ΒΙΑ & ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Transcript

1 ΜΑΘΗΜΑ: ΑΓΩΓΗ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: ΜΠΑΛΤΖΗΣ. ΤΑΞΗ: Γ 3 ΝΙΚΟΛΑΟΥ Γ. ΛΑΖΟΓΛΟΥ Ν. ΧΑΤΖΗΛΙΑ ΗΣ Θ.

2 ΤΡΟΠΟΙ ΕΚ ΗΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Η βία σήµερα παρουσιάζεται µε διάφορες µορφές και εκδηλώνεται µε πολλούς τρόπους: Σωµατική βία Ξεκινά από το χαστούκι µέχρι τη βαριά σωµατική βλάβη, συµπεριλαµβάνοντας καθετί που προξενεί πόνο, τραυµατισµό, ακρωτηριασµό ή που έχει πρόθεση να ταπεινώσει τον άλλον, να τον εκµηδενίσει µε κάθε τρόπο. Στη σωµατική βία ανήκει και o βιασµός και κάθε άλλη βίαιη και καταπιεστική συµπεριφορά προς το σώµα: χτυπήµατα, καψίµατα, σπρωξίµατα, χρήση όπλου, φυσικός περιορισµός, παρεµπόδιση κάλυψης βασικών αναγκών (πχ. τροφή, φάρµακα, ύπνος..) Αποµόνωση Περιορισµός της ελευθερίας, έλεγχος της επικοινωνίας µε φίλους και συγγενείς, περιορισµοί της κοινωνικότητας. Έλεγχος της πρόσβασης σε πληροφόρηση, της συµµετοχής σε οµάδες κι οργανώσεις, κλείδωµα σε περιορισµένο χώρο, περιορισµός της κινητικότητας, παρακολούθηση τηλεφώνων, κλπ. Ψυχολογική βία Υποτιµητικές συµπεριφορές, ταπείνωση, µέχρι του σηµείου της σοβαρής ψυχολογικής βλάβης, που έχει πολύ αρνητικές επιπτώσεις όταν είναι µακροχρόνια και ύπουλη. ιαρκής κριτική, υποτίµηση και κοροϊδίες που αφορούν τον εαυτό, την οικογένεια, τους φίλους και το παρελθόν.

3 Προσπάθειες εξευτελισµού, ψέµατα, υπονόµευση της αυτοεκτίµησης. Συναισθηµατική βία Ιδιαίτερη καταπίεση κι εξαναγκασµοί που εκµεταλλεύονται την ψυχολογική και συναισθηµατική µας εξάρτηση, πιθανώς µε απειλές κι εκβιασµούς. Τα όρια συγχέονται µε την ψυχολογική βία. Είναι ιδιαίτερα σοβαρή για τις νέες και τα παιδιά, αλλά και για κάθε άτοµο "αποκλεισµένο" από ευρύτερη κοινωνικότητα. Συχνά ασκείται σε συνδυασµό µε τη στέρηση-αποµόνωση. Λεκτική βία Φωνές, βρισιές, εξευτελισµοί, απειλές και τροµοκράτηση, µε στόχο το ίδιο το θύµα ή και οικείους του. Αποτελεί τµήµα της ψυχολογικής και συναισθηµατικής βίας, συνήθως συµπεριλαµβάνει τις απειλές, ενώ η τροµοκράτηση συνήθως συµπεριλαµβάνει κι άλλους τρόπους βίας.. Απειλές, εκφοβισµοί, εκβιασµοί Απειλές βίας ή πρόκλησης κάθε είδους κακού στον απειλούµενο, στον ίδιο ή στους οικείους, παιδιά, οικογένεια, κατοικίδια κλπ. Απειλές για καταγγελίες στις αρχές που θα θέσουν σε κίνδυνο κάτι σηµαντικό για το θύµα (πχ. επιµέλεια παιδιών, πράσινη κάρτα κλπ. ) ή και αντίστοιχων αναφορών που επίσης µπορεί να κοστίσουν στο θύµα (π.χ. κατηγορίες στην οικογένεια, στη δουλειά κ.λ.π.) Εξαναγκασµός Σε κάθε πράξη ή απραξία του θύµατος, παρά στη θέληση του. Συχνά επιβάλλεται µε εκφρασµένες ή µη απειλές κι εκβιασµούς και µε κάθε άλλο είδος βίας και καταπίεσης. Οικονοµική βία - εκµετάλλευση Έλεγχος της περιουσίας και των εσόδων του θύµατος ή

