ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ Η: ΜΑΚΡΟΘΔΩΡΗΑ ΚΑΗ ΠΟΛΗΣΗKH

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΑΘΖΝΩΝ ρνιή Οηθνλνκηθώλ θαη Πνιηηηθώλ Δπηζηεκώλ Σκήκα Πνιηηηθήο Δπηζηήκεο θαη Γεκόζηαο Γηνίθεζεο ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ Η: ΜΑΚΡΟΘΔΩΡΗΑ ΚΑΗ ΠΟΛΗΣΗKH Νίθνο Κνπηζηαξάο ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο Κπξηάθν Φηιίλε θαη άθε Μαλνύδα

2 ΠΖΓΔ-ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Burda, M. - Wyplosz, Ch. (2007) Εςπωπαϊκή Μακποοικονομική, Σόκνο Α, Gutenberg, Αζήλα Krugman, P. - Wells, R. (2009) Μακποοικονομική, Δπίθεληξν, Θεζζαινλίθε Mankiw, N. G. -Taylor, M. P. (2010) Απσέρ Οικονομικήρ Θεωπίαρ, Σόκνο Β, Gutenberg, Αζήλα Samuelson, P. - Nordhaus, W. (2000) Οικονομική, Σόκνο Β, Παπαδήζεο, Αζήλα Stiglitz, J. E. - Walsh,C. E. (2009) Απσέρ ηηρ Μακποοικονομικήρ, Παπαδήζεο, Αζήλα

3 ΥΡΖΜΑΣΟΠΗΣΩΣΗΚΟ ΤΣΖΜΑ

4 Σν ρξήκα θαη νη ιεηηνπξγίεο ηνπ Με ηνλ όξν ρξήκα ελλννύκε ην λνκηζκαηηθό κέζν, ην νπνίν : είλαη θνηλά απνδεθηό σο κέζν πιεξσκώλ θαη κνλάδα κέηξεζεο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί άκεζα γηα δηελέξγεηα ζπλαιιαγώλ Σν ρξήκα ιεηηνπξγεί σο : κέζν δηαηήξεζεο ηεο αμίαο, θαζώο επηηξέπεη ηε κεηαθνξά ηεο αγνξαζηηθήο δύλακεο από ην παξόλ ζην κέιινλ κνλάδα κέηξεζεο, παξέρνληαο ηνπο όξνπο κε ηνπο νπνίνπο αλαθέξνληαη νη ηηκέο θαη θαηαγξάθνληαη ηα ρξέε κέζν ζπλαιιαγώλ γηα ηελ αγνξά πξντόλησλ θαη ππεξεζηώλ

5 Σύπνη ρξήκαηνο Ηζηνξηθά, νη πεξηζζόηεξεο νηθνλνκίεο ρξεζηκνπνηνύζαλ σο ρξήκα έλα εκπόξεπκα κε θάπνηα εζσηεξηθή αμία. Σν ρξήκα απηνύ ηνπ είδνπο νλνκάδεηαη ρξήκα-αγαζό (commodity money). Σν ρξήκα πνπ δελ έρεη εζσηεξηθή αμία απνθαιείηαη ρξήκα αλαγθαζηηθήο θπθινθνξίαο ή παξαζηαηηθό ρξήκα (fiat money), επεηδή έρεη θαζηεξσζεί κε απόθαζε ηεο θπβέξλεζεο.

6 Παξαδείγκαηα ρξήκαηνο Σν ρξήκα αγαζό ηζηνξηθά ρξεζηκνπνηήζεθε ζε αξθεηέο πεξηπηώζεηο, όηαλ άιιεο κνξθέο ρξήκαηνο δελ ήηαλ δηαζέζηκεο ή αμηόπηζηεο. Σν πην γλσζηό παξάδεηγκα ηέηνηνπ είδνπο απνηειεί ν ρξπζόο. ηελ πξνεπαλαζηαηηθή Ακεξηθή ηέηνηα ρξήζε είραλ ν αξαβόζηηνο, ηα ζηδεξέληα θαξθηά θαη ν θαπλόο. ηε Γεξκαλία, κεηά ην Β Παγθόζκην Πόιεκν, ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο, δηεμήγαγαλ ζπλαιιαγέο κε ηζηγάξα. Σα ηζηγάξα κέρξη θαη ζήκεξα εμαθνινπζνύλ λα ρξεζηκνπνηνύληαη σο ρξήκα-αγαζό ζηηο θπιαθέο.

7 «Σα ραξηνλνκίζκαηα ηνπ Boggs» θαη ε ζεκαζία ηνπ ρξήκαηνο Ο J.S.G. Boggs είλαη έλαο θαιιηηέρλεο πνπ θαηαπηάλεηαη κε ηελ θνηλσληθή θαηαζθεπή πνπ νλνκάδεηαη ρξήκα. Εσγξαθίδεη ηε κία όςε ηνπ ραξηνλνκίζκαηνο κε απόιπηε αθξίβεηα εθηόο από νξηζκέλεο ιεπηνκέξεηεο, γηα παξάδεηγκα κπνξεί λα αλαγξάθεη In God We Rust [θνπξηάδνπκε κε ηνλ Θεό] αληί γηα ην απζεληηθό In God We Trust [Δκπηζηεπόκαζηε ηνλ Θεό]. Με ηα ραξηνλνκίζκαηα πνπ ν ίδηνο έρεη δεκηνπξγήζεη ν θαιιηηέρλεο αλαδεηεί θάπνηνλ πνπ ζα ηα δερηεί ζηελ νλνκαζηηθή ηνπο αμία γηα ηελ αγνξά πξντόλησλ ή ππεξεζηώλ. Μπνξεί, γηα παξάδεηγκα, λα δώζεη ζε έλα εζηηαηόξην έλα ηέηνην ραξηνλόκηζκα ησλ 20 δνιαξίσλ γηα λα πιεξώζεη έλα γεύκα. Δάλ ην εζηηαηόξην ην δερηεί θαη δώζεη ξέζηα, ν Boggs ζεκεηώλεη ηηο ιεπηνκέξεηεο ηεο ζπλαιιαγήο πάλσ ζην ραξηνλόκηζκα πξνηνύ ην δώζεη θαη, αθνινύζσο, πνπιά ηελ απόδεημε θαη ηα ξέζηα. Απηά κπνξεί λα ηα αγνξάζεη έλαο έκπνξνο ηέρλεο ν νπνίνο εληνπίδεη ην εζηηαηόξην θαη πξνζπαζεί λα αγνξάζεη ην ραξηνλόκηζκα Boggs. Καηόπηλ, ν έκπνξνο ηέρλεο πνπιά ην ραξηνλόκηζκα, ηελ απόδεημε θαη ηα ξέζηα. Μηα ηέηνηα «ζπλαιιαγή» πνπιήζεθε έλαληη δνιαξίσλ! Μνπζεία όπσο ην Βξεηαληθό Μνπζείν, ην Μνπζείν ύγρξνλεο Σέρλεο, ζηε Νέα Τόξθε θαη ην Smithsonian έρνπλ ζηηο κόληκεο ζπιινγέο ηνπο ηέηνηα ραξηνλνκίζκαηα. Σν ζπκπέξαζκα είλαη πσο ην παξαζηαηηθό ρξήκα είλαη κία θνηλσληθή θαηαζθεπή θαη νηηδήπνηε κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη σο ρξήκα αξθεί νη άιινη λα ην απνδέρνληαη. Οη κπζηηθέο ππεξεζίεο σζηόζν δελ ζπκθσλνύλ κε ηα παξαπάλσ θαη παξέπεκςαλ ηνλ Boggs ζε δίθε. Σν δηθαζηήξην ηεο Κνινύκπηα θαηαδίθαζε, ην 1998, ηνλ Boggs θαη δήισζε : «Τπνηίζεηαη πσο ε ηέρλε κηκείηαη ηελ δσή, όηαλ όκσο πξόθεηηαη γηα ην ρξήκα, εάλ κηκεζεί ηε δσή πνιύ θαιά, ην πξάγκα κεηαηξέπεηαη ζε πιαζηνγξαθία». Stiglitz, J. E.- Walsh,C. E. (2009) Απσέρ ηηρ Μακποοικονομικήρ, Παπαδήζεο, Αζήλα, ζει

