ΕΣΗΙΑ ΕΚΘΕΗ 2007 ΜΕΡΟ ΙI ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΣΑ ΜΜΕ Η ΚΑΣΑΣΑΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΣΙΚΕ ΣΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΙΚΡΟΜΕΑΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΩΝ

Transcript

1 ΕΣΗΙΑ ΕΚΘΕΗ 2007 ΜΕΡΟ ΙI ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΣΑ ΜΜΕ Η ΚΑΣΑΣΑΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΣΙΚΕ ΣΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΙΚΡΟΜΕΑΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΩΝ ΞΝΟΓΔΗΝ ΑΛΑΞΡΜΖΠ ΓΔΛΗΘΖ ΓΟΑΚΚΑΡΔΗΑ ΒΗΝΚΖΣΑΛΗΑΠ ΔΟΩΞΑΪΘΖ ΔΞΗΡΟΝΞΖ ΔΡΞΑ ΡΝ ΔΟΓΝ ΔΗΛΑΗ ΠΓΣΟΖΚΑΡΝΓΝΡΝΚΔΛΝ ΑΞΝ ΡΝ ΔΡΞΑ ΘΑΡΑ 80% ΘΑΗ ΑΞΝ ΔΘΛΗΘΝΠ ΞΝΟΝΠ ΘΑΡΑ 20%

2 ειίδα ζθνπίκσο θελή Β-2

3 ΜΔΡΟ Β: ΔΙΓΙΚΑ ΘΔΜΑΣΑ ΜΜΔ ΔΝΟΣΗΣΑ Θ : ΠΡΟΓΙΟΡΙΜΟ ΣΩΝ ΠΑΡΑΜΔΣΡΩΝ ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΠΟΤ ΤΜΒΑΛΛΟΤΝ ΣΗ ΓΗΜΙΟΤΡΓΙΑ ΠΔΣΤΥΗΜΔΝΩΝ ΜΜΔ... Β-8 Θ.1. Σν πξνθίι ησλ επηηπρεκέλσλ επηρεηξήζεσλ... Β-9 Θ.2. ηξαηεγηθέο επηηπρεκέλσλ επηρεηξήζεσλ... Β-15 Θ.3. Σν πξνθίι ησλ επηηπρεκέλσλ επηρεηξεκαηηψλ / εγεηψλ... Β-21 Θ.4. πκπεξάζκαηα... Β-23 ΔΝΟΣΗΣΑ Ι : ΓΙΔΡΔΤΝΗΗ ΠΡΟΟΠΣΙΚΩΝ ΤΝΔΡΓΑΙΑ ΣΩΝ ΔΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΜΔ ΜΔ ΑΤΣΔ ΣΩΝ ΥΩΡΩΝ ΣΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ... Β-25 Ι.1. Βνπιγαξία... Β-34 Ι.1.1. Γηκεξείο Γηπισκαηηθέο θαη Πνιηηηθέο ρέζεηο... Β-34 Ι.1.2. Γηκεξείο Οηθνλνκηθέο ρέζεηο... Β-35 Ι.1.3. ηνηρεία Πξνθίι ηεο ρψξαο... Β-36 Ι.1.4. Δπηρεηξεκαηηθφ Πεξηβάιινλ Γπλαηφηεηεο επηρεηξεκαηηθήο ζπλεξγαζίαο ειιεληθψλ ΜΜΔ κε αληίζηνηρεο βνπιγαξηθέο... Β-37 Ι.2. Ρνπκαλία... Β-43 Ι.2.1. Γηκεξείο Γηπισκαηηθέο θαη Πνιηηηθέο ρέζεηο... Β-43 Ι.2.2. Γηκεξείο Οηθνλνκηθέο ρέζεηο... Β-43 Ι.2.3. ηνηρεία Πξνθίι ηεο ρψξαο... Β-44 Ι.2.4. Δπηρεηξεκαηηθφ Πεξηβάιινλ Γπλαηφηεηεο επηρεηξεκαηηθήο ζπλεξγαζίαο ειιεληθψλ ΜΜΔ κε αληίζηνηρεο ξνπκαληθέο... Β-46 Ι.3. Αιβαλία... Β-54 Ι.3.1. Γηκεξείο Γηπισκαηηθέο θαη Πνιηηηθέο ρέζεηο... Β-54 Ι.3.2. Γηκεξείο Οηθνλνκηθέο ρέζεηο... Β-54 Ι.3.3. ηνηρεία Πξνθίι ηεο ρψξαο... Β-55 Ι.3.4. Δπηρεηξεκαηηθφ Πεξηβάιινλ Γπλαηφηεηεο επηρεηξεκαηηθήο ζπλεξγαζίαο ειιεληθψλ ΜΜΔ κε αληίζηνηρεο αιβαληθέο... Β-56 Ι.4. ΠΓΓΜ (FYROM)... Β-61 Ι.4.1. Γηκεξείο Γηπισκαηηθέο θαη Πνιηηηθέο ρέζεηο... Β-61 Ι.4.2. Γηκεξείο Οηθνλνκηθέο ρέζεηο... Β-61 Ι.4.3. ηνηρεία Πξνθίι ηεο ρψξαο... Β-62 Β-3

4 Ι.4.4. Δπηρεηξεκαηηθφ Πεξηβάιινλ Γπλαηφηεηεο επηρεηξεκαηηθήο ζπλεξγαζίαο ειιεληθψλ ΜΜΔ κε αληίζηνηρεο ηεο ΠΓΓΜ... Β-63 Ι.5. ΣΟΤΡΚΙΑ... Β-72 Ι.5.1. Γηκεξείο Γηπισκαηηθέο θαη Πνιηηηθέο ρέζεηο... Β-72 Ι.5.2. Γηκεξείο Οηθνλνκηθέο ρέζεηο... Β-73 Ι.5.3. ηνηρεία Πξνθίι ηεο ρψξαο... Β-74 Ι.5.4. Δπηρεηξεκαηηθφ Πεξηβάιινλ Γπλαηφηεηεο επηρεηξεκαηηθήο ζπλεξγαζίαο ειιεληθψλ ΜΜΔ κε αληίζηνηρεο ηνπξθηθέο... Β-75 I.6. Πξνζαξκνγέο ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ... Β-78 I.7. πκπεξάζκαηα... Β-80 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΔ ΠΗΓΔ... Β-85 Β-4

5 Δπξεηήξην Πηλάθσλ ΞΗΛΑΘΑΠ Θ-1: ΑΞΑΗΡΝΚΔΛΑ ΑΛΡΑΓΩΛΗΠΡΗΘΑ ΞΙΔΝΛΔΘΡΖΚΑΡΑ ΑΛΑ ΠΡΟΑΡΖΓΗΘΖ ΞΗΛΑΘΑΠ Θ-2 : «ΣΑΟΑΘΡΖΟΗΠΡΗΘΑ ΑΦΑΛΩΛ ΞΟΩΡΑΘΙΖΡΩΛ» ΞΗΛΑΘΑΠ Θ-3 : «ΠΛΗΠΡΩΠΔΠ ΔΞΗΡΣΗΑΠ ΑΛΑ ΠΡΟΑΡΖΓΗΘΖ ΞΗΛΑΘΑΠ I-1: ΝΗ ΔΙΙΖΛΗΘΔΠ ΔΜΑΓΩΓΔΠ ΘΑΡΑ ΓΔΩΓΟΑΦΗΘΔΠ ΞΔΟΗΝΣΔΠ (ΠΔ ΔΘΑΡ. ΔΟΩ).. 25 ΞΗΛΑΘΑΠ I-2: ΝΗ ΠΖΚΑΛΡΗΘΝΡΔΟΔΠ ΣΩΟΔΠ-ΞΟΝΝΟΗΠΚΝΗ ΡΩΛ ΔΙΙΖΛΗΘΩΛ ΞΟΝΪΝΛΡΩΛ 2001, 2005, ΘΑΗ 2007 (ΠΔ ΔΘΑΡ. ΔΟΩ) ΞΗΛΑΘΑΠ I-3: ΝΗ ΔΙΙΖΛΗΘΔΠ ΔΜΑΓΩΓΔΠ ΞΟΝΠ ΒΑΙΘΑΛΗΑ ΗΑΛ. - ΓΔΘ ΞΗΛΑΘΑΠ I-4: ΝΗ ΔΙΙΖΛΗΘΔΠ ΔΗΠΑΓΩΓΔΠ ΞΟΝΠ ΒΑΙΘΑΛΗΑ ΗΑΛ. - ΓΔΘ ΞΗΛΑΘΑΠ I-5: ΝΗ ΔΙΙΖΛΗΘΔΠ ΔΜΑΓΩΓΔΠ ΘΑΡΑ ΒΑΙΘΑΛΗΘΖ ΣΩΟΑ ΗΑΛ. - ΓΔΘ ΞΗΛΑΘΑΠ I-6: ΝΗ ΔΙΙΖΛΗΘΔΠ ΔΗΠΑΓΩΓΔΠ ΘΑΡΑ ΒΑΙΘΑΛΗΘΖ ΣΩΟΑ ΗΑΛ. - ΓΔΘ ΞΗΛΑΘΑΠ Η-7: ΓΗΚΔΟΔΠ ΔΚΞΝΟΗΝ ΔΙΙΑΓΑ ΒΝΙΓΑΟΗΑ ΞΗΛΑΘΑΠ Η-8: ΓΗΚΔΟΔΠ ΔΚΞΝΟΗΝ ΔΙΙΑΓΑ ΟΝΚΑΛΗΑ ΞΗΛΑΘΑΠ Η-9: ΆΚΔΠΔΠ ΜΔΛΔΠ ΔΞΔΛΓΠΔΗΠ ΠΔ ΣΩΟΔΠ ΒΑΙΘΑΛΗΩΛ ( ) ΞΗΛΑΘΑΠ Η-10: ΔΙΙΖΛΗΘΔΠ ΔΜΑΓΩΓΔΠ ΞΟΝΠ ΟΝΚΑΛΗΑ ΑΛΑ ΞΟΝΪΝΛ ΞΗΛΑΘΑΠ Η-11: ΓΗΚΔΟΔΠ ΔΚΞΝΟΗΝ ΔΙΙΑΓΑ ΑΙΒΑΛΗΑ ΞΗΛΑΘΑΠ Η-12: ΓΗΚΔΟΔΠ ΔΚΞΝΟΗΝ ΔΙΙΑΓΑ ΞΓΓΚ ΞΗΛΑΘΑΠ Η-13: ΚΔΓΑΙΡΔΟΔΠ ΜΔΛΔΠ ΆΚΔΠΔΠ ΔΞΔΛΓΠΔΗΠ ΠΡΖΛ ΞΓΓΚ ΞΗΛΑΘΑΠ Η-14: ΚΔΓΑΙΡΔΟΔΠ ΔΙΙΖΛΗΘΔΠ ΔΞΔΛΓΠΔΗΠ ΠΡΖΛ ΞΓΓΚ ΞΗΛΑΘΑΠ Η-15: ΓΗΚΔΟΔΠ ΔΚΞΝΟΗΝ ΔΙΙΑΓΑ ΡΝΟΘΗΑ ΞΗΛΑΘΑΠ Η-16: ΓΗΚΔΟΔΠ ΔΚΞΝΟΗΝ ΔΙΙΑΓΝΠ-ΡΝΟΘΗΑΠ ΞΗΛΑΘΑΠ Η-17: ΘΑΡΑΙΝΓΝΠ ΔΙΙΖΛΗΘΩΛ ΔΞΗΣΔΗΟΖΠΔΩΛ ΞΝ ΔΣΝΛ ΔΞΔΛΓΠΔΗ ΠΡΖΛ ΡΝΟΘΗΘΖ ΑΓΝΟΑ Β-5

6 Δπξεηήξην Γηαγξακκάησλ ΓΗΑΓΟΑΚΚΑ Θ-1: ΔΡΑΗΟΔΗΔΠ ΚΔ ΓΗΔΘΛΖ ΞΑΟΝΠΗΑ ΓΗΑΓΟΑΚΚΑ Θ-2: ΑΜΗΝΙΝΓΖΠΖ ΚΔΘΝΓΩΛ ΑΞΝΘΡΖΠΖΠ ΓΗΔΘΛΝΠ ΡΔΣΛΝΓΛΩΠΗΑΠ ΓΗΑΓΟΑΚΚΑ Θ-3: ΣΑΟΑΘΡΖΟΗΠΡΗΘΑ ΠΡΟΑΡΖΓΗΘΩΛ ΓΗΑΓΟΑΚΚΑ Θ-4: ΠΣΛΝΡΖΡΑ ΔΚΦΑΛΗΠΖΠ ΠΡΟΑΡΖΓΗΘΖΠ ΠΡΖΛ ΔΙΙΑΓΑ ΘΑΗ ΡΖ ΓΔΟΚΑΛΗΑ ΓΗΑΓΟΑΚΚΑ Θ-5 : ΗΘΑΛΝΡΖΡΔΠ ΓΗΝΗΘΖΠΖΠ ΘΑΗ ΑΛΘΟΩΞΗΛΝ ΓΛΑΚΗΘΝ ΓΗΑΓΟΑΚΚΑ Θ-6: ΠΣΖΚΑΡΗΘΖ ΑΞΔΗΘΝΛΗΠΖ ΣΑΟΑΘΡΖΟΗΠΡΗΘΩΛ ΑΦΑΛΩΛ ΞΟΩΡΑΘΙΖΡΩΛ. 16 ΓΗΑΓΟΑΚΚΑ Η- 1Α. ΞΟΝΝΞΡΗΘΔΠ ΑΛΑΞΡΜΖΠ ΠΛΔΟΓΑΠΗΩΛ ΚΔ ΡΗΠ ΒΑΙΘΑΛΗΘΔΠ ΣΩΟΔΠ (ΘΑΡΖΓΝΟΗΑ 1*: 1-4 ΔΟΓΑΕΝΚΔΛΝΗ) ΓΗΑΓΟΑΚΚΑ Η- 1Β. ΞΟΝΝΞΡΗΘΔΠ ΑΛΑΞΡΜΖΠ ΠΛΔΟΓΑΠΗΩΛ ΚΔ ΡΗΠ ΒΑΙΘΑΛΗΘΔΠ ΣΩΟΔΠ (ΘΑΡΖΓΝΟΗΑ 2*: 5-9 ΔΟΓΑΕΝΚΔΛΝΗ) ΓΗΑΓΟΑΚΚΑ Η- 1Γ. ΞΟΝΝΞΡΗΘΔΠ ΑΛΑΞΡΜΖΠ ΠΛΔΟΓΑΠΗΩΛ ΚΔ ΡΗΠ ΒΑΙΘΑΛΗΘΔΠ ΣΩΟΔΠ (ΘΑΡΖΓΝΟΗΑ 3*: ΔΟΓΑΕΝΚΔΛΝΗ) ΓΗΑΓΟΑΚΚΑ Η- 1Γ. ΞΟΝΝΞΡΗΘΔΠ ΑΛΑΞΡΜΖΠ ΠΛΔΟΓΑΠΗΩΛ ΚΔ ΡΗΠ ΒΑΙΘΑΛΗΘΔΠ ΣΩΟΔΠ (ΘΑΡΖΓΝΟΗΑ 4*: ΔΟΓΑΕΝΚΔΛΝΗ ) ΓΗΑΓΟΑΚΚΑ Η-2: ΔΙΙΖΛΗΘΔΠ ΔΞΔΛΓΠΔΗΠ ΠΡΖΛ ΒΝΙΓΑΟΗΑ (ΠΔ ΔΘΑΡ. ) Β-6

7 ΔΙΓΙΚΑ ΘΔΜΑΣΑ Μ.Μ.Δ. Β-7

8 ΔΝΟΣΗΣΑ Θ : ΠΡΟΓΙΟΡΙΜΟ ΣΩΝ ΠΑΡΑΜΔΣΡΩΝ ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΠΟΤ ΤΜΒΑΛΛΟΤΝ ΣΗ ΓΗΜΙΟΤΡΓΙΑ ΔΠΙΣΤΥΗΜΔΝΩΝ ΜΜΔ ην έληνλα αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ ησλ παγθνζκηνπνηεκέλσλ αγνξψλ αλαπφθεπθηα εγείξνληαη πνιιά εξσηήκαηα ζρεηηθά κε ηηο πξννπηηθέο θαη ηε βησζηκφηεηα ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ. Θα κπνξέζνπλ νη θαηά βάζε κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο κηαο κηθξνχ κεγέζνπο ρψξαο, ζηελ πεξηθέξεηα ηεο Δπξψπεο, λα δηεθδηθήζνπλ αμηνζεκείσηε παξνπζία ζηηο αγνξέο ηνπ κέιινληνο; Πνηεο ζπγθεθξηκέλεο ζηξαηεγηθέο ζα πξέπεη λα αθνινπζήζνπλ γηα λα δηαζθαιίζνπλ δηαηεξήζηκν αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα θαη επηηπρία ζηνλ εζληθφ θαη δηεζλή επηρεηξεκαηηθφ ζηίβν; Πνιινί έρνπλ ηνλίζεη ηνπο θηλδχλνπο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη επηρεηξήζεηο ζηε ρψξα καο. ήκεξα θακηά επηρείξεζε δελ είλαη απνκνλσκέλε θαη φιεο, ιηγφηεξν ή πεξηζζφηεξν, εληάζζνληαη ζην πιαίζην ηεο παγθνζκηνπνίεζεο. Αθφκα θαη απηέο πνπ έρνπλ επηιέμεη λα κείλνπλ θαζαξά εγρψξηεο ζα αληηκεησπίζνπλ ζην πεξηβάιινλ ηνπο απμαλφκελεο πηέζεηο απφ ηνλ εληεηλφκελν αληαγσληζκφ ζε πξντφληα, πφξνπο, ηερλνγλσζία, πειάηεο / αγνξέο. Ο παγθφζκηνο αληαγσληζκφο «θηππά» πιένλ ηελ πφξηα θάζε επηρείξεζεο. Έηζη, πνιινί πξνβιέπνπλ φηη νη επηρεηξήζεηο ηεο ρψξαο καο, ΜΜΔ θαη κεγάιεο, ζα αληηκεησπίζνπλ ζνβαξά πξνβιήκαηα επηβίσζεο. χκθσλα κε ζρεηηθή εθηίκεζε ηνπ ΟΟΑ, ζηα επφκελα 5 ρξφληα, ην 80% ησλ ΜΜΔ ζα απεηιεζεί έληνλα απφ ην δηεζλή αληαγσληζκφ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ππάξρνπλ παξαδείγκαηα επηηπρεκέλσλ επηρεηξήζεσλ ζε κηθξέο ρψξεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο Διιάδαο. Δπηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ πεηχρεη ζηελ εγρψξηα αγνξά αιιά θαη άιιεο πνπ έρνπλ θαηαθέξεη λα εμειηρζνχλ ζε επηηπρεκέλεο «κηθξνπνιπεζληθέο». Απφ απηέο ζα καζαίλακε πνιιά αλ κπνξνχζακε λα εμάγνπκε θαη λα γεληθεχζνπκε ηηο «ζπληαγέο» επηηπρίαο ηνπο. Σέηνηεο ζπληαγέο, αλ ππάξρνπλ, κπνξεί λα απνδεηρζνχλ πνιχ ρξήζηκεο γηα άιιεο επηρεηξήζεηο φηαλ ζρεδηάδνπλ ηε ζηξαηεγηθή ηνπο. Δπίζεο, ζα ήηαλ ρξήζηκεο θαη ζηελ Κπβέξλεζε φηαλ ζρεδηάδεη ηελ αλαπηπμηαθή ηεο πνιηηηθή θαη ηα θίλεηξα επελδχζεσλ. Δμάιινπ, ε αληαγσληζηηθφηεηα ηεο φιεο νηθνλνκίαο θξίλεηαη ζήκεξα ζην κηθξνεπίπεδν, δειαδή εμαξηάηαη απφ ηελ ηθαλφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ λα ηνπνζεηήζνπλ ηα πξντφληα ηνπο ζηηο αγνξέο εθηνπίδνληαο άιια εηζαγφκελα, ε δηεθδηθψληαο δηεζλείο αγνξέο. Ζ ζρεηηθή φκσο κε ην ζέκα απηφ έξεπλα είλαη ηδηαίηεξα ειιηπήο, ηδηαίηεξα γηα κηθξέο ρψξεο. Αληίζεηα, ππάξρεη βηβιηνγξαθία γχξσ απφ ηηο ζηξαηεγηθέο επηηπρεκέλσλ επηρεηξήζεσλ, κεγάισλ αιιά θαη ΜΜΔ, ζηηο κεγάιεο αλαπηπγκέλεο νηθνλνκίεο (ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα είλαη ε έξεπλα ηνπ Ζ. Simon, πνπ εζηηάδεηαη ζηηο ζηξαηεγηθέο επηηπρεκέλσλ αιιά «άγλσζησλ» γεξκαληθψλ επηρεηξήζεσλ). Oπσο παξαηεξεί ν Simon ζην βηβιίν ηνπ «Hidden Champions» (1996) («Αθαλείο Πξσηαζιεηέο») 1, ππάξρεη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο επηρεηξήζεσλ κηθξνχ ή κεζαίνπ 1 O φξνο πξσηνεηζήρζεθε απφ ηνλ γεξκαλφ ζχκβνπιν Herman Simon ζην βηβιίν ηνπ Hidden Champions, (1996). Β-8

9 κεγέζνπο πνπ είλαη εμαηξεηηθά πεηπρεκέλεο. Οη επηρεηξήζεηο απηέο θαίλεηαη φηη εμεηδηθεχνληαη ζε λεζίδεο αγνξάο (market niches) ελψ παξάιιεια επηδηψθνπλ γεσγξαθηθή επέθηαζε ζε δηεζλέο επίπεδν. Μεξηθέο θπξηαξρνχλ ζην πεδίν εμεηδίθεπζήο ηνπο, κε κεξίδηα εμαηξεηηθά πςειά. Γελ είλαη ηδηαίηεξα γλσζηέο θαη θαίλεηαη λα έρνπλ απνθχγεη ηα θψηα ηεο δεκνζηφηεηαο, γη απηφ ν Simon ηηο νλνκάδεη «αθαλείο πξσηαζιεηέο» 2. Θ.1. Σν πξνθίι ησλ επηηπρεκέλσλ επηρεηξήζεσλ Σα ηειεπηαία ρξφληα ε ειιεληθή νηθνλνκία απνιακβάλεη ζηαζεξά πςεινχο ξπζκνχο αλάπηπμεο, νη νπνίνη φκσο, ζπρλά, δελ κεηαθξάδνληαη ζε ελίζρπζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ. Σν εξψηεκα είλαη γηαηί απηφ δελ ζπκβαίλεη. Σνλ Γεθέκβξην ηνπ 2006, ε δηεζλνχο θήκεο ζπκβνπιεπηηθή εηαηξεία McKinsey & Company δεκνζίεπζε ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο «Hellas 1000: Αλάπηπμε θαη Αληαγσληζηηθφηεηα» 3, ε νπνία είρε ζηφρν ηελ θαηαγξαθή ησλ βαζηθφηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ επηηπρεκέλσλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ θαη ηελ θαηαλφεζε ησλ παξαγφλησλ πνπ νδεγνχλ ηηο επηρεηξήζεηο απηέο ζηελ επηηπρία. Σα πνξίζκαηα ηεο έξεπλαο ηνλίδνπλ ηε ζπνπδαηφηεηα ηεο χπαξμεο ζαθψο θαζνξηζκέλεο ζηξαηεγηθήο ε νπνία λα αληαπνθξίλεηαη ζηα ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα ηεο επηρείξεζεο, ηεο δηεζλνχο παξνπζίαο θαη ησλ επελδχζεσλ ζε Δ&Α. Ζ έξεπλα εμεηάδεη ζπγθξηηηθά νκνηφηεηεο θαη δηαθνξέο κεηαμχ «επηηπρεκέλσλ» θαη «ιηγφηεξν επηηπρεκέλσλ» επηρεηξήζεσλ ζην πιαίζην ηεζζάξσλ γεληθψλ ζεκαηηθψλ ελνηήησλ: Γηεζλνπνίεζε Καηλνηνκία ηξαηεγηθή Γηνίθεζε θαη Οξγάλσζε Ζ έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε ηαπηφρξνλα ζηελ Διιάδα θαη ζηε Γεξκαλία θαη ζηα ζπκπεξάζκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη ζηε ζπλέρεηα ζπρλά γίλεηαη ζχγθξηζε κεηαμχ ειιεληθψλ θαη γεξκαληθψλ επηηπρεκέλσλ επηρεηξήζεσλ. 2 Hermann Simon, Hidden Champions: Lessons from 500 of the World s Best Companies HBS Press, 1996, The World s Best Unknown Companies Wall Street Journal, Ζ πξσηνβνπιία Hellas 1000 αλειήθζεη απφ ηνλ ΔΒ θαη ηελ εηαηξεία ζπκβνχισλ McKinsey. Ζ πξσηνβνπιία Hellas 1000 αλαδεηθλχεη ηηο επηηπρεκέλεο εηαηξείεο ζπγθξίλνληαο ηελ νηθνλνκηθή ηνπο επίδνζε κε απηή άιισλ εηαηξεηψλ ηνπ ίδηνπ θιάδνπ. Κάζε εηαηξεία θαηαηάζζεηαη ζε «αχμνπζα ζεηξά επηηπρίαο» πνπ πξνθχπηεη απφ ην θαζαξφ πεξηζψξην θέξδνπο θαη ηνλ εηήζην ξπζκφ αλάπηπμεο ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ θαηά ηελ ηειεπηαία πεληαεηία. ηελ παξνχζα κειέηε ρξεζηκνπνηνχληαη ν φξνο «επηηπρεκέλε» γηα ηηο εηαηξείεο πνπ αλήθνπλ ζην θνξπθαίν 40% ηνπ θιάδνπ ηνπο θαη «ιηγφηεξν επηηπρεκέλε» γηα εηαηξείεο πνπ αλήθνπλ ζην θαηψηαην 60% ηνπ θιάδνπ ηνπο. Δπηπξνζζέησο, γηα νξηζκέλα απνηειέζκαηα ρξεζηκνπνηνχληαη νη φξνη «απφιπηα επηηπρεκέλεο» γηα εηαηξείεο πνπ αλήθνπλ ζην θνξπθαίν 20% ηνπ θιάδνπ ηνπο. Β-9

10 Γηεζλνπνίεζε Απφ ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο πξνθχπηεη φηη ππάξρεη πςειφο βαζκφο ζπζρέηηζεο κεηαμχ ηνπ επηπέδνπ δηεζλνχο παξνπζίαο 4 θαη ηνπ βαζκνχ επηηπρίαο κηαο επηρείξεζεο. Ο βαζκφο ζπζρέηηζεο είλαη πςειφηεξνο ζε νξηζκέλνπο θιάδνπο (βαξηά βηνκεραλία, κεηαπνίεζε, ιηαληθέο πσιήζεηο), απφ φηη ζε άιινπο (ππεξεζίεο, ρνλδξηθφ εκπφξην). Παξά ηα εκθαλή πιενλεθηήκαηα ηεο δηεζλνπνίεζεο, κφλν ην 40% ησλ ζπκκεηερνπζψλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ δήισζαλ πσιήζεηο εθηφο Διιάδαο ελψ αθφκα ιηγφηεξεο φηη έρνπλ άιιεο δξαζηεξηφηεηεο ζε ηξίηεο ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ. Γηάγξακκα Θ-1: Δηαηξείεο κε δηεζλή παξνπζία Οη πεξηζζφηεξεο δηεζλείο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο είλαη επηηπρεκέλεο επηρεηξήζεηο «θνξπθαίαο θαηλνηνκίαο». Γηα απηέο, ε επέθηαζε ζην εμσηεξηθφ είλαη πνιχ ζεκαληηθή, θαζψο ε δξαζηεξηφηεηα ηνπο πεξηνξίδεηαη ζε κηθξά ηκήκαηα ηεο αγνξάο θαη ε εγρψξηα αγνξά δελ παξέρεη ηηο απαξαίηεηεο δπλαηφηεηεο αλάπηπμεο (νπζηαζηηθά δειαδή θαη εδψ εθαξκφδεηαη ην κνληέιν ηνπ Simon). Οη επηηπρεκέλεο επηρεηξήζεηο θπξίσο δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε δπηηθέο ρψξεο ή ρψξεο ηεο ΔΔ φζνλ αθνξά ζηηο πξνκήζεηεο ηνπο θαη ζηα Βαιθάληα φζνλ αθνξά ζηηο παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ζηηο πσιήζεηο. ην κέιινλ, ζρεδηάδνπλ λα εζηηάζνπλ ζηηο βαιθαληθέο ρψξεο γηα πξνκήζεηεο (θπξίσο Βνπιγαξία), λα απμήζνπλ ζεκαληηθά ηηο παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηνπο ζηα Βαιθάληα θαη λα επεθηαζνχλ επηζεηηθά φζνλ αθνξά ζηηο πσιήζεηο ζηελ ηνπξθηθή αγνξά θαη ηελ Αζία (θπξίσο Κίλα θαη Ηλδία). Γηα ηελ επηηπρεκέλε επέθηαζε ηνπο ζην εμσηεξηθφ, νη επηρεηξήζεηο επηιέγνπλ ηελ πξφζιεςε δηεπζπληηθψλ ζηειερψλ κε θαη ηελ εμαγνξά ή ζπλεξγαζία κε επηρεηξήζεηο πνπ δηαζέηνπλ πείξα ζηε ρψξα επέθηαζεο. 4 ηνλ φξν δηεζλνπνίεζε πεξηιακβάλνληαη ηφζν νη εμαγσγέο φζν θαη νη δξαζηεξηφηεηεο ζην εμσηεξηθφ (εξγνζηάζηα παξαγσγήο, γξαθεία πσιήζεσλ, ζπγαηξηθέο, θιπ.) Β-10

11 Γηάγξακκα Θ-2: Αμηνιφγεζε κεζφδσλ απφθηεζεο δηεζλνχο ηερλνγλσζίαο Καηλνηνκία Όζνλ αθνξά ζηελ θαηλνηνκία, ε έξεπλα απνθαιχπηεη φηη νη επελδχζεηο ζε Δ&Α έρνπλ κεγάιε απφδνζε ηδίσο αλ απνηεινχλ αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο ζηξαηεγηθήο κηαο επηρείξεζεο. Οη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο ππνζηεξίδνπλ φηη ε Δ&Α απνηειεί απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο παξακέηξνπο γηα ηελ απφθηεζε αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο. Πξάγκαηη, νη δαπάλεο Δ&Α ησλ επηρεηξήζεσλ ηνπ δείγκαηνο απμήζεθαλ θαηά 55% ζε κηα πεληαεηία ( ) (απφ 2,0% ζε 3,1% σο πνζνζηφ επί ησλ πσιήζεσλ). Οη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο ρξεζηκνπνηνχλ ιηγφηεξνπο εμσηεξηθνχο πφξνπο θαη ζπλεξγαζίεο απφ ηηο αληίζηνηρεο γεξκαληθέο, πνπ πνιχ ζπρλά αλαδεηνχλ ζηήξημε απφ εμσηεξηθά εξεπλεηηθά ηλζηηηνχηα ή παλεπηζηήκηα ή αθφκα θαη απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο πειάηεο ηνπο. Οη επηηπρεκέλεο επηρεηξήζεηο έρνπλ πεξηζζφηεξεο δπλαηφηεηεο αλαλέσζεο ηνπ ραξηνθπιαθίνπ ησλ πξντφλησλ ππεξεζηψλ θαη αληινχλ θαηά κέζν φξν ην 46% ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ απφ λέα πξντφληα ελψ νη ιηγφηεξνη επηηπρεκέλεο κφλν ην 36%. ηξαηεγηθή Ζ νκαδνπνίεζε πξαγκαηνπνηείηαη κε βάζε 4 ηχπνπο ζηξαηεγηθήο: Δπηρεηξήζεηο Υακεινχ Κφζηνπο, Τςειήο Δμεηδίθεπζεο, Καζνιηθήο Τπεξνρήο θαη Τςειήο Καηλνηνκίαο. Β-11

12 Γηάγξακκα Θ-3: Υαξαθηεξηζηηθά ζηξαηεγηθψλ Σελ θαηά ην δπλαηφλ κεγαιχηεξε θάιπςε ηεο αγνξάο (θαζνιηθή ππεξνρή) επηδηψθεη ην 50% ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ έιαβαλ κέξνο ζηελ έξεπλα έλαληη ηνπ αηζζεηά ρακειφηεξνπ πνζνζηνχ 26% ζηελ αληίζηνηρε γεξκαληθή έξεπλα. Οη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο πνπ επηιέγνπλ ηε ζπγθεθξηκέλε ζηξαηεγηθή δξαζηεξηνπνηνχληαη θπξίσο ζηα βαζηθά πιηθά θαη ζηηο θαηαζθεπέο (56%), ζηε ρνλδξηθή (55%) θαη ζην ιηαλεκπφξην (54%). Οη ζηξαηεγηθέο ρακεινχ θφζηνπο θαη εμεηδίθεπζεο θαηαηάζζνληαη ζηε δεχηεξε ζέζε κε ίδην πνζνζηφ 20%. Γηάγξακκα Θ-4: πρλφηεηα εκθάληζεο ζηξαηεγηθήο ζηελ Διιάδα θαη ηε Γεξκαλία Οη επηρεηξήζεηο ιηαληθήο εκθαλίδνπλ ην πςειφηεξν πνζνζηφ επηδίσμεο ρακεινχ θφζηνπο (38%), ζηξαηεγηθή πνπ απνηειεί ηε ζεκαληηθφηεξε επηδίσμε (29%) κεηαμχ ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ κε θχθιν εξγαζηψλ κεγαιχηεξν ησλ 100 εθαη. επξψ. Πξψηε ζηξαηεγηθή επηδίσμε ησλ επηρεηξήζεσλ κε έζνδα κηθξφηεξα ησλ 30 εθαη. επξψ είλαη ε παξαγσγή θνξπθαίσλ θαηλνηνκηψλ (54%). Κχξηα ζηξαηεγηθή επηινγή (41%) ησλ κεζαίνπ κεγέζνπο επηρεηξήζεσλ κε εηήζηα έζνδα κεηαμχ 30 θαη 100 εθαη. επξψ απνηειεί ε θαζνιηθή ππεξνρή θαη ζπγρξφλσο ε παξαγσγή θαηλνηνκηψλ (απηφ ίζσο ππνδειψλεη ηε κε χπαξμε ζαθνχο ζηξαηεγηθήο απφ κέξνπο ηνπο). Όκσο, πεξηζζφηεξεο είλαη νη επηηπρεκέλεο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο κε ηελ ίδηα ζηξαηεγηθή επηδίσμε, νη νπνίεο έρνπλ έζνδα κηθξφηεξα ησλ 30 εθαη. επξψ ή κεγαιχηεξα ησλ 100 εθαη. επξψ. Β-12