4 και κατάχρηση, καλλιέργεια οικονοµικής εξάρτησης: απαγόρευση εργασίας, αποκλεισµός χρηµατοπιστωτικών πόρων και δυνατότητας εργασίας, άµισθη εργασία, καταναγκαστική εργασία για κέρδος του θύτη, οικονοµικές αποφάσεις, που αφορούν κοινούς πόρους, χωρίς ενηµέρωση του συντρόφου π.χ.: " η δικιά µου η γυναίκα/κόρη δεν µπορεί να δουλεύει " Συµπεριφορές παρενόχλησης Παρακολούθηση, εµφανίσεις στη δουλειά ή στο σπίτι, επανειληµµένα τηλεφωνήµατα στο θύµα ή και στην οικογένεια, τους φίλους, τους συναδέλφους. Ο θύτης εµφανίζεται διαρκώς µπροστά µας ή επικοινωνεί διαρκώς µε κάθε τρόπο, µας επιβάλλει την παρουσία του. Σεξουαλική βία & παρενόχληση Επιβολή σεξουαλικής πράξης ή συµπεριφορών ενάντια στη θέληση του θύµατος, πίεση για σεξουαλικές συµπεριφορές που το κάνουν να νοιώθει άσχηµα, κριτική της συµπεριφοράς και της απόδοσής του στο κρεβάτι π.χ. Και µέσα στο γάµο ή στο ζευγάρι, κάθε σεξουαλικός καταναγκασµός που δεν δέχεται "όχι" είναι βία. Καταστροφή περιουσίας Ο θύτης καταστρέφει από έπιπλα κι αντικείµενα αξίας, µέχρι ηµερολόγια κι αντικείµενα, συναισθηµατικής µόνο αξίας και τα κλασικά γυαλικά που η θραύση τους τροµάζει πάντα, ανεξάρτητα από την αξία τους. Κατά προτίµηση γίνεται µε βίαιο τρόπο που τροµοκρατεί όσο γίνεται περισσότερο. Πετά ή εξαφανίζει µε κάθε άλλο τρόπο ρουχισµό ή άλλα αντικείµενα του θύµατος. Παραµέληση-στέρηση Στέρηση βασικών δικαιωµάτων, ιδιωτικής ελευθερίας, επικοινωνίας, βασικών αναγκών: συναισθηµατικών αναγκών σωµατικής και ψυχικής υγείας, εκπαίδευσης, κλπ.

5 ΑΙΤΙΑ Η Βία πηγάζει από τις αντιφάσεις, τις αντιθέσεις της εποχής µας και κυρίως τις κοινωνικές ανισότητες. Στην εποχή µας συµβαδίζει ο πλούτος και το τεχνολογικό θαύµα µαζί µε τη φτώχεια, την ανεργία, την περιθωριοποίηση, την εκµετάλλευση, τη µετανάστευση, την ξενοφοβία και το ρατσισµό. Στο σύνολο των παραµέτρων που οδηγούν στη νεανική εγκληµατικότητα συγκαταλέγεται η συσσώρευση ατόµων διαφορετικής πολιτισµικής προέλευσης σε µια µεγαλούπολη. Το µεταναστευτικό κύµα, εµφανές σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, προλειαίνει το έδαφος για το ξέσπασµα ρατσιστικών ανάρµοστων συµπεριφορών. Σε αυτή την περίπτωση, η αίσθηση υπεροχής/ η αδικαιολόγητη εθνική έπαρση του γηγενή και ταυτόχρονα η θέση αδυναµίας του φιλοξενούµενου πολίτη σε πολλές περιστάσεις πυροδοτούν εκδηλώσεις βίας. Ακόµα, η µίζερη ζωή του τελευταίου, η ανέχεια λόγω των ισχνών οικονοµικών εσόδων µπορεί να τον ωθήσει σε κλοπές, ληστείες εις βάρος των κατοίκων της χώρας που τον φιλοξενεί, ακόµα και σε ανθρωποκτονίες. ΑΤΟΜΟ Κρίση ηθικών αξιών και έλλειψη προτύπων, υποχώρηση θεµελιωδών ανθρωπιστικών αξιών, έλλειψη σεβασµού της προσωπικότητας του ανθρώπου. Επικράτηση του µοντέλου µαζικότητας και του άκρατου καταναλωτισµού, κυριαρχία του ωφελιµισµού, του ατοµικισµού και του ανταγωνισµού. υστυχώς οι νέοι δε γνωρίζουν το βαθύτερο νόηµα της ατοµικής ελευθερίας, της αλληλεγγύης, του αλληλοσεβασµού διότι στην εποχή τους τέτοιες έννοιες έχουν ξεχασθεί. Αντιθέτως, ο καταναλωτισµός που απορρίπτει από την κοινωνία τους µη έχοντες ταυτόχρονα αυξάνει τις πιθανότητες διάπραξης ληστειών, κλοπών από τους ίδιους. Σχετικά µε το δεύτερο παράγοντα -την ατοµική