8 Αληηπαξαβνιή νηθνλνκίαο κε ρξήκα κε νηθνλνκία αληηπξαγκαηηζκνύ Σν θείκελν πνπ αθνινπζεί θαη ζην νπνίν αληηπαξαβάιιεηαη κία νηθνλνκία κε ρξήκα κε κία νηθνλνκία αληηπξαγκαηηζκνύ, αλαηππώλεηαη από ην World Development Report, 1989, ηεο Παγθόζκηαο Σξάπεδαο. Εωή ρωξίο ρξήκα «Μεηά από κεξηθά ρξόληα, ε δεζπνηλίο Zelie, κία ηξαγνπδίζηξηα, έδσζε έλα θνλζέξην ζηα society islands κε αληάιιαγκα ην έλα ηξίην ησλ εηζπξάμεσλ. Όηαλ κέηξεζαλ ηηο εηζπξάμεηο, ην κεξίδηό ηεο πεξηιάκβαλε 3 γνπξνύληα, 23 γαινπνύιεο, 44 θόηεο, 5000 θαξύδεο, εθηόο από ηηο ζεκαληηθέο πνζόηεηεο από κπαλάλεο, ιεκόληα θαη πνξηνθάιηα θαζώο ε δεζπνηλίο δελ ζα κπνξνύζε λα θαηαλαιώζεη κεγάιε πνζόηεηα ησλ εηζπξάμεσλ κόλε ηεο, αλαγθάζηεθε λα ηαΐζεη ηα γνπξνπλόπνπια θαη ηα θνηόπνπια κε ηα θξνύηα». W.S. Jevons (1898) Ο Μάξθν Πόιν αλαθαιύπηεη ην ραξηνλόκηζκα «ε απηήλ ηελ πόιε ηεο Kanbula (Beijing) ζα κπνξνύζε λα πεη θαλείο όηη ην λνκηζκαηνθνπείν ηνπ Μεγάινπ Υαλ θαηέρεη ην κπζηηθό ησλ αιρεκηζηώλ, αθνύ γλσξίδεη ηελ ηέρλε ηεο παξαγσγήο ρξήκαηνο Βγάδεη ηε θινύδα από ηηο κνπξηέο Σν θάλεη ραξηί ην θόβεη ζε θνκκάηηα ρξήκαηνο δηαθνξεηηθνύ κεγέζνπο. Ζ πξάμε ηεο πιαζηνγξαθίαο ηηκσξείηαη σο κεγάιε πξνζβνιή. Σν ραξηνλόκηζκα απηό θπθινθνξεί ζε όια ηα κέξε ηνπ θξάηνπο ηνπ Μεγάινπ Υαλ. Όινη νη ππήθννί ηνπ ην δέρνληαη ρσξίο δηζηαγκό, επεηδή όηαλ ρξεηαζηεί, κπνξνύλ λα ην ρξεζηκνπνηήζνπλ γηα λα αγνξάζνπλ εκπνξεύκαηα». Τα ηαξίδια ηος Μάπκο Πόλο, Βηβιίν ΗΗ. Begg D- Fischer S.-Dornbusch R, (2006), Ειζαγωγή ζηην Οικονομική, Σόκνο Β, Κξηηηθή, Αζήλα, ζει. 127

9 Μνξθέο ρξήκαηνο Σν ρξήκα κπνξεί λα ιάβεη ηηο αθόινπζεο κνξθέο: Μ1 = θπθινθνξνύλ λόκηζκα + θαηαζέζεηο κίαο εκέξαο (όςεσο) Μ2 = Μ1 + θαηαζέζεηο κε ζπκθσλεκέλε δηάξθεηα έσο θαη δύν έηε + θαηαζέζεηο ππό πξνεηδνπνίεζε έσο ηξεηο κήλεο Μ3 = Μ1 + Μ2 + ζπκθσλίεο επαλαγνξάο + κεξίδηα ακνηβαίσλ θεθαιαίσλ + ηίηινη ρξεκαηαγνξάο + ρξεόγξαθα κε δηάξθεηα έσο δύν έηε

10 Ζ ηηκή ηνπ ρξήκαηνο Ζ ηηκή (θόζηνο) ηνπ ρξήκαηνο είλαη ην (νλνκαζηηθό) επηηόθην, ην νπνίν θαηαβάιιεηαη από ηνπο νθεηιέηεο ζηνπο δαλεηζηέο γηα δάλεηα ή νκόινγα. Σν επηηόθην είλαη ην θόζηνο επθαηξίαο ηεο δηαθξάηεζεο ηνπ ρξήκαηνο κε ηε κνξθή ξεπζηώλ δηαζεζίκσλ από ηα λνηθνθπξηά θαη ηηο επηρεηξήζεηο. Ζ θαηνρή ρξήκαηνο κε ηε κνξθή ξεπζηώλ ζπλεπάγεηαη ηελ απώιεηα ηνπ νλνκαζηηθνύ επηηνθίνπ. Σν ύςνο ηνπ νλνκαζηηθνύ επηηνθίνπ πξνζδηνξίδεηαη από ηηο πξνζδνθίεο γηα ηελ αμία ηνπ ρξήκαηνο ζην κέιινλ θαη επεξεάδεηαη ζεηηθά από ηνλ πξνζδνθώκελν ξπζκό πιεζσξηζκνύ, θαζώο: i = r + π e ή r = i π e όπνπ, i ην νλνκαζηηθό επηηόθην, r ην πξαγκαηηθό επηηόθην θαη π e ν πξνζδνθώκελνο ξπζκόο πιεζσξηζκνύ.

11 Σα κπζηηθά γηα ηα επηηόθηα Μηθξά θαη κεγάια «κπζηηθά» θξύβνπλ ηα επηηόθηα. Σν επηηόθην πνπ βιέπεη θαλείο ζε κηα δηαθήκηζε δελ είλαη απηό πνπ ηειηθά αγνξάδεη, θαζώο ε «ςαιίδα» νλνκαζηηθνύ θαη πξαγκαηηθνύ επηηνθίνπ δηεπξύλεηαη. Σν νλνκαζηηθό επηηόθην δελ είλαη αξθεηό γηα λα θαηαιάβεη θαλείο αλ έλα ηξαπεδηθό πξντόλ είλαη ελ ηέιεη ζπκθέξνλ, θαζώο ζ απηό ελζσκαηώλεηαη ν πξνζδνθώκελνο ξπζκόο πιεζσξηζκνύ πνπ αλεβάδεη ηελ ηηκή. e - typos, 21/09/2007

12 Εήηεζε ρξήκαηνο Ζ ζπλάξηεζε δήηεζεο ρξήκαηνο ιακβάλεη ηελ αθόινπζε κνξθή: (M/P) d = L(Y, i, c) Όπνπ Μ ην νλνκαζηηθό απόζεκα ρξήκαηνο, Ρ ην επίπεδν ησλ ηηκώλ, Τ ην πξαγκαηηθό ΑΔΠ, i ην νλνκαζηηθό επηηόθην θαη c ην κέζν θόζηνο κεηαηξνπήο άιισλ κνξθώλ πινύηνπ ζε ρξήκα. Ζ δήηεζε ρξήκαηνο θαζνξίδεηαη από δύν βαζηθά θίλεηξα: - Σν θίλεηξν ζπλαιιαγώλ - Σν θίλεηξν απνζεζαπξηζκνύ

13 Oλνκαζηηθό επηηόθην Γηάγξακκα 6.1:Ζ θακπύιε δήηεζεο ρξήκαηνο Ζ αξλεηηθή θιίζε ηεο θακπύιεο δήηεζεο ρξήκαηνο πξνθύπηεη από ην θόζηνο επθαηξίαο ηεο θαηνρήο ρξήκαηνο, θαζώο όζν πςειόηεξν ην νλνκαζηηθό επηηόθην, ηόζν κηθξόηεξε ε δεηνύκελε πνζόηεηα πξαγκαηηθώλ ρξεκαηηθώλ δηαζεζίκσλ. Εήηεζε: L (Y, i, c) (+, -, +) i Πξαγκαηηθό απόζεκα ρξήκαηνο

