαιαίνπ απφ ην θξάηνο ή ηελ επηρείξεζε πνπ ην εμέδσζε. Σα ζπκβφιαηα απηά κπνξνχλ λα αγνξαζζνχλ θαη απφ επελδπηέο πνπ δελ έρνπλ επελδχζεη ζην νκφινγν, ρσξίο δειαδή λα έρνπλ αλαιάβεη θάπνηνλ θίλδπλν.