6 επιτυχία-, σύµφωνα µε τη θεωρία του Απειλούµενου Εγωτισµού, η επιθετικότητα αποτελεί µέσο άµυνας µιας πολύ θετικής αυτο- εικόνας έναντι άλλων ατόµων τα οποία ενδεχοµένως επιδιώκουν να την µειώσουν ή να την προσβάλουν. Κυριαρχία ενστίκτων, νευρώσεις, αισθήµατα µειονεξίας, που οδηγούν στην εκτονωτική βία. Κρίση οικογένειας και γενικότερα χαλάρωση και την αναποτελεσµατικότητα των θεσµών διαπαιδαγώγησης που προβάλλουν αρνητικά πρότυπα στους νέους (σχολείο, θρησκεία, Μ.Μ.Ε.) Αναπαραγωγή σκηνών βίας από την τηλεόραση, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, τον κινηµατογράφο, το διαδίκτυο. Μια πρόσθετη αιτία είναι ο µιµητισµός της ξενόφερτης αντικοινωνικής συµπεριφοράς ή και κάθε προκλητικής πράξης εκ µέρους των νέων. Είναι ίδιον γνώρισµα των ανήλικων η άκριτη υιοθέτηση των µοντέρνων τρόπων αντίδραση ξένων οµηλίκων, όπως ο χουλιγκανισµός στα γήπεδα, η διάπραξη εγκληµατικών πράξεων σε νυχτερινά κέντρα υπό την επήρεια αλκοολούχων ποτών καθώς και η µίµηση των βιαιοτήτων που προβάλλονται στις ξένες ηλεκτρονικές σελίδες. Αλλοτρίωση του ατόµου Κληρονοµική επιβάρυνση Ανωνυµία, ανοµοιογένεια, αποξένωση των ανθρώπων στις σύγχρονες µεγαλουπόλεις. Αισθήµατα ανασφάλειας και αβεβαιότητας για το µέλλον συσσωρευµένη καταπίεση και υποβάθµιση, φόβοι τροφοδοτούν βίαιες συµπεριφορές. Η βία γεννά βία. Το θύµα γίνεται θύτης.

7 ΚΟΙΝΩΝΙΑ οικονοµικά: ανεργία, άνιση κατανοµή του πλούτου, υλικός ευδαιµονισµός, στείρος ανταγωνισµός, πλεονεξία, κερδοσκοπία κοινωνικά: κοινωνικές ανισότητες (εκµετάλλευση), ναρκωτικά, ξενοµανία και µιµητισµός, αστικοποίηση, φανατισµός πολιτικά: κατάχρηση της εξουσίας, κρατική αδιαφορία και αναποτελεσµατικότητα, διαφθορά των ιθυνόντων πολιτιστική επικυριαρχία φανατισµός

8 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ-ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Αιτίες και συνέπειες συµπλέκονται, δηµιουργώντας ένα συνεχή φαύλο κύκλο. Η λογική της ισχύος παράγει βία. Πολλαπλές και οδυνηρές οι συνέπειες. Φτάνουν ως τη σύρραξη, τον πόλεµο ή τις εκκαθαρίσεις. ΑΤΟΜΟ περιορισµός της ελευθερίας, επικράτηση ανασφάλειας, φόβου, δυσπιστίας, αισθήµατος αδικίας. ευτελισµός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, καχυποψία, εσωστρέφεια κυριαρχία της απαισιοδοξίας, στέρηση της ηρεµίας εθισµός στα φαινόµενα της κοινωνικής παθογένειας (έγκληµα, κλοπή) δηµιουργία ψυχολογικών προβληµάτων (πλήξη, άγχος, κατάθλιψη) σωµατικές βλάβες ΚΟΙΝΩΝΙΑ Κρίση επικοινωνίας (διαπροσωπικές σχέσεις, διακρατικές σχέσεις ) Πολιτιστική οπισθοδρόµηση (έλλειψη δηµιουργικότητας. Μαζική κουλτούρα) Αδιαφορία για το κοινωνικό συµφέρον (κυριαρχία του ατοµισµού) ιακυβεύεται η πολιτική σταθερότητα (επιθετικότητα, αναρχία) αναστολή οικονοµικής προόδου Μεγαλύτερη όξυνση των κοινωνικών αντιθέσεων, υποχώρηση των ανθρωπιστικών αξιών. Χαλάρωση των κοινωνικών κανόνων, αναποτελεσµατικότητα των νόµων Πολλαπλασιασµός της βίας, αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού.