14 ηξνθή ζηηο πξνζεζκηαθέο θαηαζέζεηο ηε γνεηεία ησλ θαηαζέζεσλ πνπ πξνζθέξνπλ πιένλ πςειά επηηόθηα ζηξέθνληαη θαη πάιη πνιινί επελδπηέο, αθνύ έρνπλ ζίγνπξεο θαη πςειέο απνδόζεηο κε κεδεληθό ξίζθν. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθό όηη κέζα ζε 12 κήλεο ηα ζπλνιηθά ππόινηπα ησλ θαηαζέζεσλ πξνζεζκίαο απμήζεθαλ θαηά 20 δηο επξώ, ζηα 69,8 δηο ηνλ Οθηώβξην ηνπ 2007 από 50 δηο επξώ πνπ ήηαλ ηνλ Οθηώβξην ηνπ 2006, ζύκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο. Αληίζεηα ηα ζπλνιηθά ππόινηπα ησλ θαηαζέζεσλ ηακηεπηεξίνπ κεηώζεθαλ θαηά 4 δηο επξώ, αθνύ από ηα 76,2 δηο επξώ πνπ ήηαλ ηνλ Οθηώβξην ηνπ 2006 έπεζαλ ζηα 72 δηο επξώ ηνλ Οθηώβξην ήκεξα νη ηξάπεδεο πξνζθέξνπλ πςειά επηηόθηα πνπ θηάλνπλ ην 5% ζηηο θαηαζέζεηο πξνζεζκίαο θαη ην 3,7% ζην ηακηεπηήξην, θαζώο ιόγσ ηεο γεληθόηεξεο θξίζεο ζηελ αγνξά, αλαδεηνύλ «θζελό ρξήκα» γηα λα ρξεκαηνδνηήζνπλ ηελ αλάπηπμή ηνπο. ΔΛΔΤΘΔΡΟΣΤΠΗΑ, 08/01/2008

15 Γηάγξακκα 6.2: H πξνζθνξά ρξήκαηνο Ζ πξνζθνξά ρξήκαηνο θαζνξίδεηαη από ηελ θεληξηθή ηξάπεδα. Μηα αύμεζε (κείωζε) ηεο πξνζθνξάο ρξήκαηνο κεηαηνπίδεη ηελ θακπύιε πξνζθνξάο πξνο ηα δεμηά (αξηζηεξά), από ηε ζέζε Ms1 ζηελ Ms2 (Ms3). Ολνκαζηηθό επηηόθην Μs 3 Μs 1 Μs 2 Πξαγκαηηθό απόζεκα ρξήκαηνο

16 Ολνκαζηηθό επηηόθην Γηάγξακκα 6.3:Ηζνξξνπία ζηελ αγνξά ρξήκαηνο Πξνζθνξά ρξήκαηνο i Εήηεζε: L ( Y, i, c ) ( +, -, + ) Πξαγκαηηθό απόζεκα ρξήκαηνο

17 Σν ηξαπεδηθό ζύζηεκα: ε θεληξηθή θαη νη εκπνξηθέο ηξάπεδεο Ζ θεληξηθή ηξάπεδα: ειέγρεη ηελ πνζόηεηα ρξήκαηνο (λνκηζκαηηθή πνιηηηθή) ζπγθεληξώλεη πιεξνθνξίεο γηα ηε ρξεκαηαγνξά κεξηκλά γηα ηε ζηαζεξόηεηα ησλ ηηκώλ επνπηεύεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ ηξαπεδηθνύ ζπζηήκαηνο είλαη δαλεηζηήο ύζηαηεο πξνζθπγήο Οη εκπνξηθέο ηξάπεδεο: δηνρεηεύνπλ θεθάιαηα από ηνπο απνηακηεπηέο ζηνπο νθεηιέηεο επεξεάδνπλ ηελ πξνζθνξά ρξήκαηνο απνηεινύλ κέζν πξνώζεζεο ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο

18 Σν Δπξωπαϊθό ύζηεκα Κεληξηθώλ Σξαπεδώλ Σν Δπξωπαϊθό ύζηεκα Κεληξηθώλ Σξαπεδώλ πεξηιακβάλεη: α) ην Δπξσζύζηεκα: -Δπξσπατθή Κεληξηθή Σξάπεδα (ΔΚΣ) -Κεληξηθέο ηξάπεδεο ησλ θξαηώλ-κειώλ ηεο Δπξσδώλεο β) ηηο θεληξηθέο ηξάπεδεο ησλ θξαηώλ κειώλ ηεο ΔΔ πνπ δελ βξίζθνληαη ζηελ Δπξσδώλε Ζ ΔΚΣ νξίδεη σο πξσηαξρηθό ηεο ζηόρν ηε ζηαζεξόηεηα ησλ ηηκώλ σο κία «εηήζια αύξηζη ηος επιπέδος ηιμών κάηω ηος 2% ζε μεζοππόθεζμο επίπεδο». Ζ Οκνζπνλδηαθή Απνζεκαηηθή Σξάπεδα (FED) δελ δεζκεύεηαη από ξεηή πνζνηηθή επηδίσμε θαη θαίλεηαη λα πξνζαξκόδεηαη ζηηο ηξέρνπζεο ζπλζήθεο, ρσξίο απηό λα ζεκαίλεη όηη δελ επηδηώθεη ρακειό επίπεδν πιεζσξηζκνύ.

19 Ζ Σξάπεδα ηεο Διιάδνο Ζ Σξάπεδα ηεο Διιάδνο: α) ζπκκεηέρεη, σο αλαπόζπαζην κέξνο ηνπ επξσζπζηήκαηνο, ζηελ άζθεζε ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο ηεο ΟΝΔ πνπ ραξάζζεηαη από ην Γηνηθεηηθό πκβνύιην ηεο ΔΚΣ β) θαηέρεη θαη δηαρεηξίδεηαη ηα επίζεκα ζπλαιιαγκαηηθά απνζέκαηα ηεο ρώξαο γ) αζθεί πξνιεπηηθή επνπηεία ζηα πηζησηηθά ηδξύκαηα δ) πξνσζεί θαη επηβιέπεη ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ησλ ζπζηεκάησλ πιεξσκώλ ε) ελεξγεί σο ηακίαο θαη εληνινδόρνο ηνπ Γεκνζίνπ

20 Κπξώζεηο ζε πηζηωηηθά ηδξύκαηα ηελ επηβνιή θπξώζεσλ ζε πηζησηηθά ηδξύκαηα πξνρώξεζε ε Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, αθνύ εμέδσζε πνξίζκαηα ειέγρνπ ησλ αξκνδίσλ ππεξεζηώλ ηεο ζρεηηθά κε ηελ ηήξεζε, εθ κέξνπο ησλ επνπηεπόκελσλ ηδξπκάησλ, ησλ δηαηάμεσλ γηα ηε δηαθάλεηα ησλ ζπλαιιαγώλ, ηελ παξνρή πηζηώζεσλ θαη αγνξά κεηνρώλ, ηελ επάξθεηα ησλ δηαδηθαζηώλ πξόιεςεο ηεο λνκηκνπνίεζεο εζόδσλ από εγθιεκαηηθέο δξαζηεξηόηεηεο ηεο θάζε ηξάπεδαο, θαζώο θαη ησλ δηαδηθαζηώλ ηνπ ζπζηήκαηνο εζσηεξηθνύ ειέγρνπ πνπ δελ ζπλδένληαη κε δηαρείξηζε θηλδύλσλ.