13 Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ επηηπρίαο (50%) εκθαλίδνπλ νη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο πνπ επηιέγνπλ ζηξαηεγηθά ηελ παξαγσγή θνξπθαίσλ θαηλνηνκηψλ, αλ θαη ε ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία απαηηεί ηελ χπαξμε πεξηζζφηεξσλ αληαγσληζηηθψλ πιενλεθηεκάησλ ζε ζχγθξηζε κε ηελ εμεηδίθεπζε ζε κηα αγνξά (niche market) ή ηελ εζηίαζε ζην ρακειφ θφζηνο, δεδνκέλνπ φηη πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε εμεηδηθεπκέλνπ πξνζσπηθνχ, ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθψλ ηκεκάησλ έξεπλαο θαη αλάπηπμεο, ηερλνγλσζία πξνψζεζεο πσιήζεσλ θιπ. χκθσλα κε ηελ έξεπλα, νη πεξηζζφηεξν επηηπρεκέλεο επηρεηξήζεηο κε ζηξαηεγηθφ ζηφρν ηελ επίηεπμε ρακεινχ θφζηνπο ζρεδηάδνπλ λα απμήζνπλ ζεκαληηθά ηελ εζηίαζή ηνπο ζηε ρξήζε πςειήο ηερλνινγίαο ζηελ επφκελε πεληαεηία ελψ κεηαμχ ησλ επηδηψμεσλ ησλ επηρεηξήζεσλ κε ζηξαηεγηθή επηδίσμε ηελ παξαγσγή θαηλνηνκηψλ είλαη ε ελίζρπζε ηνπ εηαηξηθνχ νλφκαηνο (brand) θαη ε βειηίσζε ησλ πξνζθεξφκελσλ ππεξεζηψλ ηνπο. Οη ιηγφηεξν επηηπρεκέλεο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο πνπ αθνινπζνχλ εμεηδηθεπκέλεο ζηξαηεγηθέο αλάπηπμεο (π.ρ. θφζηνο, εμεηδίθεπζε) εκθαλίδνπλ πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο κειινληηθήο επηηπρίαο (40% θαη 44% αληίζηνηρα) ζε ζχγθξηζε κε φζεο επηδηψθνπλ λα επηηχρνπλ θαηλνηνκψληαο ζε νιφθιεξν ην εχξνο ηεο αγνξάο. Ζ McKinsey & Company δηέγλσζε ζηηο ιηγφηεξν επηηπρεκέλεο επηρεηξήζεηο πνπ αλήθνπλ ζηελ ηειεπηαία απηή θαηεγνξία κηα ππεξεθηίκεζε ησλ πξαγκαηηθψλ ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ ηνπο, δειαδή έιιεηςε απηνγλσζίαο. Αλεμάξηεηα απφ ηε ζηξαηεγηθή ηνπο εζηίαζε, νη πεξηζζφηεξν επηηπρεκέλεο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο είλαη «ηαπεηλφηεξεο» θαη «ζνθφηεξεο» γηα ηνλ επηπιένλ ιφγν φηη αλαζεσξνχλ θαηά κέζν φξν θάζε 1,8 έηε ην ζηξαηεγηθφ ζρεδηαζκφ ηνπο έλαληη 2,9 εηψλ γηα ηηο ιηγφηεξν επηηπρεκέλεο. Ζ πηνζέηεζε νπνηαζδήπνηε απφ ηηο παξαπάλσ ζηξαηεγηθέο κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ επηηπρία ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη ζα πινπνηεζεί ζσζηά. Αλεμαξηήησο ζηξαηεγηθήο, πξνθεηκέλνπ κηα επηρείξεζε λα επηηχρεη ρξεηάδεηαη λα απνθηήζεη ηθαλφηεηεο φπσο ηζρπξή δηνίθεζε, ηζρπξφ ραξηνθπιάθην πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ θαζψο θαη νκαιή /πγηή νηθνλνκηθή δνκή. Δθηφο ησλ παξαπάλσ, θάζε ζηξαηεγηθή απαηηεί θαη πξνυπνζέηεη απφ ηελ επηρείξεζε νξηζκέλα αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα, ηα νπνία δηαθέξνπλ αλά ηχπν ζηξαηεγηθήο. Β-13

14 Πίλαθαο Θ-1: Απαηηνχκελα αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα αλά ζηξαηεγηθή Γηνίθεζε & Οξγάλσζε Οη επηηπρεκέλεο επηρεηξήζεηο παξνπζηάδνπλ ηζρπξέο επηδφζεηο ζηνπο ηνκείο ρξεκαηννηθνλνκηθψλ, δηαρείξηζεο θηλδχλσλ θαη δηαρείξηζεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, αλεμαξηήησο ηνπ ηχπνπ ζηξαηεγηθήο πνπ αθνινπζνχλ ή ηνπ θιάδνπ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη. Ζ ππεξνρή ζηνπο ηνκείο απηνχο ζέηεη ηα ζεκέιηα πάλσ ζηα νπνία «ρηίδνληαη» ηα απαξαίηεηα αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα γηα ηελ επηηπρή πινπνίεζε ηεο επηιεγκέλεο ζηξαηεγηθήο. Όζνλ αθνξά ζηα ρξεκαηννηθνλνκηθά, νη επηηπρεκέλεο επηρεηξήζεηο εθαξκφδνπλ πην καθξνπξφζεζκε πνιηηηθή θαη πξνγξακκαηηζκφ, ν νπνίνο νξηζκέλεο θνξέο είλαη κεγαιχηεξνο ησλ 3 εηψλ. Έλαο άιινο παξάγνληαο επηηπρίαο είλαη ε ζσζηή δηαρείξηζε θηλδχλνπ. Ζ βαζηά θαηαλφεζε θαη αλάιπζε ησλ πηζαλψλ θηλδχλσλ πνπ εκπεξηέρεη ε θάζε δξαζηεξηφηεηα ή επέλδπζε ζε φιν ην εχξνο ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο θαη ε εθπφλεζε ζρεδίσλ έθηαθηεο αλάγθεο γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηνπο, ζπληζηνχλ βαζηθνχο παξακέηξνπο επηηπρίαο. ε φηη αθνξά ζηε δηαρείξηζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, νη επηηπρεκέλεο επηρεηξήζεηο αληηκεησπίδνπλ σο βαζηθή πξνηεξαηφηεηα ηελ αλάγθε αλάπηπμεο ησλ ππαιιήισλ ηνπο, ηδίσο ησλ δηεπζπληηθψλ ζηειερψλ. Ζ ζσζηή δηαρείξηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζπκπιεξψλεηαη θαη απφ ηνλ θαζνξηζκφ ησλ απνδνρψλ κε βάζε ηηο επηδφζεηο. Β-14

15 Γηάγξακκα Θ-5 : Ιθαλφηεηεο Γηνίθεζεο θαη Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ Θ.2. ηξαηεγηθέο επηηπρεκέλσλ επηρεηξήζεσλ Σν Οηθνλνκηθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ (ΟΠΑ) δηελήξγεζε έξεπλα 5 (2007) πξνθεηκέλνπ λα εληνπίζεη ηηο βαζηθέο ζηξαηεγηθέο πνπ αθνινπζνχλ νη επηηπρεκέλεο ειιεληθέο ΜΜΔ, ζηεξηδφκελε ζην πιαίζην ηεο κειέηεο ηνπ Simon. Μειέηεζε δειαδή επηρεηξήζεηο κηθξνχ ή κεζαίνπ κεγέζνπο, φρη ηδηαίηεξα γλσζηέο, πνπ φκσο έρνπλ επηηχρεη εμαηξεηηθά απνηειέζκαηα σο πξνο ηελ θεξδνθνξία θαη ηελ αλάπηπμή ηνπο. Η έξεπλα έδεημε φηη κπνξνχλ λα εμαρζνχλ νξηζκέλνη θνηλνί θαλφλεο πνπ εθθξάδνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ζηξαηεγηθήο θαη, γεληθφηεξα, ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ «αθαλψλ πξσηαζιεηψλ». πλνπηηθά, νη θαλφλεο απηνί παξνπζηάδνληαη ζηνλ Πίλαθα Θ-2. Παξφιν πνπ ηα επξήκαηα ηεο έξεπλαο ζηεξίρζεθαλ ζε παξαηεξήζεηο απφ έλα ζρεηηθά κηθξφ αξηζκφ επηρεηξήζεσλ, πνπ ζε θακία πεξίπησζε δελ εμαληινχλ ην δπλεηηθφ πιεζπζκφ ησλ αθαλψλ πξσηαζιεηψλ ζηελ Διιάδα, ην πεξηερφκελν ησλ θαλφλσλ είλαη ελδηαθέξνλ θαη κπνξεί λα αμηνπνηεζεί επξχηεξα. Οη αξρέο πνπ δηέπνπλ ηηο επηρεηξήζεηο απηέο είλαη γεληθά απιέο. Οξηζκφο ζηελψλ λεζίδσλ αγνξάο κε παξάιιειε επέθηαζε ζηηο αληίζηνηρεο εγρψξηεο θαη δηεζλείο αγνξέο. ηελέο ζρέζεηο κε ηνλ πειάηε θαη αθνζίσζε ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ηνπ. Δπηδίσμε θαηλνηνκίαο ζηνλ ηξφπν παξνρήο ππεξεζηψλ. ηαζεξφο πξνζαλαηνιηζκφο βαζηθψλ αμηψλ, δεκηνπξγία απνηειεζκαηηθνχ επηρεηξεζηαθνχ θιίκαηνο, ηζρπξή εγεζία. 5 Πεγέο: i) Αθαλείο Πξσηαζιεηέο, Athens MBA, 2007, ii) Άξζξν ησλ Δ. Βνπδνχξε,. Ληνχθα,. Μαθξπδάθε θαη Γ.παλνχ ζην πεξηνδηθφ Strategies, η.5/2007. Β-15

16 Γηάγξακκα Θ-6: ρεκαηηθή Απεηθφληζε Υαξαθηεξηζηηθψλ Αθαλψλ Πξσηαζιεηψλ Πεγή: Αθαλείο Πξσηαζιεηέο, Athens MBA, 2007 Παξφιε ηελ απιφηεηα ηνπο, φκσο, νη αξρέο απηέο δελ επηηπγράλνληαη εχθνια. Σίπνηα δελ ζπλνςίδεη θαιχηεξα απηή ηελ πξαγκαηηθφηεηα απφ ηελ θξάζε ελφο επηρεηξεκαηία πνπ δήισζε: «Γελ γίλεζαη εχθνια πξψηνο. Υξεηάδεηαη ζπλέπεηα θαη πνιχ ζθιεξή δνπιεηά». πγθξίλνληαο ηνπο θαλφλεο απηνχο κε ηηο «ζπληαγέο» επηηπρίαο ησλ Γεξκαληθψλ επηρεηξήζεσλ (Simon), βιέπνπκε φηη ζηελ νπζία είλαη παξφκνηεο. Οη 25 ειιεληθέο επηρεηξήζεηο δηαθέξνπλ ίζσο απφ ηνπο «αθαλείο πξσηαζιεηέο» ηνπ Simon σο πξνο ην κέγεζνο θαη ην βαζκφ αλάπηπμεο ζηε δηεζλή αγνξά. Παξφια απηά, νη «ζπληαγέο» ηνπο νπζηαζηηθά είλαη ίδηεο. Β-16

17 Πίλαθαο Θ-2 : «Υαξαθηεξηζηηθά αθαλψλ πξσηαζιεηψλ» 1. Δζηηάδνληαη ζε ζπγθεθξηκέλεο αγνξέο ζηελά νξηζκέλεο, ζηηο νπνίεο πξνζπαζνχλ λα εγεζνχλ. πρλά δεκηνπξγνχλ ηηο δηθέο ηνπο αγνξέο. 2. ηφρνο ηνπο είλαη ε δηαηήξεζε εγεηηθήο ζέζεο ζηελ ειιεληθή αγνξά. Δπηιέγνπλ ζπγθεθξηκέλεο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηηο επεθηείλνπλ θαη ζηε δηεζλή αγνξά. 3. Πξνρσξνχλ ζε βάζνο θαη φρη ζε πιάηνο. Γελ αζρνινχληαη κε δξαζηεξηφηεηεο γηα ηηο νπνίεο δελ έρνπλ πιήξε γλψζε. 4. Γεκηνπξγνχλ ζηελέο, καθξνρξφληεο ζρέζεηο αιιειεμάξηεζεο κε ηνπο πειάηεο. Αθνζηψλνληαη ζηε γλψζε ησλ αλαγθψλ ηνπ πειάηε θαη ηελ θαιχηεξε εμππεξέηεζε ηνπ. 5. Αλαπηχζζνπλ ηε δηθή ηνπο ηερλνγλσζία θαη δηαηεξνχλ ηνλ πιήξε έιεγρν ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο. Γελ ζπλάπηνπλ ζηξαηεγηθέο ζπκκαρίεο, δελ ρξεζηκνπνηνχλ ζπρλά ππεξγνιάβνπο, δελ έρνπλ ζπρλά ζπλεξγαζίεο. 6. Δπηδηψθνπλ θαηλνηνκίεο ζηνλ ηξφπν παξνρήο ππεξεζηψλ θαη ζ φινπο ηνπο ηνκείο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, επελδχνπλ ζε λέεο ηερλνινγίεο θαη αλαπηχζζνπλ ζηελέο ζρέζεηο κε ηνπο πξνκεζεπηέο. 7. Έρνπλ αλαπηχμεη έλα εζσηεξηθφ θιίκα, κε ζαθείο πξνζαλαηνιηζκνχο θαη βαζηθέο αμίεο, ην νπνίν δηακνξθψλεηαη απφ έλαλ ζπλήζσο ραξηζκαηηθφ εγέηε. 8. Δπελδχνπλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ πξνζσπηθνχ. Καιιηεξγνχλ έλα εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ κε ζηελέο καθξνπξφζεζκεο ζρέζεηο εκπηζηνζχλεο. 9. ηεξίδνπλ ηε ζηξαηεγηθή ηνπο ζηηο εζσηεξηθέο βαζηθέο ηνπο ηθαλφηεηεο, ηηο νπνίεο γλσξίδνπλ θαη θξνληίδνπλ λα αλαπηχζζνπλ. 10. Δπηιέγνπλ ζηξαηεγηθέο δηαθνξνπνίεζεο επηδηψθνληαο λα απνθηήζνπλ κνλαδηθφηεηα θαη λα δηαθξίλνληαη απφ ηνπο αληαγσληζηέο ηνπο θπξίσο ζηνλ ηξφπν εμππεξέηεζεο ηνπ πειάηε. Πεγή: Αθαλείο Πξσηαζιεηέο, Athens MBA, 2007 Β-17

18 ηνλ επφκελν πίλαθα παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθφηεξα νη βαζηθέο ζπληζηψζεο επηηπρίαο αλά ηνκέα ζηξαηεγηθήο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηνπο «αθαλείο» έιιελεο πξσηαζιεηέο: Πίλαθαο Θ-3 : «πληζηψζεο επηηπρίαο αλά ζηξαηεγηθή Μίγκα ηξαηεγηθήο: ΤΝΙΣΩ- Δ ΣΡΑΣΗΓΙ- ΚΗ - εζηίαζε ζε ηκήκα ηεο αγνξάο & πειάηε - δηαθνξνπνίεζε, πξνψζεζε λέσλ & βειηίσζε πθηζηάκελσλ πξντφλησλ κέζσ R&D - επέθηαζε ζε λέεο αγνξέο δηεζλνπνίεζε - απνθπγή νηθνλνκηθψλ αλνηγκάησλ απηνρξεκαηνδφηεζε - Κάπνηεο εηαηξείεο (ιφγσ έληνλνπ αληαγσληζκνχ) επηδηψθνπλ λα είλαη cost leadership Όρη πνιπδχλακα ηκήκαηα MARKETING M ARKETING Αξρέο ζπκπεξηθνξάο: Πειάηεο πςειή πνηφηεηα θαη αλψηεξε αμία πξντφληνο vs ηηκήο ζρέζεηο ακνηβαίαο εκπηζηνζχλεο κε πειάηεο καθξνπξφζεζκε ζπλεξγαζία ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ (Δξγαδφκελνη & Πειάηεο) Αξρέο ζπκπεξηθνξάο: Δξγαδφκελνη: ζηελή επαθή ησλ εξγαδνκέλσλ & ηεο εγεζίαο εκπηζηνζχλε ζεβαζκφο vs ειέγρνπ & δηαηαγψλ ελζάξξπλζε νκαδηθφηεηαο νηθνγελεηαθέο παξνρέο εθπαίδεπζε bonus ξπζκφο αληηθαηάζηαζεο εξγαδνκέλσλ ~ κεδεληθφο ζηελέο ζρέζεηο κε ηελ ηνπηθή θνηλσλία Β-18

19 ΗΓΔΙΑ: ΗΓΔΙΑ - ΓΙΟΙΚΗΗ Ηζρπξή εγεζία κε φξακα, δηνηθεί απηαξρηθά αιιά ζηα πιαίζηα ηεο νκάδαο. Ο Ζγέηεο είλαη ν αξρηηέθηνλαο ηεο επηηπρεκέλεο πνξείαο ηαζεξή, επίκνλε ζηνπο ζηφρνπο ηεο Ζγεζία, ζπλήζσο κέλεη ζηελ ίδηα ζέζε γηα πεξηζζφηεξν απφ 25 έηε ΓΙΟΙΚΗΗ: Δπειημία (έιιεηςε γξαθεηνθξαηίαο), φρη ζσκαηεία Λφγσ νηθνγελεηαθήο δηαδνρήο πλέρεηα ζηνλ ηξφπν δηνίθεζεο & ζηε ζηξαηεγηθή Καιχηεξε εζηίαζε ζηελ αγνξά Manager ζπρλά εθηφο νηθνγέλεηαο (ζπκθέξνλ εηαηξείαο vs νηθνγέλεηαο). ΓΙΑΚΡΙΣΔ ΙΚΑΝΟ- ΣΗΣΔ ΑΝΣ ΑΓΩΝΙ ΣΙΚΟ ΠΛΔΟΝΔΚΣΗ Μ Α Σερλνινγηθή ππεξνρή & θαηλνηνκία κέζσ R&D (δαπάλεο R&D~5% πξνυπνινγηζκνχ > αληαγσληζηψλ). Δζηίαζε ζηνλ πειάηε (ζπλερήο εμππεξέηεζε επηθνηλσλία κε ζπρλφηεηα 2πιάζηα vs αληαγσληζηψλ) κέζσ: αλάπηπμεο καθξνρξφλησλ ζρέζεσλ & customer loyalty θαη βειηίσζεο απνηειεζκαηηθφηεηαο δηαδηθαζηψλ θαη πνηφηεηαο (έληαμε ησλ απφςεσλ ηνπ πειάηε ζηελ αιπζίδα αμίαο). Ηζρπξή-δπλακηθή εγεζία κε εκπεηξία ζην αληηθείκελν αγνξά Φήκε Πνηφηεηα, αμηνπηζηία, ζπλεπήο, παξάδνζε Απηνρξεκαηνδφηεζε Έκθαζε ζηελ παξνρή ππεξεζηψλ service, πξφιεςεο Μαθξνρξφληεο ζπλεξγαζίεο κε επελδπηέο-πειάηεο-ηπρφλ πξνκεζεπηέο ζηαζεξή ζηξαηεγηθή-πνιηηηθή (ράξηλ δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ κεγαιχηεξε αλνρή απφ επελδπηέο, πειάηεο, πξνκεζεπηέο, κεγαιχηεξε επειημία & θαιχηεξε ζπλελλφεζε). Β-19

20 Κνπιηνχξα εηαηξείαο: θιίκα νηθνγελεηαθφ, θαιή επηθνηλσλία, ν εξγαδφκελνο δνπιεχεη & γηα ην θαιφ ηεο εηαηξείαο ήξεκν εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ παξαγσγηθφηεηα ελίζρπζε δεζκψλ κε ηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο Καηάηαμε ησλ αληαγσληζηηθψλ πιενλεθηεκάησλ σο πξνο ηε ζεκαληηθφηεηα ηνπο: Γηαηεξεζηκφηεηα αληαγσληζηηθψλ πιενλεθηεκάησλ: Πεγή: Αθαλείο Πξσηαζιεηέο, Athens MBA, 2007 Ζ έιιεηςε ζεκαληηθψλ δηαθνξψλ ζρεηηθά κε ηηο «ζπληαγέο» επηηπρίαο ζηελ Διιάδα θαη ηε Γεξκαλία δείρλεη φηη γηα ηηο επηηπρεκέλεο επηρεηξήζεηο νη θαλφλεο είλαη δηεζλείο. Θα κπνξνχζαλ έηζη λα γεληθεπζνχλ ηα ζπκπεξάζκαηα θαη λα ππνζηεξηρζεί φηη θαη άιιεο ΜΜΔ ζα πξέπεη λα εθαξκφδνπλ παξφκνηνπο θαλφλεο. Ή ηνπιάρηζηνλ ζα πξέπεη λα αλακέλεη θαλείο ηζρπξνχο ιφγνπο πνπ ζα αηηηνινγνχλ απνθιίζεηο απφ ηνπο θαλφλεο απηνχο. Β-20

21 Δίλαη ελδηαθέξνλ επίζεο λα ζπγθξηζνχλ νη ζπληαγέο απηέο κε ηηο αληηιήςεηο πνπ επηθξαηνχλ ζηελ ειιεληθή αγνξά. Αθνχγεηαη ζπρλά φηη πξέπεη λα ζπλελσζνχλ νη επηρεηξήζεηο γηα λα απνθηήζνπλ κεγαιχηεξν κέγεζνο. Έηζη, σο πξνέθηαζε ηεο αληίιεςεο απηήο, πνιηηηθέο φπσο νη εμαγνξέο, ζπγρσλεχζεηο, δηθηπψζεηο δηαθφξσλ κνξθψλ κεηαμχ επηρεηξήζεσλ, ζην εζσηεξηθφ ή ζε δηαθνξεηηθά θξάηε, ζπρλά πηνζεηνχληαη άθξηηα θαη ρσξίο ηζρπξφ αληίινγν. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη κε ηελ θπβεξλεηηθή πνιηηηθή πνπ πξνσζεί πξνγξάκκαηα θαη θίλεηξα γηα ηε ζπγρψλεπζε επηρεηξήζεσλ. Ζ έξεπλά φκσο, εληζρχνληαο άιιεο έξεπλεο (π.ρ. ηνπ Simon, ησλ Peters & Waterman θ.α.) έδεημε φηη νη πξαθηηθέο ησλ πεηπρεκέλσλ ΜΜΔ είλαη δηαθνξεηηθέο. Γελ ππάξρνπλ «ζπληαγέο» επηηπρίαο επηρεηξήζεσλ πνπ επλννχλ ηηο πνιιέο εμαγνξέο θαη ζπγρσλεχζεηο εθφζνλ κηα επηρείξεζε δηαζέηεη ήδε έλα θξίζηκν κέγεζνο. «Δπέθηαζε ζε απηφ πνπ μέξεηο λα θάλεηο θαιά» θαίλεηαη λα απνηειεί ηελ επηθξαηνχζα ζπληαγή ησλ πεηπρεκέλσλ επηρεηξήζεσλ. ε έλα επξχηεξν επίπεδν, ηα απνηειέζκαηα ηεο παξαπάλσ έξεπλαο έξρνληαη λα ακθηζβεηήζνπλ ηε γεληθά δηαδεδνκέλε αληίιεςε πνπ ζεσξεί φηη ην κέγεζνο ηεο επηρείξεζεο είλαη θαζνξηζηηθφ γηα ηελ επίδνζή ηεο. Οη επηρεηξήζεηο πνπ κειεηήζεθαλ είραλ γεληθά πνιχ πςειέο επηδφζεηο, πάλσ απφ απηέο γλσζηψλ κεγάισλ εηαηξεηψλ ησλ θιάδσλ ηνπο. Όκσο πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη, αλ θαη ΜΜΔ ζε κέγεζνο, κεξηθνί απφ ηνπο «αθαλείο πξσηαζιεηέο» ηνπ δείγκαηνο θαηείραλ πςειά κεξίδηα αγνξάο ζην ζηελά νξηζκέλν ζπγθεθξηκέλν ηκήκα ηεο αγνξάο πνπ ζηνρεχνπλ, ζε πνζνζηά πάλσ απφ 20%-25%. Έηζη, ην κέγεζνο, πηζαλφλ, είλαη ζρεηηθφ κέγεζνο, ζην πιαίζην ηνπ ηδηαίηεξνπ ηνκέα φπνπ εηδηθεχνληαη νη επηρεηξήζεηο. Θ.3. Σν πξνθίι ησλ επηηπρεκέλσλ επηρεηξεκαηηψλ / εγεηψλ Ζ επηηπρεκέλε εγεζία απνηειεί, αλακθηζβήηεηα, αλαπφζπαζην ζπζηαηηθφ ησλ επηηπρεκέλσλ επηρεηξήζεσλ. Ο ξφινο ηνπ Ζγέηε ζηελ πνξεία κηαο επηρείξεζεο απνθηά ηδηαίηεξε βαξχηεηα, εηδηθά γηα ηα ειιεληθά δεδνκέλα, φπνπ ιφγσ ηεο θχζεο ηεο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο θαη ηνπ νηθνγελεηαθνχ ηεο ραξαθηήξα, ν Ζγέηεο ζπρλά ηαπηίδεηαη κε ηνλ Δπηρεηξεκαηία. ηελ πιεηνςεθία ησλ ειιεληθψλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ πίζσ απφ ηελ επηηπρία θξχβεηαη ζπλήζσο έλαο επηηπρεκέλνο επηρεηξεκαηίαο / εγέηεο. Πνηα είλαη φκσο ηα ραξαθηεξηζηηθά δεμηφηεηεο πνπ πξέπεη λα δηαζέηεη έλαο επηηπρεκέλνο Ζγέηεο / Δπηρεηξεκαηίαο; χκθσλα κε έξεπλα ηεο KPMG 6 (πνπ δηελήξγεζε ζηελ Διιάδα θαη ζηελ νπνία ζπκκεηείραλ CEOs απφ δηάθνξεο εηαηξείεο) ζρεηηθά κε ηα ραξαθηεξηζηηθάδεμηφηεηεο πνπ ζα πξέπεη λα δηαζέηνπλ νη επηηπρεκέλνη Ζγέηεο, εληνπίδνληαη ηα εμήο (θαηά ζεηξά ζπνπδαηφηεηαο): 1. H δεκηνπξγία νξάκαηνο θαη ε έκπλεπζε ησλ αλζξψπσλ ηνπ Οξγαληζκνχ γηα ηελ πξαγκάησζε ηνπ 6 Πεγή: Έξεπλα «Υαξαθηεξηζηηθά θαη Πξαθηηθέο Δπηηπρεκέλσλ CEOs-Ζγεηψλ ζηελ Διιάδα», KPMG, Ννεκ Β-21

22 2. Ζ άζθεζε Ζγεζίαο κε βάζε ηηο αμίεο ηνπ Οξγαληζκνχ, δίλνληαο πξψηνο ην παξάδεηγκα 3. Ζ ηθαλφηεηα ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ (π.ρ. έγθαηξε πξφβιεςε επηρεηξεκαηηθψλ επθαηξηψλ, ππνζηήξημε αιιαγψλ θαη θαηλνηνκηθψλ ελεξγεηψλ κε απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε θιπ) 4. Ζ πςειή παξαθίλεζε γηα επηηπρία θαη ε επηκνλή ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ 5. Ζ ηθαλφηεηα λα δείρλεη εκπηζηνζχλε ζηνπο αλζξψπνπο ηνπ θαη λα ηνπο ζπκπεξηθέξεηαη κε αμηνπξέπεηα, ζεβαζκφ θαη δηθαηνζχλε. Δπίζεο, κε βάζε ηα απνηειέζκαηα ηεο πνηνηηθήο έξεπλαο ηνπ Δζληθνχ Παξαηεξεηεξίνπ γηα ηηο ΜΜΔ, γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο επηρεηξεκαηηθήο θπζηνγλσκίαο θαη ησλ δεηθηψλ επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ησλ ΜΜΔ, ν θαιφο επηρεηξεκαηίαο πξέπεη λα δηαζέηεη ηα αθφινπζα ραξαθηεξηζηηθά: 1. Σηκηφηεηα / Φεξεγγπφηεηα 2. πλέπεηα ζηηο ππνρξεψζεηο 3. Γηνξαηηθφηεηα 4. Δμσζηξέθεηα 5. Καιή δηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία 6. Πνιχ θαιή γλψζε ηνπ αληηθεηκέλνπ εξγαζίαο. πλνςίδνληαο, ηα ραξαθηεξηζηηθά δεμηφηεηεο πνπ πξέπεη λα δηαζέηεη έλαο επηηπρεκέλνο Ζγέηεο / Δπηρεηξεκαηίαο, κε βάζε ηε ζχγρξνλε εκπεηξία θαη πξαθηηθή είλαη ηα εμήο: 1. Να έρεη γλψζεηο θαη ηερληθή θαηάξηηζε, θαιή θξίζε θαη αίζζεκα δηθαίνπ (έηζη ψζηε λα ηνλ απνδέρνληαη νη εξγαδφκελνη θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ). 2. Να δηδάζθεηαη απφ ηα ιάζε ηνπ θαη λα πξνζπαζεί λα βειηηψλεηαη ζπλερψο. 3. Να είλαη ηθαλφο ζηε δηαρείξηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. 4. Να έρεη επηρεηξεκαηηθφ πλεχκα, αληίιεςε θαη έκπλεπζε. 5. Να κπνξεί λα εκπλέεη θαη λα εκςπρψλεη ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ. 6. Να κε ζεσξεί ηνλ εαπηφ ηνπ αλαληηθαηάζηαην θαη λα αζρνιείηαη επζπλείδεηα κε ηελ αλάδεημε ζηειερψλ πνπ είλαη ηθαλνί λα ηνλ δηαδερζνχλ. 7. Να κελ είλαη εζσζηξεθήο, λα μέξεη λα αθνχεη θαη λα ζπλεξγάδεηαη κε ηνπο γχξσ ηνπ. 8. Να έρεη φξακα θαη ζηφρνπο θαη λα εμαζθαιίδεη ηνπο θαηάιιεινπο πφξνπο γηα ηελ επίηεπμε ηνπ νξάκαηνο 9. Να έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα αλαθαιχπηεη επθαηξίεο, λα «δπγίδεη» ηα ξίζθα, λα βξίζθεη ιχζεηο ζε ζχλζεηα πξνβιήκαηα, λα παίξλεη γξήγνξα απνθάζεηο. 10. Να έρεη ζε βάζνο γλψζε ηνπ θιάδνπ. Β-22

23 11. Να είλαη θηιφδνμνο, απνθαζηζηηθφο θαη λα παίξλεη δχζθνιεο απνθάζεηο φπνηε απαηηείηαη. 12. Να έρεη θαιφ φλνκα ζηελ αγνξά. Να έρεη αθέξαην ραξαθηήξα, πςειφ αίζζεκα πξνζσπηθήο επζχλεο θαη απνζηνιήο, θχξνο, σξηκφηεηα θαη λα εκπλέεη εκπηζηνζχλε ζε φζνπο ζπλεξγάδνληαη καδί ηνπ. Να είλαη εηιηθξηλήο θαη λα εθπιεξψλεη ηηο ππνζρέζεηο πνπ έρεη δψζεη. 13. Να αζρνιείηαη θπξίσο κε ηε ράξαμε ηεο ζηξαηεγηθήο ή ηελ αλαλέσζε δπλάκεσλ ηεο επηρείξεζεο θαη ιηγφηεξν κε ηξέρνληα δεηήκαηα. 14. Να είλαη δηνξαηηθφο, νμπδεξθήο θαη παξαηεξεηηθφο, λα «νζθξαίλεηαη» ηηο θπνθνξνχκελεο αιιαγέο θαη λα πξνζαξκφδεηαη έκκεζα θαη επέιηθηα ζε απηέο. Όζν πεξηζζφηεξν θαιχπηεη θαλείο ηηο παξαπάλσ ηδηφηεηεο, ηφζν κεγαιχηεξεο είλαη θαη νη δπλαηφηεηεο (θαη πηζαλφηεηεο) λα επηηχρεη ε επηρείξεζε ηεο νπνίαο εγείηαη. Με βάζε ηε ζρεηηθή έξεπλα ηεο KPMG, νη έιιελεο CEOs ζα κπνξνχζαλ αλ βειηησζνχλ ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζε: (α) Υξήζε ηερλνινγίαο, (β) Γηαρείξηζε ρξφλνπ, (γ) Πξνεηνηκαζία γηα δηαδνρή ηνπ CEO, (δ) Καζνδήγεζε θαη αλάπηπμε αλζξψπσλ θαη (ε) Θάξξνο ζηε ιήςε δπζάξεζησλ απνθάζεσλ. Οη επηρεηξήζεηο αλαπηχζζνπλ δηάθνξεο πξαθηηθέο αλάπηπμεο Ζγεηψλ. Οη πην ζπλήζεηο πεξηιακβάλνπλ ηα αθφινπζα: Πξνθιεηηθά θαζήθνληα - Αλαζέζεηο ζε πξψηκν ζηάδην, Παξαθνινχζεζε θαιψλ θαη θαθψλ πξνηχπσλ εγεηψλ απφ αξρηθφ ζηάδην, Άζθεζε θαζεθφλησλ θαη αλαζέζεηο πνπ δηεπξχλνπλ ηε Γλψζε θαη ηελ Δκπεηξία, Καζνδήγεζε πκβνπιεπηηθή Τπνζηήξημε (coaching-mentoring), Παξαθνινχζεζε ζπζθέςεσλ εθηφο ησλ δηθψλ ηνπο ππεπζπλνηήησλ, Δηδηθέο αλαπηπμηαθέο ζέζεηο, Δηδηθά projects εηδηθέο αλαζέζεηο (taskforce assignments), Δθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα. Θ.4. πκπεξάζκαηα ην έληνλα αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ ησλ παγθνζκηνπνηεκέλσλ αγνξψλ, αλαπφθεπθηα, εγείξνληαη εξσηήκαηα ζρεηηθά κε ηηο πξννπηηθέο ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ. Θα κπνξέζνπλ νη ΜΜΔ κηαο κηθξνχ κεγέζνπο ρψξαο, ζηελ πεξηθέξεηα ηεο Δπξψπεο, λα δηεθδηθήζνπλ ζνβαξή παξνπζία ζηηο αγνξέο ηνπ κέιινληνο; Πνηεο ζπγθεθξηκέλεο ζηξαηεγηθέο ζα πξέπεη λα αθνινπζήζνπλ γηα λα δηαζθαιίζνπλ δηαηεξήζηκν αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα θαη επηηπρία ζηνλ εζληθφ θαη δηεζλή επηρεηξεκαηηθφ ζηίβν; Βηβιηνγξαθηθή έξεπλα θαη έξεπλεο πεδίνπ ππνδεηθλχνπλ φηη βαζηθνί παξάκεηξνη πνπ ζπκβάιινπλ ζηε δεκηνπξγία επηηπρεκέλσλ ΜΜΔ αθνξνχλ ζε: - Ύπαξμε ζηξαηεγηθήο. Οη ειιεληθέο ΜΜΔ πξέπεη λα δηαζέηνπλ ζαθψο θαζνξηζκέλε ζηξαηεγηθή, ε νπνία λα αληαπνθξίλεηαη ζηα ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα ηεο επηρείξεζεο. Β-23