9 Εξοικείωση µε τη βία και στην πιο κυνική µορφή της. Αποθέωση της βαρβαρότητας, εκδικητικότητα, ασυδοσία, φανατισµός. Η τροµοκρατία ακυρώνει τη δηµοκρατία και τα κατοχυρωµένα δικαιώµατα. Κυριαρχεί η ολοκληρωτική πεποίθηση «όλοι είναι εξίσου ένοχοι», αντίληψη που συσκοτίζει την αλήθεια και την πραγµατικότητα.

10 ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ Το φαινόµενο της βίας πλήττει τις σύγχρονη κοινωνία και αποτελεί γι αυτήν µεγάλη µάστιγα. Γι αυτό και κάθε σύγχρονο και οργανωµένο κράτος παίρνει µέτρα αναπτύσσει δια φορές δράσεις για τη αντιµετώπιση αυτού του δυσάρεστου φαινοµένου : Για την καταπολέµησή της η πολιτεία οφείλει να θεσπίσει νοµοθετικά και αστυνοµικά µέτρα προστασίας του συνόλου, τα οποία όµως θα κινούνται πάντα µέσα στο πλαίσιο των συνταγµατικών αρχών και δεν θα καταστρατηγούν, µε κανένα πρόσχηµα, κατοχυρωµένα ανθρώπινα δικαιώµατα. Αναγκαία η καλλιέργεια σταθερών ηθικοπνευµατικών και πολιτισµικών αξιών και η επανατοποθέτηση του ανθρώπου στην κορυφή της κλίµακας των αξιών. Αναβάθµιση των βασικών θεσµών διαπαιδαγώγησης, της οικογένειας, της εκπαίδευσης, των ΜΜΕ, ώστε να προάγουν καθολική και ουσιαστική παιδεία και υγιείς ανθρώπινες σχέσεις. Στα πλαίσια της κοινωνίας οφείλουµε να αναπτύξουµε νέες κοινωνικές αρετές (ισότητα, ισονοµία), να οικοδοµήσουµε ορθές διαπροσωπικές σχέσεις και να αξιοποιήσουµε δηµιουργικά τον ελεύθερο χρόνο µας. Καλλιέργεια ατοµικής ευθύνης, δηµοκρατικής κοινωνικής συνείδησης, κατάργηση απάθειας και αδιαφορίας. Συσπείρωση των πολιτών, ανάπτυξη συλλογικών κινηµάτων, δράσεις. Οι όποιες λύσεις βεβαίως δεν µπορούν να εξαντλούνται µόνο στην καταστολή. Η κυριότερη και σταθερότερη αντιµετώπιση είναι η πρόληψη και η εξάλειψη των ουσιωδών αιτίων που τα προκαλούν.