21 Οη εκπνξηθέο ηξάπεδεο θαη ε δεκηνπξγία ρξήκαηνο Οη εκπνξηθέο ηξάπεδεο δεκηνπξγνύλ ρξήκα κέζσ ησλ ρνξεγήζεσλ, ελώ γηα ιόγνπο αζθαιείαο ππνρξενύληαη λα κε δαλείδνπλ ην ζύλνιν ησλ θαηαζέζεώλ ηνπο, αιιά λα δηαηεξνύλ έλα πνζνζηό ππνρξεσηηθώλ δηαζέζηκσλ ζηελ θεληξηθή ηξάπεδα. Ζ πνζόηεηα ηνπ ρξήκαηνο πνπ δεκηνπξγεί ην ηξαπεδηθό ζύζηεκα από θάζε ρξεκαηηθή κνλάδα ησλ δηαζεζίκσλ θαζνξίδεηαη από ηνλ πνιιαπιαζηαζηή ρξήκαηνο (money multiplier), ν νπνίνο νξίδεηαη σο εμήο: πνιιαπιαζηαζηήο ρξήκαηνο = 1/πνζνζηό ππνρξεωηηθώλ δηαζέζηκωλ

22 H δεκηνπξγία ρξήκαηνο: παξάδεηγκα Έζησ όηη ην πνζνζηό ππνρξεσηηθώλ ξεπζηώλ δηαζεζίκσλ είλαη 10%. Γειαδή, γηα θάζε 100 θαηαζέζεσλ, νη εκπνξηθέο ηξάπεδεο ζα πξέπεη λα δηαθξαηνύλ ηνπιάρηζηνλ 10 σο ππνρξεσηηθά δηαζέζηκα. Γεγνλόο 1: Καηάζεζε 100 ζηελ εκπνξηθή ηξάπεδα «Α», ε νπνία ρνξεγεί δάλεηα ύςνπο 90. Ζ ζπλνιηθή πνζόηεηα ρξήκαηνο πνπ θπθινθνξεί ζηελ νηθνλνκία είλαη αμίαο 190 ( 100 θαηαζέζεηο όςεσο θαη 90 δάλεηα). Ηζνινγηζκόο Σξάπεδαο Α ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΟ Γηαζέζηκα: 10 Γάλεηα : 90 ΠΑΘΖΣΗΚΟ Καηαζέζεηο: 100 Γεγνλόο 2: Οη δαλεηδόκελνη αγνξάδνπλ αγαζά θαη ππεξεζίεο ζπλνιηθήο αμίαο 90. Οη επηρεηξήζεηο πνπ εηζέπξαμαλ ηα 90 ηα θαηαζέηνπλ ζηελ εκπνξηθή ηξάπεδα «Β», ε νπνία δηαηεξεί 9 σο ππνρξεσηηθά δηαζέζηκα (10%) θαη ρνξεγεί δάλεηα ζπλνιηθνύ πνζνύ 81. Ζ ζπλνιηθή αμία ρξήκαηνο πνπ θπθινθνξεί ζηελ νηθνλνκία είλαη 271 (= 100 ε αξρηθή θαηάζεζε + 90 δάλεηα εκπνξηθήο ηξάπεδαο «Α»+ 81 δάλεηα εκπνξηθήο ηξάπεδαο «Β») Ηζνινγηζκόο Σξάπεδαο Β ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΟ Γηαζέζηκα: 9 Γάλεηα : 81 ΠΑΘΖΣΗΚΟ Καηαζέζεηο: 90

23 Ζ αύμεζε ηνπ πνζνζηνύ ππνρξεωηηθώλ δηαζεζίκωλ θαη ε δηαδηθαζία δεκηνπξγίαο ρξήκαηνο: παξάδεηγκα Έζησ όηη ην πνζνζηό ππνρξεσηηθώλ ξεπζηώλ δηαζεζίκσλ απμάλεηαη ζε 20%. Γειαδή, γηα θάζε 100 θαηαζέζεσλ, νη εκπνξηθέο ηξάπεδεο ζα πξέπεη λα δηαθξαηνύλ ηνπιάρηζηνλ 20 σο ππνρξεσηηθά δηαζέζηκα. Γεγνλόο 1: Καηάζεζε 100 ζηελ εκπνξηθή ηξάπεδα «Α», ε νπνία ρνξεγεί δάλεηα ύςνπο 80. Ζ ζπλνιηθή πνζόηεηα ρξήκαηνο πνπ θπθινθνξεί ζηελ νηθνλνκία είλαη αμίαο 180 ( 100 θαηαζέζεηο όςεσο θαη 80 δάλεηα). Ηζνινγηζκόο Σξάπεδαο Α ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΟ Γηαζέζηκα: 20 Γάλεηα : 80 ΠΑΘΖΣΗΚΟ Καηαζέζεηο: 100 Γεγνλόο 2: Οη δαλεηδόκελνη αγνξάδνπλ αγαζά θαη ππεξεζίεο ζπλνιηθήο αμίαο 80. Οη επηρεηξήζεηο πνπ εηζέπξαμαλ ηα 80 ηα θαηαζέηνπλ ζηελ εκπνξηθή ηξάπεδα «Β», ε νπνία δηαηεξεί 16 σο ππνρξεσηηθά δηαζέζηκα (20%) θαη ρνξεγεί δάλεηα ζπλνιηθνύ πνζνύ 64. Ζ ζπλνιηθή αμία ρξήκαηνο πνπ θπθινθνξεί ζηελ νηθνλνκία είλαη 244 (= 100 ε αξρηθή θαηάζεζε + 80 δάλεηα εκπνξηθήο ηξάπεδαο «Α»+ 64 δάλεηα εκπνξηθήο ηξάπεδαο «Β»). Ηζνινγηζκόο Σξάπεδαο Β ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΟ Γηαζέζηκα: 16 Γάλεηα : 64 ΠΑΘΖΣΗΚΟ Καηαζέζεηο: 80

24 Ζ αύμεζε (κείωζε) ηνπ πνζνζηνύ ππνρξεωηηθώλ δηαζεζίκωλ κεηώλεη (απμάλεη) ηε ζπλνιηθή πνζόηεηα ρξήκαηνο πνπ θπθινθνξεί ζηελ νηθνλνκία Πνζνζηό ππνρξεσηηθώλ δηαζεζίκσλ: 10% Κάζε ηξάπεδα κπνξεί λα ρνξεγεί δάλεηα πνπ αληηζηνηρνύλ ζην 90% ησλ θαηαζέζεώλ ηνπο Πνζνζηό ππνρξεσηηθώλ δηαζεζίκσλ: 20% Κάζε ηξάπεδα κπνξεί λα ρνξεγεί δάλεηα πνπ αληηζηνηρνύλ ζην 80% ησλ θαηαζέζεώλ ηνπο. Αξρηθή θαηάζεζε ζηελ Σξάπεδα «Α» 100 Αξρηθή θαηάζεζε ζηελ Σξάπεδα «Α» 100 Γαλεηζκόο από ηελ Σξάπεδα «Α» 90 (= 100* 0,9) Γαλεηζκόο από ηελ Σξάπεδα «Α» 80 (= 100* 0,8) Γαλεηζκόο από ηελ Σξάπεδα «Β» Γαλεηζκόο από ηελ Σξάπεδα «Γ» 81 (= 90* 0,9) 72,9 (= 81* 0,9) Γαλεηζκόο από ηελ Σξάπεδα «Β» Γαλεηζκόο από ηελ Σξάπεδα «Γ» 64 (= 80* 0,8) 51,2 (= 64* 0,8) πλνιηθή Πνζόηεηα ρξήκαηνο 100/ 0,1= πλνιηθή Πνζόηεηα ρξήκαηνο 100/ 0,2= 500