24 - Γπλαηφηεηα παξαγσγήο θαηλνηνκηψλ. Οη ειιεληθέο ΜΜΔ πνπ επηιέγνπλ ζηξαηεγηθά ηελ παξαγσγή «θνξπθαίσλ» θαηλνηνκηψλ απνηεινχλ ζπρλά παξαδείγκαηα επηηπρεκέλσλ επηρεηξήζεσλ παξφιν πνπ ε ζπγθεθξηκέλε ζηξαηεγηθή απαηηεί ηελ χπαξμε πεξηζζφηεξσλ αληαγσληζηηθψλ πιενλεθηεκάησλ ζε ζχγθξηζε κε ηελ εμεηδίθεπζε ζε κηα αγνξά (niche market) ή ηελ εζηίαζε ζην ρακειφ θφζηνο - Γηεζλή παξνπζία: Δπηζεκαίλεηαη φηη νη πεξηζζφηεξεο «δηεζλείο» ειιεληθέο επηρεηξήζεηο είλαη επηηπρεκέλεο επηρεηξήζεηο «θαηλνηνκίαο». Γηα απηέο, ε επέθηαζε ζην εμσηεξηθφ είλαη πνιχ ζεκαληηθή, θαζψο ε δξαζηεξηφηεηα ηνπο πεξηνξίδεηαη ζε κηθξά ηκήκαηα ηεο αγνξάο θαη ε εγρψξηα αγνξά δελ παξέρεη ηηο απαξαίηεηεο δπλαηφηεηεο αλάπηπμεο. - Δμεηδίθεπζε: Ζ επηρείξεζε δξαζηεξηνπνηείηαη ζε θαηάιιεια επηιεγκέλεο λεζίδεο αγνξάο κε παξάιιειε επέθηαζε ζηηο αληίζηνηρεο εγρψξηεο θαη δηεζλείο αγνξέο. Αλεμαξηήησο ηνπ ηχπνπ ζηξαηεγηθήο πνπ αθνινπζνχλ ή ηνπ θιάδνπ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη, νη επηηπρεκέλεο επηρεηξήζεηο εζηηάδνληαη ζηηο ζηελέο ζρέζεηο κε ηνλ πειάηε θαη ζηελ αθνζίσζε ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ηνπ, ζε επηδίσμε θαηλνηνκίαο ζηνλ ηξφπν παξνρήο ππεξεζηψλ, ζε ζηαζεξφ πξνζαλαηνιηζκφ ζε βαζηθέο αμίεο θαη ζε ηζρπξή εγεζία. Δπίζεο, παξνπζηάδνπλ ηζρπξέο επηδφζεηο ζηνπο ηνκείο ρξεκαηννηθνλνκηθψλ, δηαρείξηζεο θηλδχλσλ θαη δηαρείξηζεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ,. Ζ ππεξνρή ζηνπο ηνκείο απηνχο ζέηεη ηα ζεκέιηα πάλσ ζηα νπνία «θηίδνληαη» ηα απαξαίηεηα αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα γηα ηελ επηηπρή πινπνίεζε ηεο επηιεγκέλεο ζηξαηεγηθήο. Σέινο, αλεμάξηεηα απφ εζηίαζε, νη πεξηζζφηεξν επηηπρεκέλεο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο αλαζεσξνχλ ζρεηηθά ζπρλά (θαηά κέζν φξν αλά δηεηία) ην ζηξαηεγηθφ ζρεδηαζκφ ηνπο. Ζ εγεζία απνηειεί αλαπφζπαζην ζπζηαηηθφ ησλ επηηπρεκέλσλ επηρεηξήζεσλ. Ο ξφινο ηνπ Ζγέηε απνθηά ηδηαίηεξε βαξχηεηα, εηδηθά γηα ηα ειιεληθά δεδνκέλα, ιφγσ ηεο θχζεο ηεο ΜΜΔ θαη ηνπ νηθνγελεηαθνχ ηεο ραξαθηήξα. ηελ πιεηνςεθία ησλ ειιεληθψλ ΜΜΔ, πίζσ απφ ηελ επηηπρία θξχβεηαη ζπλήζσο έλαο επηηπρεκέλνο επηρεηξεκαηίαο / εγέηεο. Β-24

25 ΔΝΟΣΗΣΑ Ι: ΓΙΔΡΔΤΝΗΗ ΠΡΟΟΠΣΙΚΩΝ ΤΝΔΡΓΑΙΑ ΣΩΝ ΔΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΜΔ ΜΔ ΑΤΣΔ ΣΩΝ ΥΩΡΩΝ ΣΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ» Οη ρψξεο ηεο Βαιθαληθήο έρνπλ βξεζεί ζην επίθεληξν ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ. Σν ελδηαθέξνλ απηφ κεηαθξάδεηαη είηε ζε αχμεζε ηνπ φγθνπ ηνπ δηκεξνχο εκπνξίνπ (εηζαγσγέο-εμαγσγέο) είηε ζε ίδξπζε λέσλ κνλάδσλ, κεηαθνξά παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, εμαγνξά εγρψξησλ επηρεηξήζεσλ, ζχζηαζε ζπγαηξηθψλ, εγθαηάζηαζε αληηπξνζψπσλ, θιπ. Πίλαθαο I-1: Οη ειιεληθέο εμαγσγέο θαηά γεσγξαθηθέο πεξηνρέο (ζε εθαη. Δπξψ) % Εξαγωγέρ Γεωγπαυικέρ πεπιοσέρ Μεταβολή % ςμμετοσή / ΚΟΜΟ , ,7 4,0% 100,0% 100,0% ΟΟΑ (29 ρώξεο) 9.694, ,6-1,0% 56,5% 59,4% Δ.Δ. (25) 9.253, ,4 3,5% 54,0% 54,3% Δ.Δ. (15) 7.403, ,1-0,2% 43,2% 45,0% Β. Ακεξηθή 810,1 831,2-2,5% 4,7% 5,0% Άιιεο αλεπηπγκέλεο ρώξεο 206,0 142,3 44,8% 1,2% 0,9% Τπόινηπεο ΟΟΑ (εθηόο Ν.Κνξέαο) 779,6 992,1-21,4% 4,5% 6,0% Βαιθάληα 3.203, ,8 16,0% 18,7% 16,7% Κνηλνπνι. Αλεμάξη. Κξαηώλ (ΚΑΚ) 555,4 463,5 19,8% 3,2% 2,8% Β. Αθξηθή & Μ. Αλαηνιή 962, ,3-29,8% 5,6% 8,3% Υώξεο Αθξηθήο (εθηόο Β.Αθξηθήο) 149,3 97,2 53,6% 0,9% 0,6% Ν.Α. Αζία 181,0 221,1-18,1% 1,1% 1,3% Λαη. Ακεξηθή 109,2 123,8-11,8% 0,6% 0,8% Λνηπέο Υώξεο 938,0 536,1 75,0% 5,5% 3,3% Πεγή: Δζληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία Διιάδνο, * Πξνζσξηλά ζηνηρεία χκθσλα κε εθηηκήζεηο, νη άκεζεο επελδχζεηο ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ ζηηο ρψξεο ηεο Βαιθαληθήο θαηά ηελ ηειεπηαία πεληαεηία αλέξρνληαη ζε 5 δηο θαη αληηζηνηρνχλ ζην 25% πεξίπνπ ηνπ ζπλφινπ ησλ μέλσλ άκεζσλ επελδχζεσλ, πνζνζηφ πνπ αλακέλεηαη λα εληζρπζεί θαηά ηα επφκελα έηε. Β-25

26 Αληηιακβαλφκελεο πξννπηηθέο αλάπηπμεο ζπλεξγαζηψλ κε ηηο βαιθαληθέο ρψξεο Όπσο πξνθχπηεη απφ ηελ αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο εηδηθήο πνζνηηθήο έξεπλαο πνπ δηελεξγήζεθε ζηα πιαίζηα ηεο Μειέηεο (Μάξηηνο 2008, ζε δείγκα 800 ειιεληθψλ ΜΜΔ) ζεκαληηθφ κέξνο ησλ ειιεληθψλ ΜΜΔ, είηε δξαζηεξηνπνηνχληαη ήδε ζηηο βαιθαληθέο ρψξεο, είηε βιέπνπλ ζεηηθά ηελ επέθηαζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο (ελδερνκέλσο άιισλ επηρεηξήζεσλ ηνπ θιάδνπ ηνπο) ζηηο βαιθαληθέο ρψξεο : Γηάγξακκα Ι- 1α. Πξννπηηθέο αλάπηπμεο ζπλεξγαζηψλ κε ηηο βαιθαληθέο ρψξεο (Καηεγνξία 1*: 1-4 εξγαδφκελνη) 6% 6% 2% 1% 23% 55% 7% Η εξώηεζε δελ έρεη λόεκα γηα ηελ επηρείξεζή κνπ Η επηρείξεζή κνπ ήδε δξαζηεξηνπνηείηαη ζηηο αγνξέο ηωλ βαιθαληθώλ ρωξώλ Η επηρείξεζή κνπ δελ δξαζηεξηνπνηείηαη (πξνο ην παξόλ) ζηα Βαιθάληα, αιιά πηζηεύω όηη, γηα ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ κνπ, ππάξρνπλ πνιύ ζεηηθέο πξννπηηθέο αλάπηπμεο δξαζηεξηνηήηωλ ζηηο ρώξεο απηέο Δηδηθά γηα ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ κνπ, δελ πηζηεύω όηη νη πξννπηηθέο αλάπηπμεο δξαζηεξηνηήηωλ ζηα Βαιθάληα είλαη ηδηαίηεξα ζεηηθέο Λόγω ηδηαηηεξνηήηωλ ηεο δηθήο καο επηρείξεζεο (πρ, γεωγξαθηθή ζέζε), ε αλάπηπμε δξαζηεξηνηήηωλ ζηα Βαιθάληα δελ παξνπζηάδεη γηα εκάο ελδηαθέξνλ (ελώ κπνξεί λα παξνπζηάδεη ελδηαθέξνλ γηα άιιεο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ κνπ). Άιιν ΓΞ/ΓΑ ε απηή ηελ θαηεγνξία ΜΜΔ, πνζνζηφ 55% ζεσξεί πσο νη πξννπηηθέο αλάπηπμεο ζπλεξγαζηψλ κε ρψξεο ηεο βαιθαληθήο δελ έρεη λφεκα γηα ηελ επηρείξεζή ηνπο, ελψ κφλν 7% δειψλνπλ πσο ήδε δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηηο αγνξέο ησλ βαιθαληθψλ ρσξψλ θαη 23% έρεη ζεηηθή ζηάζε ζηελ αλάπηπμε ζρέζεσλ θαη ζπλεξγαζηψλ κε ηηο βαιθαληθέο ρψξεο. Β-26

27 Γηάγξακκα Ι- 1β. Πξννπηηθέο αλάπηπμεο ζπλεξγαζηψλ κε ηηο βαιθαληθέο ρψξεο (Καηεγνξία 2*: 5-9 εξγαδφκελνη) 10% 6% 1% 2% 17% 48% 16% Η εξώηεζε δελ έρεη λόεκα γηα ηελ επηρείξεζή κνπ Η επηρείξεζή κνπ ήδε δξαζηεξηνπνηείηαη ζηηο αγνξέο ηωλ βαιθαληθώλ ρωξώλ Η επηρείξεζή κνπ δελ δξαζηεξηνπνηείηαη (πξνο ην παξόλ) ζηα Βαιθάληα, αιιά πηζηεύω όηη, γηα ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ κνπ, ππάξρνπλ πνιύ ζεηηθέο πξννπηηθέο αλάπηπμεο δξαζηεξηνηήηωλ ζηηο ρώξεο απηέο Δηδηθά γηα ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ κνπ, δελ πηζηεύω όηη νη πξννπηηθέο αλάπηπμεο δξαζηεξηνηήηωλ ζηα Βαιθάληα είλαη ηδηαίηεξα ζεηηθέο Λόγω ηδηαηηεξνηήηωλ ηεο δηθήο καο επηρείξεζεο (πρ, γεωγξαθηθή ζέζε), ε αλάπηπμε δξαζηεξηνηήηωλ ζηα Βαιθάληα δελ παξνπζηάδεη γηα εκάο ελδηαθέξνλ (ελώ κπνξεί λα παξνπζηάδεη ελδηαθέξνλ γηα άιιεο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ κνπ). Άιιν ΓΞ/ΓΑ 48% ησλ ΜΜΔ πνπ απαζρνινχλ 5-9 εξγαδνκέλνπο πηζηεχνπλ πσο ε αλάπηπμε ζπλεξγαζηψλ κε ρψξεο ηεο βαιθαληθήο δελ έρεη λφεκα γηα ηελ επηρείξεζή ηνπο. Βέβαηα, 16% δξαζηεξηνπνηείηαη ήδε ζηηο αγνξέο ησλ βαιθαληθψλ ρσξψλ θαη πνζνζηφ 17% ζεσξεί πσο ππάξρνπλ ζεηηθέο πξννπηηθέο γηα αλάπηπμε δξαζηεξηνηήησλ ζηηο ρψξεο απηέο. Αληίζεην ζηηο ζεηηθέο πξννπηηθέο είλαη κφλν ην 10% ηεο θαηεγνξίαο απηήο. Β-27

28 Γηάγξακκα Ι- 1γ. Πξννπηηθέο αλάπηπμεο ζπλεξγαζηψλ κε ηηο βαιθαληθέο ρψξεο (Καηεγνξία 3*: εξγαδφκελνη) 12% 2% 1% 34% 34% 17% Η εξώηεζε δελ έρεη λόεκα γηα ηελ επηρείξεζή κνπ Η επηρείξεζή κνπ ήδε δξαζηεξηνπνηείηαη ζηηο αγνξέο ηωλ βαιθαληθώλ ρωξώλ Η επηρείξεζή κνπ δελ δξαζηεξηνπνηείηαη (πξνο ην παξόλ) ζηα Βαιθάληα, αιιά πηζηεύω όηη, γηα ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ κνπ, ππάξρνπλ πνιύ ζεηηθέο πξννπηηθέο αλάπηπμεο δξαζηεξηνηήηωλ ζηηο ρώξεο απηέο Δηδηθά γηα ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ κνπ, δελ πηζηεύω όηη νη πξννπηηθέο αλάπηπμεο δξαζηεξηνηήηωλ ζηα Βαιθάληα είλαη ηδηαίηεξα ζεηηθέο Λόγω ηδηαηηεξνηήηωλ ηεο δηθήο καο επηρείξεζεο (πρ, γεωγξαθηθή ζέζε), ε αλάπηπμε δξαζηεξηνηήηωλ ζηα Βαιθάληα δελ παξνπζηάδεη γηα εκάο ελδηαθέξνλ (ελώ κπνξεί λα παξνπζηάδεη ελδηαθέξνλ γηα άιιεο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ κνπ). Άιιν ΓΞ/ΓΑ 34% ησλ ΜΜΔ πνπ απαζρνινχλ εξγαδνκέλνπο απαληνχλ πσο δελ έρεη λφεκα γηα ηελ επηρείξεζε ε αλάπηπμε ζπλεξγαζηψλ κε ηηο βαιθαληθέο αγνξέο. 34% επίζεο είλαη θαη ην πνζνζηφ ησλ επηρεηξήζεσλ ηνπ δείγκαηνο πνπ εθθξάδεη ζεηηθή ζηάζε σο πξνο ηελ αλάπηπμε ζπλεξγαζίαο θαη δξαζηεξηνηήησλ ζηα Βαιθάληα. 17% ησλ επηρεηξήζεσλ ηεο θαηεγνξίαο απηήο δειψλνπλ φηη ήδε δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηα Βαιθάληα. Β-28

29 Γηάγξακκα Ι- 1δ. Πξννπηηθέο αλάπηπμεο ζπλεξγαζηψλ κε ηηο βαιθαληθέο ρψξεο (Καηεγνξία 4*: εξγαδφκελνη ) 4% 7% 4% 2% 17% 40% 26% Η εξώηεζε δελ έρεη λόεκα γηα ηελ επηρείξεζή κνπ Η επηρείξεζή κνπ ήδε δξαζηεξηνπνηείηαη ζηηο αγνξέο ηωλ βαιθαληθώλ ρωξώλ Η επηρείξεζή κνπ δελ δξαζηεξηνπνηείηαη (πξνο ην παξόλ) ζηα Βαιθάληα, αιιά πηζηεύω όηη, γηα ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ κνπ, ππάξρνπλ πνιύ ζεηηθέο πξννπηηθέο αλάπηπμεο δξαζηεξηνηήηωλ ζηηο ρώξεο απηέο Δηδηθά γηα ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ κνπ, δελ πηζηεύω όηη νη πξννπηηθέο αλάπηπμεο δξαζηεξηνηήηωλ ζηα Βαιθάληα είλαη ηδηαίηεξα ζεηηθέο Λόγω ηδηαηηεξνηήηωλ ηεο δηθήο καο επηρείξεζεο (πρ, γεωγξαθηθή ζέζε), ε αλάπηπμε δξαζηεξηνηήηωλ ζηα Βαιθάληα δελ παξνπζηάδεη γηα εκάο ελδηαθέξνλ (ελώ κπνξεί λα παξνπζηάδεη ελδηαθέξνλ γηα άιιεο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ κνπ). Άιιν ΓΞ/ΓΑ ηηο κεγαιχηεξεο ΜΜΔ παξαηεξείηαη φηη ην 40% απηψλ ζεσξνχλ πσο ε αλάπηπμε ζπλεξγαζηψλ δελ έρεη λφεκα, ελψ ην 26% ήδε δξαζηεξηνπνηείηαη ζηηο αγνξέο ησλ βαιθαληθψλ ρσξψλ. Πεξηζζφηεξεο επίζεο είλαη νη επηρεηξήζεηο πνπ εθθξάδνπλ ζεηηθή ζηάζε απέλαληη ζηηο ζπλεξγαζίεο απηέο απφ απηέο πνπ ζεσξνχλ πσο νη πξννπηηθέο δελ είλαη θαιέο, αθνχ ηα αληίζηνηρα πνζνζηά είλαη 17% θαη 4%. Δίλαη ζαθέο φηη φζν κεγαιχηεξν είλαη ην κέγεζνο ησλ επηρεηξήζεσλ ηφζν κεγαιψλεη ε πηζαλφηεηα λα έρνπλ ήδε αλαπηχμεη επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ζηε Βαιθαληθή. Δπηπιένλ, θαίλεηαη φηη ζηα κεγαιχηεξα κεγέζε επηρεηξήζεσλ ήδε ν πξνβιεκαηηζκφο απηφο έρεη ηεζεί θαη απαληεζεί γηαηί κεγαιχηεξν είλαη θαη ην πνζνζηφ ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ δελ ελδηαθέξνληαη λα αλαπηχμνπλ δξαζηεξηφηεηεο ζηελ πεξηνρή. Oη ιφγνη πνπ εμεγνχλ απηή ηε κεηαηφπηζε ελδηαθέξνληνο ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ απφ ηηο παξαδνζηαθέο αγνξέο ηεο Γπη. Δπξψπεο θαη ηνπ αλαπηπγκέλνπ θφζκνπ (ρψξεο ΟΟΑ- ΖΠΑ, Ηαπσλία, Ζλσκέλν Βαζίιεην, Απζηξαιία, θ.α) ζηα Βαιθάληα θαη ηηο ρψξεο ηεο λέαο δηεχξπλζεο είλαη ζεκαληηθνί θαη πνηθίινη: Β-29

30 Καηά αξρήλ, δηεπξχλζεθαλ ηα φξηα ηεο επξσπατθήο αγνξάο κέζσ ηεο έληαμεο ηεο Βνπιγαξίαο θαη Ρνπκαλίαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ησλ 27 ρσξψλ κειψλ θαη ηεο ζηαδηαθήο πηνζέηεζεο ηνπ Δπξψ ζηηο ζπλαιιαγέο ηνπο. Δπηπξφζζεηα, εξβία θαη ε Σνπξθία βξίζθνληαη ζήκεξα ζε πξν-εληαμηαθέο δηαπξαγκαηεχζεηο γηα ηελ είζνδφ ηνπο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Ζ γεσγξαθηθή εγγχηεηα ηεο Διιάδαο κε ηηο ρψξεο ηεο Βαιθαληθήο πνπ επηηξέπεη ηε κεηαθνξά πξντφλησλ κε κεησκέλν θφζηνο. Οη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο απεπζχλνληαη ζε κηα αγνξά, ζε πξψηκν ζηάδην αλάπηπμεο, κε πιεζπζκφ πνιιαπιάζην ηεο Διιάδαο, πνπ ηε γλσξίδνπλ ιφγσ γεσγξαθηθήο θαη πνιηηηζκηθήο εγγχηεηαο. Σν ζηαδηαθφ «άλνηγκα» ησλ ηνπηθψλ βαιθαληθψλ αγνξψλ ζην εμσηεξηθφ εκπφξην. Σν αηζζεηά ρακειφηεξν θφζηνο παξαγσγήο θαη αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ πνπ θπκαίλεηαη ζε επίπεδα 30-70% ρακειφηεξα απφ ηηο δπηηθνεπξσπατθέο ρψξεο. Ζ χπαξμε ζπκθσληψλ ειεπζέξνπ εκπνξίνπ πνπ δηεπθνιχλνπλ ηηο εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο. Ζ έληνλε παξνπζία ειιεληθψλ ηξαπεδψλ. Ζ δπλαηφηεηα επαλεμαγσγήο θεξδψλ. Ζ δηαρξνληθή άλνδνο ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ θαη ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο ησλ πνιηηψλ /θαηαλαισηψλ ησλ ρσξψλ απηψλ θαη ε ζπλαθφινπζε αχμεζε ηεο ηδησηηθήο θαηαλάισζεο. Ζ δηαηήξεζε ησλ πςειψλ ξπζκψλ αλάπηπμεο ησλ ηνπηθψλ νηθνλνκηψλ, ε ζπλέρηζε ησλ δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ, ε πξνζαξκνγή ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ, ην πξνρσξεκέλν ζηάδην ησλ ηδησηηθνπνηήζεσλ, θαη, γεληθφηεξα, ε πξνζαξκνγή ησλ ρσξψλ ηεο πεξηνρήο ζε ζπλζήθεο ειεχζεξεο νηθνλνκίαο. Ζ ζηαζεξνπνίεζε ηνπ πνιηηηθνχ ηνπο πεξηβάιινληνο. Οη αζξφεο εηζξνέο Ξέλσλ Άκεζσλ Δπελδχζεσλ. Ζ χπαξμε ζεκαληηθήο ειιεληθήο θνηλφηεηαο ζε αξθεηέο απφ απηέο ηηο ρψξεο. Ζ εθηέιεζε κεγάισλ έξγσλ γηα ηε βειηίσζε ησλ ππνδνκψλ. ηνλ αληίπνδα δηαπηζηψλνληαη θαη αξλεηηθέο παξάκεηξνη φπσο: Τςειά επίπεδα δηαθζνξάο ζηε δεκφζηα δηνίθεζε Αληηθαηηθά ζηνηρεία ζηε θνξνινγηθή πνιηηηθή Τζηέξεζε ζε βαζηθέο ππνδνκέο (π.ρ. νδηθφ δίθηπν, ελέξγεηα) Αλάγθε γηα επίκνλε θαη καθξνρξφληα εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ Πεξηπηψζεηο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο κεηαμχ μέλσλ θαη ηνπηθψλ επηρεηξήζεσλ Β-30

31 Γπζιεηηνπξγίεο ζην δηθαζηηθφ ζχζηεκα κε καθξνρξφληεο δηαδηθαζίεο επίιπζεο δηαθνξψλ Υακειφηεξε παξαγσγηθφηεηα απφ ηελ αλακελφκελε Με εμαζθάιηζε θαηνρχξσζεο πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ Διιείςεηο ζε ππνδνκέο Logistics Μεγαιχηεξν θφζηνο αζθάιηζεο εκπνξεπκάησλ θαη παξαγσγηθψλ κνλάδσλ Αδπλακία εμνξζνινγηζκνχ ησλ ηεισλεηαθψλ δηαδηθαζηψλ Γεληθφηεξα πςειφηεξν θφζηνο ίδξπζεο επηρείξεζεο ή έλαξμεο δξαζηεξηφηεηαο. ε ηειηθή αλάιπζε, δηαθαίλεηαη φηη νη ζεηηθέο παξάκεηξνη ππεξηζρχνπλ ζεκαληηθά ησλ αξλεηηθψλ θαη δελ είλαη ηπραίν φηη αλάκεζα ζηηο 15 ζεκαληηθφηεξεο ρψξεο-πξννξηζκνχο ησλ ειιεληθψλ πξντφλησλ γηα ην 2007 ζπκπεξηιακβάλνληαη έμη (6) βαιθαληθέο ρψξεο: Πίλαθαο I-2: Οη ζεκαληηθφηεξεο ρψξεο-πξννξηζκνί ησλ ειιεληθψλ πξντφλησλ 2001, 2005, θαη 2007 (ζε εθαη. επξψ) ειπά κατάταξηρ Υώπερ Αξία (εκατ. ) % σςμμετοσή επί τος σςνόλος των ελλην. εξαγωγών Γεξκαλία 1.980, , ,2 11,5% 12,5% 15,8% Ηηαιία 1.841, , ,1 10,7% 10,5% 11,4% Κύπξνο 1.111,9 725,0 570,0 6,5% 5,2% 5,0% Βνπιγαξία 1.109,9 817,0 650,1 6,5% 5,8% 5,7% Ζλ. Βαζίιεην 932,3 942,7 896,3 5,4% 6,7% 7,8% Ρνπκαλία 774,7 408,9 397,0 4,5% 2,9% 3,5% Γαιιία 716,2 580,8 521,4 4,2% 4,1% 4,5% ΖΠΑ 692,3 736,3 645,3 4,0% 5,2% 5,6% Σνπξθία 620,2 754,1 393,8 3,6% 5,4% 3,4% Ηζπαλία 580,4 499,9 445,4 3,4% 3,6% 3,9% Αιβαλία 452,9 348,1 376,3 2,6% 2,5% 3,3% ΠΓΓΜ 389,9 327,2 461,0 2,3% 2,3% 4,0% Ρωζία 356,5 275,7 327,4 2,1% 2,0% 2,8% Οιιαλδία 344,1 336,2 362,4 2,0% 2,4% 3,2% εξβία- Μαπξνβνύλην- Κόζνβν 334,5 193,0 202,9 2,0% 1,4% 1,8% Πεγή: Δζληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία Διιάδνο Β-31

32 ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕ ΠΕΡΙΟΥΕ Πίλαθαο I-3: Οη ειιεληθέο εμαγσγέο πξνο Βαιθάληα Ιαλ. - Γεθ Πξνζσξηλά ζηνηρεία (ζε εθαη. επξψ) ΕΞΑΓΩΓΕ % ΜΕΣΑΒΟΛΗ % ΤΝΘΕΗ / ΚΟΜΟ , ,7 4,0% 100,0% 100,0% Βαιθάληα 3.203, ,8 16,0% 18,7% 16,7% ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕ ΠΕΡΙΟΥΕ Πίλαθαο I-4: Οη ειιεληθέο εηζαγσγέο πξνο Βαιθάληα Ιαλ. - Γεθ Πξνζσξηλά ζηνηρεία (ζε εθαη. επξψ) ΕΙΑΓΩΓΕ % ΜΕΣΑΒΟΛΗ % ΤΝΘΕΗ / ΚΟΜΟ , ,7 9,4% 100,0% 100,0% Βαιθάληα 1.976, ,6 11,8% 3,6% 3,5% Πεγή: Δζληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία Διιάδνο, Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ ΚΔΔΜ Πίλαθαο I-5: Οη ειιεληθέο εμαγσγέο θαηά βαιθαληθή ρψξα Ιαλ. - Γεθ Γεωγπαυικέρ πεπιοσέρ Πξνζσξηλά ζηνηρεία (ζε εθαη. επξψ) Ε ξ α γ ω γ έ ρ % Μεταβολή % ύνθεση / Τ Ν Ο Λ Ο , ,7 4,0% 100,0% 100,0% ΒΑΛΚΑΝΗΑ 3.203, ,8 16,0% 18,7% 16,7% Ρνπκαλία 774,7 595,8 30,0% 4,5% 3,6% Βνπιγαξία 1.109, ,9 5,5% 6,5% 6,4% Αιβαλία 452,9 373,7 21,2% 2,6% 2,3% Κξναηία 114,9 83,7 37,2% 0,7% 0,5% Βνζλία-Δξδεγνβίλε 26,4 18,3 43,9% 0,2% 0,1% εξβία-μαπξνβνύλην-κόζνβν 334,5 264,0 26,7% 2,0% 1,6% ΠΓΓΜ 389,9 373,3 4,4% 2,3% 2,3% Σνπξθία 620,2 848,0-26,9% 3,6% 5,1% Πίλαθαο I-6: Οη ειιεληθέο εηζαγσγέο θαηά βαιθαληθή ρψξα Ιαλ. - Γεθ Γεωγπαυικέρ πεπιοσέρ Πξνζσξηλά ζηνηρεία (ζε εθαη. επξψ) Ε ι σ α γ ω γ έ ρ % Μεταβολή % ύνθεση / Τ Ν Ο Λ Ο , ,7 9,4% 100,0% 100,0% ΒΑΛΚΑΝΗΑ 1.976, ,6 11,8% 3,6% 3,5% Β-32

33 Ε ι σ α γ ω γ έ ρ % Μεταβολή % ύνθεση Γεωγπαυικέρ πεπιοσέρ / Ρνπκαλία 536,0 505,3 6,1% 1,0% 1,0% Βνπιγαξία 861,2 776,6 10,9% 1,6% 1,5% Αιβαλία 68,1 33,1 105,8% 0,1% 0,1% Κξναηία 16,7 21,2-21,3% 0,0% 0,0% Βνζλία-Δξδεγνβίλε 6,0 8,4-28,2% 0,0% 0,0% εξβία-μαπξ.-κόζνβν 189,2 192,2-1,6% 0,3% 0,4% ΠΓΓΜ 299,2 230,9 29,6% 0,5% 0,5% Σνπξθία 1.669, ,0 25,9% 3,0% 2,6% Πεγή: Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ ΔΤΔ απφ ην ΚΔΔΜ. (Σα ζηνηρεία θαη γηα ηα δχν έηε είλαη πξνζσξηλά). Πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη ζεκαληηθφο αξσγφο ζηε δξαζηεξηνπνίεζε ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ ζηα Βαιθάληα είλαη ε παξνπζία ησλ ειιεληθψλ ηξαπεδψλ, νη νπνίεο ηα ηειεπηαία ρξφληα επέιεμαλ επηζεηηθή πνιηηηθή δηείζδπζεο κε ηε κνξθή ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο εμαγνξψλ εγρψξησλ ηξαπεδψλ. πλνιηθά, νη πέληε κεγαιχηεξεο ειιεληθέο ηξάπεδεο (Alpha Bank, Δζληθή Σξάπεδα, Eurobank, Σξάπεδα Πεηξαηψο, Δκπνξηθή Σξάπεδα) έρνπλ επελδχζεη ζηηο αγνξέο ησλ Βαιθαλίσλ θεθάιαηα πνπ μεπεξλνχλ ηα 1,9 δηο, απαζρνινχλ πεξίπνπ ππαιιήινπο, δηαζέηνπλ δίθηπν 800 θαηαζηεκάησλ θαη θαηέρνπλ κεξίδην κεγαιχηεξν ηνπ 13% επί ηνπ ζπλφινπ ηνπ ελεξγεηηθνχ φισλ ησλ ηξαπεδψλ. ηα επηρεηξεζηαθά ζρέδηα ησλ κεγάισλ ειιεληθψλ ηξαπεδψλ ζρεδηάδεηαη κεγαιχηεξε πεξαηηέξσ επέθηαζε θαηά ηα επφκελα έηε. Απφ ην ζχλνιν ησλ ρσξψλ ησλ Βαιθαλίσλ, επηιέρζεθε λα κειεηεζνχλ νη αθφινπζεο: Βνπιγαξία, Ρνπκαλία, Αιβαλία, ΠΓΓΜ (FYROM), Σνπξθία 7 Οη ιφγνη πνπ επηθεληξψλνπλ ηελ αλάιπζε ζηηο παξαπάλσ ρψξεο είλαη: γεσγξαθηθή εγγχηεηα κε ηελ Διιάδα ζε ζρέζε κε ηηο ππφινηπεο βαιθαληθέο ρψξεο, ζπγθέληξσζε ηνπ θχξηνπ ειιεληθνχ επελδπηηθνχ ελδηαθέξνληνο ζηηο ελ ιφγσ ρψξεο, ε έληαμε ηεο Ρνπκαλίαο θαη Βνπιγαξίαο ζηελ ΔΔ απφ δεκηνπξγεί επκελέζηεξν επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ κε ρακειφηεξν επελδπηηθφ θίλδπλν, ε Αιβαλία θαη ε FYROΜ δείρλνπλ ζηαζεξή πξνζήισζε ζην επξσπατθφ φξακα, γεγνλφο πνπ δεκηνπξγεί επλντθέο ζπλζήθεο γηα ηελ πεξαηηέξσ επηρεηξεκαηηθή αλάπηπμε ζηηο ελ ιφγσ ρψξεο. 7 Παξφηη κφλν έλα κηθξφ πνζνζηφ ηεο ηνπξθηθήο επηθξάηεηαο (3%) γεσγξαθηθά εληάζζεηαη ζηελ γεσπνιηηηθή ζθαίξα ησλ Βαιθαλίσλ, ν ξφινο, ε ζηξαηεγηθή ηνπνζεζία θαη ηζηνξηθνί δεζκνί πνπ ηελ ζπλδένπλ κε ηα Βαιθάληα νδήγεζαλ ζηελ επηινγή πξνο αλάιπζε ηεο ελ ιφγσ ρψξαο. Δπηπξφζζεηα, ε γεηηλίαζε ηκήκαηνο ηεο ηνπξθηθήο επηθξάηεηαο κε ηελ Διιάδα πξνζδίδεη αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ζηηο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ειιεληθψλ πξντφλησλ ζηελ ελδνρψξα. Σν ζχλνιν ησλ ρσξψλ ηεο Βαιθαληθήο ζπκπιεξψλνπλ ε εξβία, Μαπξνβνχλην, Βνζλία-Δξδεγνβίλε θαη Κξναηία. Β-33