11 Χρειάζεται ένας µακρόπνοος σχεδιασµός, που θα στοχεύει στα αίτια και όχι µόνο στα αποτελέσµατα, µε στόχο την ποιοτική αλλαγή της κοινωνίας. Όλοι ονειρευόµαστε µια κοινωνία δίκαιη και ευνοµούµενη που θα προωθεί την αλληλεγγύη, τη φιλία, τη συνεργασία, τον ανθρωπισµό. Από την πλευρά µας της η πολιτεία είναι αναγκαίο να καταπολεµήσει την ανεργία, να ιδρύσει πολιτιστικούς και αθλητικούς χώρους, να προστατεύσει µε αυστηρή νοµοθεσία τη δικαιοσύνη και την αξιοκρατία σε όλους τους τοµείς της ζωής των πολιτών. Τέλος, οφείλουµε να αναστηλώσουµε µέσα µας το όραµα ενός κόσµου χωρίς βία, δηλαδή ενός κόσµου ισότητας, ελευθερίας, δικαιωµάτων, συνεργασίας µεταξύ των λαών, ενός κόσµου ειρήνης, µε δικαιότερη κατανοµή πλούτου, µε ισόρροπη ανάπτυξη, µε κυρίαρχη αξία την ιερότητα της ανθρώπινης ζωής. Ένα σοβαρό κοινωνικό φαινόµενο, το οποίο γνωρίζει έξαρση στις µέρες µας, είναι η βία και η εγκληµατικότητα, που δείχνουν το βαθµό εκφυλισµού των κοινωνιών, την κατάπτωση των αξίων της ζωής, τα ψυχολογικά και επαγγελµατικά αδιέξοδα καθώς και την πολιτική κρίση. Βία είναι η χρησιµοποίηση της κάθε είδους δύναµης µας(σωµατικής ή υλικής ή πνευµατικής ή ηθικής) προς επιβολή της θέλησης µας, ενώ εγκληµατικότητα είναι η τάση προ το έγκληµα. Οπωσδήποτε η βία και η εγκληµατικότητα είναι σοβαρές µορφές αντικοινωνικής συµπεριφοράς, που εµφανίστηκαν σε κάθε οργανωµένη κοινωνία και η εποχή µας φαίνεται να διεκδικεί το προβάδισµα σ αυτόν τον τοµέα. Καθηµερινά τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης µας θυµίζουν το στίγµα της εποχής µας. Κάθε µέρα οι αφιερωµένες γι αυτό στήλες του τύπου βρίθουν από τα γεγονότα που

12 περιγράφουν µικρά ή µεγάλα περιστατικά. Τα τηλεοπτικά µέσα πάλι, συχνά-πυκνά φέρουν µπροστά στα µάτια µας είτε κάποιες ανατριχιαστικές στιγµές,είτε κάποια τροµαγµένα πρόσωπα νέων ανθρώπων που κατηγορούνται για κάποια εγκλήµατα. Υπάρχει ένα τέτοιο κλίµα µέσα στην σηµερινή µεγαλούπολη που δεν θα είναι υπερβολή αν έλεγε κανείς ότι την συµπεριφορά µας την διέπουν καινούργιοι νόµοι και κανόνες. Και πράγµατι πώς να µην είναι καχύποπτη η στάση σου µέσα στη γενική ανωνυµία και αδιαφορία, όταν δεν ξέρεις ποιος κατοικεί δίπλα σου, ποιες είναι οι προθέσεις αυτού που βαδίζει στο δρόµο πλάι σου ή έρχεται απέναντι σου. Στα τέλη του Β παγκοσµίου πολέµου ο Αµερικάνος πρόεδρος Φράνκλιν Ρούσβελτ είχε διακηρύξει ότι η ειρήνη θα έφερνε το τέλος της βίας και του εγκλήµατος. υστυχώς η πραγµατικότητα δεν δικαίωσε τις προσδοκίες του. Η βία και το έγκληµα κατακλύζουν την σύγχρονη ανθρωπότητα µε απειλητικό ρυθµό. Σε πολλές µάλιστα µεγαλουπόλεις του εξωτερικού οι δρόµοι αδειάζουν τις νυκτερινές ώρες από τους ανθρώπους της ειρηνικής εργασίας και τη θέση τους παίρνουν οι «εργάτες» του εγκλήµατος. Το κτύπηµα της πόρτας δεν σηµαίνει πάντα την εµφάνιση φίλου. Το φοβερό είναι ότι η εγκληµατικότητα στα µεταπολεµικά χρόνια έχει σ επικίνδυνο βαθµό διαδοθεί σε άτοµα νεαρής ηλικίας. Άτοµα που κανονικά θα έπρεπε να χαίρονται τις χαρές της ζωής, να σπουδάζουν, να εργάζονται, να αθλούνται και να οικοδοµούν ένα καινούργιο µέλλον, εµφανίζουν όψη και τάσεις εγκληµατία. Αµερικανικές στατιστικές αναφέρουν ότι η εγκληµατικότητα µεταξύ των ανηλίκων στα µεταπολεµικά χρόνια αυξήθηκε σε ποσοστό 50% της µεταπολεµικής εποχής. Created by: ΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΑΛΤΖΗΣ,ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