25 Ο πνιιαπιαζηαζηήο ρξήκαηνο ζηε κεγάιε ύθεζε Ο πνιιαπιαζηαζηήο ρξήκαηνο είλαη ζρεηηθά ζηαζεξόο, αιιά όρη πάληα. Σελ πεξίνδν , ζηηο αξρέο ηεο κεγάιεο ύθεζεο, ν πνιιαπιαζηαζηήο ρξήκαηνο κεηώζεθε ζεκαληηθά, δεκηνπξγώληαο ζνβαξά πξνβιήκαηα ζηε λνκηζκαηηθή πνιηηηθή. Ζ αηηία ηεο αζηάζεηαο ηνπ πνιιαπιαζηαζηή ρξήκαηνο, όπσο πεξηγξάθεηαη αλαιπηηθά από ηνπο Milton Friedman θαη Anna Schwartz ζην έξγν ηνπο Monetary History of the Unites States, , ήηαλ κία ζεηξά από κεγάινπο ηξαπεδηθνύο παληθνύο. Οη παληθνί ζηηο ΖΠΑ νθείινληαη ζε ρξεκαηννηθνλνκηθέο αδπλακίεο ηνπ ηξαπεδηθνύ ζπζηήκαηνο θαη ζε άζρεκα νηθνλνκηθά θαη ρξεκαηηζηηθά λέα. Οξηζκέλα από ηα αίηηα ησλ ηξαπεδηθώλ παληθώλ πνπ ηνλίδνπλ νη Friedman θαη Schwartz ήηαλ: (1) νη επηπηώζεηο ηεο κείσζεο ησλ ηηκώλ ησλ γεσξγηθώλ πξντόλησλ ζηηο νηθνλνκίεο ησλ αγξνηηθώλ πνιηηεηώλ ην θζηλόπσξν ηνπ 1930, (2) ε ρξενθνπία κίαο κεγάιεο ηξάπεδαο ηεο Νέαο Τόξθεο, ηεο ιεγόκελεο Bank of United States, ην Γεθέκβξην ηνπ 1930 (κία ηδησηηθή ηξάπεδα, παξά ην όλνκά ηεο), (3) ε ρξενθνπία ην Μάην ηνπ 1931 ηεο κεγαιύηεξεο ηξάπεδαο ηεο Απζηξίαο, πνπ πξνθάιεζε ρξεκαηννηθνλνκηθή θξίζε ζηελ Δπξώπε θαη 4) ε εγθαηάιεηςε ηνπ ρξπζνύ θαλόλα από ηε Μεγάιε Βξεηαλία ην επηέκβξην ηνπ Ο κεγαιύηεξνο ηξαπεδηθόο παληθόο άξρηζε ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1933 θαη ζηακάηεζε κόλνλ όηαλ ν λενεθιεγκέλνο πξόεδξνο Roosevelt αλήγγεηιε κία «ηξαπεδηθή αξγία», θιείλνληαο όιεο ηηο ηξάπεδεο ην Μάξηην ηνπ Μέρξη εθείλε ηε ζηηγκή, πάλσ από ην έλα ηξίην ησλ ηξαπεδώλ ζηηο ΖΠΑ είραλ ρξενθνπήζεη ή είραλ εμαγνξαζηεί από άιιεο ηξάπεδεο. Abel A., Bernanke B., (2002), Μακποοικονομική, Σόκνο Β, 4 ε έθδνζε Κξηηηθή, Αζήλα, ζει. 359

26 «Αζθαιηζκέλνη» κε ηα ππνρξεωηηθά δηαζέζηκα Σν επηέκβξε ηνπ 2009 ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζην Πίηζκπνπξγθ κηα νηθνλνκηθή ζύλνδνο θνξπθήο κε ηα κέιε ηεο G20. Μέιεκά ηνπο θαίλεηαη λα είλαη ε ζπκθσλία εθαξκνγήο πνιηηηθώλ πνπ ζα απνηξέπνπλ ηελ επαλάιεςε πξαθηηθώλ πνπ νδήγεζαλ ζηε θεηηλή νηθνλνκηθή θξίζε. Απηό πνπ κνηάδεη όινη λα ζπκθσλνύλ είλαη ε αλάγθε αύμεζεο ηνπ πνζνζηνύ ππνρξεσηηθώλ δηαζεζίκσλ ησλ ηξαπεδώλ θαη ησλ ππόινηπσλ πηζησηηθώλ ηδξπκάησλ. Σα πνζνζηά ππνρξεσηηθώλ δηαζεζίκσλ νπζηαζηηθά εκπνδίδνπλ ή επηηξέπνπλ (αλάινγα κε ην ύςνο ηνπο) ηε ιήςε ξίζθνπ από ηα πηζησηηθά ηδξύκαηα. Ζ ύπαξμε πςειόηεξνπ πνζνζηνύ ππνρξεσηηθώλ δηαζεζίκσλ, ζεκαίλεη όηη ηα πηζησηηθά ηδξύκαηα ζα έρνπλ κηθξόηεξε δπλαηόηεηα ρξεκαηνδόηεζεο επελδύζεσλ κε ηεξάζηηα θεθάιαηα δαλεηθώλ ρξεκάησλ. Ο Τπνπξγόο Οηθνλνκίαο ησλ ΖΠΑ Timothy F. Geithner ζρεδηάδεη λα παξνπζηάζεη ζηε ζύλνδν έλα πιαίζην θαλόλσλ, ην νπνίν ζα αλαγθάδεη ηα ηδξύκαηα λα πξνζηαηεύνληαη απνηειεζκαηηθόηεξα, ώζηε λα απνθεπρζεί ζην κέιινλ κηα παξόκνηα κε ηε ζεκεξηλή ρξεκαηνπηζησηηθή θξίζε. THE NEW YORK TIMES, 23/09/2009

27 Οη θεληξηθέο ηξάπεδεο θαηαθεύγνπλ ζην ρξπζό ηελ αζθάιεηα ηνπ ρξπζνύ εζηξάθεζαλ πέξπζη καδηθά νη θεληξηθέο ηξάπεδεο, αγνξάδνληαο ηε κεγαιύηεξε πνζόηεηα από ην 1964, ζε κία έλδεημε όηη ηα παζήκαηα ηεο παγθόζκηαο ρξεκαηνπηζησηηθήο θξίζεο ηνπο έρνπλ γίλεη κάζεκα. Ωζηόζν, ε ζπλνιηθή δήηεζε ηνπ πνιύηηκνπ κεηάιινπ ζεκείσζε πηώζε, γηα πξώηε θνξά ηα ηειεπηαία ηξία ρξόληα, ιόγσ αθελόο ηεο αύμεζεο ηεο ηηκήο ηνπ, πνπ επέδξαζε πησηηθά ζηε δήηεζε από πιεπξάο θαηαλαισηώλ, θαη, αθεηέξνπ, ησλ πεξηζζόηεξν αηζηόδνμσλ εθηηκήζεσλ ησλ επελδπηώλ γηα ηηο πξννπηηθέο ηεο παγθόζκηαο νηθνλνκίαο. Οη θεληξηθέο ηξάπεδεο αγόξαζαλ ην ,6 κεηξηθνύο ηόλνπο ηνπ κεηάιινπ, κε ηε Ρσζία, ηε Βξαδηιία θαη ην Ηξάθ λα αλαδεηθλύνληαη ζηνπο κεγαιύηεξνπο αγνξαζηέο. Γηα ηηο ελ ιόγσ νηθνλνκίεο, ε ζηξνθή ζην ρξπζό αληαλαθιά ηόζν ηελ αλαδήηεζε αζθάιεηαο, όζν θαη ηελ αλαγθαηόηεηα δηαθνξνπνίεζεο ησλ νινέλα δηνγθνύκελσλ απνζεκάησλ ζπλαιιάγκαηνο. Ναπηεκπνξηθή, 15/02/2013

28 Ζ ΔΚΣ θαη ε πξνζθνξά ρξήκαηνο Ζ ΔΚΣ αζθεί λνκηζκαηηθή πνιηηηθή κε ηε ρξήζε ησλ εμήο εξγαιείωλ: α) δηελέξγεηα πξάμεωλ αλνηθηήο αγνξάο. Ζ ΔΚΣ κπνξεί λα δηεπξύλεη ή λα κεηώλεη ηε λνκηζκαηηθή βάζε αγνξάδνληαο γξακκάηηα ηνπ δεκνζίνπ από ηξάπεδεο, ή πνπιώληαο γξακκάηηα ζε ηξάπεδεο β) παξνρή πηζηωηηθώλ δηεπθνιύλζεωλ πξνο ηηο εκπνξηθέο ηξάπεδεο. Οη ηξάπεδεο κπνξνύλ λα δαλείδνληαη απνζεκαηηθά από ηελ ΔΚΣ ε νπνία θαζνξίδεη ην πξνεμνθιεηηθό επηηόθην, δειαδή ην επηηόθην πνπ ρξεώλεη ε ΔΚΣ ζηηο ηξάπεδεο. Βάζεη απηνύ κπνξεί λα ελζαξξύλεη ή λα απνζαξξύλεη ηηο ηξάπεδεο λα ζηξαθνύλ ζηνλ δαλεηζκό, θαηά ζπλέπεηα λα επεξεάζεη ηελ πξνζθνξά ρξήκαηνο γ) θαζνξηζκόο ηνπ ειάρηζηνπ νξίνπ δηαζέζηκωλ γηα ηηο εκπνξηθέο ηξάπεδεο, δειαδή ηνπ ηκήκαηνο ησλ ηξαπεδηθώλ θαηαζέζεσλ πνπ πξέπεη λα ηεξεί κηα ηξάπεδα σο απνζεκαηηθά

29 Ζ πνζνηηθή ραιάξωζε Ζ πνζνηηθή ραιάξσζε (quantitative easing) είλαη κηα δηαδηθαζία κέζσ ηεο νπνίαο ε θεληξηθή ηξάπεδα απμάλεη ηελ πνζόηεηα ρξήκαηνο ζηελ νηθνλνκία, κέζσ ηεο αγνξάο ρξεκαηννηθνλνκηθώλ πεξηνπζηαθώλ ζηνηρείσλ. Ζ πνζνηηθή ραιάξσζε ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο ζε ρακειά επίπεδα επηηνθίνπ, όπνπ ε πεξαηηέξσ κείσζή ηνπο δελ είλαη εθηθηή.