34 Γηα θάζε ρψξα πνπ αλαιχεηαη ππάξρεη αλαθνξά ζηηο δηκεξείο δηπισκαηηθέο, πνιηηηθέο ζρέζεηο θαη νηθνλνκηθέο ζρέζεηο φπσο έρνπλ δηακνξθσζεί κέρξη ζήκεξα, παξαηίζεληαη ζπλνπηηθά ζηαηηζηηθά ζηνηρεία πνπ ζπλζέηνπλ ην πξνθίι ηεο ρψξαο (γεληθά ζηνηρεία, δεκνγξαθηθά, γεσγξαθηθά, καθξννηθνλνκηθά, ππνδνκέο, εκπφξην) θαη, ηέινο, γίλεηαη αλάιπζε ησλ παξακέηξσλ ηνπ ζχγρξνλνπ επηρεηξεκαηηθνχ θαη νηθνλνκηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο θάζε ρψξαο θαη ησλ πξννπηηθψλ επηρεηξεκαηηθήο ζπλεξγαζίαο κε ηηο αληίζηνηρεο ειιεληθέο ΜΜΔ. Ι.1 Βνπιγαξία Ι.1.1. Γιμερείς Γιπλωμαηικές και Πολιηικές τέζεις Ζ Διιάδα δηαηεξεί καθξφρξνλεο δηπισκαηηθέο ζρέζεηο κε ηε Βνπιγαξία (απφ ην 1880), νη νπνίεο ζήκεξα βξίζθνληαη ζε εμαηξεηηθφ επίπεδν ζε φινπο ηνπο ηνκείο, ηδίσο κεηά ηελ ελζσκάησζε ηεο ρψξαο ζηε Βνξεηναηιαληηθή πκκαρία (Μάξηηνο 2004) θαη ηελ έληαμή ηεο ζηελ ΔΔ απφ 1/1/2007. εκεηψλεηαη φηη ε Διιάδα ήηαλ ε 5 ε ρψξα-κέινο ηεο ΔΔ θαη ε 1 ε απφ ηα παιαηά κέιε πνπ θχξσζαλ ηε πλζήθε Πξνζρψξεζεο ηεο Βνπιγαξίαο ζηελ ΔΔ. Δθηφο ηεο Διιεληθήο Πξεζβείαο ζηε φθηα, ιεηηνπξγνχλ επίζεο Γεληθά Πξνμελεία ζηε φθηα θαη ζηε Φηιηππνχπνιε. ηε Βνπιγαξία ππάξρεη ζεκαληηθφ ζηνηρείν ειιεληθήο νκνγέλεηαο, θαζψο ν αξηζκφο ησλ αηφκσλ ειιεληθήο θαηαγσγήο θαη ηζαγέλεηαο αλέξρεηαη ζε πεξίπνπ Απφ ην 1964 έρνπλ ππνγξαθεί 12 ζπκθσλίεο πνπ εγθαηλίαζαλ ηε λέα επνρή ζηηο δηκεξείο νηθνλνκηθέο θαη πνιηηηθέο ζρέζεηο. Οη κείδνλεο δηαθξαηηθέο ζπκθσλίεο πνπ ππεγξάθεζαλ θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαπεληαεηία αθνξνχζαλ ζηελ απνθπγή ηεο δηπιήο θνξνινγίαο σο πξνο ηνπο θφξνπο εηζνδήκαηνο θαη θεθαιαίνπ, ζηε δηάλνημε ηξηψλ λέσλ ζπλνξηαθψλ δηφδσλ θαη ζπλδεηηθψλ νδηθψλ αξηεξηψλ κεηαμχ ησλ δχν ρσξψλ, ζε Πξσηφθνιιν Δπηζηεκνληθήο θαη Σερλνινγηθήο πλεξγαζίαο, ζε Πξφγξακκα Δπηζηεκνληθήο, Δθπαηδεπηηθήο θαη Μνξθσηηθήο πλεξγαζίαο, ζε Γηκεξή 5εηή πκθσλία Αλαπηπμηαθήο πλεξγαζίαο ζην πιαίζην ηνπ ΔΟΑΒ γηα δηάζεζε ζηελ Βνπιγαξία 54,29 εθ., θ.α. ε πνιηηηθφ επίπεδν, νη δχν ρψξεο δηαηεξνχλ ζρέζεηο ζε επίπεδν δηαβαιθαληθήο ζπλεξγαζίαο, ζε επίπεδν νηθνλνκηθήο ζπλεξγαζίαο ζηνλ Δχμεηλν Πφλην θαη ηξηκεξνχο ζπλεξγαζία (Διιάδα-Βνπιγαξία-Ρνπκαλία). Ζ Διιάδα θαη ε Βνπιγαξία αλέιαβαλ ηελ πξσηνβνπιία αλαβίσζεο ηεο Γηαβαιθαληθήο πλεξγαζίαο. Γεδνκέλνπ φηη ηα πξνβιήκαηα ηεο Βαιθαληθήο κπνξνχλ λα αληηκεησπηζζνχλ απνηειεζκαηηθφηεξα απφ ηηο ίδηεο ηηο ρψξεο θαη ηνπο ιανχο ηεο πεξηνρήο, ε Γηαδηθαζία πλεξγαζίαο Ν.Α. Δπξψπεο (SEECP) απνηειεί ρξήζηκν φξγαλν πεξηθεξεηαθήο ζπλεξγαζίαο, πνπ ζα κπνξνχζε λα αλαβαζκηζζεί ζε νξγαλσκέλε θσλή ησλ Βαιθαλίσλ. Δπίζεο, ππάξρεη ζηελφο ζπληνληζκφο κεηαμχ ησλ δπν ρσξψλ ζηα πιαίζηα ηεο Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο ζηε Μαχξε Θάιαζζα. Ζ Διιάδα απνδίδεη ηδηαίηεξε ζεκαζία ζην πεξηθεξεηαθφ Β-34

35 απηφ ζρήκα, πνπ είλαη θξίζηκν γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη ζηαζεξφηεηα ησλ ζπκκεηερφλησλ ζε απηφ θξαηψλ. Ζ ηξηκεξήο κνξθή ζπλεξγαζίαο κεηαμχ Διιάδαο, Βνπιγαξίαο θαη Ρνπκαλίαο έρεη ζηαζεξνπνηεζεί κε εηήζηεο ζπλφδνπο θνξπθήο. Σα βαζηθά ζέκαηα πνπ ζίγνληαη ζηηο ζπλφδνπο είλαη: πεξαηηέξσ ελίζρπζε ησλ νηθνλνκηθψλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ ηξηψλ ρσξψλ, επηηάρπλζε ησλ έξγσλ αλάπηπμεο ππνδνκήο ζηελ πεξηνρή, ζπλεξγαζία γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο ηξνκνθξαηίαο θαη ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο θαζψο θαη πξνψζεζε ηεο αζθάιεηαο θαη ηεο ζηαζεξφηεηαο ζηελ πεξηνρή κέζσ ηεο ελίζρπζεο ηεο Γηαδηθαζίαο πλεξγαζίαο Υσξψλ Ν.Α. Δπξψπεο ("Γηαβαιθαληθή" - "SEECP"). Οη άξηζηεο πνιηηηθέο ζρέζεηο ησλ δχν ρσξψλ γλσξίδνπλ λέα δπλακηθή κέζα απφ θνηλέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηαθηηθέο αληαιιαγέο επηζθέςεσλ ζην πςειφηαην δπλαηφ επίπεδν. Πεηξειαηαγσγφο Μπνπξγθάο-Αιεμαλδξνχπνιε. ηηο 4-5 Ννεκβξίνπ 2004 κνλνγξαθήζεθε απφ εθπξνζψπνπο ησλ Κπβεξλήζεσλ Διιάδνο, Βνπιγαξίαο θαη Ρσζίαο ζηελ Αζήλα ην πνιηηηθφ Μλεκφλην πλεξγαζίαο γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ πεηξειαηαγσγνχ Μπνπξγθάο - Αιεμαλδξνχπνιεο. Δπφκελεο ζπλαληήζεηο ηεο ηξηκεξνχο δηαθπβεξλεηηθήο Δπηηξνπήο ην 2005 θαηέιεμαλ ζηελ απφ θνηλνχ ππνγξαθή ηνπ ηξηκεξνχο Πνιηηηθνχ Μλεκνλίνπ πλεξγαζίαο (26-27/5/2005) θαη πξαγκαηνπνηήζεθε ζηε φθηα ε πξψηε ζπλάληεζε ηεο Σξηκεξνχο Δπηηξνπήο Δξγαζίαο θαη Οκάδαο Δηαηξεηψλ πνπ ζα αλαιάβνπλ ηελ πξσηνβνπιία γηα ηε ζχζηαζε Γηεζλνχο Δηαηξείαο κε ζθνπφ ηελ θαηαζθεπή ηνπ Π/Α Μπνπξγθάο - Αιεμαλδξνχπνιεο. Νέεο κεζνξηαθέο δηαβάζεηο Μέζα ζην 2006 έιαβε ρψξα ε ηειεηή εγθαηλίσλ ηεο λέαο δηαζπλνξηαθήο δηάλνημεο κεηαμχ Διιάδαο - Βνπιγαξίαο ζηελ πεξηνρή Δμνρήο (Γξάκα) κέζσ ηεο ήξαγγαο «Διιελν- Βνπιγαξηθήο Φηιίαο». Δπίζεο, πξνβιέπεηαη ε δεκηνπξγία άιισλ δχν ζηελ Κνκνηελή (Νπκθαίν Μαθάδα), θαη Ξάλζε (Δρίλνο - Ρνχληνδεκ), ε ρξεκαηνδφηεζε ησλ νπνίσλ έρεη πξνβιεθζεί ζηελ ηξέρνπζα ή/ηελ εξρφκελε πξνγξακκαηηθή πεξίνδν ( ). Ι.1.2. Γιμερείς Οικονομικές τέζεις Ζ Βνπιγαξία απνηειεί ζεκαληηθφ εκπνξηθφ εηαίξν γηα ηελ Διιάδα, κε αχμνπζα βαξχηεηα ζην ζπλνιηθφ εμσηεξηθφ εκπφξην ηεο ρψξαο καο. Όπσο παξνπζηάζηεθε ζηνλ πίλαθα Η-2 ε Βνπιγαξία απνηειεί ηελ 4 ε ζεκαληηθφηεξε ρψξα πξννξηζκφ παγθνζκίσο ησλ ειιεληθψλ πξντφλησλ θαηά ην Καηά ην 2007 νη ειιεληθέο εμαγσγέο πξνο ηελ Βνπιγαξία ήηαλ απμεκέλεο θαηά 5,5% θαη αλήιζαλ ζε 1,1 δηο Δπξψ, ελψ νη εηζαγσγέο αλήιζαλ ζε 861,1 εθαη. Δπξψ (αχμεζε θαηά 10,9%), ήηνη εκπνξηθφ πιεφλαζκα 248,7 εθαη. Δπξψ. Β-35

36 Πίλαθαο Ι-7: Γηκεξέο εκπφξην Διιάδα Βνπιγαξία Γεωγπαυικέρ πεπιοσέρ (ποσά σε εκατ. Εςπώ) Ε ξ α γ ω γ έ ρ % Μεταβολή % ύνθεση / Τ Ν Ο Λ Ο , ,7 4,0% 100,0% 100,0% ΒΑΛΚΑΝΗΑ 3.203, ,8 16,0% 18,7% 16,7% Βνπιγαξία 1.109, ,9 5,5% 6,5% 6,4% Γεωγπαυικέρ πεπιοσέρ (ποσά σε εκατ. Εςπώ) Ε ι σ α γ ω γ έ ρ % Μεταβολή % ύνθεση / Τ Ν Ο Λ Ο , ,7 9,4% 100,0% 100,0% ΒΑΛΚΑΝΗΑ 1.976, ,6 11,8% 3,6% 3,5% Βνπιγαξία 861,2 776,6 10,9% 1,6% 1,5% ΔΜΠΟΡΗΚΟ 248,70 275,30-9,66% ΗΟΕΤΓΗΟ Πεγή: Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ ΔΤΔ απφ ην ΚΔΔΜ. (Σα ζηνηρεία θαη γηα ηα δχν έηε είλαη πξνζσξηλά). Δθαξκνγή Διιεληθνχ ρεδίνπ Αλαζπγθξφηεζεο Βαιθαλίσλ Σν ζθέινο ηνπ ΔΟΑΒ γηα ηε Βνπιγαξία πξνέβιεπε, γηα ηελ πεξίνδν , ρνξήγεζε 54,29 εθ. Δπξψ. Σν 79% ηνπ σο άλσ πνζνχ αθνξνχζε ζηα δεκφζηα έξγα, ην 20% ηδησηηθέο παξαγσγηθέο επελδχζεηο θαη 1% κηθξά έξγα. Ι.1.3. Προθίλ ηης τώρας Ζ Βνπιγαξία κε πιεζπζκφ 7,7 εθαη. θαηνίθνπο παξήγαγε (2006) ΑΔΠ αμίαο 31,5 δηο δνι.us$ απμεκέλν θαηά 6,1% ζε ζρέζε κε ην Σν θαηά θεθαιήλ εηήζην εηζφδεκα αλέξρεηαη ζε δνι. US$ ελψ ν πιεζσξηζκφο θπκάλζεθε ζηα επίπεδα ηνπ 8,1% (ζηνηρεία 2006, πεγή: Παγθφζκηα Σξάπεδα). Απφ ηα ζηνηρεία πνπ παξαηίζεληαη αμίδεη λα αλαθεξζνχλ νη πςεινί ξπζκνί αλάπηπμεο (ηεο ηάμεο ηνπ 6% ηελ δηεηία ) θαη ε δηαξθήο εμσζηξέθεηα ηεο βνπιγαξηθήο νηθνλνκίαο. Αλαιπηηθφηεξα: Β-36

37 Πεγή: Παγθφζκηα Σξάπεδα Ι.1.4. Δπιτειρημαηικό Περιβάλλον Γσναηόηηηες επιτειρημαηικής ζσνεργαζίας ελληνικών ΜΜΔ με ανηίζηοιτες βοσλγαρικές H Βνπιγαξία είλαη ρψξα ζεκαληηθήο επέθηαζεο ηεο ειιεληθήο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ηα ηειεπηαία ρξφληα. Σν γεγνλφο απηφ απνδεηθλχεηαη ηφζν ζε φξνπο δηκεξνχο εκπνξίνπ φζν θαη πινπνίεζεο άκεζσλ ειιεληθψλ επελδχζεσλ ζηελ ελ ιφγσ ρψξα. χκθσλα κε ηα επίζεκα βνπιγαξηθά ζηνηρεία, ηα ειιεληθά επελδπκέλα θεθάιαηα θαηά ηελ πεξίνδν θαηαιακβάλνπλ ηε δεχηεξε ζέζε κεηαμχ ησλ μέλσλ άκεζσλ επελδχζεσλ κε ζπλνιηθφ χςνο επελδεδπκέλνπ θεθαιαίνπ 1,09 δηο δνι. ΗΠΑ (κε πξψηε ηελ Απζηξία κε 1,86 δηο δνι. US$ θαη ηξίηε ηε Γεξκαλία κε 916,2 εθαη. δνι. ΗΠΑ). Οη ελεξγέο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο αλέξρνληαη ζε θαη έρνπλ δεκηνπξγήζεη πνιιέο ρηιηάδεο ζέζεσλ εξγαζίαο. Β-37

38 Γηάγξακκα Ι-2: Διιεληθέο Δπελδχζεηο ζηελ Βνπιγαξία (ε εθαη. ) * 2007* Πεγή: Δζληθή Σξάπεδα Βνπιγαξίαο, Δπεμεξγαζία: Γξαθείν ΟΔΤ φθηαο Σε κεξίδα ηνπ ιένληνο ζηνπο ηνκείο πνπ θαιχπηνπλ νη ειιεληθέο επελδχζεηο θαηαιακβάλνπλ νη ηξαπεδηθέο ππεξεζίεο (κε ηνπο πέληε νκίινπο δει. Δζληθή, Eurobank, Πεηξαηψο, Alpha θαη Δκπνξηθή λα πεξηιακβάλνπλ ην 29% ηνπ ζπλνιηθνχ ηξαπεδηθνχ ελεξγεηηθνχ ζηελ ρψξα), νη ηειεπηθνηλσλίεο (Globul-Cosmote), νη βηνκεραληθέο επηρεηξήζεηο (ραιπβνπξγία, ηζηκέληα, ηξφθηκα-πνηά, αλαςπθηηθά-λεξφ ελδχκαηα-ππνδήκαηα-αμεζνπάξ, νηθνδνκηθά πιηθά, παινπξγία), νη θαηαζθεπέο, ην εκπφξην, ε παξνρή ππεξεζηψλ ζε επηρεηξήζεηο (δηαθήκηζε, ινγηζηηθέο ππεξεζίεο, ππεξεζίεο ζπκβνχινπ, λνκηθέο, πιεξνθνξηθήο), εθδφζεηο, ηειεφξαζε θιπ. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη νη επίζεκα θαηαρσξεκέλεο βνπιγαξηθέο εηαηξείεο ειιεληθψλ ζπκθεξφλησλ αλέξρνληαη ζηηο πεξίπνπ, σζηφζν νη πεξηζζφηεξεο εμ απηψλ έρνπλ ζπζηαζεί πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαηνπνηεζεί αγνξά γεο, ηελ νπνία ζχκθσλα κε ην βνπιγαξηθφ λφκν κπνξνχλ λα πξαγκαηνπνηνχλ αιινδαπνί κφλν κέζσ λνκηθψλ θαη φρη θπζηθψλ πξνζψπσλ 8. Σα βαζηθφηεξα ζπκπεξάζκαηα γηα ηηο θπξηφηεξεο εμειίμεηο ηνπ νηθνλνκηθνχ θαη επηρεηξεκαηηθνχ πεξηβάιινληνο ζηελ ρψξα (2007) ζπλνςίδνληαη ζηε ζπλέρεηα: 1. Ζ βνπιγαξηθή νηθνλνκία αθνινχζεζε ην 2007 πξψην έηνο σο κέινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο - πνξεία βειηίσζεο πνιιψλ νλνκαζηηθψλ δεηθηψλ θαη θαηέγξαςε πνιχ πςειή επίδνζε ζηελ αχμεζε ηνπ ΑΔΠ, ην νπνίν δηαηεξείηαη ζε επίπεδα γχξσ ζην 6% εηεζίσο. Παξάιιεια, κεηψζεθε ην επίπεδν ηεο αλεξγίαο θαη απμήζεθαλ εληππσζηαθά νη άκεζεο μέλεο επελδχζεηο. Παξακέλνπλ σζηφζν πξνβιήκαηα ζηνλ πιεζσξηζκφ, ε αλνδηθή ηάζε ηνπ νπνίνπ αλακέλεηαη λα ζπλερηζζεί 8 Πεγή: Γξαθείν ΟΔΤ ζηε φθηα. Απφ ην 2008 ε Κεληξηθή Σξάπεδα ηεο Βνπιγαξία πξνρψξεζε ζηελ δηφξζσζε ησλ ζηνηρείσλ ησλ ΞΑΔ, ηα νπνία πξνήιζαλ απφ ελδειερέζηεξνπο ειέγρνπο κεηαμχ ηξαπεδψλ θαη ινηπψλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ θαη ηεο Κεληξηθήο Αξρήο. Με βάζε ηα λέα δηνξζσκέλα ζηνηρεία ηεο Κεληξηθήο Σξάπεδαο Βνπιγαξίαο, ε Διιάδα θαηαηάζζεηαη ζηελ 3 ε ζέζε ησλ άκεζσλ μέλσλ επελδπηψλ ζηελ Βνπιγαξία ζχκθσλα. Σν 2007 απνηέιεζε έηνο ξεθφξ γηα ηηο ειιεληθέο επελδχζεηο κε 549 εθαη.. Β-38

39 θαη κάιηζηα επηηαρπλφκελε θαη ζην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ εμσηεξηθψλ ζπλαιιαγψλ, ην νπνίν πιένλ δελ θαιχπηεηαη απφ ηηο άκεζεο μέλεο επελδχζεηο. 2. Ζ πνξεία ησλ ειιελνβνπιγαξηθψλ νηθνλνκηθψλ θαη εκπνξηθψλ ζρέζεσλ εμειίρζεθε θαη ην 2007 εμαηξεηηθά θαιά θαη ζεκείσζε ξεθφξ ζε φινπο ηνπο ηνκείο. Πξάγκαηη, ζε φηη αθνξά ζην δηκεξέο εκπφξην, ην 2007 θαηαγξάθεθαλ νη πςειφηεξεο ειιεληθέο εμαγσγέο (αιιά θαη εηζαγσγέο) κε απνηέιεζκα ν φγθνο εκπνξίνπ λα εθηνμεπζεί ζηα 2 δηο - αλ θαη ην εκπνξηθφ πιεφλαζκα κεηψζεθε ιφγσ ηεο ηαρχηεξεο αχμεζεο ησλ εηζαγσγψλ απφ ηηο εμαγσγέο. ρεδφλ φια ηα ειιεληθά πξντφληα εμάγνληαη ή κπνξνχλ λα εμαρζνχλ ζηελ Βνπιγαξία παξά ην γεγνλφο φηη κεγάιεο είλαη θαη νη ειιεληθέο επελδχζεηο ζηε ρψξα, πνιιέο απφ ηηο νπνίεο ζηε βηνκεραλία, κε απνηέιεζκα λα παξάγνπλ ηα πξντφληα πνπ δηαθνξεηηθά ζα κπνξνχζαλ λα εμάγνληαη. Βεβαίσο, ε εγρψξηα παξαγσγή αθφκε δηαζθαιίδεη κηθξφηεξν θφζηνο παξαγσγήο. Κπξηφηεξεο επελδχζεηο θαηαγξάθνληαη ζηνλ ηξαπεδηθφ ηνκέα, ζηηο ππεξεζίεο, ζηελ βηνκεραλία ηξνθίκσλ πνηψλ, ηζηκέληνπ, παινπξγίαο, ελδπκάησλ, ζηηο θαηαζθεπέο θ.ά. Πνιχ θαιή ην 2007 ήηαλ θαη ε πνξεία ηνπ ηνπξηζκνχ αθνχ ε Διιάδα ήηαλ πξψηε ρψξα πξνέιεπζεο ησλ ηνπξηζηψλ πνπ επηζθέθζεθαλ ηελ Βνπιγαξία αιιά θαη πξψηνο ηφπνο πξννξηζκνχ ησλ Βνχιγαξσλ πνπ επηζθέθζεθαλ σο ηνπξίζηεο ην εμσηεξηθφ. 3. Σν επηρεηξεκαηηθφ θιίκα ζηε ρψξα ζχκθσλα ηφζν κε ηηο έξεπλεο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη φζν θαη κε ηηο επελδχζεηο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη - ζπλερίδεη λα βειηηψλεηαη θαη νη πξννπηηθέο είλαη ζεηηθέο. Πξνο ηνχην ζπλέβαιαλ δηάθνξα κεηαξξπζκηζηηθά κέηξα ηεο βνπιγαξηθήο Κπβέξλεζεο, φπσο ηεο θνξνινγίαο, ησλ ηξνπνπνηήζεσλ ηνπ εξγαηηθνχ θψδηθα, ηνπ ζπληαμηνδνηηθνχ, θιπ. Πάλησο, νη αιιαγέο ζηνλ επελδπηηθφ λφκν δελ πξνζέζεζαλ νπζηαζηηθά θάπνην θίλεηξν άμην λα ιεηηνπξγήζεη πξνο ηελ θαηεχζπλζε πξνζέιθπζεο λέσλ επελδχζεσλ πνπ ζε θάζε πεξίπησζε είλαη πςειφηαηεο. Διιεληθή επηρεηξεκαηηθή παξνπζία ζηελ Βνπιγαξία Ζ επέθηαζε ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ ζηε Βνπιγαξία μεθίλεζε λσξίο, ακέζσο κεηά ηελ θαηάξξεπζε ηνπ πξνεγνχκελνπ θαζεζηψηνο ζηελ ρψξα, αιιά ζηα πξψηα ρξφληα παξαηεξήζεθε αθελφο επθαηξηαθή δξαζηεξηφηεηα θαη αθεηέξνπ δηζηαθηηθφηεηα απφ πιεπξάο κεγάισλ επηρεηξήζεσλ λα επεθηαζνχλ ζηελ ηνπηθή αγνξά. Ο ιφγνο ήηαλ απφ ηε κία πιεπξά ε πξνζδνθία εχθνινπ θαη γξήγνξνπ πινπηηζκνχ απφ κηθξνχο Έιιελεο επηρεηξεκαηίεο θαη απφ ηελ άιιε πιεπξά ε έιιεηςε επαξθνχο αλάπηπμεο ηεο νηθνλνκίαο, ε νπνία απνηειεί ην ειάρηζην ερέγγπν γηα ηε ζνβαξνχ κεγέζνπο επέθηαζε ζε κία λέα αγνξά. Πξάγκαηη, ζχκθσλα κε ηα (αλαζεσξεκέλα) επίζεκα βνπιγαξηθά ζηνηρεία εηζξνψλ άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ, απφ ην 1992 κέρξη ην 1999 είραλ επελδπζεί ζηελ Βνπιγαξία κφλν 74,4 εθαη. δνιάξηα, ελψ απφ ην 2000 κέρξη θαη ην 2004 επελδχζεθαλ 960 εθαη. δνιάξηα. Ζ ηεξάζηηα απηή δηαθνξά αληαλαθιά ηφζν ηελ πνξεία αλάπηπμεο (θαη ζηαζεξνπνίεζεο κε ηε βνήζεηα ηνπ ΓΝΣ αιιά θαη ηελ έλαξμε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ γηα ηελ έληαμε ζηελ ΔΔ) ηεο βνπιγαξηθήο νηθνλνκίαο, φζν Β-39

40 θαη ηελ πνηνηηθή δηαθνξά ηνπ ειιεληθνχ επελδπηηθνχ ελδηαθέξνληνο. Απφ ην 2000 μεθηλά ε επνρή ησλ κεγάισλ επελδχζεσλ πνπ ζπλδέζεθαλ επίζεο κε ηε καδηθή θαη επηηπρεκέλε πνξεία ηδησηηθνπνηήζεσλ ζηε Βνπιγαξία αιιά θαη ηε γεληθφηεξε εηζξνή μέλσλ θεθαιαίσλ. Δλψ κέρξη ην 1999 νη ειιεληθέο επελδχζεηο αληηπξνζψπεπαλ πνζνζηφ απφ 0,6 έσο 18,3% (ην 1995 αιιά κε ζχλνιν επελδχζεσλ κφιηο 162,6 εθαη. δνιάξηα), ζηελ πεληαεηία ε ειιεληθή ζπκκεηνρή θπκάλζεθε απφ 6,3% έσο 29,5% (ην πςειφηεξν πνζνζηφ θαηαγξάθεθε ην 2001 κε 240,2 εθαη. δνιάξηα θαη επί ζπλφινπ εηζξνψλ ζηε ρψξα 812,9 εθαη. δνιάξηα, πνπ απνηειεί ηε κεγαιχηεξε εηζξνή ειιεληθψλ θεθαιαίσλ ζηε Βνπιγαξία ζε έλα έηνο). πκπεξαζκαηηθά, απφ ηα παξαπάλσ πξνθχπηεη φηη ε Διιάδα ζπκκεηείρε ελεξγά ζηε δεκηνπξγία θεθαιαίνπ ζηε βνπιγαξηθή νηθνλνκία θαη ζπλέβαιε νπζηαζηηθά ζηελ επηηπρεκέλε ηδησηηθνπνίεζε κεγάισλ θιάδσλ ηεο, φπσο νη ηξάπεδεο, νη ηειεπηθνηλσλίεο, ε βηνκεραλία (ζηδήξνπ, πάινπ, ηξνθίκσλ, πνηψλ, αλαςπθηηθψλ), ν ηνπξηζκφο (μελνδνρεία) θιπ. Χζηφζν, ζεκαληηθφ ρψξν θαηαιακβάλνπλ θαη νη απηνηειείο επελδχζεηο Διιήλσλ επηρεηξεκαηηψλ, δει. εθείλσλ πνπ ίδξπζαλ θαη αλάπηπμαλ επηρεηξήζεηο ζηε Βνπιγαξία ρσξίο νπνηαδήπνηε δηαζχλδεζε κε άιιε δηθή ηνπο εηαηξεία (κεηξηθή ή άιισο ζπλδεφκελε) ζηελ Διιάδα ή αιινχ. ηελ θαηεγνξία απηή εληάζζνληαη, πξψηνλ, εθείλνη νη νπνίνη κεηέθεξαλ ηελ επηρεηξεκαηηθή ηνπο δξαζηεξηφηεηα ζηελ ηνπηθή αγνξά πξνθεηκέλνπ λα εθκεηαιιεπζνχλ θαηά βάζε ην ρακειφ εξγαηηθφ θφζηνο αιιά θαη ηηο επθαηξίεο αλάπηπμεο ηεο αλχπαξθηεο βηνκεραληθήο θαη εκπνξηθήο δνκήο ηεο κεηαθνκκνπληζηηθήο Βνπιγαξίαο, δηαθφπηνληαο ηελ νπνηαδήπνηε επηρεηξεκαηηθή δξάζε είραλ ελδερνκέλσο πξηλ ζηελ Διιάδα. Δδψ αλήθνπλ νη εθαηνληάδεο βηνηερλίεο ελδπκάησλ νη νπνίεο κεηαθφκηζαλ απφ ηε Βφξεηα θπξίσο Διιάδα ζηηο λφηηεο, πιεζηέζηεξεο ζηα ειιελνβνπιγαξηθά ζχλνξα, πεξηνρέο ηεο Βνπιγαξίαο. Γεχηεξε νκάδα Διιήλσλ απηνηειψλ επηρεηξεκαηηψλ είλαη εθείλνη πνπ μεθίλεζαλ ζηε Βνπιγαξία γηα πξψηε θνξά ηελ επηρεηξεκαηηθή ηνπο δξάζε, ή άιιαμαλ ηε κέρξη ηφηε δξαζηεξηφηεηά ηνπο θαη επηδφζεθαλ ζε λέεο. εκαληηθφ ξφιν ζηελ νκάδα ησλ απηνηειψλ Διιήλσλ επηρεηξεκαηηψλ δηαδξακάηηζαλ Έιιελεο πνπ είραλ πξαγκαηνπνηήζεη πξνεγνχκελεο ζπνπδέο ζηελ Βνπιγαξία, γλψξηδαλ ηε ρψξα θαη είραλ ελδερνκέλσο αλαπηχμεη νηθνγελεηαθέο ζρέζεηο. Ζ χπαξμε κεγάισλ ειιεληθψλ επελδχζεσλ έρεη ιεηηνπξγήζεη ζεηηθά θαη γηα ην δηκεξέο εκπφξην. Μφλν ε δξαζηεξηφηεηα ησλ βηνηερληψλ ελδπκάησλ ζπλεηζθέξεη ζε κεγάιν βαζκφ θαη ζηηο ειιεληθέο εμαγσγέο αιιά θαη ζηηο εηζαγσγέο, αθνχ εμάγνληαη κεγάιεο πνζφηεηεο θνκκέλσλ πθαζκάησλ, ξάβνληαη ζηελ Βνπιγαξία θαη επαλεηζάγνληαη ζηελ Διιάδα (παζεηηθή ηειεηνπνίεζε). Ζ ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο απηνχ βεβαίσο δελ κπνξεί λα ζπλερηζηεί θαη κεηά ηελ αλακελφκελε είζνδν ηεο Βνπιγαξίαο ζηελ ΔΔ ελψ έρεη ήδε αξρίζεη λα κεηψλεηαη κε ρξήζε ηνπ ζπζηήκαηνο ηεο ελεξγεηηθήο ηειεηνπνίεζεο (απ επζείαο εμαγσγή κεηά ην ξάςηκν ζηε Βνπιγαξία, ρσξίο επαλεηζαγσγή ζηελ Διιάδα). Ζ αλάγθε επίζεο ζε πξψηεο χιεο νξηζκέλσλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ πνπ αζθνχλ βηνκεραληθή παξαγσγή ζηε Βνπιγαξία Β-40