30 Ζ πνζνηηθή ραιάξωζε ζηελ Δπξώπε Γαλεηαθά θεθάιαηα Κξαηηθά νκόινγα θαη άιια ρξεκαηννηθνλνκηθά ζηνηρεία

31 Ζ πνζνηηθή ραιάξωζε ζηηο ΖΠΑ Ρεπζηά Κξαηηθά νκόινγα θαη άιια ρξεκαηννηθνλνκηθά ζηνηρεία Ρεπζηά Κξαηηθά νκόινγα θαη άιια ρξεκαηννηθνλνκηθά ζηνηρεία

32 Schäuble vs. Fed θαη Roubini Καηά ηνλ Nouriel Roubini ε ΔΚΣ ζα έπξεπε λα απμήζεη ηε ξεπζηόηεηα ζην ρξεκαηνπηζησηηθό ζύζηεκα, πξαγκαηνπνηώληαο κεγαιύηεξεο αγνξέο νκνιόγσλ, ηδηαίηεξα ζε κηα πεξίνδν πνπ νη επξσπατθέο θπβεξλήζεηο πξνζπαζνύλ λα εμπγηάλνπλ ηηο δεκνζηνλνκηθέο ηνπο ζέζεηο. Αληίζεηα, ν γεξκαλόο ππνπξγώλ νηθνλνκηθώλ Wolfang Schäuble άζθεζε δξηκεία θξηηηθή ζηελ Fed, ηδηαίηεξα ζηελ απόθαζή ηεο γηα έλαλ δεύηεξν γύξσ πνζνηηθήο ραιάξσζεο. Μάιηζηα, δελ δίζηαζε λα ραξαθηεξίζεη ηελ πνιηηηθή απηή «αλίδεε». Ο Nouriel Roubini ππνζηήξημε ηε Fed ραξαθηεξίδνληαο ηελ πνζνηηθή ραιάξσζε σο αναγκαίο κακό όηαλ ν θίλδπλνο ηνπ απνπιεζσξηζκνύ είλαη νξαηόο θαη νη ξπζκνί νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο είλαη ηζρλνί. (12/11/2010)

33 Πξνβιήκαηα ζηνλ έιεγρν ηεο πξνζθνξάο ρξήκαηνο Σα βαζηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ε θεληξηθή ηξάπεδα ζηνλ έιεγρν ηεο πξνζθνξάο ρξήκαηνο πξνθύπηνπλ από ηελ αδπλακία ειέγρνπ: ηεο πνζόηεηαο ρξήκαηνο πνπ επηιέγνπλ λα θξαηήζνπλ ηα λνηθνθπξηά ζε θαηαζέζεηο ησλ θεθαιαίσλ πνπ νη εκπνξηθέο ηξάπεδεο επηιέγνπλ λα δηαηεξήζνπλ σο δηαζέζηκα ηεο αλαληηζηνηρίαο καθξνρξόληα ιεμηπξόζεζκσλ ρνξεγήζεσλ θαη βξαρπρξόλησλ θαηαζέζεσλ

34 Ολνκαζηηθό επηηόθην Γηάγξακκα 6.4: Υξεκαηαγνξά θαη λνκηζκαηηθή πνιηηηθή Πξνζθνξά Υξήκαηνο A i A i A Εήηεζε: i L( Y, i, c ) Όηαλ ε πξνζθνξά ρξήκαηνο είλαη αλειαζηηθή σο πξνο ην επηηόθην, κία αύμεζε (κείωζε) ηεο πξνζθνξάο ρξήκαηνο νδεγεί ζε κείσζε (αύμεζε) ηνπ νλνκαζηηθνύ επηηνθίνπ, κε απνηέιεζκα λα απμάλεηαη (κεηώλεηαη) ε δεηνύκελε πνζόηεηα ρξήκαηνο. Πξαγκαηηθό απόζεκα ρξήκαηνο

35 Υξεκαηνπηζηωηηθή ζηαζεξόηεηα Υξεκαηνπηζησηηθή ζηαζεξόηεηα είλαη κηα θαηάζηαζε, ζηελ νπνία ην ρξεκαηνπηζησηηθό ζύζηεκα (ηξάπεδεο, ρξεκαηνπηζησηηθνί νξγαληζκνί, αγνξέο ρξήκαηνο θαη θεθαιαίσλ) δελ θηλδπλεύεη από απξνζδόθεηεο αληζνξξνπίεο πνπ ζα έζεηαλ ζε θίλδπλν ηελ θαηαλνκή ησλ δαλεηαθώλ θεθαιαίσλ (απνηακηεύζεσλ) θαη ηηο ξνέο ρξήκαηνο πξνο θνηλσληθά επσθειείο δξαζηεξηόηεηεο. Γηα ηελ επίηεπμε θαη δηαηήξεζε ηεο ρξεκαηνπηζησηηθήο ζηαζεξόηεηαο είλαη ζεκαληηθνί νη ζεζκνί επνπηείαο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνύ ζπζηήκαηνο. Σξάπεδα ηεο Διιάδνο

36 Σί είλαη ε άζθεζε πξνζνκνίωζεο θαηάζηαζεο θξίζεο (stress test); Ζ Δπηηξνπή Δπξσπατθώλ Δπνπηηθώλ Αξρώλ (CEBS) δηνξγαλώλεη αζθήζεηο πξνζνκνίσζεο αθξαίσλ θαηαζηάζεσλ (stress tests), πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζησζνύλ νη αληνρέο ηνπ ηξαπεδηθνύ ηνκέα ζηελ ΔΔ θαη θαηά πόζν είλαη δπλαηή ε απνξξόθεζε πεξαηηέξσ νηθνλνκηθώλ θαη ρξεκαηνπηζησηηθώλ θξαδαζκώλ. ηελ ηειεπηαία άζθεζε έιαβαλ κέξνο 91 ηξάπεδεο ηεο ΔΔ, από είθνζη θξάηε. ε θάζε θξάηνο ιακβάλεη κέξνο ζηελ άζθεζε έλαο αξηζκόο ηξαπεδώλ πνπ αληηπξνζσπεύεη ην 50% ηνπ ηξαπεδηθνύ ηεο ηνκέα. ηελ Διιάδα έιαβαλ κέξνο ε Δζληθή Σξάπεδα, ε EFG Eurobank, ε Alpha Bank, ε Σξάπεδα Πεηξαηώο, ε ΑΣΔbank, θαη ην Σαρπδξνκηθό Σακηεπηήξην. ηελ άζθεζε ρξεζηκνπνηήζεθαλ δύν ζελάξηα γηα ην 2010 θαη ην 2011: ην βαζηθό ζελάξην, ζπκβαδίδεη κε ηηο ππάξρνπζεο καθξννηθνλνκηθέο εθηηκήζεηο θαη ην δπζκελέο ζελάξην, ζύκθσλα κε ην νπνίν απμάλεηαη ζεκαληηθά ν θίλδπλνο ρξένπο ηεο ρώξαο θαη νη καθξννηθνλνκηθέο ζπλζήθεο είλαη θαηά πνιύ δπζκελέζηεξεο ησλ πξνβιεπόκελσλ. Σξάπεδα ηεο Διιάδνο

37 Βαζηιεία ΗΗ Ωο Βαζηιεία ΗΗ είλαη γλσζηό ην πιαίζην επνπηείαο ηνπ δηεζλνύο ρξεκαηννηθνλνκηθνύ θαη ηξαπεδηθνύ ζπζηήκαηνο θαη ζηνρεύεη ζηελ πιεξέζηεξε απεηθόληζε ησλ θηλδύλσλ πνπ αλαιακβάλνπλ ηα ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξύκαηα θαη ηελ απνηειεζκαηηθόηεξε ζύλδεζε ησλ απαηηήζεώλ ηνπο κε ηνπο θηλδύλνπο πνπ αλαιακβάλνπλ. Ζ Βαζηιεία ΗΗ ζηεξίδεηαη ζε ηξεηο ππιώλεο: 1 νο ππιώλαο: ζύλδεζε θεθαιαηαθώλ απαηηήζεσλ κε ηνπο πηζησηηθνύο θαη ιεηηνπξγηθνύο θηλδύλνπο. 2 νο ππιώλαο: πνηνηηθή αμηνιόγεζε ησλ θηλδύλσλ πνπ αλαιακβάλνπλ ηα ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξύκαηα, αθόκα θαη απηώλ πνπ δελ πνζνηηθνπνηνύληαη. 3 νο ππιώλαο: ππνρξέσζε δεκνζηνπνίεζεο ζηνηρείσλ ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνύ ηδξύκαηνο γηα ηελ πιεξέζηεξε πιεξνθόξεζε ησλ επελδπηώλ θαη ησλ ζπλαιιαζζόκελσλ κε απηό. Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, (2010), Έκθεζη για ηη σπημαηοπιζηωηική ζηαθεπόηηηα.