41 εληζρχεη ηηο ειιεληθέο εμαγσγέο, ελψ βεβαίσο πνιιέο βηνκεραλίεο πξνβαίλνπλ ζε εμαγσγέο ζηελ Διιάδα. Ζ πιένλ πξφζθαηε ηάζε ηνπ ειιεληθνχ θεθαιαίνπ πνπ βξίζθεη ελδηαθέξνλ ζηε Βνπιγαξία πεξηζηξέθεηαη ζηελ παξνρή ππεξεζηψλ πξνο ηηο επηρεηξήζεηο, ηελ ηνπνζέηεζε ζην Υξεκαηηζηήξην ηεο φθηαο αιιά θπξίσο ζηελ θηεκαηαγνξά θαη ηα έξγα ππνδνκήο. Ζ αλάπηπμε ησλ επηρεηξήζεσλ εθηφο απφ ην θαηάιιειν νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ γηα ην νπνίν θξνληίδεη ε εθάζηνηε πνιηηηθή ηνπ θξάηνπο, έρεη αλάγθε θαη απφ ην πιέγκα εθείλν ησλ παξάπιεπξσλ ππεξεζηψλ νη νπνίεο ζα απμήζνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη ζα δηεπθνιχλνπλ ηελ επηηπρή δξάζε ηνπο ζε εζληθφ θαη δηεζλέο επίπεδν. ην πιαίζην απηφ έρεη αξρίζεη λα θαηαγξάθεηαη επελδπηηθφ ελδηαθέξνλ πνπ ήδε πινπνηείηαη ζε θιάδνπο πιεξνθνξηθήο θαη κάιηζηα εμεηδηθεπκέλσλ ππεξεζηψλ πιεξνθνξηθήο, ζε δηαρείξηζε απνζεθψλ θαη δηαλνκέο (logistics), ηαρπκεηαθνξψλ, δηαθήκηζεο, δεκνζίσλ ζρέζεσλ, εθδφζεσλ, ρξεκαηηζηεξηαθψλ εξγαζηψλ θιπ. Ο ηειεπηαίνο θιάδνο ζπζρεηίδεηαη θαη κε ηε ξαγδαία αχμεζε ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ θαη ηεο θεξδνθνξίαο ηνπ Υξεκαηηζηεξίνπ ηεο φθηαο, γεγνλφηα φκσο ηα νπνία έρνπλ θαζαξά θεξδνζθνπηθφ ραξαθηήξα θαη ζε θάζε πεξίπησζε ζα πξέπεη λα αληηκεησπίδνληαη κε κεγάιε πξνζνρή ιφγσ ηνπ βξαρέσο ραξαθηήξα απφδνζήο ηνπο. Ο επφκελνο θιάδνο κε ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ πιένλ γηα ηηο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο είλαη ηα ηερληθά έξγα. Δδψ ζπκπεξηιακβάλνληαη ηφζν ε θαηαζθεπή έξγσλ ππνδνκήο φζν θαη ε αλάπηπμε αθηλήησλ (αγνξά εθηάζεσλ, αλνηθνδνκήζεηο θηηξίσλ θαηνηθίαο, εκπνξηθψλ θαη βηνκεραληθψλ ρξήζεσλ θιπ.). Πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε ήδε ππάξρνπλ ειιεληθέο ηερληθέο εηαηξείεο, νη νπνίεο έρνπλ θεξδίζεη δηεζλείο δηαγσληζκνχο γηα ηελ θαηαζθεπή έξγσλ ππνδνκήο, άιιεο πνπ θαηαζθεπάδνπλ κηθξά ή κεγάια θηίξηα πνιιαπιψλ ρξήζεσλ ελψ ζεκαληηθέο είλαη θαη νη εθηάζεηο πνπ έρνπλ αγνξαζζεί εληφο ζρεδίνπ ή πιεζίνλ ηεο φθηαο θπξίσο, κε ζθνπφ ηελ εθκεηάιιεπζή ηνπο γηα νηθηζηηθνχο ζθνπνχο. Απφ ηελ αλσηέξσ επηζθφπεζε ηεο δξάζεο ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ ζηε Βνπιγαξία πξνθχπηεη ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν νηθνλνκίεο έρνπλ ζε κεγάιν βαζκφ νινθιεξσζεί κε ζεηηθά απνηειέζκαηα θαη γηα ηηο δχν, ηφζν ζε ζπλνιηθφ (καθξννηθνλνκηθφ) φζν θαη ζε επίπεδν επηρεηξήζεσλ. Ζ έληαμε ηεο Βνπιγαξίαο ζηελ ΔΔ έρεη επηπηψζεηο ζεηηθέο θαη αξλεηηθέο ηφζν ζην εκπφξην φζν θαη ζηηο επελδχζεηο. ην εκπφξην κεηψλεη εθείλεο ηηο εμαγσγέο ηεο Διιάδνο νη νπνίεο απνηεινχζαλ κέξνο εθαξκνγήο ηνπ ζπζηήκαηνο ηεο παζεηηθήο ηειεηνπνίεζεο ελψ θαη αληίζηνηρεο εηζαγσγέο ζα κεησζνχλ. Χζηφζν, ε θπζηνινγηθή άλνδνο ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ζα δεκηνπξγήζεη λέεο αγνξέο γηα πνιιά ειιεληθά πξντφληα πςειήο πνηφηεηαο θαη ηηκήο ηα νπνία, ελδερνκέλσο, δελ κπνξνχζαλ λα εμαζθαιίζνπλ κέρξη ηψξα κεξίδηα ηεο ηνπηθήο αγνξάο. Αιιά ε αχμεζε ηεο επεκεξίαο αλ θαη ζα δεκηνπξγήζεη δήηεζε γηα λέα πξντφληα ηαπηφρξνλα ζα απνηειέζεη θαη αλαζηαιηηθφ παξάγνληα γηα ηηο επελδχζεηο ζην βαζκφ πνπ απηέο πξαγκαηνπνηνχληαλ θπξίσο γηα λα εθκεηαιιεπζνχλ ην ρακειφ θφζηνο παξαγσγήο. Αληίζεηα, εθείλεο νη επελδχζεηο νη νπνίεο παξάγνπλ πξντφληα ηα νπνία κπνξνχλ λα πξνζαξκφδνληαη ζην θαηαλαισηηθφ πξφηππν δελ αλακέλεηαη λα αληηκεησπίζνπλ πξφβιεκα ελψ, αληηζέησο, ζα ηνπο πξνζθεξζνχλ κεγαιχηεξεο αγνξέο. Σέινο, νη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο ζα αληηκεησπίζνπλ πηζαλφλ εκπφδηα εηζφδνπ ζηελ αγνξά Β-41

42 φηαλ ζα έρνπλ επηηεπρζεί ηέηνηα επίπεδα αλάπηπμεο ηεο νηθνλνκίαο, ηα νπνία ζα δηακνξθψλνπλ επίπεδν επεκεξίαο θαη θαηαλαισηηθνχ πξνηχπνπ αληίζηνηρν άιισλ αλαπηπγκέλσλ (θνηλνηηθψλ ή κε) νηθνλνκηψλ, φπνπ ηα ειιεληθά πξντφληα δελ κπνξνχλ λα επηβηψλνπλ δηφηη δελ είλαη «αληαγσληζηηθά». Δπνκέλσο, ε ειιεληθή επηρεηξεκαηηθή θνηλφηεηα είηε ηεο Διιάδνο είηε ηεο Βνπιγαξίαο πξέπεη λα αληηκεησπίδεη ηε βνπιγαξηθή αγνξά κε δηάζεζε πξνζαξκνγήο αθνχ εληφο νιίγσλ εηψλ (νπζηαζηηθά) ζα απνηειεί, φρη κία εχθνιε βαιθαληθή αγνξά φπνπ «φηη θέξνπκε πσιείηαη» αιιά κία επξσπατθή αγνξά πςειψλ πξνηχπσλ κε έληνλν εζσηεξηθφ (ιφγσ ηεο ζεκαληηθήο εζσηεξηθήο θεθαιαηαθήο ζπζζψξεπζεο) αιιά θαη εμσηεξηθφ (ιφγσ ησλ ξαγδαίσλ άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ ζε φινπο ηνπο ηνκείο) αληαγσληζκφ θαη κάιηζηα κε ηζρπξφ ην θνηλσληνινγηθφ θαηλφκελν ακθηζβήηεζεο, ηφζν απφ ην νξγαλσκέλν θξάηνο φζν θαη απφ ηνλ βνπιγαξηθφ ιαφ σο θαηαλαισηή. Γπλαηφηεηεο επηρεηξεκαηηθήο ζπλεξγαζίαο ειιεληθψλ ΜΜΔ κε αληίζηνηρεο βνπιγαξηθέο Ο φγθνο εκπνξίνπ Διιάδαο Βνπιγαξίαο αλήιζε ζην ηζηνξηθφ ξεθφξ ησλ 2 δηο Δπξψ. Δμαηξεηηθφ ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ην γεγνλφο φηη απφ ηελ αλάιπζε ησλ επηκέξνπο ζηνηρείσλ θαηεγνξία πξντφλησλ πξνθχπηεη φηη νη πξψηεο 50 εμαγψγηκεο θαηεγνξίεο ειιεληθψλ πξντφλησλ θαιχπηνπλ κφλν ην 48,6% ησλ ζπλνιηθψλ ειιεληθψλ εμαγσγψλ ηεο Διιάδνο ζηελ Βνπιγαξία γηα ην Η παξαηήξεζε απηή ππνγξακκίδεη ην γεγνλφο ηνπ κεγάινπ πιήζνπο ησλ ειιεληθψλ πξντφλησλ (σο αλεμάξηεησλ πξντφλησλ) πνπ εμάγνπκε ζηελ Βνπιγαξία, κέρξη ηνπ ζεκείνπ λα κπνξεί θαλείο λα ηζρπξηζζεί φηη ζηε βνπιγαξηθή αγνξά ππάξρεη ρψξνο γηα φια ηα ειιεληθά πξντφληα, θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο ή επνρηαθά. Έηζη θαζίζηαηαη ελδερνκέλσο θαη άλεπ λνήκαηνο ε πξνζπάζεηα εληνπηζκνχ ησλ νκάδσλ εθείλσλ πνπ «δχλαληαη» λα εμαρζνχλ ζηελ Βνπιγαξία. Σν κφλν πνπ νη Έιιελεο επηρεηξεκαηίεο θαινχληαη λα αλαπηχμνπλ είλαη νη ζσζηέο επαθέο κε ηνπο Βνχιγαξνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο θαη ν ζεβαζκφο ησλ θαλφλσλ πνπ επηβάιινπλ νη ζπλζήθεο αληαγσληζκνχ ζε κηα ηαρέσο αλαπηπζζφκελε δπηηθνχ ηχπνπ πιένλ αγνξά. Δθείλν πνπ πξέπεη λα ππνγξακκηζζεί επίζεο είλαη ε αλάγθε δηαηήξεζεο θαη επέθηαζεο ησλ θαιψλ ζπλζεθψλ πνπ απνιακβάλνπλ ηα ειιεληθά πξντφληα ζηελ βνπιγαξηθή αγνξά, ψζηε λα εμαθνινπζνχλ λα απνδίδνπλ θαξπνχο φζεο επηρεηξεκαηηθέο ελέξγεηεο έρνπλ θεθαιαηνπνηεζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα. Αμηνζεκείσην επίζεο είλαη ην γεγνλφο φηη απφ ηηο 50 πξψηεο εμαγψγηκεο θαηεγνξίεο ειιεληθψλ πξντφλησλ, νη 25 θαηαιακβάλνπλ ηελ 1 ε ζέζε ζηελ εηζαγσγηθή βνπιγαξηθή αγνξά θαηαιακβάλνληαο πνζνζηά πνπ θζάλνπλ κέρξη θαη ζην 100%. χκθσλα κε πξφζθαηε έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνίεζε ζην Βηνηερληθφ Δπηκειεηήξην Θεζζαινλίθεο κε αθνξκή ηελ παξνπζία Δπηρεηξεκαηηθνχ Οδεγνχ γηα ηελ επηρεηξεκαηηθή αλάπηπμε θαη ζπλεξγαζία Διιάδαο-Βνπιγαξίαο (Μάηνο 2008), δηαπηζηψζεθε φηη ην 50% Β-42

43 ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ φζν θαη ην 55% ησλ βνπιγαξηθψλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ έξεπλα, ζέιεη λα δηεηζδχζεη ζηηο αληίζηνηρεο αγνξέο. Καη απφ ηηο δχν πιεπξέο δειεαζηηθνί ηνκείο γηα επέθηαζε εθηφο ζπλφξσλ ραξαθηεξίδνληαη ε έλδπζε θαη νη θαηαζθεπέο. Πεξίπνπ ην 15% ησλ επηρεηξήζεσλ θαη απφ ηηο δχν πιεπξέο ησλ ζπλφξσλ δήισζε φηη έρεη αλαπηχμεη θάπνηαο κνξθήο δηαζπλνξηαθή ζπλεξγαζία. ΣΟ 40% ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ ηνπ δείγκαηνο ζπλεξγάδνληαη κε επηρεηξήζεηο ζηε Βνπιγαξία πνπ έρνπλ ηελ έδξα ηνπο ζηε φθηα θαη αληίζηνηρα νη κηζέο πεξίπνπ βνπιγαξηθέο ζπλεξγάδνληαη κε επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ έδξα ηελ Αζήλα. Ι.2. Ρνπκαλία Ι.2.1. Γιπλωμαηικές και Πολιηικές τέζεις Οη δχν ρψξεο έρνπλ ππνγξάςεη ζεκαληηθέο δηκεξείο ζπκθσλίεο θαηά ηα ηειεπηαία 15 έηε, νη νπνίεο αθνξνχλ ζπλεξγαζία ζηελ επηζηήκε θαη ηελ ηερλνινγία, πεληαεηέο πξνγξάκκαηνο αλαπηπμηαθήο ζπλεξγαζίαο ( ), δηθαζηηθή αξσγήο επί αζηηθψλ θαη πνηληθψλ ζεκάησλ, θ.α. H Διιάδα δηαηεξεί Πξεζβεία ζην Βνπθνπξέζηη, Γεληθφ Πξνμελείν ζηελ ίδηα πφιε θαζψο θαη Γεληθφ Πξνμελείν ζηελ Κσζηάληδα. ε επίπεδν πνιηηηθψλ ζρέζεσλ, Διιάδα θαη Ρνπκαλία ζπλεξγάδνληαη παξαδνζηαθά ζην πιαίζην ησλ πεξηθεξεηαθψλ νξγαληζκψλ θαη πξσηνβνπιηψλ: ελεξγή ζπλεξγαζία ησλ δχν ρσξψλ ζηνλ ΟΑΔ, ηε Γηαδηθαζία πλεξγαζίαο Ν.Α. Δπξψπεο ( Γηαβαιθαληθή πλεξγαζία, SEECP ), ζην SECI θαη ζηνλ Οξγαληζκφ Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο Δπμείλνπ Πφληνπ (ΟΔΠ). Σν επίπεδν ησλ δηκεξψλ ζρέζεσλ βξίζθεηαη ζε εμαηξεηηθφ ζεκείν, θαζψο ε Διιάδα είλαη απφ ηηο ρψξεο νη νπνίεο ππνζηήξημαλ κε νπζηαζηηθφ ηξφπν, ηφζν ηελ έληαμε ηεο Ρνπκαλίαο ζην ΝΑΣΟ φζν θαη ηελ έγθαηξε νινθιήξσζε ησλ εληαμηαθψλ ηεο δηαπξαγκαηεχζεσλ κε ηελ Δ.Δ. ( ε 5 ε ρψξα-κέινο ηεο ΔΔ θαη ε 1 ε απφ ηα παιαηά κέιε). ήκεξα εθηηκάηαη φηη ππάξρνπλ πεξί ηνπο νκνγελείο ζε νιφθιεξε ηε Ρνπκαλία. Ι.2.2. Γιμερείς Οικονομικές τέζεις Καηά ην 2007 νη ειιεληθέο εμαγσγέο πξνο ηελ Ρνπκαλία παξνπζίαζαλ ξαγδαία αχμεζε ηεο ηάμεο ηνπ 30% (774 εθαη. Δπξψ) ελψ νη εηζαγσγέο αλήιζαλ ζε 536 εθαη. Δπξψ (αχμεζε θαηά 6,1%) γεγνλφο πνπ κεηαθξάδεηαη ζε εκπνξηθφ πιεφλαζκα 238,7 εθαη. Δπξψ. Η ξαγδαία αχμεζε ησλ ειιεληθψλ εμαγσγψλ θαηαηάζζεη ηελ Ρνπκαλία ζηελ 6 ε ζεκαληηθφηεξε ρψξα πξννξηζκφ παγθνζκίσο ησλ ειιεληθψλ πξντφλησλ θαηά ην Β-43

44 Πίλαθαο Ι-8: Γηκεξέο εκπφξην Διιάδα Ρνπκαλία Γεωγπαυικέρ πεπιοσέρ (ποσά σε εκατ. Εςπώ) Ε ξ α γ ω γ έ ρ % Μεταβολή % ύνθεση / Τ Ν Ο Λ Ο , ,7 4,0% 100,0% 100,0% ΒΑΛΚΑΝΗΑ 3.203, ,8 16,0% 18,7% 16,7% Ρνπκαλία 774,7 595,8 30,0% 4,5% 3,6% Γεωγπαυικέρ πεπιοσέρ (ποσά σε εκατ. Εςπώ) Ε ι σ α γ ω γ έ ρ % Μεταβολή % ύνθεση / Τ Ν Ο Λ Ο , ,7 9,4% 100,0% 100,0% ΒΑΛΚΑΝΗΑ 1.976, ,6 11,8% 3,6% 3,5% Ρνπκαλία 536,0 505,3 6,1% 1,0% 1,0% ΔΜΠΟΡΗΚΟ 238,70 90,50 163% ΗΟΕΤΓΗΟ Πεγή: Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ ΔΤΔ απφ ην ΚΔΔΜ. (Σα ζηνηρεία θαη γηα ηα δχν έηε είλαη πξνζσξηλά). Δθαξκνγή Διιεληθνχ ρεδίνπ Αλαζπγθξφηεζεο Βαιθαλίσλ ην πιαίζην ηνπ Διιεληθνχ ρεδίνπ Οηθνλνκηθήο Αλαζπγθξφηεζεο Βαιθαλίσλ (ΔΟΑΒ), γηα ηε Ρνπκαλία πξννξίδνληαη 70,43 εθαηνκκχξηα επξψ ζε ηηκέο 2002, απφ ηα νπνία ην 79% γηα έξγα επηζήκσο πξνηεηλφκελα απφ ηε Ρνπκαληθή Κπβέξλεζε, ην 20% γηα ηδησηηθέο παξαγσγηθέο επελδχζεηο θαη ην 1% γηα ην Σακείν Μηθξψλ Έξγσλ. Ι.2.3. ηοιτεία Προθίλ ηης τώρας Ζ Ρνπκαλία κε πιεζπζκφ 21,6 εθαη. θαηνίθνπο απνηειεί ηε κεγαιχηεξε ππφ αλάιπζε ρψξα. Σν 2006 παξήγαγε ΑΔΠ αμίαο 121,6 δηο δνι. US$, απμεκέλν θαηά 7,7% ζε ζρέζε κε ην Σν θαηά θεθαιήλ εηήζην εηζφδεκα αλέξρεηαη ζε δνι. US$ ελψ ν πιεζσξηζκφο «έηξεμε» κε ξπζκφ 10,1%. Απφ ηα ζηνηρεία απηά παξαηεξείηαη φηη ε ξνπκαληθή νηθνλνκία βξίζθεηαη ζηα πξψηα ζηάδηα ηεο δηεζλνπνίεζεο ηεο, γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεηαη απφ ηε ζηαδηαθή αχμεζε ησλ φξσλ εκπνξίνπ θαη ηελ αχμεζε ησλ μέλσλ επελδχζεσλ ζηε ρψξα (ζηνηρεία 2006, πεγή: Παγθφζκηα Σξάπεδα). Αλαιπηηθφηεξα: Β-44

45 Πεγή: Παγθφζκηα Σξάπεδα Β-45

46 Ι.2.4. Δπιτειρημαηικό Περιβάλλον Γσναηόηηηες επιτειρημαηικής ζσνεργαζίας ελληνικών ΜΜΔ με ανηίζηοιτες ροσμανικές Ζ Ρνπκαλία εμειίρζεθε, κέζα ζηα ηειεπηαία ρξφληα, ζε έλα ηδηαίηεξα ειθπζηηθφ πξννξηζκφ γηα ηνπο αιινδαπνχο επελδπηέο ιφγσ, κεηαμχ άιισλ, ηνπ κεγέζνπο ηεο αγνξάο ηεο (21,6 εθ. θαηαλαισηέο) θαη ηεο κε πςεινχο ξπζκνχο δπλακηθά εμειηζζφκελεο νηθνλνκίαο ηεο. Ο βαζκφο ειθπζηηθφηεηαο ηεο απμήζεθε ηδηαίηεξα κέζα ζηα 2-3 ρξφληα πξηλ ηελ πιήξε έληαμε ηεο ζηελ ΔΔ, φηαλ πιένλ δηεθάλεη φηη ζχληνκα ζα απνηεινχζε κέξνο ηεο επξσπατθήο εληαίαο εζσηεξηθήο αγνξάο. Μπξνζηά ζηε δηαθαηλφκελε καδηθή εηζξνή μέλσλ επελδχζεσλ, νη ξνπκαληθέο αξρέο απφ κείσζαλ ηνλ θνξνινγηθφ ζπληειεζηή ηφζν επί ησλ εηαηξηθψλ θεξδψλ φζν θαη επί ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ θπζηθψλ πξνζψπσλ ζηα 16% (flat rate) χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο EBRD, ε Ρνπκαλία απνηέιεζε θαηά ην 2006 ηνλ θπξηφηεξν απνδέθηε ησλ άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ κεηαμχ ησλ ρσξψλ ηεο ΝΑ Δπξψπεο κε επελδχζεηο χςνπο 8,6 δηο. US$ Πίλαθαο Ι-9: Άκεζεο Ξέλεο Δπελδχζεηο ζε ρψξεο Βαιθαλίσλ ( ) (ζε US$ εκαη.) ΥΩΡΔ ΡΟΤΜΑΝΗΑ ΒΟΤΛΓΑΡΗΑ ΚΡΟΑΣΗΑ ΔΡΒΗΑ/ΜΑΤΡΟΒ ΒΟΝΗΑ/ΔΡΕΔΓ ΑΛΒΑΝΗΑ πγγμ ΤΝΟΛΟ Πεγή: EBRD, Transition Report (2006) Οη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο, αλάκεζα ηνπο πνιιέο ηξάπεδεο, αλέπηπμαλ ζηε Ρνπκαλία έγθαηξα (ζηηο αξρέο ηεο 10-εηίαο ηνπ 1990) εκπνξηθή θαη επελδπηηθή δξαζηεξηφηεηα θαη δηαζέηνπλ ζήκεξα ηζρπξή βάζε, απνδεηθλχνληαο φηη, έζησ θαη ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, δηαζέηνπλ δηεζλή πξνζαλαηνιηζκφ, ηζρπξή θεθαιαηαθή βάζε θαη εμεηδηθεπκέλα έκπεηξα ζηειέρε ηθαλά λα δηαθξίλνπλ έγθαηξα επθαηξίεο θαη λα ηηο εθκεηαιιεπζνχλ κε επηηπρία. Σα ηειεπηαία ηέζζεξα έηε παξαηεξείηαη ζεκαληηθή αχμεζε ησλ ειιεληθψλ επελδχζεσλ ζηε Ρνπκαλία, παξά ηελ χπαξμε αθφκε αξηζκνχ πξνβιεκάησλ, ηα νπνία ζπλδένληαη θπξίσο κε δνκηθέο δπζρέξεηεο γξαθεηνθξαηηθνχ ραξαθηήξα. Οη θιάδνη πνπ ζπγθεληξψλνπλ ην ειιεληθφ επελδπηηθφ ελδηαθέξνλ εθηείλνληαη ζε επξχ θάζκα νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο: ηξαπεδηθφο ηνκέαο, ηειεπηθνηλσλίεο, ζπκβνπιεπηηθέο θαη ρξεκαηννηθνλνκηθέο ππεξεζίεο, θαηαζθεπέο, ηξφθηκα-πνηά, λαπηηιηαθά, θισζηνυθαληνπξγία, πιεξνθνξηθή, αζθάιεηεο, είδε ζπζθεπαζίαο, πιαζηηθά, θαξκαθεπηηθά θαη θαιιπληηθά. Β-46

47 Με βάζε ηα πην πξφζθαηα δηαζέζηκα ζηνηρεία, ε Διιάδα απνηειεί ηνλ 9 ν ζεκαληηθφηεξν επελδπηή κε 509,3 εθαη. (ζηνηρεία Ηνπιίνπ 2006) 9, κε 3,404 θαηαγεγξακκέλεο επηρεηξήζεηο ειιεληθψλ ζπκθεξφλησλ ζηε Ρνπκαληθή Τπεξεζία Δκπνξηθνχ Μεηξψνπ θαη ζπλνιηθφ επελδπκέλν ειιεληθφ θεθάιαην 3 δηο επξψ. Δπίζεο, ε Διιάδα απνηειεί ηε 2 ε ηξαπεδηθή δχλακε ζηε ρψξα κε παξνπζία 7 ειιεληθψλ ηξαπεδψλ πνπ παξέρνπλ ην 15,4% ησλ ρνξεγήζεσλ κε 266 θαηαζηήκαηα θαη πεξηζζφηεξνπο απφ 6,000 εξγαδνκέλνπο. Καηαλνκή Διιεληθψλ ΞΑΔ αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο Ληαληθφ εκπφξην 3,5% Υνλδξηθφ εκπ φξην 23,3% Καηαζθεπέο 7,5% Γεσξγία 4,2% Βηνκεραλία 27,7% Τπεξεζίεο (θπξίσο ηειεπηθνηλσλίεο) 31,4% Πεγή: Γξαθείν ΟΔΤ Βνπθνπξεζηίνπ Ζ Ρνπκαλία δηαζέηεη λνκνζεζία ελζάξξπλζεο θαη πξνζηαζίαο ηφζν ησλ ακέζσλ φζν θαη έκκεζσλ επελδχζεσλ ζηελ ρψξα. εκεηψλεηαη σζηφζν φηη απφ έρεη ιήμεη ε ηζρχο ηνπ παιαηνχ επελδπηηθνχ λφκνπ (332/2001), ελψ ε ξνπκαληθή Κπβέξλεζε πξνσζεί εδψ θαη κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα λέα βειηησκέλε λνκνζεζία, ε νπνία ζα δίλεη έκθαζε ζηελ πξνζέιθπζε κεγάινπ κεγέζνπο μέλσλ επελδχζεσλ, κε θαηεχζπλζε θπξίσο ηε ξνπκαληθή πεξηθέξεηα, θαη ζε ηνκείο φπσο ε δεκηνπξγία ππνδνκψλ, ε πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία, ε έξεπλα θαη αλάπηπμε, ε εθπαίδεπζε θαη αμηνπνίεζε εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Ζ ελ ιφγσ λνκνζεζία αλακέλεηαη λα είλαη πιήξσο ελαξκνληζκέλε κε ηελ θνηλνηηθή λνκνζεζία πεξί θξαηηθψλ εληζρχζεσλ. Οη μέλνη επελδπηέο απνιακβάλνπλ ησλ ίδησλ δηθαησκάησλ κε ηνπο εγρψξηνπο επελδπηέο. Γεληθά ηα ζρεηηθά δηθαηψκαηα ησλ μέλσλ επελδπηψλ κπνξνχλ λα ζπλνςηζζνχλ ζηα εμήο: - Διεπζεξία πξαγκαηνπνίεζεο επέλδπζεο ζε νπνηαδήπνηε κνξθή θαη ζε νπνηνλδήπνηε θιάδν επηηξέπεηαη απφ ην Ρνπκαληθφ δίθαην, - Ηζφηεηα κεηαρείξηζεο κε ηνπο Ρνπκάλνπο επελδπηέο, - Δγγπήζεηο πξνζηαζίαο ηεο ηδηνθηεζίαο, 9 Πεγή: Γξαθείν ΟΔΤ ζην Βνπθνπξέζηη Β-47

48 - Γηθαίσκα εθκεηάιιεπζεο θνξνινγηθψλ θαη ηεισλεηαθψλ πξνλνκίσλ ζχκθσλα κε ηνπο φξνπο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο ηνπ Ρνπκαληθνχ δηθαίνπ, - Γηθαίσκα ηδηνθηεζίαο ζε θηλεηά θαη αθίλεηα, - Γηθαίσκα επηινγήο δηθαζηηθήο ή δηαηηεηηθήο δηθαηνδνζίαο γηα δηαθνξέο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ επέλδπζή ηνπο. Ζ Ρνπκαλία είλαη ζπκβαιιφκελε ζηελ πλζήθε γηα ηελ Αλαγλψξηζε θαη Δθηέιεζε Αιινδαπψλ Γηαηηεηηθψλ Απνθάζεσλ ηεο Νέαο Τφξθεο (1958). Ζ Ρνπκαλία έρεη ππνγξάςεη 80 ζπλζήθεο απνθπγήο δηπιήο θνξνινγίαο θαη ακνηβαίαο πξνζηαζίαο επελδχζεσλ. Μεηαμχ ησλ ρσξψλ κε ηηο νπνίεο έρνπλ ππνγξαθεί παξφκνηεο ζπλζήθεο είλαη θαη ε Διιάδα. Αιιά θαη ζε επίπεδν δηκεξνχο εκπνξίνπ νη ζρέζεηο κεηαμχ ησλ δχν ρσξψλ εμειίζζνληαη ζε πνιχ ηθαλνπνηεηηθά επίπεδα. Όπσο αλαθέξζεθε, νη ειιεληθέο εμαγσγέο ην 2007 ζεκείσζαλ ζεκαληηθή αχμεζε (30%) θαη αλήιζαλ ζε 775 εθαη. Δπξψ. Αληίζηνηρα θαη ε Διιάδα ζπληζηά ζεκαληηθφ εκπνξηθφ εηαίξν γηα ηελ Ρνπκαλία θαζψο θαηαηάζζεηαη ζηελ 14ε ζέζε κεηαμχ ησλ θπξηνηέξσλ πειαηψλ ησλ ξνπκαληθψλ πξντφλησλ. Οη θπξηφηεξεο θαηεγνξίεο ειιεληθψλ πξντφλησλ πνπ εμήρζεζαλ ζηελ Ρνπκαλία ην 2006 θαη νη νπνίεο θαιχπηνπλ ην 92,6% ηνπ ζπλφινπ ησλ ειιεληθψλ εμαγσγψλ πξνο Ρνπκαλία ήηαλ (ζχκθσλα κε ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ηεο Δ..Τ.Δ. ) νη θάησζη : Βαζηθά κέηαιια θαη πξντφληα κεηάιισλ (ην πνζνζηφ ζπκκεηνρήο επί ηεο ζπλνιηθήο αμίαο ησλ ειιεληθψλ εμαγσγψλ πξνο Ρνπκαλία ην 2006 ήηαλ 22,2% έλαληη 19,5% ην 2005) Μεραλήκαηα / ζπζθεπέο (πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ην 2006 :20,9% έλαληη 18,8% ην 2005 ) Τιηθφ κεηαθνξψλ θαη νρήκαηα (πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ην 2006 :9,1% έλαληη 6,3% ην 2005) Πιαζηηθά (πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ην 2006 :8,8% έλαληη 9,8% ην 2005) Υεκηθά (πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ην 2006 :7,9% έλαληη 9,8% ην 2005) Κισζηνυθαληνπξγηθά θαη ελδχκαηα (πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ην 2006 :7,8% έλαληη 10,9% ην 2005) Οξπθηά θαη κεηαιιεχκαηα (πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ην 2006 :7,4% έλαληη 6,6% ην 2005) Φξνχηα θαη ιαραληθά (πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ην 2006 : 4,4% έλαληη 6% ην 2005) Δπεμεξγαζκέλα ηξφθηκα, πνηά θαη θαπλφο (πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ην 2006 :4,1% έλαληη 4,3% ην 2005) Β-48

49 Πίλαθαο Ι-10: Διιεληθέο εμαγσγέο πξνο Ρνπκαλία αλά πξντφλ % ΚΩΓΙΚΟ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΑΞΙΑ (2006) ΑΞΙΑ (2007) κεηαβνιή Δπηβαηηθά νρήκαηα ,6% Λάδηα απφ πεηξέιαην ή αζθαιηνχρα νξπθηά, θαηεξγαζκέλα ,6% Καηαζθεπέο & κέξε απηψλ απφ αινπκίλην ,5% Καηαζθεπέο & κέξε απηψλ απφ ρπηνζίδεξν / ζίδεξν / ράιπβα ,7% Νηηξηθφ νμχ, ληηηξνζεητθά νμέα Σεξάζηηα αχμεζε Δζπεξηδνεηδή, λσπά ή μεξά ,0% σιήλεο απφ ραιθφ ,9% Άιιεο πιάθεο, θχιια, κεκβξάλεο θιπ., απφ πιαζηηθέο χιεο (κε θπςειψδεηο) ,6% Ορήκαηα γηα κεηαθνξά εκπνξεπκάησλ ,1% Βεξίθνθα, θεξάζηα, ξνδάθηλα, δακάζθελα, λσπά ,7% Πνιπαθεηάιεο, πνιπαηζέξεο, πνιπεζηέξεο, ζε αξρηθέο κνξθέο ,4% Ράβδνη & είδε θαζνξηζκέλεο κνξθήο απφ αινπκίλην ,1% Μεραλέο & ζπζθεπέο ηερλεηνχ θιίκαηνο ,3% Λαραληθά παξαζθεπαζκέλα / δηαηεξεκέλα ,2% Πιαηέα πξντφληα έιαζεο απφ ζίδεξν / ράιπβα, επηζηξσκέλα κε άιιν κέηαιιν ή επελδπκέλα ,9% Ορήκαηα εηδηθψλ ρξήζεσλ ,3% Φπγεία, θαηαςχθηεο θαη ζπλαθήο εμνπιηζκφο ,7% Μέξε & εμαξηήκαηα κεραλψλ γξαθείνπ ,4% χξκαηα, θαιψδηα, αγσγνί κε ειεθηξηθή κφλσζε ,1% Πιαζηηθά είδε κεηαθνξάο / ζπζθεπαζίαο ,2% Άιιεο πιάθεο, θχιια, κεκβξάλεο θιπ., απφ πιαζηηθέο χιεο (ζπκπ. θπςεισδψλ) ,2% Πνιπκεξή ζηπξνιίνπ ζε αξρηθέο κνξθέο ,5% ΤΝΟΛΟ ΔΞΑΓΩΓΩΝ ΤΠΟ ΔΞΔΣΑΗ ΚΑΣΗΓΟΡΙΩΝ ΠΡΟΪΟΝΣΩΝ ,3% ΠΟΟΣΟ ΔΠΙ ΤΝΟΛΟΤ ΔΛΛ. ΔΞΑΓΩΓΩΝ ΔΣΟΤ ΠΡΟ ΡΟΤΜΑΝΙΑ 37,9% 55,2% Πεγή: ΔΤΔ. Ζ αλάπηπμε ηεο ξνπκαληθήο νηθνλνκίαο έρεη ζηαζεξνπνηεζεί ζε πςειά επίπεδα θαη θπκαίλεηαη θαηά ηελ ηειεπηαία 5εηία ζην 6,3%. Ζ απμεκέλε δήηεζε θαηαλαισηηθψλ αγαζψλ θαη κεραλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ γηα επελδχζεηο δελ κπνξεί λα θαιπθζεί απφ ηελ εγρψξηα παξαγσγή κε απνηέιεζκα ηε ξαγδαία αχμεζε ησλ εηζαγσγψλ 10. Ηδηαίηεξε αλαθνξά πξέπεη λα γίλεη θαη ζηα πιενλεθηήκαηα πνπ αλαδχνληαη γηα ηηο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο κεηά θαη απφ ηελ πιήξε έληαμε ηεο Ρνπκαλίαο ζηελ ΔΔ (κεηά ηελ ): - Μεηά ηελ πιήξε έληαμε ηεο Ρνπκαλίαο θαη Βνπιγαξίαο ε Διιάδα απνθηά γηα πξψηε θνξά θνηλά ρεξζαία ζχλνξα κε ηελ ΔΔ - ην εκπφξην κεηαμχ Διιάδαο Ρνπκαλίαο (φπσο θαη Διιάδαο Βνπιγαξίαο) ηζρχνπλ πιένλ νη θαλφλεο ηεο ΔΝΗΑΗΑ ΑΓΟΡΑ 10 Οη ξνπκαληθέο εηζαγσγέο ην 2006 αλήιζαλ ζε 40,7 δηο Δπξψ έλαληη 32,5 δηο Δπξψ ην 2005 (αχμεζε 25%). Πεγή: Ρνπκαληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία. Β-49