38 Βαζηιεία ΗΗΗ Ζ Βαζηιεία ΗΗΗ απνηειείηαη από έλα πιήξεο θαη νινθιεξσκέλν ζύλνιν κεηαξξπζκηζηηθώλ παξεκβάζεσλ, πνπ αλαπηύρζεθε από ηελ Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο ( ) γηα ηελ επνπηεία ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνύ ζπζηήκαηνο. θνπόο ηεο είλαη ε ελίζρπζε ηνπ ξπζκηζηηθνύ θαη επνπηηθνύ πιαηζίνπ ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνύ ηνκέα, θαζώο επίζεο θαη ε απνδνηηθόηεξε δηαρείξηζε ησλ θηλδύλσλ πνπ εγγελώο ππάξρνπλ ζε απηόλ. Σα κέηξα πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηε Βαζηιεία ΗΗΗ ζηνρεύνπλ ζηε βειηίσζε ηεο ηθαλόηεηαο ηνπ ηξαπεδηθνύ ηνκέα λα απνξξνθά δηαηαξαρέο, πξνεξρόκελεο από αληζνξξνπίεο ζην ρξεκαηνπηζησηηθό ή ζην επξύηεξν νηθνλνκηθό πεξηβάιινλ, ζηελ απνηειεζκαηηθόηεξε δηαρείξηζε ησλ θηλδύλσλ θαη ζηελ ελίζρπζε ηεο δηαθάλεηαο ζηνλ ηξαπεδηθό ηνκέα. Δηδηθόηεξα, ζε επίπεδν κεκνλσκέλεο ηξάπεδαο ην ξπζκηζηηθό πιαίζην κηθξνπξνιεπηηθήο (microprudential) επνπηείαο ζηνρεύεη ζηελ ελίζρπζε ηεο αλζεθηηθόηεηαο ησλ ηξαπεδηθώλ ηδξπκάησλ λα απνξξνθνύλ δηαηαξαρέο ζε πεξηόδνπο θξίζεσλ, ελώ ηα κέηξα καθξνπξνιεπηηθήο επνπηείαο ζηνρεύνπλ ζηελ αληηκεηώπηζε ζπζηεκηθώλ θηλδύλσλ πνπ εθηείλνληαη ζην ζύλνιν ηνπ ηξαπεδηθνύ ηνκέα. Ζ Βαζηιεία ΗΗΗ πεξηιακβάλεη κέηξα γηα ηηο ειάρηζηεο πξνδηαγξαθέο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο θαη ξεπζηόηεηαο πνπ πξέπεη λα πιεξνί θάζε ηξάπεδα. Γηα ηα ζπζηεκηθά ζεκαληηθά ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξύκαηα (Systemically Important Financial Institutions-SIFISs) πξνβιέπνληαη κία ζεηξά δηαθξηηώλ κέηξσλ θαη απζηεξόηεξεο πξνδηαγξαθέο. Απώηεξνο ζθνπόο είλαη ε ελίζρπζε ηεο αλζεθηηθόηεηαο ησλ ελ ιόγσ ηξαπεδώλ ζηελ απνξξόθεζε δηαηαξαρώλ. Σξάπεδα δηεζλώλ δηαθαλνληζκώλ- Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ επνπηεία ηνπ ρξεκαηνπηζηωηηθνύ ζπζηήκαηνο

39 Οη επξωπαϊθέο ηξάπεδεο ζην δξόκν ηεο εμπγίαλζεο Αξγά, αιιά ζηαζεξά, ν επξσπατθόο ηξαπεδηθόο ηνκέαο βαδίδεη ζην δξόκν ηεο εμπγίαλζεο, θαζώο νη κεζαίνπ κεγέζνπο ηξάπεδεο ζηξέθνληαη πιένλ ζηελ εγρώξηα αγνξά. Ζ αιιαγή απηή ππξνδνηείηαη από ηηο απζηεξόηεξεο απαηηήζεηο θεθαιαηαθήο βάζεο θαη ξεπζηόηεηαο πνπ πξνβιέπνληαη ζηε Βαζηιεία ΗΗΗ, παξάιιεια κε αιιαγέο ζηνπο θαλόλεο εηαηξηθήο δηαθπβέξλεζεο θαη νξίσλ ζηελ παξνρή έμηξα ακνηβώλ (κπόλνπο). Οη επξσπατθέο ηξάπεδεο βξίζθνληαη ήδε ζε δηαδηθαζία πώιεζεο πεξηνπζηαθώλ ζηνηρείσλ ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα ζπκκνξθσζνύλ κε ηηο πξνδηαγξαθέο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο πνπ πξνβιέπνληαη ζηε Βαζηιεία ΗΗΗ, εηδηθόηεξα δε εληόο ελόο πεξηβάιινληνο κεησκέλσλ εζόδσλ ιόγσ ηεο θξίζεο πνπ πιήηηεη ηελ Δπξσδώλε. Bloomberg, 20/02/2013

40 Σν καθξνρξόλην ηίκεκα ηεο ρξεκαηνπηζηωηηθήο κεηαξξύζκηζεο Ωο αληίδξαζε ζηελ παγθόζκηα ρξεκαηνπηζησηηθή θξίζε, νη ραξάζζνληεο ηελ νηθνλνκηθή πνιηηηθή αλά ηνλ θόζκν, επηρεηξνύλ ηε βαζύηεξε κεηαξξύζκηζε ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνύ ηνκέα, από ηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Ύθεζεο. Αξθεηνί εληόο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνύ ζπζηήκαηνο σζηόζν, ηζρπξίδνληαη πσο, καθξνρξόληα, νη ηξέρνπζεο ξπζκηζηηθέο πξσηνβνπιίεο ζα ζπκπηέζνπλ ηελ αλαπηπμηαθή δπλακηθή κε απνηέιεζκα, ηα όπνηα νθέιε, λα αληηζηαζκηζηνύλ από ηα θόζηε. Μία λέα κειέηε ηνπ Γ.Ν.Σ. όκσο, θαηαιήγεη ζην αληίζεην ζπκπέξαζκα, ππνζηεξίδνληαο έηζη, πσο νη κεηαξξπζκηζηηθέο πξσηνβνπιίεο ζα απνδεηρηνύλ καθξνπξόζεζκα σθέιηκεο. Δηδηθόηεξα, ε κειέηε επηρεηξεί λα δηεξεπλήζεη ην καθξνρξόλην αληίθηππν ζην θόζηνο ρξεκαηνδόηεζεο από ηηο εμήο κεηαξξπζκίζεηο : α)αύμεζε ησλ θεθαιαηαθώλ απαηηήζεσλ θαη απαηηήζεσλ ξεπζηόηεηαο, όπσο απηέο πξνβιέπνληαη ζηε Βαζηιεία ΗΗΗ, β) νιηθή κεηαβνιή ηνπ ηξόπνπ ιεηηνπξγίαο ηεο αγνξάο παξαγώγσλ θαη γ) αύμεζε θόξσλ θαη ινηπόλ επηβαξύλζεσλ ζηηο ρξεκαηνπηζησηηθέο ζπλαιιαγέο. Σν βαζηθό εύξεκα ηεο αλάιπζεο είλαη όηη νη πξναλαθεξζείζεο κεηαξξπζκίζεηο ζα πξνθαιέζνπλ αύμεζε ηνπ θόζηνπο ρξεκαηνδόηεζεο θαηά κόιηο 0,15% ζηηο ΖΠΑ θαη ιηγόηεξν, ζε άιιεο αλεπηπγκέλεο ρώξεο. Ζ ζεκαληηθόηεξε βέβαηα ζπλεηζθνξά ησλ κεηαξξπζκηζηηθώλ εγρεηξεκάησλ είλαη ε απνηξεπηηθή ιεηηνπξγία ηνπο, γηα ηελ επαλάιεςε παξόκνησλ πηζησηηθώλ θξίζεσλ ζην κέιινλ. IMF BLOG, 11/09/2012