50 - Ζ γεηηνληθή αγνξά ηεο Ρνπκαλίαο είλαη γηα ηηο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο πιένλ «εζσηεξηθή» αγνξά. Ζ θαηά 22,6 εθ. θαηαλαισηέο δηεχξπλζε ηνπ κεγέζνπο ηεο «εζσηεξηθήο» αγνξάο θαη ε αλακελφκελε αχμεζε ηεο δήηεζεο γηα ειιεληθά πξντφληα επηηξέπεη ζηηο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο ηελ εθκεηάιιεπζε ησλ νηθνλνκηψλ θιίκαθαο. - Οη βειηησκέλεο νηθνλνκίεο θιίκαθαο ζπκβάιινπλ θαη ζηελ πξνζέιθπζε λέσλ μέλσλ επελδπηψλ ζηελ Διιάδα. - Γελ ρξεηάδνληαη πιένλ νη ππεξεζίεο εθηεισληζηψλ, ην ζρεηηθφ θφζηνο κεδελίδεηαη - Με ηε κείσζε ησλ γξαθεηνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη ηνπ θφζηνπο δηεπθνιχλεηαη ηδηαίηεξα ε έμνδνο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ (ΜΜΔ) ζηελ αγνξά ηεο Ρνπκαλίαο - Έλα θνξηεγφ απφ ηελ Διιάδα (ρσξίο λα ρξεηάδεηαη πηα ηελ γλσζηή θάξηα δηέιεπζεο) κπνξεί ηαρχηεξα ρσξίο πιένλ ρξνλνβφξνπο δηαζπλνξηαθνχο ηεισλεηαθνχο θαη άιινπο ειέγρνπο (π.ρ. θπηνπαζνινγηθνχο), λα κεηαθέξεη ην θνξηίν ηνπ κέζσ Βνπιγαξίαο απ επζείαο ζηελ ρνλδξεκπνξηθή απνζήθε ή ζην ζεκείν πψιεζεο ζηελ Ρνπκαλία θαη ζε άιιεο θνηλνηηθέο ρψξεο ηεο Κεληξηθήο θαη Γπηηθήο Δπξψπεο πέξα απφ απηή. - Σν θέξδνο ρξφλνπ ζηηο κεηαθνξέο ηζνδπλακεί κε θέξδνο ρξήκαηνο - Γελ ρξεηάδεηαη γηα ηε απειεπζέξσζε ηνπ πξντφληνο ε εθ ησλ πξνηέξσλ θαηαβνιή ΦΠΑ, δελ δεζκεχνληαη ρξήκαηα, άξα ην θφζηνο κεηψλεηαη. - Οη Έιιελεο παξαγσγνί (απηφλνκα ε ζε ζπλεξγαζία κε παξαγσγνχο ζπκπιεξσκαηηθψλ πξντφλησλ) κπνξνχλ πνιχ εχθνια λα δεκηνπξγήζνπλ κηθξέο ή κεγάιεο αιπζίδεο ιηαλεκπνξηθήο δηάζεζεο ησλ πξντφλησλ ηνπο (ή ππεξεζηψλ ηνπο) ζηε Ρνπκαλία δεκηνπξγψληαο παξάιιεια θαη ην αλαγθαίν αληίζηνηρν ζχζηεκα απνζήθεπζεο θαη δηαλνκήο. - Ζ ρξεκαηνδφηεζε απφ ηελ ΔΔ δεκηνπξγεί επθαηξίεο γηα ειιεληθέο θαηαζθεπαζηηθέο εηαηξείεο. - Ζ πξνεληαμηαθή βνήζεηα ηεο ΔΔ πξνο ηε Ρνπκαλία ζπλερίδεηαη κέζα ζηα επφκελα ρξφληα θαη κεηά ηελ έληαμε. Ζ πινπνίεζε πξνγξακκάησλ αμίαο άλσ 500 εθ. παξέρεη πξφζζεηεο επθαηξίεο ζε ειιεληθέο επηρεηξήζεηο. - Ζ ρξεκαηνδφηεζε ηεο Ρνπκαλίαο απφ ηελ ΔΔ κέζα ζην δηάζηεκα αλακέλεηαη φηη ζ αλέιζεη αζξνηζηηθά ζηα 19,6 δηο. ε απηά πξνζηίζεληαη εηζπξάμεηο απφ ηελ ΚΑΠ. - Ζ ειεχζεξε δηαθίλεζε εξγαδνκέλσλ (πξηλ θαη κεηά ηελ κεηαβαηηθή πεξίνδν) ίζσο νδεγήζεη ζηελ έιεπζε πεξηζζνηέξσλ εξγαδνκέλσλ απφ ηελ Ρνπκαλία ζηελ Διιάδα. Απηφ ζα ζπκβάιεη ζηελ θάιπςε ζέζεσλ εξγαζίαο πνπ δελ κπνξνχλ λα θαιπθζνχλ απφ ηνπο Έιιελεο εξγαδνκέλνπο. Σα ζπγθξηηηθά αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα πνπ δηαζέηεη ε ξνπκαληθή νηθνλνκία θαη κπνξνχλ αμηνπνηεζνχλ απφ ηηο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο ζπλνςίδνληαη ζηα εμήο: Υακειφηεξν εξγαηηθφ θφζηνο ζηε Ρνπκαλία Β-50

51 Υακειφο θνξνινγηθφο ζπληειεζηήο γηα επηρεηξήζεηο θαη θπζηθά πξφζσπα : 16% Γηεπθφιπλζε απφθηεζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο Φζελή γε Οη γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο (δει. ίδξπζε εηαηξείαο, εμαζθάιηζε δηαθφξσλ αδεηψλ θιπ.) έρνπλ βειηησζεί ζεκαληηθά. Γελ ππάξρεη ακθηβνιία φηη κε ηελ δεκηνπξγία κηαο λέαο κέζεο ηάμεο, κε δπηηθνεπξσπατθέο θαηαλαισηηθέο ζπλήζεηεο, ε αγνξαζηηθή δχλακε ησλ 22,6 εθ θαηαλαισηψλ ηεο Ρνπκαλίαο ζα απμάλεηαη ζπλερψο. Καηά ζπλέπεηα αλακέλεηαη φηη νη εμαγσγέο ειιεληθψλ πξντφλησλ, θπξίσο θαηαλαισηηθψλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ζα απμάλνληαη γηα πνιιά αθφκε ρξφληα. Γπλαηφηεηεο επηρεηξεκαηηθήο ζπλεξγαζίαο ειιεληθψλ ΜΜΔ κε αληίζηνηρεο ξνπκαληθέο Δίλαη γεγνλφο φηη ηφζν νη επηρεηξεκαηίεο ηεο Διιάδνο φζν θαη εθείλνη ηεο Ρνπκαλίαο έρνπλ αμηνπνηήζεη κέρξη ζήκεξα κφλν έλα κέξνο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ επθαηξηψλ θαη δπλαηνηήησλ πνπ ηνπο πξνζθέξνληαη ζηηο αγνξέο ησλ δχν ρσξψλ. Σα πεξηζψξηα θαη νη δπλαηφηεηεο γηα πεξαηηέξσ εκβάζπλζε θαη αλαβάζκηζε ησλ δηκεξψλ Διιελν-Ρνπκαληθψλ νηθνλνκηθψλ θαη εκπνξηθψλ ζρέζεσλ κεηά ηελ πιήξε έληαμε ηεο Ρνπκαλίαο έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά φρη κφλν ζηνλ ηνκέα ησλ επελδχζεσλ αιιά θαη ζηνλ ηνκέα ησλ «θιαζηθψλ» εκπνξηθψλ αληαιιαγψλ θαζψο θαη ησλ αληαιιαγψλ ππεξεζηψλ. Γεδνκέλνπ φηη θαη νη δχν ρψξεο αλήθνπλ ζηελ ΔΔ ε εθκεηάιιεπζε ησλ επθαηξηψλ είλαη ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο επθνιφηεξε. Σα παξαθάησ ειιεληθά πξντφληα θαη ππεξεζίεο δηαζέηνπλ ζεκαληηθά πεξηζψξηα δηείζδπζεο ζηε ξνπκαληθή αγνξά: δνκηθά πιηθά, λσπά θξνχηα θαη ιαραληθά, θαηεξγαζκέλα ηξφθηκα θαη πνηά (φπσο νη ειηέο, ην παξζέλν ειαηφιαδν ηα θνλζεξβνπνηεκέλα θξνχηα θαη ιαραληθά, κπηζθφηα θαη άιια είδε δαραξνπιαζηηθήο, δπκαξηθά, θχιιν θξνχζηαο, ρπκνί θξνχησλ, θαηεςπγκέλα ηξφθηκα), ξχδη, θνλζέξβεο ςαξηψλ, ςάξηα ηρζπνθαιιηέξγεηαο, κπαραξηθά, ειεθηξνινγηθφ πιηθφ, θαξκαθεπηηθά, θσηηζηηθά, είδε θνπδίλαο, πξντφληα ζπζθεπαζίαο, ηειεπηθνηλσληαθφ πιηθφ, πξντφληα πιεξνθνξηθήο, πξντφληα ζπζθεπαζίαο, πξντφληα ραξηηνχ, πξντφληα θαπλνχ, άιαο θαη κπαραξηθά. Δμππαθνχεηαη φηη ηα ειιεληθά πξντφληα πνπ «θηινδνμνχλ» λα εηζέιζνπλ ζηε ξνπκαληθή αγνξά πξέπεη λα δηαζέηνπλ πςειέο πνηνηηθέο πξνδηαγξαθέο θαη λα πξνζθέξνληαη ζε αληαγσληζηηθέο ηηκέο, δεδνκέλνπ φηη ν αληαγσληζκφο ηφζν ζηελ πνηφηεηα φζν θαη ζηηο ηηκέο είλαη ζθιεξφο. Οη ειιεληθνί νίθνη έρνπλ βέβαηα ην πιενλέθηεκα ηεο γεσγξαθηθήο γεηηλίαζεο (έλα πιενλέθηεκα πνπ σζηφζν δηαζέηεη θαη ε Σνπξθία), ην νπνίν ζα εληζρπζεί φηαλ βειηησζεί πεξαηηέξσ ε νδηθή αξηεξία (πεξί ηα 600 ρικ.) πνπ ζπλδέεη ηελ Διιάδα θαη ηε Ρνπκαλία θαη ε νπνία δηέξρεηαη κέζσ Βνπιγαξίαο. Σν πιενλέθηεκα ηεο γεσγξαθηθήο γεηηλίαζεο ιεηηνχξγεζε ήδε πνιχ ζεηηθά θαη ζηελ πεξίπησζε Β-51

52 ηνπ ηνπξηζκνχ. Μέζα ζην 2007, κεηά ηελ θαηάξγεζε ηεο ζεψξεζεο δηαβαηεξίσλ, ν αξηζκφο ησλ Ρνπκάλσλ πνιηηψλ πνπ πξνηίκεζε ηελ Διιάδα σο πξννξηζκφ δηαθνπψλ πεξίπνπ δηπιαζηάζζεθε έλαληη ηνπ 2006 μεπεξλψληαο ηνπο Ζ απμεκέλε έιεπζε ηνπξηζηψλ απφ ηε Ρνπκαλία ζηελ Διιάδα αλακέλεηαη φηη κεζνπξφζεζκα ζα ζπκβάιεη ζηελ αχμεζε ηεο δήηεζεο νξηζκέλσλ ειιεληθψλ πξντφλησλ (θπξίσο θαηαλαισηηθψλ θαη εηδηθφηεξα ηξνθίκσλ φπσο ειαηφιαδν θαη ειηέο, ςάξηα θιπ), ηα νπνία νη Ρνπκάλνη θαηαλαισηέο έρνπλ γεπζεί θαη εθηηκήζεη θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο παξακνλήο ηνπο ζηελ Διιάδα. Οη επθαηξίεο γηα θεξδνθφξεο επελδχζεηο θαιχπηνπλ έλα επξχ θάζκα δξαζηεξηνηήησλ, φπσο: (1) ηνλ ηνκέα ησλ ηειεπηθνηλσληψλ, (2) ηνλ ηνκέα παξαγσγήο θαη δηαλνκήο ελέξγεηαο, (3) ηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ, (4) ησλ ζπζηεκάησλ απνζήθεπζεο θαη ρνλδξεκπνξηθήο δηαλνκήο πξντφλησλ, δει. Logistics, (5) ηνλ ηξαπεδηθφ ηνκέα θαη ησλ ππεξεζηψλ Leasing, (6) ηνλ ηνκέα ησλ αζθαιηζηηθψλ ππεξεζηψλ, (7) ηνλ ηνκέα ησλ θαηαζθεπψλ, ησλ ηερληθψλ κειεηψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ πεξηβαιινληνινγηθψλ κειεηψλ, (8) ηεο αλάπηπμεο αθηλήησλ γηα ζηέγαζε θαη εκπνξηθή εθκεηάιιεπζε, ηεο δηαρείξηζεο θηηξίσλ, ηεο θαηαζθεπήο θαη δηαρείξηζεο ρψξσλ πάξθηγθ θιπ., (9) ηνλ ηνκέα παξαγσγήο δνκηθψλ πιηθψλ, (10) ηνλ ηνκέα ησλ θισζηνυθαληνπξγηθψλ, ηνπ εηνίκνπ ελδχκαηνο θαη ησλ ππνδεκάησλ, (11) ηνλ ηνπξηζκφ, (12) ηνλ ηνκέα ηεο επεμεξγαζίαο μπιείαο θαη ηεο παξαγσγήο επίπισλ, (13) ηνλ ηνκέα ηεο παξαγσγήο γαιαθηνθνκηθψλ πξντφλησλ, (14) ηνλ ηνκέα ησλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ θαη ηεο θηελνηξνθίαο, (15) ηνλ θιάδν αινπκηλίνπ θαη ηα πξντφληα ηνπ, (16) ησλ πξντφλησλ πιεξνθνξηθήο θαη ησλ εθαξκνγψλ ηεο, (17) ησλ θαξκάθσλ θαη ηαηξηθψλ αλαισζίκσλ θαη ηαηξηθψλ κεραλεκάησλ, (18) ησλ ππεξεζηψλ πγείαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο δεκηνπξγίαο λνζνθνκεηαθψλ κνλάδσλ, (19) ηεο παξνρήο ππεξεζηψλ πξνο ηηο επηρεηξήζεηο (ινγηζηηθψλ, λνκηθψλ, κάξθεηηλγθ, δηαθήκηζεο θιπ), (20) ηεο επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο θαζψο θαη ηεο εθπαίδεπζεο ή επηκφξθσζεο δηεπζπληηθψλ ζηειερψλ κέζνπ θαη αλσηέξνπ επηπέδνπ, (21) ηεο δεκηνπξγίαο ιηαλεκπνξηθψλ αιπζίδσλ πψιεζεο δηαθφξσλ πξντφλησλ, φπσο εηνίκνπ ελδχκαηνο, ππνδεκάησλ, νπηηθψλ εηδψλ, θαιιπληηθψλ, Delikatessen θιπ. Ζ Ρνπκαλία, κεηά ηελ απφ πιήξε έληαμή ηεο ζηελ Δ.Δ., άξρηζε έζησ θαη κε αξγνχο ξπζκνχο λα εηζπξάηηεη ηα πξψηα θνλδχιηα ηφζν απφ δηαξζξσηηθά φζν θαη απφ γεσξγηθά ηακεία. Σν ζχλνιν ησλ θνηλνηηθψλ θνλδπιίσλ πνπ ζα εηζξεχζνπλ ζηε Ρνπκαλία ζηελ πεξίνδν ππνινγίδεηαη φηη ζα αλέιζεη ζε 27,5 δηο. Δπξψ. ηνλ θαησηέξσ πίλαθα παξαηίζεληαη αλαιπηηθά νη ηνκείο, ζηνπο νπνίνπο ζα θαηεπζπλζνχλ νη θνηλνηηθέο ρξεκαηνδνηήζεηο ελψ παξάιιεια εκθαλίδνληαη θαη νη ζπκκεηνρέο ηνπ ξνπκαληθνχ πξνυπνινγηζκνχ θαη ηδησηηθψλ εγρσξίσλ πεγψλ: Β-52

53 Πνζά ζε εθαη. Δπξώ Γηαξζξωηηθά ηακεία Γεωξγηθά ηακεία Πξόγξακκα Κνηλνηηθή ρξεκαηνδόηεζε Ρνπκαληθή δεκόζηα ρξεκαηνδόηεζε Ρνπκαληθή ηδηωηηθή ρξεκαηνδόηεζε Αλάπηπμε αλζξώπηλωλ 3.476,10 613,2 164,2 πόξωλ Βειηίωζε 2.554,20 456, ,0 αληαγωληζηηθόηεηαο Μεηαθνξέο 4.566, ,7 0,0 Πεξηβάιινλ 4.512, ,0 0,0 Πεξηθεξεηαθή 3.726,0 657,5 184,7 αλάπηπμε Αλάπηπμε δηνηθεηηθήο 208,0 38,0 0,0 δπλακηθόηεηαο Σερληθή βνήζεηα 170,20 42,5 0,0 Βειηίωζε αληαγωληζηηθόηεηαο 3.173,8 793, ,6 γεωξγίαο Βειηίωζε αγξνηηθνύ πεξηβάιινληνο 1.880,6 412,8 76,4 Βειηίωζε ζπλζεθώλ δωήο γηα ηνπο αγξόηεο 1.979,0 494,7 532,6 LEADER 188,1 47,0 44,1 Σερληθή βνήζεηα 300,9 75,2 0,0 Πξόζζεηεο, κε άκεζεο ρξεκαηνδνηήζεηο 500,1 125,0 0,0 θιάδνπ γεωξγίαο Αιηεία 230,7 76,9 42,0 ΤΝΟΛΟ , , ,60 Πεγή: Γξαθείν ΟΔΤ, Βνπθνπξέζηη. Οη θνηλνηηθέο ρξεκαηνδνηήζεηο ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο γηα ηελ θαηαζθεπή κεγάισλ έξγσλ ππνδνκήο γηα ηελ αλάιεςε ησλ νπνίσλ αξθεηέο ειιεληθέο εηαηξείεο κπνξνχλ λα είλαη ππνςήθηεο κε ζνβαξέο πξννπηηθέο επηηπρίαο. Β-53

54 I.3. Αιβαλία Ι.3.1. Γιπλωμαηικές και Πολιηικές τέζεις Ζ Διιάδα εθπξνζσπείηαη ζηελ Αιβαλία ζε επίπεδν Πξεζβείαο, κε έδξα ηα Σίξαλα, ζην πιαίζην ηεο νπνίαο ιεηηνπξγεί Πξνμεληθφ Γξαθείν, σο θαη Γξαθείν Δκπνξηθψλ θαη Οηθνλνκηθψλ Τπνζέζεσλ, Γξαθείν Σχπνπ, Γξαθείν Αθνινχζνπ Ακχλεο θαη Γξαθείν Αζηπλνκηθνχ πλδέζκνπ. Δπίζεο, ε Διιάδα δηαζέηεη δχν Γεληθά Πξνμελεία, ζην Αξγπξφθαζηξν θαη ζηελ Κνξπηζά. Ζ Αιβαλία έρεη ζέζε ζεκαληηθνχ εηαίξνπ γηα ηελ Διιάδα ζηελ πεξηνρή θαη νη ζρέζεηο ησλ δχν ρσξψλ ραξαθηεξίδνληαη απφ ζηελή ζπλεξγαζία ζε πιεηάδα ηνκέσλ. Βαζηθή γεληθή ζπκθσλία κεηαμχ ηεο Διιάδαο θαη ηεο Αιβαλίαο απνηειεί ην «χκθσλν Φηιίαο, πλεξγαζίαο, Καιήο Γεηηνλίαο θαη Αζθάιεηαο» πνπ ππεγξάθε ην Δπίζεο, ππάξρεη έλα επξχηαην πιέγκα εηδηθφηεξσλ ζπκθσληψλ ζε επί κέξνπο ηνκείο, νη θπξηφηεξεο εθ ησλ νπνίσλ είλαη: πκθσλία Οηθνλνκηθήο, Βηνκεραληθήο, Σερληθήο θαη Δπηζηεκνληθήο πλεξγαζίαο, πκθσλία Ακνηβαίαο Πξνψζεζεο θαη Πξνζηαζίαο ησλ Δπελδχζεσλ, πκθσλία Απνθπγήο Γηπιήο Φνξνινγίαο Δηζνδήκαηνο, πκθσλία Δκπνξηθήο Ναπηηιίαο, πκθσλία Γηεζλψλ Οδηθψλ Δπηβαηηθψλ θαη Δκπνξεπκαηηθψλ Μεηαθνξψλ, πκθσλία Γηθαζηηθήο Αξσγήο, πκθσλία γηα ηελ Δθηέιεζε Γηθαζηηθψλ Απνθάζεσλ. Ζ Διιάδα ζηεξίδεη ζηαζεξά ηηο πξνζπάζεηεο ηεο Αιβαλίαο γηα ηελ πξνζέγγηζε ζηελ Δ.Δ. θαη ην ΝΑΣΟ. Ζ ππνγξαθή πκθσλίαο ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο ( ) απνηειεί ην πιένλ πξφζθνξν πιαίζην γηα ηελ πινπνίεζε ησλ κεηαξξπζκίζεσλ θαη ηελ νπζηαζηηθή πξνζέγγηζε κε ηνπο Δπξσαηιαληηθνχο ζεζκνχο. Ζ Διιάδα ζηεξίδνληαο ηηο αιβαληθέο πξνζπάζεηεο, ζπκκεηέρεη ζηελ Δπξσπατθή Απνζηνιή Αζηπλνκηθήο Βνήζεηαο, θαζψο θαη ζηελ αληίζηνηρε Σεισλεηαθήο Βνήζεηαο θαη παξέρεη νηθνλνκηθή θαη αλαπηπμηαθή βνήζεηα ζε κία ζεηξά ηνκέσλ, επηδηψθνληαο παξάιιεια ηελ πνιχπιεπξε ελίζρπζε ηεο δηκεξνχο ζπλεξγαζίαο. Ι.3.2. Γιμερείς Οικονομικές τέζεις Πίλαθαο Ι-11: Γηκεξέο εκπφξην Διιάδα Αιβαλία Γεωγπαυικέρ πεπιοσέρ (ποσά σε εκατ. Εςπώ) Ε ξ α γ ω γ έ ρ % Μεταβολή % ύνθεση / Τ Ν Ο Λ Ο , ,7 4,0% 100,0% 100,0% ΒΑΛΚΑΝΗΑ 3.203, ,8 16,0% 18,7% 16,7% Αιβαλία 452,9 373,7 21,2% 2,6% 2,3% Γεωγπαυικέρ πεπιοσέρ (ποσά σε εκατ. Εςπώ) Ε ι σ α γ ω γ έ ρ % Μεταβολή % ύνθεση / Β-54

55 Γεωγπαυικέρ πεπιοσέρ (ποσά σε εκατ. Εςπώ) Ε ξ α γ ω γ έ ρ % Μεταβολή % ύνθεση / Τ Ν Ο Λ Ο , ,7 9,4% 100,0% 100,0% ΒΑΛΚΑΝΗΑ 1.976, ,6 11,8% 3,6% 3,5% Αιβαλία 68,1 33,1 105,8% 0,1% 0,1% ΔΜΠΟΡΗΚΟ 384,8 340,6 13,0% ΗΟΕΤΓΗΟ Πεγή: Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ ΔΤΔ απφ ην ΚΡΔΜ. (Σα ζηνηρεία θαη γηα ηα δχν έηε είλαη πξνζσξηλά). Δθαξκνγή Διιεληθνχ ρεδίνπ Αλαζπγθξφηεζεο Βαιθαλίσλ Σν ΔΟΑΒ-ζθέινο Αιβαλία πξνβιέπεη ρνξήγεζε 49,89 εθ. Δπξψ γηα ηελ πεληαεηία Σν 20% ηνπ ελ ιφγσ πνζνχ πξννξίδεηαη γηα ηδησηηθέο παξαγσγηθέο επελδχζεηο ζηελ Αιβαλία θαη ην 1% γηα πινπνίεζε κηθξψλ έξγσλ. Μεηά απφ ζπκθσλία ησλ δχν πιεπξψλ, πνπ επηβεβαηψζεθε θαηά ηελ 9ε ζχλνδν ηεο ΜΓΔ, άκεζε πξνηεξαηφηεηα πξφθεηηαη λα δνζεί ζηελ νδηθή ζχλδεζε αγηάδαο-κνλίζπνιεο-αγ. αξάληα. Διιεληθή Οκνγέλεηα ηελ Αιβαλία ππάξρεη γεγελήο Δζληθή Διιεληθή Μεηνλφηεηα (ΔΔΜ), ε παξνπζία ηεο νπνίαο αλάγεηαη ήδε ζηνλ 7ν αηψλα π.υ. Ο θχξηνο φγθνο ηεο είλαη ζπγθεληξσκέλνο ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηνπ Αξγπξνθάζηξνπ, ησλ Αγ. αξάληα, ηνπ Γειβίλνπ θαη ηεο Υεηκάξξαο, αιιά ππάξρεη παξνπζία ησλ κειψλ ηεο ΔΔΜ ζε φιε ηελ Αιβαλία. Κχξην φξγαλν πνιηηηζηηθήο εθπξνζψπεζήο ηεο είλαη ε νξγάλσζε «Οκφλνηα». Γελ ππάξρνπλ, δπζηπρψο, αθξηβή ζηαηηζηηθά ζηνηρεία γηα ην κέγεζνο ηεο κεηνλφηεηαο δηφηη δελ έρεη κέρξη ζηηγκήο δηελεξγεζεί απνγξαθή κε εηδηθφ γηα ηελ εζληθφηεηα εξψηεκα, θάηη πνπ, άιισζηε, απνηειεί αλεηιεκκέλε ππνρξέσζε θαη έλαληη ηεο ΔΔ. Πάλησο, ελψ ν ειιεληθήο θαηαγσγήο πιεζπζκφο, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία πνπ παξνπζηάζζεθαλ ζην πλέδξην ησλ Παξηζίσλ ην 1919 ππνινγηδφηαλ ζηηο , ε ηειεπηαία απνγξαθή επί θνκκνπληζηηθνχ θαζεζηψηνο ην 1989 αλέθεξε κφλνλ, αλ θαη ν ζπλνιηθφο πιεζπζκφο ηεο Αιβαλίαο ηξηπιαζηάζζεθε θαηά ην ίδην ρξνληθφ δηάζηεκα. Ι.3.3. ηοιτεία Προθίλ ηης τώρας Ζ Αιβαλία αξηζκεί πιεζπζκφ 3,2 εθαη. θαηνίθσλ. Σν 2006 παξήγαγε ΑΔΠ αμίαο 9,1 δηο δνι. US$, απμεκέλν θαηά 5,0% ζε ζρέζε κε ην Σν θαηά θεθαιήλ εηήζην εηζφδεκα αλέξρεηαη ζε δνι. US$ ελψ ν πιεζσξηζκφο αλήιζε κφιηο ζην 2,0%. Απφ ηα ζηνηρεία πνπ παξαηίζεληαη δηαπηζηψλεηαη ζηαζεξή νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο ηάμεο ηνπ 6% ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη πνιχ ρακειή δηαθχκαλζε ηνπ πιεζσξηζκνχ (ζηνηρεία 2006, πεγή: Παγθφζκηα Σξάπεδα). Β-55

56 Αλαιπηηθφηεξα: Πεγή: Παγθφζκηα Σξάπεδα Ι.3.4. Δπιτειρημαηικό Περιβάλλον Γσναηόηηηες επιτειρημαηικής ζσνεργαζίας ελληνικών ΜΜΔ με ανηίζηοιτες αλβανικές Ζ Διιάδα θαηαηάζζεηαη ζηελ πξψηε ζέζε κεηαμχ ησλ μέλσλ επελδπηψλ ζηελ Αιβαλία. Ζ ειιεληθή επελδπηηθή παξνπζία ζηελ Αιβαλία αξηζκεί επηρεηξήζεηο επελδεδπκέλνπ θεθαιαίνπ χςνπο άλσ ησλ 500 US$ εθ ηηο αξρέο ηνπ 2007 ν φκηινο ΑΠΗ εμαγφξαζε ηελ αζθαιηζηηθή εηαηξεία Interalbanian έλαληη 2,2 εθαη. επξψ. Δπίζεο, ζηηο αξρέο Απγνχζηνπ 2007 ε αιβαληθή θπβέξλεζε αλαθνίλσζε ηελ έγθξηζε θαηαζθεπήο κνλάδαο παξαγσγήο ηζηκέληνπ απφ ηελ εηαηξεία ΣΗΣΑΝ ζηε πεξηνρή Fushe Kruja. Σν επελδπηηθφ ζρέδην εθηηκάηαη ζε πεξίπνπ 250 εθαη. επξψ. Δάλ ζπλππνινγηζζνχλ απηέο νη δχν επηρεηξεκαηηθέο θηλήζεηο ην ζχλνιν ηνπ ειιεληθνχ επελδπκέλνπ θεθαιαίνπ ζηε ρψξα γηα ηε πεξίνδν εθηηκάηαη φηη ζα αλέιζεη ζε αλέξρεηαη ζε πεξίπνπ 1 δηο $, επί ζπλφινπ πεξίπνπ 2,15 δηο $. Πεγή: Γξαθείν ΟΔΤ ζηα Σίξαλα. Β-56

57 Οη ηνκείο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, νη νπνίνη ηείλνπλ λα επελδχνπλ νη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο είλαη: ε θηλεηή ηειεθσλία νη ηξάπεδεο (δξαζηεξηνπνηνχληαη κε ππνθαηαζηήκαηά ηνπο ε Δζληθή Σξάπεδα, ε Alpha Bank, ε Δκπνξηθή Σξάπεδα, θαζψο θαη ε Tirana Bank, ζπγαηξηθή ηεο Σξάπεδαο Πεηξαηψο) ε εκπνξία πεηξειαηνεηδψλ νη θαηαζθεπέο ε βηνκεραλία ηξνθίκσλ, ε θισζηνυθαληνπξγία, ν θαπλφο. Οη πεξηζζφηεξεο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο εδξεχνπλ ζηα Σίξαλα θαη ηελ Κνξπηζά θαη έρνπλ δεκηνπξγήζεη πεξίπνπ λέεο ζέζεηο εξγαζίαο ζηελ Αιβαλία. H Διιάδα θαηέρεη ηελ 2 ε ζεκαληηθφηεξε ζέζε εκπνξηθνχ εηαίξνπ ηεο Αιβαλίαο κεηά ηελ Ηηαιία. Οη ειιεληθέο εμαγσγέο παξνπζηάδνπλ νλνκαζηηθή αχμεζε. Χζηφζν ην κεξίδηφ ηνπο επί ηνπ ζπλφινπ ησλ αιβαληθψλ εηζαγσγψλ ζπξξηθλψλεηαη θαζψο ην ζχλνιν ησλ αιβαληθψλ εηζαγσγψλ απμάλεη κε ηαρχηεξνπο ξπζκνχο (κε ηε Γεξκαλία θαη ηε Κίλα λα απμάλνπλ νπζηαζηηθά ηα πνζνζηά ηνπο). Ζ Διιάο απνηειεί ηνλ ηξίην πειάηε αιβαληθψλ πξντφλησλ απνξξνθψληαο πεξίπνπ 8% ησλ αιβαληθψλ εμαγσγψλ (έλαληη 68 % ηεο Ηηαιίαο). Σα θπξηφηεξα εμαγφκελα πξντφληα απφ Διιάδα πξνο Αιβαλία είλαη: θαχζηκα, ξάβδνη ζηδήξνπ, εζπεξηδνεηδή, κπχξα, αθαηέξγαζην αινπκίλην, πξνθίι απφ μχιν, ηνχβια, ζηνιέο θαη γπλαηθείεο κπινχδεο. Πεγή: Γξαθείν ΟΔΤ Σα θχξηα δηαξζξσηηθά πξνβιήκαηα πνπ επεξεάδνπλ ηελ αιβαληθή νηθνλνκία είλαη: εθηεηακέλε θνξνδηαθπγή, επξεία παξανηθνλνκία, ρξφληα ειεθηξηθή αλεπάξθεηα ηεο ρψξαο, αλεπαξθείο κεηαθνξηθέο θαη ηειεπηθνηλσληαθέο ππνδνκέο, θαζπζηεξήζεηο ζηελ θαηνρχξσζε ηδηνθηεζίαο θαη γεληθφηεξα ζεζκηθή αδπλακία ηεο αιβαληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο θαη δηθαηνζχλεο. Β-57

58 Πέξα φκσο απφ ηηο παξαπάλσ δπζθνιίεο θαη ηηο πιεζσξηζηηθέο πηέζεηο απφ ηηο εηζαγσγέο, ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο Αιβαλίαο πξνβιέπεηαη λα παξακείλεη ζην 6%, φπσο πξνβιέπεηαη. Απηή ε αχμεζε νθείιεηαη θπξίσο ζηε βειηησκέλε απφδνζε θαη ηελ αλάπηπμε ηεο βηνκεραλίαο, ζηελ θαιχηεξε απφδνζε ησλ επηρεηξήζεσλ γεληθφηεξα, ζηελ αχμεζε ησλ εμαγσγψλ θαη θπζηθά ζηελ αχμεζε ησλ άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ. Γπλαηφηεηεο επηρεηξεκαηηθήο ζπλεξγαζίαο ειιεληθψλ ΜΜΔ κε αληίζηνηρεο αιβαληθέο ηε ζπλέρεηα παξαηίζεληαη νξηζκέλα πξφζζεηα ρξήζηκα ζηνηρεία επηρεηξεκαηηθνχ ελδηαθέξνληνο γηα ηνπο έιιελεο εμαγσγείο / επελδπηέο: Ζ δηαζχλδεζε ησλ θαζέησλ αμφλσλ ηεο Αιβαλίαο κε ηελ Δγλαηία νδφ (Safe Thane- Parade-Force-Κξπζηαιινπεγή θαη Tirana-Fieri-Gjirokaster-Καθαβηά θαη ε νινθιήξσζε ησλ έξγσλ ησλ λέσλ ζπλνξηαθψλ ζεκείσλ ζην Μαπξνκάηη Θεζπξσηίαο θαη Μέξηδηαλε Κφληηζαο, παξακέλνπλ βαζηθνί ζηφρνη ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ. ην ηνκέα ηεο ελέξγεηαο εμεηάδεηαη ε ηξνθνδνζία ηεο Αιβαλίαο κε θπζηθφ αέξην κέζσ ηεο Διιάδαο θαζψο θαη ε αλαβάζκηζε ησλ γξακκψλ ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη ηειεπηθνηλσληψλ πνπ ζπλδένπλ ηηο δχν ρψξεο. Μέζσ ηεο δηκεξνχο αλαπηπμηαθήο βνήζεηαο θαη ηνπ Διιεληθνχ ρεδίνπ Οηθνλνκηθήο Αλαζπγθξφηεζεο ησλ Βαιθαλίσλ επηρεηξείηαη ζπλνιηθή παξέκβαζε ελίζρπζεο ηεο αλαπηπμηαθήο πνξείαο θαη εθδεκνθξαηηζκνχ ηεο ρψξαο κε ηε ρξεκαηνδφηεζε έξγσλ ππνδνκήο, ηε ζηήξημε ησλ επηρεηξήζεσλ, ησλ ζεζκηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ, ησλ δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ, ηεο αζθάιεηαο, θαη ηεο εθαξκνγήο ησλ θαλφλσλ δηθαίνπ. Σν ίδην επηρεηξείηαη θαη κέζσ πξνγξακκάησλ δηαζπλνξηαθήο ζπλεξγαζίαο. ην πιαίζην απηφ, παξέρνληαη πιείζηεο δπλαηφηεηεο ζε ειιεληθέο επηρεηξήζεηο, θνξείο, κε θπβεξλεηηθνχο νξγαληζκνχο, εηαηξείεο κειεηψλ, Ηδξχκαηα θαη Ηλζηηηνχηα λα αλαπηχμνπλ δξαζηεξηφηεηεο ζηελ Αιβαλία. Πέξαλ απηψλ, ίδηεο δπλαηφηεηεο παξέρνληαη ζηηο ειιεληθέο εηαηξείεο θαη γηα ηελ πινπνίεζε ησλ πξνγξακκάησλ πνπ ρξεκαηνδνηνχληαη απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ηελ Παγθφζκηα Σξάπεδα, απφ δσξήηξηεο ρψξεο θαζψο θαη απφ ηδησηηθνπνηήζεηο επηρεηξήζεσλ ζηξαηεγηθψλ ηνκέσλ ηεο νηθνλνκίαο θαη ησλ βηνκεραληθψλ κνλάδσλ. Ο ζαθήο επξσπατθφο πξνζαλαηνιηζκφο ηεο ρψξαο θαη ε ζηαδηαθή ελαξκφληζε ηεο πξνο ηελ επξσπατθή λνκνζεζία, δηεπθνιχλεη πεξηζζφηεξν ηελ πξνζέιθπζε λέσλ επελδχζεσλ. Σν ρακειφ εξγαηηθφ θφζηνο, ε γεηηλίαζε κε ηελ ρψξα καο, ν πδάηηλνο πινχηνο, νη αθαιιηέξγεηεο εθηάζεηο αιιά θαη ε έιιεηςε πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ θαζηζηά ηε ρψξα ειθπζηηθή γηα αλάπηπμε επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ κε δπλεηηθή αγνξά ηα ΝΓ Βαιθάληα. Δηδηθφηεξα, ζε επί κέξνπο ηνκείο: Β-58

59 Σνκέαο Γεκνζίσλ Έξγσλ ηε ρψξα έρνπλ πξνγξακκαηηζζεί ζεκαληηθά έξγα ππνδνκψλ (θπξίσο νδνπνηία) ρξεκαηνδνηνχκελα απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ηελ Παγθφζκηα Σξάπεδα, ηελ Δπξσπατθή Σξάπεδα Δπελδχζεσλ, ηελ Δπξσπατθή Σξάπεδα Αλαζπγθξφηεζεο θαη Αλάπηπμεο, θαη απφ Γσξήηξηεο ρψξεο (Donors) ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο Διιάδαο. Οη δηαδηθαζίεο πνπ αθνινπζνχληαη γηα ηελ αλαθνίλσζε, αμηνιφγεζε πξνζθνξψλ θαη επηινγή αλαδφρνπ είλαη ζχκθσλεο κε ηηο δηαηάμεηο πνπ ηίζεληαη απφ ηνλ θνξέα ρξεκαηνδφηεζεο. πλήζσο ν εθάζηνηε δηαγσληζκφο δηελεξγείηαη απφ ηελ κνλάδα δηαρείξηζεο έξγσλ θάζε Τπνπξγείνπ. Οη ίδηνη θνξείο δηελεξγνχλ επίζεο θαη ηνπο δηαγσληζκνχο γηα ηηο κειέηεο θαη επίβιεςε ησλ έξγσλ. Δλέξγεηα Δλδηαθέξνλ ππάξρεη γηα ηνπο ππφ ηδησηηθνπνίεζε Τ/Ζ ζηαζκνχο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. ηξαηεγηθήο ζεκαζίαο έξγν απνηειεί επίζεο ε ηξνθνδνζία ηεο ρψξαο κε θπζηθφ αέξην. Λφγσ ηεο κεγάιεο έιιεηςεο ελέξγεηαο ππάξρεη έληνλε δήηεζε γηα γελλήηξηεο (θπξίσο απφ δεκφζηα θηίξηα, εξγνζηάζηα, θαηαζηήκαηα, μέλεο αληηπξνζσπείεο), πγξαέξην. Σνκέαο θαηαζθεπψλ Ζ αζηπθηιία πνπ γλσξίδεη ε ρψξα, κε επίθεληξν θπξίσο ηελ πξσηεχνπζα, δεκηνχξγεζε δπλακηθή ζηνλ θαηαζθεπαζηηθφ ηνκέα, ε νπνία αλακέλεηαη λα ζπλερηζηεί γηα ηελ επφκελε 10εηία. Σν κέζν θφζηνο θαηαζθεπήο αλέξρεηαη ζε Δ/η.κ. θαη νη πσιήζεηο ζε Δ/η.κ ζηα Σίξαλα. Δίλαη απηνλφεην φηη ππάξρεη κεγάιε δήηεζε γηα νηθνδνκηθά θαη δνκηθά πιηθά θαη είδε πγηεηλήο. Γεσξγία Απφ ηα ηέιε ηνπ 1999, παξαηεξείηαη ζπλερήο αχμεζε ησλ θαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ ζηε ρψξα. Ξέλνη επελδπηέο κπνξνχλ λα ελνηθηάζνπλ εθηάζεηο θαιιηέξγεηαο γηα 30 ρξφληα (δσνηξνθέο, ιαραληθά, δεκεηξηαθά, θαπλά θα.). εκεηψλνπκε εδψ ηνπο πινχζηνπο πδάηηλνπο πφξνπο πνπ δηαζέηεη ε ρψξα. Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδεη επίζεο ν θηελνηξνθηθφο ηνκέαο, ε παξαγσγή γαιαθηνθνκηθψλ πξντφλησλ, ε αλάπηπμε ηρζπνθαιιηεξγεηψλ θαη ε επεμεξγαζία μχινπ θαη δεξκάησλ. Σειεπηθνηλσλίεο Ζ ηδησηηθνπνίεζε ηεο αιβαληθήο θηλεηήο ηειεθσλίαο (AMC) θαη ε ρνξήγεζε δεχηεξεο άδεηαο θηλεηήο ηειεθσλίαο ζηε Vνdafon/Panafon δεκηνχξγεζε κία αξθεηά δπλακηθή αγνξά ζηα πξντφληα θαη ππεξεζίεο θηλεηήο ηειεθσλίαο. Αλακέλεηαη επίζεο λα πξνρσξήζεη ε δηαδηθαζία ηδησηηθνπνίεζεο ηεο ζηαζεξήο ηειεθσλίαο Albania Telecom ζε ζηξαηεγηθφ επελδπηή (ζε ζπλδπαζκφ κε παξαρψξεζε ζε απηφλ ηεο ηξίηεο άδεηαο θηλεηήο ηειεθσλίαο). Β-59

60 Παξαγσγηθέο Δπελδχζεηο Ζ ρψξα πξνζθέξεηαη γηα παξαγσγηθέο κνλάδεο, θπξίσο εληάζεσο εξγαζίαο, ιφγσ ηνπ ρακεινχ εξγαηηθνχ θφζηνπο. Tν κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ γηα εγθαηάζηαζε επηρεηξήζεσλ παξνπζηάδεηαη επί ηνπ νδηθνχ άμνλα Tirana-Durres (35 ρικ.), κε ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα πνπ νθείινληαη ζηε γεηηλίαζε κε ηα κεγαιχηεξα θαηαλαισηηθά θέληξα, ηε δπλαηφηεηα εθηεηακέλεο πξνζθνξάο εξγαηηθψλ ρεξηψλ, ηε γεηηλίαζε κε ην κνλαδηθφ πνιηηηθφ αεξνδξφκην ηεο ρψξαο (Rinas), ηνλ κεγαιχηεξν ιηκέλα θαη θπζηθά ηε Γηνίθεζε. Ζ αμία ησλ νηθνπέδσλ θαηά κήθνο ηνπ άμνλα θπκαίλεηαη απφ $/η.κ. Δκπφξην ηε ρψξα ππάξρνπλ αξθεηέο ειιείςεηο ζε ηππνπνηεκέλα πξντφληα. Ζ παξαγσγηθή βάζε ηεο ρψξαο είλαη αθφκα ππφ αλάπηπμε. Ζ ζηαδηαθή κείσζε ησλ δαζκψλ θαζηζηά πεξηζζφηεξν αληαγσληζηηθά ηα εηζαγφκελα πξντφληα. Διιάδα θαη Ηηαιία είλαη νη θχξηνη εκπνξηθνί εηαίξνη ηεο Αιβαλίαο. Ζ αλεχξεζε ζηνηρείσλ γηα ηελ αγνξά είλαη αξθεηά δχζθνιε αθελφο δηφηη ε παξανηθνλνκία αλέξρεηαη ζην 50% πεξίπνπ αθεηέξνπ δηφηη δελ ππάξρνπλ ψξηκεο επαγγεικαηηθέο θιαδηθέο ελψζεηο, δελ θαηαγξάθνληαη θεξέγγπα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία παξαγσγήο, είλαη δχζθνινο ν εληνπηζκφο ησλ επηρεηξήζεσλ αλά ηελ ρψξα, νη επηρεηξήζεηο δελ ππνρξενχληαη λα δεκνζηεχνπλ ηζνινγηζκνχο ελψ κφλνλ ην 8,3% ηνπ πιεζπζκνχ δηαζέηεη ζηαζεξφ ηειέθσλν. Ζ αγνξά παξνπζηάδεη κία δπλακηθή, ε νπνία νθείιεηαη κεηαμχ άιισλ θαη ζηα κεηαλαζηεπηηθά εκβάζκαηα απφ νηθνλνκηθνχο κεηαλάζηεο. Αλάγθεο ππάξρνπλ ζε φινπο ηνπο ηνκείο θαη ζε φια ηα πξντφληα. Δίλαη ζχλεζεο πάλησο ην θαηλφκελν αιβαλνί κεηαλάζηεο ζηελ Διιάδα λα επαλαπαηξίδνληαη θαη λα δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ αληηπξνζψπεπζε πξντφλησλ ηεο επηρείξεζεο, φπνπ εξγάδνληαλ ή λα ηδξχνπλ παξαγσγηθή επέλδπζε κε Έιιελα ζπλεηαίξν. Κπξηφηεξν πξφβιεκα απνηειεί ε αλάπηπμε ησλ δηθηχσλ δηαλνκήο ζηε ρψξα, ε αλεπάξθεηα ζηαζεξψλ πξνδηαγξαθψλ, νη ειιηπείο ππνδνκέο, ην ελεξγεηαθφ έιιεηκκα θαζψο θαη ε έιιεηςε εμεηδηθεπκέλνπ πξνζσπηθνχ (θπξίσο πσιεηψλ). Σν δίθηπν ιηαληθήο δελ είλαη αλαπηπγκέλν θαη ν βαζκφο ζπγθέληξσζήο ηνπ είλαη κηθξφο. Ζ Αιβαλία πηνζέηεζε εληφο ηνπ 2007 εληαίν θνξνινγηθφ ζπληειεζηή χςνπο 10% γηα ηα εηζνδήκαηα ησλ επηρεηξήζεσλ θαζψο θαη ησλ θπζηθψλ πξνζψπσλ. Ο θφξνο πξνζηηζέκελεο αμίαο αλέξρεηαη ζε 20%. Οη εηζθνξέο θνηλσληθήο αζθάιηζεο κεηψζεθαλ επίζεο ζε 10% επί ησλ κηζζψλ θαη εκεξνκηζζίσλ. Β-60

61 I.4. ΠΓΓΜ (FYROM) Ι.4.1. Γιπλωμαηικές και Πολιηικές τέζεις Ζ αλάπηπμε ησλ δηκεξψλ ζρέζεσλ ηεο Διιάδαο κε ηελ ΠΓΓΜ άξρηζε κε ηελ ππνγξαθή ηεο Δλδηάκεζεο πκθσλίαο (1995), ηνπ Μλεκνλίνπ εθαξκνγήο «Πξαθηηθψλ Μέηξσλ» ηεο Δλδηάκεζεο πκθσλίαο (1995) θαη ηνπ Μλεκνλίνπ γηα ηελ ακνηβαία εγθαζίδξπζε Γξαθείσλ πλδέζκσλ ζηελ Αζήλα θαη ζηα θφπηα ( ). Αθαλζψδεο δήηεκα ησλ δηπισκαηηθψλ δηκεξψλ ζρέζεσλ απνηειεί ην ζέκα ηεο ζπληαγκαηηθήο νλνκαζίαο ηεο ρψξαο πνπ παξακέλεη ζε εθθξεκφηεηα. Μεηαμχ Διιάδνο θαη ΠΓΓΜ έρνπλ ζπλαθζεί 21 δηκεξείο ζπκθσλίεο θαη πξσηφθνιια, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο Δλδηάκεζεο πκθσλίαο, νη νπνίεο δελ έρνπλ θπξσζεί απφ ηε Βνπιή ησλ Διιήλσλ ιφγσ ηεο εθθξεκφηεηαο κε ην ζέκα ηνπ νλφκαηνο. Ι.4.2. Γιμερείς Οικονομικές τέζεις Ζ ΠΓΓΜ ζπγθαηαιέγεηαη ζηηο 15 θνξπθαίεο ρψξεο-πξννξηζκνχο ησλ ειιεληθψλ εμαγσγψλ (11 ε ζέζε ην 2007). Καηά ην 2007 νη ειιεληθέο εμαγσγέο πξνο ηελ ΠΓΓΜ αλήιζαλ ζε 390 εθαη. Δπξψ (αχμεζε 4,4%), ελψ νη εηζαγσγέο απμήζεθαλ κε πνιχ κεγαιχηεξν ξπζκφ θαη αλήιζαλ ζε 299 εθαη. Δπξψ (αχμεζε θαηά 30%) γεγνλφο πνπ κείσζε ην εκπνξηθφ πιεφλαζκα απφ 147 εθαη. Δπξψ ην 2006 ζε 91 εθαη. Δπξψ ην 2007 (κείσζε 36%). Πίλαθαο Ι-12: Γηκεξέο εκπφξην Διιάδα ΠΓΓΜ Γεωγπαυικέρ πεπιοσέρ (ποσά σε εκατ. Εςπώ) Ε ξ α γ ω γ έ ρ % Μεταβολή % ύνθεση / Τ Ν Ο Λ Ο , ,7 4,0% 100,0% 100,0% ΒΑΛΚΑΝΗΑ 3.203, ,8 16,0% 18,7% 16,7% ΠΓΓΜ 389,9 373,3 4,4% 2,3% 2,3% Γεωγπαυικέρ πεπιοσέρ (ποσά σε εκατ. Εςπώ) Ε ι σ α γ ω γ έ ρ % Μεταβολή % ύνθεση / Τ Ν Ο Λ Ο , ,7 9,4% 100,0% 100,0% ΒΑΛΚΑΝΗΑ 1.976, ,6 11,8% 3,6% 3,5% ΠΓΓΜ 299,2 230,9 29,6% 0,5% 0,5% ΔΜΠΟΡΗΚΟ 90,7 142,4-36,31% ΗΟΕΤΓΗΟ Πεγή: Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ ΔΤΔ απφ ην ΚΔΔΜ. (Σα ζηνηρεία θαη γηα ηα δχν έηε είλαη πξνζσξηλά). Β-61

62 Δθαξκνγή Διιεληθνχ ρεδίνπ Αλαζπγθξφηεζεο Βαιθαλίσλ ηα πιαίζηα ηνπ Διιεληθνχ ρεδίνπ Οηθνλνκηθήο Αλαζπγθξφηεζεο ησλ Βαιθαλίσλ (ΔΟΑΒ), ην ζπλνιηθφ χςνο ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ πξνβιέπεηαη λα πινπνηεζνχλ ζηελ ΠΓΓΜ θαηά ηελ πεληαεηία , αλέξρεηαη ζε επξψ. Ι.4.3. ηοιτεία Προθίλ ηης τώρας Ζ ΠΓΓΜ αξηζκεί πιεζπζκφ 2 εθαη. θαηνίθσλ θαη ην έηνο 2006 παξήγαγε ΑΔΠ αμίαο 6,2 δηο δνι. US$ απμεκέλν θαηά 3% ζε ζρέζε κε ην Σν θαηά θεθαιήλ εηήζην εηζφδεκα αλέξρεηαη ζε δνι. US$ ελψ ν πιεζσξηζκφο θπκάλζεθε ζηα επίπεδα ηνπ 2,7% (ζηνηρεία 2006, πεγή: Παγθφζκηα Σξάπεδα). Αλαιπηηθφηεξα: Πεγή: Παγθφζκηα Σξάπεδα Β-62

63 Ι.4.4. Δπιτειρημαηικό Περιβάλλον Γσναηόηηηες επιτειρημαηικής ζσνεργαζίας ελληνικών ΜΜΔ με ανηίζηοιτες ηης ΠΓΓΜ Ζ Διιάδα θαηέρεη ζηαζεξά ηελ πξψηε ζέζε κεηαμχ ησλ μέλσλ επελδπηψλ ζηελ ΠΓΓΜ ηελ πεξίνδν ησλ ηειεπηαίσλ 11 ηειεπηαίσλ εηψλ. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Κεληξηθήο Σξάπεδαο ηεο ΠΓΓΜ, ην νθηάκελν ηνπ 2007 (ηειεπηαία δηαζέζηκα ζηνηρεία), ε Διιάδα, βξίζθεηαη ζηελ 6ε ζέζε ησλ μέλσλ επελδπηψλ ζηελ ΠΓΓΜ, κε επελδχζεηο 6,4 εθαη. (αξρηθά επελδεδπκέλνπ θεθαιαίνπ), κεηά ηε Γαιιία, ηελ Απζηξία, ηηο Βξεηαληθέο Παξζέλεο Νήζνπο, ηελ Διβεηία θαη ην Ζλσκέλν Βαζίιεην. Αμίδεη λα ζεκεησζεί, φηη ην ζπλνιηθφ ηξέρνλ επελδεδπκέλν θεθάιαην ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ ΠΓΓΜ αλέξρεηαη ζε 950 εθαη., φηη νη δέθα κεγαιχηεξεο ειιεληθέο επελδχηξηεο επηρεηξήζεηο έρνπλ επελδχζεη πάλσ απφ 780 εθαη. ζηε ρψξα θαη φηη 7 απφ ηηο 20 κεγαιχηεξεο επηρεηξήζεηο ζηε ρψξα είλαη ειιεληθψλ ζπκθεξφλησλ. Δπίζεο, ζεκεηψλεηαη φηη πεξίπνπ 280 επηρεηξήζεηο ειιεληθψλ ζπκθεξφλησλ έρνπλ θαηαρσξεζεί απφ ην Γξαθείν ηνπ ΟΔΤ σο ιεηηνπξγνχζεο ζηελ ΠΓΓΜ θαη φηη νη επηρεηξήζεηο ειιεληθψλ ζπκθεξφλησλ πξνζθέξνπλ άκεζε εξγαζία ζε άηνκα, ζε κία ρψξα κε πςειφηαηα επίπεδα αλεξγίαο (34,2%). Δηαηξεία Πίλαθαο Ι-13: Μεγαιχηεξεο Ξέλεο Άκεζεο Δπελδχζεηο ζηελ ΠΓΓΜ Υώξα Πξνέιεπζεο Κιάδνο Δηαηξεία ζε ΠΓΓΜ Αξρηθή επέλδπζε US$ εθαη. ζύλνιν επέλδπζεο εθαη. MATAV ΟΤΓΓΑΡΗΑ ηειεπηθ. ΜΣ 332,68 - EVN ΑΤΣΡΗΑ ειεθηξηζκόο ESM ΔΘΝΗΚΖ ΔΛΛΑΓΑ ηξάπεδα STOPANSKA BANKA 46,4 158 ΣΡΑΠΔΕΑ ΟΣΔ ΔΛΛΑΓΑ ηειεπηθ. COSMOFON 135 BALCAN BREW 3E ΔΛΛΑΓΑ πνηά SKOPJE BREWERY ΔΛ.ΠΔ. ΔΛΛΑΓΑ πεηξέιαην OKTA TITAN ΔΛΛΑΓΑ ηζηκέληα UJSE CEMENT QBE ΒΡΔΣΑΝΗΑ αζθάιεηεο LADNA VOLANIC 18 - BALCAN STEEL ΛΗΥΣΔΝΣΑΪΝ κέηαιια ADOR 14,8 - ELBISCO ΔΛΛΑΓΑ ηξόθηκα ZITO LUKS DUFERRO INVEST ΛΗΥΣΔΝΣΑΪΝ κέηαιια MAK STEEL 11,5 - EASTWEST ΑΤΣΡΗΑ εκπόξην 11 - TRADE FHL ΔΛΛΑΓΑ κάξκαξα MERMEREN 9,6 60 KYRIAKIDIS KOMPINAT KUPP BULL ΓΔΡΜΑΝΗΑ κέηαιια FZC KUMANOVO 3,35 - SCMM ΓΑΛΛΗΑ κέηαιια FENI 2,25 - Πεγή: Γξαθείν ΟΔΤ, θφπηα Β-63

64 Πίλαθαο Ι-14: Μεγαιχηεξεο Διιεληθέο Δπελδχζεηο ζηελ ΠΓΓΜ επέλδπζε αξηζκόο Δηαηξεία ζε πγγμ Δηαηξεία ζε Διιάδα δξαζηεξηόηεηα ( ) ππαιιήιωλ OKTA -SKOPJE AD ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΠΔΣΡΔΛΑΗΑ ΓΗΤΛΗΣΖΡΗΟ 950 STOPANSKA BANKA ΔΘΝΗΚΖ ΣΡΑΠΔΕΑ ΣΡΑΠΔΕΑ COSMOFON ΟΣΔ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΔ 300 USJE ΣΗΜΔΝΣΑ ΣΗΣΑΝ CEMENTARNICA ΣΗΜΔΝΣΟ 600 PIVARA ΑΘΖΝΑΪΚΖ ΕΤΘΟΠΟΗΗΑ ΣΡΟΦΗΜΑ / ΠΟΣΑ 400 MERMEREN KOMBINAT ΜΑΡΜΑΡΑ ΚΤΡΗΑΚΗΓΖ ΜΑΡΜΑΡΟ 451 VERO-VEROPOULOS ΒΔΡΟΠΟΤΛΟ SUPERMARKET 421 ALPHA BANK ZITOLUKS ALPHA BANK ELBISKO-ΦΗΛΗΠΠΟΤ ΣΡΑΠΔΕΑ ΣΡΟΦΗΜΑ NIKAS SKOP DOO NIKAS ΣΡΟΦΗΜΑ 52 RODON HAPPENING ΠΤΡΗΓΩΝ ΓΚΗΝΖ ΔΝΓΤΜΑΣΑ 608 STRUMICA TABAK L. TOBACCO MICHAILIDIS ΚΑΠΝΑ 400 PASCALIN PASCALIN ΠΑΡΑΓΩΓΖ ΚΑΦΔ 24 DS STEEL DS STEEL ΥΑΛΤΒΟΤΡΓΗΑ 145 LARIN MRAMOR AD ΜΑΡΜΑΡΑ ΚΤΡΗΑΚΗΓΖ ΜΑΡΜΑΡΟ 42 KRI-KRI KRI-KRI ΓΑΛΑΚΣΟΜΗΚΑ 31 NESTLE ICE SKOPJE DELTA DAIRY HELLAS ΓΑΛΑΚΣΟΜΗΚΑ 35 ELLASKOM HELLASCOM ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΗΔ 20 DOJRAN STEEL ΗΓΔΝΟΡ ΥΑΛΤΒΟΤΡΓΗΑ 200 DS FOOD DS STEEL ΥΑΛΤΒΟΤΡΓΗΑ 22 ELENA-M Κ. ΥΑΣΕΖΗΩΑΝΝΗΓΖ ΚΛΩΣΟΫΦΑΝΣΟΤΡΓΗΑ 330 KUZMAN&DAMIAN Π. ΑΡΓΤΡΗΑΓΖ ΗΑΣΡΗΚΟ ΚΔΝΣΡΟ 12 ALUMIL SYSTEMS ALUMIL HELLAS ΑΛΟΤΜΗΝΗΟ 2 IRON FROZEN ΥΡΖΣΟ ΗΡΟΤΚΖ ΣΡΟΦΗΜΑ 200 VIMER LTD FACON-GARMENTS ΚΛΩΣΟΫΦΑΝΣΟΤΡΓΗΑ 380 HELENA MOTORS HELENA MOTORS ΑΤΣΟΚΗΝΖΣΑ 70 EUROCONSULTANTS EUROCONSULTANTS ΤΜΒΟΤΛΟΗ 3 MAKKAR-BALFINKO MIROSLAV VRANESEVIK ΑΤΣΟΚΗΝΖΣΑ 17 AMVROSIA ΓΖΜΖΣΡΗΟ ΑΛΔΠΣΖ ΔΜΠΟΡΗΟ ΚΡΑΣΩΝ 12 AGROEFODIA ΕΖΖ ΥΑΛΑΣΖ ΑΓΡΟΣΗΚΑ 10 Β-64

65 επέλδπζε αξηζκόο Δηαηξεία ζε πγγμ Δηαηξεία ζε Διιάδα δξαζηεξηόηεηα ( ) ππαιιήιωλ ΠΡΟΪΟΝΣΑ INTRACOM INTRACOM HELLAS ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΔ 45 PETZETAKIS PETZETAKIS PLASTIKA PLASTIKA ΠΛΑΣΗΚΑ 16 KENTAVROS ΓΖΜΖΣΡΗΟ ΑΛΔΠΣΖ ΕΩΟΣΡΟΦΔ 3 GERMANOS GERMANOS TELECOM ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΔ 97 MICRON KIRKIS FARM INTERSNACK NETFON Δ. ΒΑΗΛΟΠΟΤΛΟ ΓΖΜΖΣΡΗΟ ΑΛΔΠΣΖ INTERSNACK COSMOTELCO ALPHA COPY NOKIA NOKIA HELLAS IRAKLIS TOYOTA AUTO CENTAR Υ. ΘΑΝΑΗΓΖ TOYOTA HELLAS ΖΛΔΚΣΡΗΚΔ ΤΚΔΤΔ ΑΓΡΟΣΗΚΑ ΠΡΟΪΟΝΣΑ ΣΡΟΦΗΜΑ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΔ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΔ ΔΗΓΖ ΓΡΑΦΔΗΟΤ, ΔΗΓΖ ΤΓΗΔΗΝΖ ΑΤΣΟΚΗΝΖΣΑ 27 6 ΤΝΟΛΟ Πεγή: Γξαθείν ΟΔΤ, θφπηα Σν νηθνλνκηθφ θιίκα ηεο ρψξαο βειηηψλεηαη ζηαζεξά γεγνλφο πνπ ηεθκαίξεηαη θαη απφ ηελ αλαβάζκηζε ηεο πηζηνιεπηηθήο ηθαλφηεηαο ηεο ρψξαο ζε ΒΒ+ (Ηνχληνο 2006), απφ ηνλ δηεζλή νίθν STANDARD AND POOR S. Ζ βειηίσζε ηνπ νηθνλνκηθνχ θιίκαηνο απνδίδεηαη ζηηο πξνσζνχκελεο θνξνινγηθέο κεηαξξπζκίζεηο θαη ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο έληαμεο κε Δ.Δ.. Οη μέλεο επελδχζεηο παξακέλνπλ αθφκα ζε ρακειά επίπεδα. Παξά ην κηθξφ κέγεζνο ηεο ΠΓΓΜ (έθηαζε πεξίπνπ φζν ε Πεινπφλλεζνο, πέληε θνξέο κηθξφηεξε απφ ηελ Διιάδα, ζε έθηαζε θαη ζε πιεζπζκφ) θαη ηηο νηθνλνκηθέο δπζρέξεηεο πνπ αληηκεησπίδνπλ φιεο νη νηθνλνκίεο ππφ κεηάβαζε, ε λέα θπβέξλεζε ηεο ρψξαο, ε νπνία αλέιαβε ηνλ επηέκβξην 2006, έρεη δεζκεπζεί γηα ηελ νινθιήξσζε ησλ αλαγθαίσλ δηαξζξσηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ (δεκφζηα δηνίθεζε, πγεία θαη πξφλνηα, δηθαζηηθφ ζχζηεκα, ρξεκαηνπηζησηηθφο ηνκέαο). Δμάιινπ, ε παξνπζία πνιιψλ πνιπεζληθψλ εηαηξεηψλ θπξίσο ειιεληθψλ ζπκθεξφλησλ, αιιά θαη νπγγξηθψλ, γεξκαληθψλ, απζηξηαθψλ, ζινβέληθσλ θαη ακεξηθαληθψλ ζπλεγνξεί πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο ηαρείαο εθαξκνγήο δηεζλψλ επηρεηξεκαηηθψλ πξαθηηθψλ ζηελ πγγμ. Γπλαηφηεηεο επηρεηξεκαηηθήο ζπλεξγαζίαο ειιεληθψλ ΜΜΔ κε ΜΜΔ ηεο ΠΓΓΜ Απφ ηα ζηνηρεία πνπ παξαηέζεθαλ ζηνπο παξαπάλσ πίλαθεο ζπκπεξαίλεηαη φηη νη ηνκείο πνπ παξνπζηάδνπλ ην κεγαιχηεξν επηρεηξεκαηηθφ ελδηαθέξνλ γηα ηηο ειιεληθέο επελδχζεηο ζηελ ΠΓΓΜ αθνξνχλ ζηελ ελέξγεηα, ρξεκαηνπηζησηηθέο ππεξεζίεο, βηνκεραλία ηζηκέληνπ θαη Β-65

66 θαπλνχ, ηξνθίκσλ, αλαςπθηηθψλ, νξπρείσλ θαη εμφξπμεο καξκάξνπ, έηνηκνπ ελδχκαηνο θαη εκπνξηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Παξά ην κηθξφ κέγεζνο ηεο ρψξαο θαη ηεο αγνξάο (2 εθαη. θάηνηθνη), ε γεσγξαθηθή γεηηλίαζε κε ηελ Διιάδα (ρακειφ κεηαθνξηθφ θφζηνο) δηεπθνιχλεη ηελ αλάπηπμε εκπνξηθψλ ζπλαιιαγψλ θαη επηρεηξεκαηηθήο ζπλεξγαζίαο, εηδηθφηεξα ζε ηνκείο φπσο: 1. Γεσξγία, παξαγσγή θαη επεμεξγαζία ηξνθίκσλ θαη πνηψλ Λφγσ αλεθκεηάιιεπησλ πξψησλ πιψλ θαη χπαξμεο θαιήο πνηφηεηαο αιιά κε ηππνπνηεκέλσλ, γεσξγηθψλ πξντφλησλ (ιαραληθψλ, θξνχησλ θαη θξαζηνχ), ν ηνκέαο παξαγσγήο θαη επεμεξγαζίαο ηξνθίκσλ παξνπζηάδεη επθαηξίεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηνπνίεζεο. Γπλαηφηεηα ζπλεξγαζίαο εκθαλίδνληαη ζε ηνκείο κεραλνπνίεζεο, ζεξκνθεπίσλ, άξδεπζεο, παξαγσγήο δσνηξνθψλ, ηρζπνθαιιηεξγεηψλ θιπ 2. Μεηαπνίεζε Γπλαηφηεηα ζπλεξγαζίαο γηα ηελ παξαγσγή πξντφλησλ, ιφγσ ρακεινχ εξγαηηθνχ θφζηνπο θαη δπλαηφηεηα εμαγσγή ηνπο ζε άιιεο επξσπατθέο ρψξεο 3. Κισζηνυθαληνπξγηθά πξντφληα Κιάδνο ν νπνίνο θαηαιακβάλεη ζεκαληηθφ κεξίδην ζηε βηνκεραληθή παξαγσγή θαη, εηδηθφηεξα, ζηηο εμαγσγέο ηεο ρψξαο (πιένλ ηνπ 26% ηνπ ζπλφινπ). Δληνχηνηο, ν θιάδνο παξαγσγήο ησλ ελδπκάησλ δελ έρεη αλαπηπρζεί ζεκαληηθά θπξίσο ιφγσ ηεο αλππαξμίαο θαιήο πνηφηεηαο πθαζκάησλ. 4. Δπεμεξγαζία ηξνθίκσλ Κιάδνο ν νπνίνο παξνπζηάδεη κεγάιεο δπλαηφηεηεο πεξαηηέξσ αλάπηπμεο (επεμεξγαζκέλα ηξφθηκα, γαιαθηνθνκηθά, αιιαληηθά, θαηεςπγκέλα ηξφθηκα θαη ιαραληθά). Οη ειιεληθέο εηαηξείεο, αμηνπνηψληαο ην ζηνηρείν ηεο γεσγξαθηθήο γεηηλίαζεο αιιά θαη ηηο εκπνξηθέο πκθσλίεο πνπ έρεη ππνγξάςεη ε πγγμ κε ηηο ινηπέο ρψξεο ηεο πξψελ Ο.Γ. ηεο Γηνπγθνζιαβίαο, κπνξνχλ λα εθκεηαιιεπζνχλ ηηο πξψηεο χιεο ηεο ρψξαο παξάγνληαο γηα ηελ επξσπατθή αγνξά. 5. Σειεπηθνηλσλίεο Οη αλάγθεο ζηνλ ηνκέα είλαη ηεξάζηηεο ιφγσ κε ηθαλνπνηεηηθνχ επηπέδνπ αλάπηπμεο (16 ηειέθσλα/100 θαηνίθνπο ελψ ζηελ Διιάδα ππάξρνπλ 61 ηειέθσλα/100 θαηνίθνπο). Ο θξαηηθφο νξγαληζκφο ηειεπηθνηλσληψλ (ΜΣ) εμαγνξάζζεθε απφ ηνλ Οχγγξν-γεξκαληθφ φκηιν ΜΑΣΑV. Ζ αλαθνηλσζείζα απειεπζέξσζε ηεο ζηαζεξήο ηειεθσλίαο αιιά θαη ε ελίζρπζε ηεο ειιεληθήο παξνπζίαο ζην κεξίδην αγνξάο ηεο θηλεηήο ηειεθσλίαο δεκηνπξγνχλ πξννπηηθέο πεξαηηέξσ επηρεηξεκαηηθήο αλάπηπμεο ζηελ πγγμ. Ζ δεχηεξε άδεηα θηλεηήο ηειεθσλίαο δφζεθε ζηελ COSMOFON πνπ αλήθεη ζηνλ ειιεληθφ ΟΣΔ ελψ ε εηαηξεία παξνπζηάδεη ζεηηθά απνηειέζκαηα, κε 33% ηεο αγνξάο. 6. Καηαζθεπέο Ζ απαζρφιεζε εμεηδηθεπκέλνπ πξνζσπηθνχ θαη ε πηνζέηεζε λέσλ κεζφδσλ (θπξίσο ζε έξγα πνιηηηθψλ κεραληθψλ θαη δεκηνπξγίαο πδξνειεθηξηθψλ ζηαζκψλ) θαζηζηά ηνλ θιάδν αληαγσληζηηθφ, κε κεγάιεο δπλαηφηεηεο πεξαηηέξσ αλάπηπμεο. Β-66