41 Οη νηθνλνκηθέο «θνύζθεο» (economic bubble) Ωο νηθνλνκηθή «θνύζθα» νξίδεηαη ε αδηθαηνιόγεηε αύμεζε ηεο ηηκήο ελόο πεξηνπζηαθνύ ζηνηρείνπ, ε νπνία βξίζθεηαη ζε αζπκθσλία κε ηελ πξαγκαηηθή ηνπ αμία. Με ηνλ ίδην όξν κπνξεί λα απνδνζεί ε αληαιιαγή ελόο πξντόληνο ή πεξηνπζηαθνύ ζηνηρείνπ ζε δηνγθσκέλε ηηκή, ε νπνία δελ κπνξεί πξνβιεθζεί, απνθιεηζηηθά, από ηηο δπλάκεηο ηεο πξνζθνξάο θαη ηεο δήηεζεο. Μεηά ηε δεκηνπξγία ηεο νηθνλνκηθήο «θνύζθαο» αθνινπζεί ε έκπηξή ηεο (bubble burst ή crash), δειαδή ε ξαγδαία θαη μαθληθή πηώζε ηεο ηηκήο ηνπ ππεξηηκεκέλνπ πεξηνπζηαθνύ ζηνηρείνπ ή πξντόληνο.

42 Ο ξόινο θαη ε ζεκαζία ηωλ καθξνπξνιεπηηθώλ πνιηηηθώλ γηα ηελ απνηξνπή ρξεκαηνπηζηωηηθώλ θξίζεωλ θνπόο ηεο καθξνπξνιεπηηθήο πνιηηηθήο είλαη ε δηαζθάιηζε ηεο ρξεκαηνπηζησηηθήο ζηαζεξόηεηαο κέζσ πνιηηηθώλ επνπηείαο, πξόιεςεο θαη πεξηνξηζκνύ ηνπ ζπζηεκηθνύ θηλδύλνπ. Ο ζπζηεκηθόο θίλδπλνο αθνξά ζηελ ζπζζώξεπζε αληζνξξνπηώλ ζην ρξεκαηνπηζησηηθό ζύζηεκα νη νπνίεο ζπληζηνύλ απεηιή γηα ηελ ζηαζεξόηεηα ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνύ ζπζηήκαηνο ζπλνιηθά θαη, θαη επέθηαζε, γηα ηελ πξαγκαηηθή νηθνλνκία. Ζ ζπζζώξεπζε αληζνξξνπηώλ ζπληζηά ζπζηεκηθό θίλδπλν, όηαλ επηηείλεη ηηο επηδξάζεηο ησλ θάζεσλ ηνπ νηθνλνκηθνύ θύθινπ (πξνθπθιηθή ιεηηνπξγία) ή/θαη όηαλ απεηιεί κε κεηάδνζε αξλεηηθώλ δηαηαξαρώλ ζην ζύλνιν ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνύ ηνκέα θαη ζηελ πξαγκαηηθή νηθνλνκία. Ζ αλαγθαηόηεηα δηακόξθσζεο ελόο πιαηζίνπ καθξνπξνιεπηηθήο πνιηηηθήο θαηέζηε πξόδειε κε ηελ έιεπζε ηεο παγθόζκηαο ρξεκαηνπηζησηηθήο θξίζεο, όηαλ δηαπηζηώζεθε πσο ε ζηαζεξόηεηα ηνπ επηπέδνπ ησλ ηηκώλ θαη νη ξπζκίζεηο ζε επίπεδν κεκνλσκέλσλ ρξεκαηνπηζησηηθώλ ηδξπκάησλ (κηθξνπξνιεπηηθέο πνιηηηθέο), δελ επαξθνύζαλ γηα λα απνηξέςνπλ ηελ εθδήισζε ηεο θξίζεο. Ο πςειόο βαζκόο αιιειεμάξηεζεο κεηαμύ ησλ ηξαπεδώλ, ην δαηδαιώδεο θαη αδηαθαλέο ρξεκαηνπηζησηηθό ζύζηεκα θαη ε απμαλόκελε ζεκαζία ηεο ζθηώδνπο ηξαπεδηθήο, αλέδεημαλ ηελ αλάγθε ζπλνιηθήο επνπηείαο θαη ξύζκηζεο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνύ ηνκέα. Δλδεηθηηθά πεδία εθαξκνγήο κέηξσλ καθξνπξνιεπηηθήο πνιηηηθήο είλαη ε ελίζρπζε ηεο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο κε αληηθπθιηθή ινγηθή (counter-cyclical capital buffers), ε εηζαγσγή αλώηαησλ νξίσλ ζην ιόγν δαλεηζκνύ πξνο αμία θαηνηθίαο θαη ζην ιόγν ρξένπο πξνο εηζόδεκα. Ζ καθξνπξνιεπηηθή πνιηηηθή ζα πξέπεη λα ιεηηνπξγεί ζπκπιεξσκαηηθά θαη λα κελ ππνθαζηζηά ηηο ξπζκίζεηο ζε επίπεδν κεκνλσκέλσλ ρξεκαηνπηζησηηθώλ ηδξπκάησλ, ελώ απαξαίηεηνο ζεσξείηαη θαη ν δηαζπλνξηαθόο ζπληνληζκόο ησλ πνιηηηθώλ, πξνθεηκέλνπ λα πεξηνξίδεηαη ε δηάρπζε αξλεηηθώλ επηδξάζεσλ (spillovers). ε ζεζκηθό επίπεδν, ε ζπδήηεζε πεξηζηξέθεηαη γύξσ από ην αλ ε αξκνδηόηεηα ηεο καθξνπξνιεπηηθήο επνπηείαο ζα αζθείηαη από δηαθξηηό όξγαλν/επηηξνπή κε ζαθή θαη απνθιεηζηηθή εληνιή ή αλ ζα ππάγεηαη ζηελ αξκνδηόηεηα ηεο Κεληξηθήο Σξάπεδαο.

43 Μαθξνπξνιεπηηθή πνιηηηθή θαη ρξεκαηνπηζηωηηθή ζηαζεξόηεηα Ζ λνκηζκαηηθή πνιηηηθή ζα πξέπεη λα ζηνρεύεη ζηελ δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξόηεηαο ησλ ηηκώλ πξντόλησλ θαη ππεξεζηώλ. Γελ ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ πξόιεςε θαη αληηκεηώπηζε εζηηώλ αζηάζεηαο ζην ρξεκαηνπηζησηηθό ζύζηεκα. Ζ αξκνδηόηεηα απηή ζα πξέπεη λα αλήθεη ζε έλα ζεζκηθό όξγαλν επηθνξηηζκέλν κε ηελ δηαζθάιηζε ηεο ρξεκαηνπηζησηηθήο ζηαζεξόηεηαο θαη ηνλ πεξηνξηζκό ηνπ ζπζηεκηθνύ θηλδύλνπ. Οη ζηόρνη ηεο ρξεκαηνπηζησηηθήο ζηαζεξόηεηαο κπνξνύλ λα εθπιεξσζνύλ, κόλν κέζσ κίαο απνηειεζκαηηθήο καθξνπξνιεπηηθήο πνιηηηθήο. Πηγή: Ομιλία ηος ανηιπποέδπος ηος Δ.Σ. ηηρ ΕΚΤ Vitor Constancio για ηοςρ κινδύνοςρ ηος σπημαηοπιζηωηικού ζςζηήμαηορ, ηην νομιζμαηική πολιηική και ηην ανάγκη διαμόπθωζηρ μακποπποληπηικήρ πολιηικήρ, 13/02/2015