67 7. Τπεξεζίεο Τγείαο Τπάξρνπλ πξννπηηθέο ζπλεξγαζίαο γηα ηελ ίδξπζε ηαηξηθψλ θέληξσλ, αληηπξνζσπείεο ηαηξηθνχ εμνπιηζκνχ, ζπλεξγαζία ειιεληθψλ λνζνθνκείσλ κε ηεο πγγμ. 8. Τπεξεζίεο ηνπξηζκνχ Ζ γεσγξαθηθή ζέζε ηεο πγγμ θαη ε δηαηήξεζε πνιιψλ κνλαζηεξηψλ ζε θαιή θαηάζηαζε, ζπλεγνξνχλ πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηνπ εθζπγρξνληζκνχ ησλ ππνδνκψλ (αεξνδξφκηα θνπίσλ θαη Αρξίδαο), κε ζηφρν ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ησλ ηνπξηζηηθψλ ππνδνκψλ. 9. Δλέξγεηα Παξφηη ν θιάδνο ησλ πεηξειαηνεηδψλ ειέγρεηαη νπζηαζηηθά απφ ηα ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΠΔΣΡΔΛΑΗΑ, πξέπεη λα θαηαβιεζνχλ πξνζπάζεηεο γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ππνινίπσλ πεγψλ ελέξγεηαο (ζεξκνειεθηξηθήο θαη αηνιηθήο). 10. Γίθηπα δηαλνκήο Γεδνκέλεο ηεο ππφ δηακφξθσζε θαηάζηαζεο ζηνλ θιάδν, επηβάιιεηαη ε άκεζε δξαζηεξηνπνίεζε ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ. 11. Λνηπέο κνξθέο ζπλεξγαζίαο- Απφ θνηλνχ αμηνπνίεζε πξνγξακκάησλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ Ζ Δπξσπατθή Έλσζε θαη δηεζλείο νξγαληζκνί ρξεκαηνδνηνχλ πξνγξάκκαηα ζηελ πγγμ κε ζηφρν ηελ ππνζηήξημε ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Ζ Διιάδα, ιφγσ γεσγξαθηθήο γεηηλίαζεο θαη κεγάιεο εκπεηξίαο ζε αληίζηνηρα πξνγξάκκαηα, κπνξεί λα παξέρεη ζρεηηθή ηερλνγλσζία ζηελ πγγμ, κε νθέιε γηα ηηο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο. Σν γξαθείν ηνπ ΟΔΤ ηεο ειιεληθήο πξεζβείαο ζηα θφπηα θαηαγξάθεη ζπζηεκαηηθά ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο ζηε δξαζηεξηνπνίεζε ηνπο ζηελ ηνπηθή αγνξά. ηελ παξνχζα θάζε, ηδηαίηεξε έκθαζε δίδεηαη απφ ηελ ειιεληθή επηρεηξεκαηηθή θνηλφηεηα ζηελ αλάγθε κεηαξξχζκηζεο ηνπ λνκνζεηηθνχ επελδπηηθνχ πιαηζίνπ, ζηελ άκεζε εθαξκνγή ησλ λφκσλ, ζηελ αλάγθε εθζπγρξνληζκνχ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο θαη ζηελ θαηαπνιέκεζε ηεο δηαθζνξάο ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ. Σα πξνβιήκαηα ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ ΠΓΓΜ, ηα νπνία απαζρνινχλ θαη ην ζχλνιν ησλ μέλσλ επελδπηψλ, ζπλνςίδνληαη σο εμήο: 1. Παξσρεκέλε εξγαηηθή λνκνζεζία θαη πνιηηηθή απαζρφιεζε. Ηδηαίηεξεο δπζρέξεηεο παξαηεξνχληαη ζε πεξηπηψζεηο απφιπζεο εξγαδνκέλσλ δεδνκέλνπ φηη ηα εξγαηηθά ζπλδηθάηα νξγαλψλνπλ ζπρλά απεξγηαθέο θηλεηνπνηήζεηο. 2. Αζάθεηα ζην ηδηνθηεζηαθφ θαζεζηψο. Παξά ηελ ζέζπηζε εηδηθνχ λφκνπ πεξί κεηαθνξάο ηεο ηδηνθηεζίαο (γεο, αθηλήησλ θιπ) απφ ην θξάηνο ζε ηδηψηεο (18/2001), νη αζάθεηεο φξσλ θηήζεο ηδηνθηεζίαο θαη νη θαζπζηεξήζεηο έθδνζεο δηθαζηηθψλ απνθάζεσλ (έσο θαη ηξία έηε) δεκηνπξγνχλ πξνβιήκαηα ζηνπο μέλνπο επελδπηέο (άγλσζηνη ηίηινη ηδηνθηεζίαο θαη δηεθδηθήζεηο απφ ηδηψηεο). 3. Αζηαζέο επελδπηηθφ πιαίζην γηα ηνπο κεγάινπο επελδπηέο. Ζ αζηάζεηα ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ, νη ζπρλέο κεηαβνιέο ζην πεξηερφκελν ησλ λνκνζεηηθψλ δηαηαγκάησλ Β-67

68 θαη ε ειιηπήο εθαξκνγή ηεο λνκνζεζίαο αλαζηέιινπλ νπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα πξνζέιθπζεο μέλσλ επελδχζεσλ. 4. Απνπζία λνκηθψλ δηαζθαιίζεσλ. Παξά ηελ ππνγξαθή ησλ ζπκβνιαίσλ απφ ην θξάηνο θαη εηδηθνχο δεκφζηνπο νξγαληζκνχο (φπσο πρ. ηνπ Οξγαληζκνχ Ηδησηηθνπνηήζεσλ), πνιιέο θνξέο δελ ππάξρνπλ λνκηθέο δηαζθαιίζεηο (ειιηπήο εθαξκνγή ησλ ζπκβαηηθψλ ππνρξεψζεσλ). Ζ πιεκκειήο ιεηηνπξγία ησλ δηθαζηεξίσλ θαζηζηά αδχλαηε ηελ πξνζθπγή ησλ μέλσλ επελδπηψλ γηα ηελ πξνάζπηζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπο. 5. Γξαθεηνθξαηία. Ζ ζχλζεηε θαη ελίνηε ρξνλνβφξνο δηαδηθαζία πνπ απαηηείηαη θαηά ηελ ίδξπζε επηρείξεζεο ζηελ ΠΓΓΜ θαη ε πιεζψξα δηθαηνινγεηηθψλ θαη παξαζηαηηθψλ πνπ πξέπεη λα ππνβιεζνχλ ζηηο αξκφδηεο αξρέο ηεο ρψξαο, απνηξέπνπλ ηελ πξνζέιθπζε μέλσλ επελδχζεσλ. Με ηε ιεηηνπξγία ηνπ Γξαθείνπ πξνζέιθπζεο μέλσλ επελδχζεσλ (Agency for Attracting Foreign Investments) θαη ηελ ίδξπζε ηεο εηδηθήο ππεξεζίαο κίαο ζηάζεο ( One stop shop ) ζηηο αξρέο ηνπ 2006, ε θπβέξλεζε επεδίσμε ηελ ελίζρπζε ηεο επελδπηηθήο παξνπζίαο μέλσλ επελδπηψλ ζηε ρψξα, κέζσ απινπνίεζεο ησλ απαξαίηεησλ δηαδηθαζηψλ εγγξαθήο. 6. Διιηπήο εθαξκνγή εληαίσλ θαλφλσλ θαη πξαθηηθψλ ζηελ αμηνιφγεζε θαη ηνλ έιεγρν ησλ εκπνξηθψλ ηξαπεδψλ εθ κέξνπο ηεο Κεληξηθήο Σξάπεδαο ηεο ρψξαο (εμπγίαλζε ραξηνθπιαθίσλ θαη ινηπέο δπζθνιίεο). 7. Αζαθέο λνκνζεηηθφ πιαίζην θξαηηθψλ πξνκεζεηψλ. Απαηηείηαη ε ελαξκφληζή ηεο κε ηελ αληίζηνηρε λνκνζεζία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ζε βάζε πηνζέηεζεο αξρψλ δηαθάλεηαο ζηε δηαδηθαζία θαηνρχξσζεο δηαγσληζκψλ. 8. Αζαθέο λνκνζεηηθφ πιαίζην πλεπκαηηθήο θαη βηνκεραληθήο ηδηνθηεζίαο. Απαηηείηαη ελαξκφληζε πξνο ην θνηλνηηθφ θεθηεκέλν θαη πηνζέηεζε θαλφλσλ δεπηεξνγελνχο δηθαίνπ. 9. Δκπφδηα γηα ηελ απφθηεζε αδεηψλ εηζαγσγήο πξψησλ πιψλ ηξνθίκσλ. Οη μέλνη επελδπηέο θαη νη επηρεηξήζεηο ειιεληθψλ ζπκθεξφλησλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηε ρψξα ζηνλ ηνκέα παξαγσγήο ηξνθίκσλ, αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα θαηά ηε δηαδηθαζία εηζαγσγήο πξψησλ πιψλ. Η επηηπρήο επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηνπνίεζε ζηελ αγνξά ηεο ΠΓΓΜ εμαξηάηαη απφ ηελ επηινγή ηεο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο εθ κέξνπο ησλ δηνηθήζεσλ ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ (εμαγσγέο, ίδξπζε γξαθείνπ αληηπξνζσπίαο, αμηνπνίεζε δηθηχσλ δηαλνκήο, θνηλνπξαμίεο, θιπ) φπσο αλαιχεηαη ζηε ζπλέρεηα: πλεξγαζία κε αληηπξνζψπνπο δηαλνκείο Οη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο πνπ ελδηαθέξνληαη λα πξνζθέξνπλ πξντφληα ζηελ αγνξά ηεο πγγμ κπνξνχλ λα επηιέμνπλ κεηαμχ ελφο κεγάινπ αξηζκνχ εκπφξσλ, αληηπξνζψπσλ, ελδηάκεζσλ θαη ιηαλνπσιεηψλ ζηελ αγνξά, παξφηη, ζπλήζσο ην ίδην πξφζσπν ελεξγεί σο εηζαγσγέαο, ρνλδξέκπνξνο θαη ιηαλνπσιεηήο (αλππαξμία ηεο «θιαζζηθήο» δηάξζξσζεο ησλ δηθηχσλ δηαλνκήο). Β-68

69 Ζ ζεκαληηθφηεξε αγνξά ηεο xψξαο είλαη ηα θφπηα ( θάηνηθνη) θαη αθνινπζνχλ ην Κνπκάλνβν ( θάηνηθνη), ην Μνλαζηήξη ( θάηνηθνη), ην Σέηνβν (86.000), ην Γθφζηηβαξ (81.000), ην Πξίιεπ (76.000), ε ηξνχγθα (63.000), ην Βέιεο θαη ε Αρξίδα κε θαηνίθνπο. Ίδξπζε γξαθείνπ ζηελ ΠΓΓΜ χκθσλα κε ηνλ εκπνξηθφ λφκν (εθεκεξίδα ηεο θπβέξλεζεο 28/2004), επηηξέπεηαη ε ίδξπζε μέλεο επηρείξεζεο (ΔΠΔ, ΑΔ, γξαθείν αληηπξνζσπείαο,ζπγαηξηθή θιπ) ζηελ πγγμ. Τπεξεζίεο δηθαηφρξεζεο (franchising) Πνιπεζληθέο εηαηξείεο (McDonald s, HOLIDAY INN, BOSS, BEST WESTERN, BIG STAR, DIESEL, BENETTON, MANGO, θιπ) ρξεζηκνπνηνχλ ην ζεζκφ ηνπ franchising, λνκηθά θαηνρπξσκέλν ζηελ πγγμ απφ ην 2003, ν νπνίνο επηηξέπεη ζε εηαηξείεο κηθξνχ θεθαιαίνπ λα δξαζηεξηνπνηεζνχλ επηηπρψο (εζηηαηφξηα, εηδηθά θαηαζηήκαηα ιηαληθήο, θαηαζηήκαηα πψιεζεο εξγαιείσλ). Τπεξεζίεο άκεζεο πξνψζεζεο (direct marketing) Οη ππεξεζίεο άκεζεο πξνψζεζεο (direct marketing) δελ έρνπλ αλαπηπρζεί ζηελ πγγμ, εμαηηίαο αλππαξμίαο ηνπ θαηάιιεινπ λνκηθνχ πιαηζίνπ θαη ειιηπνχο ζηειέρσζεο ησλ θνξέσλ ησλ θαηαλαισηψλ. Ζ δηαδεδνκέλε πξαθηηθή ζηηο αλαπηπγκέλεο νηθνλνκίεο ηεο πξνψζεζεο κέζσ ηειεθψλνπ, ξαδηνθψλνπ θαη ηειεφξαζεο (telemarketing) δελ εθαξκφδεηαη κε επηηπρία ζηελ πγγμ θαη νη θαηαλαισηέο πξνηηκνχλ λα έξρνληαη ζε επαθή κε ηνπηθνχο πσιεηέο. Γεκηνπξγία επηρεηξεκαηηθψλ θνηλνπξαμηψλ (joint ventures) Παξφηη, ε πξαθηηθή ηεο δεκηνπξγίαο επηρεηξεκαηηθψλ θνηλνπξαμηψλ ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη κέζνλ επηηπρνχο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηνπνίεζεο ζηελ πγγμ, ην λνκνζεηηθφ πιαίζην δελ παξέρεη πξνζηαζία ζηνπο μέλνπο επελδπηέο. Κξαηηθέο Πξνκήζεηεο Παξά ηελ χπαξμε ζρεηηθήο λνκνζεζίαο ε νπνία ξπζκίδεη ηηο δηαδηθαζίεο αλάζεζεο θξαηηθψλ πξνκεζεηψλ, πνιιέο θνξέο δηαπηζηψλεηαη αδηαθάλεηα θαη αλππαξμία ζρεηηθψλ ειέγρσλ. Δληνχηνηο, φζνη δηαγσληζκνί ρξεκαηνδνηνχληαη απφ δηεζλείο θαη επξσπατθνχο νξγαληζκνχο γίλνληαη ζχκθσλα κε ηηο δηεζλείο πξαθηηθέο. Γίθηπα δηαλνκήο Λφγσ ηνπ κηθξνχ κεγέζνπο ηεο ρψξαο, δελ ππάξρνπλ κεγάια δίθηπα δηαλνκψλ θαη αληίζηνηρνη απνζεθεπηηθνί ρψξνη ελψ νη πξνζπάζεηεο ηεο θπβεξλήζεσο γηα ηε δεκηνπξγία Εσλψλ Διεπζέξνπ Δκπνξίνπ δελ έρνπλ επνδσζεί. Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ αγνξά Παξφηη ην δηαζέζηκν εηζφδεκα ζηελ πγγμ είλαη ζρεηηθά ρακειφ ( 200/κήλα) θαη ζπλεπψο ε θαηαλάισζε πξνζδηνξίδεηαη θπξίσο απφ ηελ πξνζθεξφκελε ηηκή, αλεμαξηήησο πνηφηεηαο θαη Β-69

70 νη πσιήζεηο κε δφζεηο ζπληζηνχλ βαζηθή κνξθή πψιεζεο (ε ρξεκαηνδφηεζε ηεο θαηαλάισζεο απφ ηξάπεδεο απμάλεηαη) εληνχηνηο, ηα ηειεπηαία έηε, απμάλεηαη ην ελδηαθέξνλ ησλ θαηαλαισηψλ γηα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξντφλησλ-ππεξεζηψλ. Ηιεθηξνληθφ εκπφξην Ο θχθινο εξγαζηψλ ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ ζηελ πγγμ δηαηεξείηαη ζε ρακειά επίπεδα, ιφγσ κηθξνχ κεγέζνπο αγνξάο, αθακςίαο ιεηηνπξγίαο ηεο ρξεκαηνπηζησηηθήο αγνξάο θαη κε δηάδνζεο ησλ ππεξεζηψλ δηαδηθηχνπ. Πξνψζεζε-Γηαθήκηζε Ο θιάδνο ησλ δηαθεκηζηηθψλ ππεξεζηψλ παξνπζηάδεη κεγάιε αλάπηπμε ηα ηειεπηαία έηε, δηφηη νη επηρεηξήζεηο θαη νη θαηαλαισηέο αληηιακβάλνληαη πιένλ ηε ζπνπδαηφηεηα ηεο δηαθήκηζεο γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο αγνξάο. Υξεζηκνπνηνχληαη φιεο νη κνξθέο δηαθήκηζεο (εθεκεξίδεο, πεξηνδηθά, ξαδηφθσλν, ηειεφξαζε θαη αθίζεο). Λεηηνπξγνχλ πεξίπνπ εθαηφ πεξίπνπ ξαδηνθσληθνί θαη ηειενπηηθνί ζηαζκνί, κε έληνλν αληαγσληζκφ θαη νη πνιπεζληθέο δηαθεκηζηηθέο εηαηξείεο έρνπλ πιένλ απηφλνκε παξνπζία ζηελ ρψξα. Σηκνιφγεζε Ζ ηηκή ζεσξείηαη βαζηθφ ζηνηρείν πξνψζεζεο ηνπ πξντφληνο, ιφγσ ρακεινχ εηζνδεκαηηθνχ επηπέδνπ (κέζνο κεληαίνο κηζζφο 200) θαη ζπλεπψο ε πηνζέηεζε κεζφδσλ ρξεκαηνδφηεζε ηεο θαηαλάισζεο, εθ κέξνπο ησλ επηρεηξήζεσλ, εμαζθαιίδεη απνηειεζκαηηθφηεξε δηείζδπζε ζηελ αγνξά. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη νξηζκέλα επηπξφζζεηα ζηνηρεία επηρεηξεκαηηθνχ ελδηαθέξνληνο γηα ηνπο έιιελεο επελδπηέο /εμαγσγείο: Ζ ΔΠΔ είλαη ε κνξθή εηαηξείαο πνπ ζπλήζσο πξνηηκνχλ νη μέλνη επελδπηέο, ιφγσ ηεο πεξηνξηζκέλε επζχλεο εηαίξσλ (κεησκέλνο επηρεηξεκαηηθφο θίλδπλνο) θαη ηνπ εχθακπηνπ ραξαθηήξα ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπκβνπιίνπ Έλα απφ ηα πξψηα κέηξα ηεο λέαο θπβέξλεζεο ηεο πγγμ ππήξμε ε κείσζε ηεο θνξνινγίαο επί ησλ θεξδψλ απφ 15% ην 2006 ζε 12% ην 2007 θαη 10% ην 2008 θαη εθεμήο. Παξέρνληαη θίλεηξα ζηηο επηρεηξήζεηο γηα ηελ εγθαηάζηαζε ηνπο ζε Εψλεο Διεχζεξσλ Οηθνλνκηθψλ πλαιιαγψλ (ΕΔΔ) Σα θπζηθά αιινδαπά πξφζσπα δελ κπνξνχλ λα αγνξάζνπλ δηακεξίζκαηα, γε θαη θηίξηα. Γηα ηελ αγνξά ηνπο απαηηείηαη ε ίδξπζε λνκηθνχ πξνζψπνπ ζε πγγμ απφ μέλν ππήθνν. ηελ πεξίπησζε φκσο αγνξάο γεο ή θηηξίνπ ζα πξέπεη λα απνθεχγεηαη ε αγνξά θξαηηθψλ νηθνπέδσλ θαη θηηξίσλ, ηα νπνία νδεγνχλ πνιιέο θνξέο ζε πνιχρξνλεο θαζπζηεξήζεηο, δηφηη ε πγγμ δελ δηαζέηεη αθφκε θηεκαηνιφγην. Β-70

71 Απφ , θαηαξγήζεθε ε θνξνινγηθή απαιιαγή μέλσλ επελδχζεσλ, γηα ηα ηξία πξψηα έηε ηεο επέλδπζεο. ε αληηζηάζκηζκα απαιιάζζεηαη απφ θνξνινγία επί ησλ θεξδψλ, ν «δηθαηνχρνο» ρξήζεο Διεχζεξεο Οηθνλνκηθήο Εψλεο γηα βηνκεραληθέο επελδχζεηο (δηάξθεηα 10 έηε). Ζ πγγμ έρεη ππνγξάςεη είθνζη επηά (27) Γηκεξείο πκθσλίεο πξνζηαζίαο ησλ επελδχζεσλ (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ 23 θξαηψλ-κειψλ ηνπ ΟΟΑ). ην Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο ηεο ρψξαο ιεηηνπξγεί Σκήκα Πξνζέιθπζεο Δπελδχζεσλ (Department for Attracting FDI) γηα ην ζπληνληζκφ πνιηηηθψλ πξνζέιθπζεο άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ θαη ηελ παξνρή ηεο απαξαίηεηεο πιεξνθφξεζεο. Σν 2006, ε Κπβέξλεζε ηεο πγγμ ίδξπζε ην Γξαθείν πξνζέιθπζεο Ξέλσλ Δπελδχζεσλ, κε ζηφρν ηελ αλαβάζκηζε ησλ ζρεηηθψλ ππεξεζηψλ ηνπ Τπνπξγείνπ Δζληθήο Οηθνλνκίαο ηεο ρψξαο. Δθηίκεζε επηρεηξεκαηηθνχ θηλδχλνπ. Ζ πνιηηηθή αζηάζεηα επηδξά ζηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο πγγμ. Μεηά ηηο εθινγέο ηνπ επηεκβξίνπ 2002, θαίλεηαη πσο ζηε ρψξα εληζρχεηαη ην αίζζεκα πνιηηηθήο ζηαζεξφηεηαο, ιφγσ εθαξκνγήο ησλ πκθσληψλ ηεο Αρξίδαο αιιά θαη πηνζέηεζεο κέηξσλ πεξηνξηζηηθήο δεκνζηνλνκηθήο θαη λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο. Ζ εμαζθάιηζε νηθνλνκηθήο ελίζρπζεο εθ κέξνπο ηνπ Γηεζλνχο Ννκηζκαηηθνχ Σακείνπ (IMF) απφ ηνλ Απξίιην ηνπ 2003 απνηειεί εγγχεζε ησλ πξνζπαζεηψλ εμπγίαλζεο ησλ δεκνζίσλ νηθνλνκηθψλ. Ζ αγνξά ηεο πγγμ παξνπζηάδεη ζεκαληηθά πιενλεθηήκαηα γηα ηηο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο: Ζ πγγμ είλαη ε πιεζηέζηεξε ρψξα γηα ηε ρψξα καο, γεηηληάδεη κε ηηο ρψξεο ηεο πξψελ Ο.Γ. ηεο Γηνπγθνζιαβίαο θαη απνιακβάλεη θαζεζηψο κεησκέλσλ δαζκψλ ιφγσ ζχλαςεο ζρεηηθψλ εκπνξηθψλ ζπκθσληψλ. Γηαζέηεη θζελφ θαη εμεηδηθεπκέλν εξγαηηθφ δπλακηθφ. Ζ παξνπζία ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ είλαη ήδε ζεκαληηθή αθνχ εθηφο απφ ηνπο δχν ηξαπεδηθνχο νκίινπο, αλαθέξνπκε φηη πεξηζζφηεξεο απφ 260 ειιεληθέο επηρεηξήζεηο δξαζηεξηνπνηνχληαη ήδε κφληκα ζηελ πγγμ κε ηάζε ελίζρπζήο ηνπο. Ζ πγγμ θαη νη ινηπέο ρψξεο ηεο πεξηνρήο ησλ Βαιθαλίσλ απνηεινχλ ζεκαληηθή δηέμνδν γηα ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ. Ζ αλακελφκελε αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο ηεο πγγμ θαη ε κειινληηθή έληαμε ηεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ζα δεκηνπξγήζνπλ ηηο πξνυπνζέζεηο γηα πεξαηηέξσ αχμεζε ησλ επελδχζεσλ θαη ηεο θαηαλάισζεο, ε νπνία ζα θαιπθζεί απφ πξντφληα μέλεο πξνέιεπζεο. Αλακέλεηαη ε ζηαζεξνπνίεζε ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ ησλ επελδχζεσλ ζηελ πγγμ. Σέινο, ν ξφινο ηεο Διιάδνο σο θξάηνο-κέινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη σο ηεο πιένλ νηθνλνκηθά εχξσζηεο ζηα Βαιθάληα έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηνπο θαηνίθνπο ηεο πγγμ. Β-71

72 Δληνχηνηο βαζηθφ ζέκα είλαη ε επίιπζε ηνπ ζέκαηνο ηνπ νλφκαηνο ηεο γεηηνληθήο ρψξαο. I.5. Σνπξθία Ι.5.1. Γιπλωμαηικές και Πολιηικές τέζεις H ειιελνηνπξθηθή ζπλεξγαζία αλαπηχζζεηαη ζε επξχ θάζκα ηνκέσλ θαη απνβιέπεη ζηελ εκπέδσζε θιίκαηνο εκπηζηνζχλεο θαη ζπλεξγαζίαο. H πξνζέγγηζε απηή έρεη ηεζεί ζε ζπζηεκαηηθφ πιαίζην πνπ δηέπεηαη απφ ζεκαληηθφ αξηζκφ δηκεξψλ ζπκθσληψλ ζε ηνκείο ακνηβαίνπ ελδηαθέξνληνο, φπσο πνιηηηζηηθέο ζρέζεηο, ηνπξηζκφο, πεξηβάιινλ, θαηαπνιέκεζε ηνπ εγθιήκαηνο, νηθνλνκηθέο θαη εκπνξηθέο ζρέζεηο, ελέξγεηα, γεσξγία θαη αληηκεηψπηζε ησλ θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ. Δληνχηνηο, νη δηκεξείο δηπισκαηηθέο θαη πνιηηηθέο ζρέζεηο δηέξρνληαη θαηά θαηξνχο ζεκαληηθέο εληάζεηο θαζψο δηαηεξνχληαη ζεκαληηθά ζεκεία ηξηβήο. Πην ζπγθεθξηκέλα, απφ ην 1973 κέρξη ζήκεξα ε Σνπξθία ακθηζβεηεί θπξηαξρηθά δηθαηψκαηα ηεο Διιάδαο θαη επηδηψθεη ηελ αλαζεψξεζε ηνπ λνκηθνχ θαζεζηψηνο ζην Αηγαίν. Δηδηθφηεξα, πέξα απφ ην ζέκα ηεο νξηνζέηεζεο ηεο πθαινθξεπίδαο πνπ απνηειεί ηε κφλε λνκηθή δηαθνξά κεηαμχ ησλ δχν ρσξψλ, ε Σνπξθία ακθηζβεηεί ηνλ ειιεληθφ ελαέξην ρψξν, ην δηθαίσκα ηεο Διιάδαο λα επεθηείλεη ηα ρσξηθά ηεο χδαηα, ηηο ειιεληθέο δηθαηνδνζίεο εληφο ηνπ FIR Αζελψλ φπσο θαη ηελ ειιεληθή θπξηαξρία επί αξηζκνχ λεζηψλ, λεζίδσλ θαη βξαρνλεζίδσλ ηνπ Αλαηνιηθνχ Αηγαίνπ, πξνβάιινληαο ηε ζεσξία ησλ «γθξίδσλ δσλψλ». Σέινο, ππνζηεξίδεη ηελ θαζηέξσζε θαζεζηψηνο απνζηξαηηθνπνίεζεο ησλ λεζηψλ ηνπ Αλαηνιηθνχ Αηγαίνπ. Δπίζεο, ε εθθξεκήο επίιπζε ηνπ πνιηηηθνχ δεηήκαηνο ηεο Κχπξνπ επεξεάδεη πάληα ηηο ειιελνηνπξθηθέο ζρέζεηο. Οη Δ/Σ ζρέζεηο ππφ ην θσο ηεο εληαμηαθήο πνξείαο ηεο Σνπξθίαο Ζ Διιάδα ηάζζεηαη ππέξ ηεο εληάμεσο ηεο Σνπξθίαο σο πιήξνπο κέινπο ζηελ ΔΔ ππφ ηνλ φξν φηη ε ρψξα απηή εθαξκφδεη πιήξσο ηηο ηαζζφκελεο πξνυπνζέζεηο θαη θξηηήξηα. Ζ επξσπατθή πξννπηηθή ηεο Σνπξθίαο εθηηκάηαη φηη ζα δεκηνπξγήζεη πξνυπνζέζεηο γηα ηελ ηαρχηεξε δπλαηή εμνκάιπλζε ησλ δηκεξψλ ζρέζεσλ. Όζνλ αθνξά ζηελ νηθνλνκηθή ζπλεξγαζία Διιάδνο-Σνπξθίαο, ην ζεζκηθφ πιαίζηφ ηεο δηέπεηαη απφ ηε πκθσλία Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο πνπ ππεγξάθε ηελ Χο πξνο ηηο δηκεξείο εκπνξηθέο ζρέζεηο παξαηεξείηαη αχμεζε ηνπ φγθνπ ησλ εκπνξηθψλ ζπλαιιαγψλ. Ηθαλνπνηεηηθή ζπλεξγαζία πθίζηαηαη ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ. Σν θπξηφηεξν ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο έξγν γηα ηηο νδηθέο κεηαθνξέο, είλαη ε ζχλδεζε ηεο Δγλαηίαο Οδνχ κε ην ηνπξθηθφ νδηθφ δίθηπν πξνο Κσλζηαληηλνχπνιε. Ζ δηκεξήο ζπλεξγαζία ζε ζέκαηα ελέξγεηαο ζεσξείηαη επίζεο ζεκαληηθή. Δηδηθφηεξα ζηνλ ηνκέα ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ, ππεγξάθε αξρηθά απφ ηελ ΓΔΠΑ θαη ηελ BOTAS Μλεκφλην Καηαλνήζεσο ( ) ην νπνίν πξνέβιεπε θαηαζθεπή κέρξη ην 2005 αγσγνχ θπζηθνχ Β-72

73 αεξίνπ κεηαμχ Karacabey (Πξνπνληίδαο) θαη Κνκνηελήο. ην πεξηζψξην ηεο πλφδνπ ησλ Τπνπξγψλ Δλέξγεηαο ηεο ΔΔ (Θεζ/θε, ) ππεγξάθε ε ζρεηηθή δηαθξαηηθή ζπκθσλία. ηηο εγθαηληάζηεθε ε έλαξμε ηεο θαηαζθεπήο ηνπ ηκήκαηνο ηνπ αγσγνχ θπζηθνχ αεξίνπ Αιεμαλδξνχπνιεο-Κνκνηελήο θαη ε παλεγπξηθή ηειεηή ελάξμεσο ηνπ ζπλνιηθνχ έξγνπ έιαβε ρψξα ζηνλ Έβξν (3.7.05) παξνπζία ησλ Πξσζππνπξγψλ ησλ δχν ρσξψλ. Σν πιαίζην ηεο δηκεξνχο ηνπξηζηηθήο ζπλεξγαζίαο θαζνξίδεηαη απφ ηε ζπκθσλία ζπλεξγαζίαο ηνπ Καηά ηελ 1 ε ζχλνδν ηεο Μηθηήο Δπηηξνπήο Σνπξηζκνχ Διιάδνο- Σνπξθίαο (5.2.03) ππεγξάθε ζρεηηθφ πξσηφθνιιν. Ζ Διιάδα θαηαηάζζεηαη ζηελ 4 ε ζέζε ρσξψλ ησλ νπνίσλ νη πνιίηεο επηζθέπηνληαη ηελ Σνπξθία, ελψ αληηζέησο ην κέγεζνο ησλ Σνχξθσλ ηνπξηζηψλ πνπ επηζθέπηνληαη ηελ Διιάδα είλαη πνιχ κηθξφ. Καηά ην 2005, Έιιελεο επηζθέθζεθαλ ηελ Σνπξθία έλαληη ην Ι.5.2. Γιμερείς Οικονομικές τέζεις Χο πξνο ηηο δηκεξείο νηθνλνκηθέο ζρέζεηο, ε Σνπξθία ζπκπεξηιακβάλεηαη ζηηο 10 θνξπθαίεο ρψξεο πξννξηζκνχ ησλ ειιεληθψλ εμαγσγψλ (7 ε ζέζε ην 2007). Σν εκπνξηθφ ηζνδχγην κε ηελ ρψξα απηή είλαη δηαρξνληθά ειιεηκκαηηθφ. Καηά ην 2007 νη ειιεληθέο εμαγσγέο πξνο ηελ Σνπξθία αλήιζαλ ζε 602 εθαη. Δπξψ κεησκέλεο θαηά 27% ζε ζρέζε κε ην 2005, ελψ νη ηνπξθηθέο εηζαγσγέο απμήζεθαλ κε πνιχ κεγαιχηεξν ξπζκφ θαη αλήιζαλ ζε 1,7 δηο Δπξψ (αχμεζε θαηά 26%) γεγνλφο πνπ δηπιαζίαζε ην εκπνξηθφ έιιεηκκα απφ 478 εθαη. Δπξψ ην 2006 ζε 1 δηο Δπξψ ην Πίλαθαο Ι-15: Γηκεξέο εκπφξην Διιάδα Σνπξθία Γεωγπαυικέρ πεπιοσέρ (ποσά σε εκατ. Εςπώ) Ε ξ α γ ω γ έ ρ % Μεταβολή % ύνθεση / Τ Ν Ο Λ Ο , ,7 4,0% 100,0% 100,0% ΒΑΛΚΑΝΗΑ 3.203, ,8 16,0% 18,7% 16,7% Σνπξθία 620,2 848,0-26,9% 3,6% 5,1% Γεωγπαυικέρ πεπιοσέρ (ποσά σε εκατ. Εςπώ) Ε ι σ α γ ω γ έ ρ % Μεταβολή % ύνθεση / Τ Ν Ο Λ Ο , ,7 9,4% 100,0% 100,0% ΒΑΛΚΑΝΗΑ 1.976, ,6 11,8% 3,6% 3,5% Σνπξθία 1.669, ,0 25,9% 3,0% 2,6% ΔΜΠΟΡΗΚΟ ΗΟΕΤΓΗΟ -1048, ,41% Πεγή: Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ ΔΤΔ απφ ην ΚΔΔΜ. (Σα ζηνηρεία θαη γηα ηα δχν έηε είλαη πξνζσξηλά) Β-73

74 Ι.5.3. ηοιτεία Προθίλ ηης τώρας Ζ Σνπξθία έρεη πιεζπζκφ 73 εθαη. θαηνίθνπο θαη ην 2006 παξήγαγε ΑΔΠ αμίαο 403 δηο δνι. US$ απμεκέλν θαηά 6,1% ζε ζρέζε κε ην Σν θαηά θεθαιήλ εηήζην εηζφδεκα αλέξρεηαη ζε δνι. US$. Απφ ηα ζηνηρεία πνπ παξαηίζεληαη, ζηε ζπλέρεηα πξνθχπηεη φηη ε ηνπξθηθή νηθνλνκία είλαη ηδηαίηεξα εζσζηξεθήο, κε ην εκπφξην (εηζαγσγέο + εμαγσγέο) λα αλέξρεηαη κφιηο ζην 52% ηνπ ΑΔΠ (ζηηο άιιεο ρψξεο ην πνζνζηφ απηφ ππεξβαίλεη ην 100%) ελψ εληχπσζε πξνθαιεί ή έθξεμε ησλ μέλσλ άκεζσλ επελδχζεσλ ζηε ρψξα θαηά ην 2006, νη νπνίεο αλήιζαλ ζε 20 δηο US$ έλαληη 9,8 δηο US$ ην Δληχπσζε επίζεο πξνθαιεί ν ζχληνκνο ρξφλνο πνπ απαηηείηαη γηα ηελ ίδξπζε κηαο εηαηξείαο (6 εκέξεο) (ζηνηρεία 2006, πεγή: Παγθφζκηα Σξάπεδα). Αλαιπηηθφηεξα: Πεγή: Παγθφζκηα Σξάπεδα Β-74