ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Επιβλέποντες καθηγητές

Transcript

1

2

3 ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Μπεκρής Πελοπίδας Νάκος Θοδωρής Λουλακάκης Φάνης Μαυράκη Ελένη Χριστοδούλου Μάριος Λιακόπουλος Γιάννης Καραθανασόπουλος Λουκάς Τρέντζος Βαγγέλης Χαρέμης Κωνσταντίνος Μπάρμπας Δημήτρης Τσάρος Πάνος Σδώνας Γιάννης Γαστουνιώτη Μαρία Θεοδωράκης Θοδωρής Σβίγγου Μαρία Χαρέμη Μαρία ΒΑΜΒΑΚΙ : ΛΕΥΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ ή ΑΝΘΡΑΚΑΣ Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ Επιβλέποντες καθηγητές Βασιλείου Μαρία Ζαχαρίου Φίλιππος

4

5 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστούμε τα άτομα τα οποία βοήθησαν ενεργά στην διεξαγωγή της έρευνας και την ολοκλήρωση της εργασίας. Ευχαριστούμε όλους εκείνους που δημοσίευσαν τις εργασίες τους και τις οποίες εμείς χρησιμοποιήσαμε ως πήγες από τις οποίες αντλήσαμε όλες τις πληροφορίες. Ευχαριστούμε το σχολείο το οποίο μας διέθεσε την αίθουσα Φυσικών Επιστημών και κάθε υλικοτεχνική υποδομή που μας ήταν απαραίτητη για την ολοκλήρωση της εργασίας και τους επιβλέποντες καθηγητές μας για την πολύτιμη βοήθεια και συμπαράσταση τους. Τέλος πρέπει να ευχαριστήσουμε θερμά όλους εκείνους που προσφέρθηκαν να απαντήσουν στην έρευνά μας μέσω των ερωτηματολογίων και ιδιαίτερα τους γεωργούς που δέχτηκαν να απαντήσουν στα ερωτήματα που τους θέσαμε κατά την διάρκεια των συνεντεύξεων. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ

6

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα Πρόλογος 9 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 11 ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η ιστορία του βαμβακιού Προοπτικές-Προτάσεις για το μέλλον 13 Εισαγωγή Ιστορία του βαμβακιού Το βαμβάκι στην Ελλάδα Γενετικά τροποποιημένοι σπόροι Προοπτικές προτάσεις για το μέλλον 20 ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Καλλιέργεια του βαμβακιού - Επιπτώσεις στο περιβάλλον 23 Εισαγωγή Η ποιότητα του βαμβακόσπορου Κατεργασία του εδάφους Θερμοκρασία εδάφους Υγρασία εδάφους ομοιομορφία Επαφή σπόρου εδάφους Η καλύτερη εποχή σποράς Ποσότητα του σπόρου Βάθος σποράς Ήμερες που απαιτούνται για τη σπορά Ανάπτυξη του φυτού Θερμοκρασία περιβάλλοντος Ζημίες από ψύξη Άρδευση Λίπανση Ζιζανιοκτόνα εντομοκτόνα εδάφους - φυτοπροστασία Αντιμετώπιση σηψιρριζία αποφυγή ζημιών από ορμονικά ζιζανιοκτόνα Ανάσχεση (σταμάτημα) της υπερβολικής ανάπτυξης Επαναγορά Συγκομιδή Επιπτώσεις στο περιβάλλον 35 Ας σκεφτούμε και το περιβάλλον 36 Ένθετο : η άποψη ενός αγρότη 37 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ

8 ΕΝΟΤΗΤΑ 3 Η πορεία του βαμβακιού από το χωράφι στην αγορά - Οι αλληλεπιδράσεις με την οικονομία 39 Εισαγωγή Βαμβακι και οικονομια στο εξωτερικο Συγκομιδη και εκκοκιση 42 Ένθετο : η άποψη ενός αγρότη 47 ΕΝΟΤΗΤΑ 4 Χρήσεις του βαμβακιού - Το βαμβάκι έναντι ανταγωνιστικών υλικών 51 Εισαγωγή Χρήσεις του βαμβακιού Πλεονεκτήματα βαμβακιού Μειονεκτήματα βαμβακιού Πλεονεκτήματα λινού Μειονεκτήματα λινού Πλεονεκτήματα μαλλιού Μειονεκτήματα μαλλιού Πλεονεκτήματα μεταξιού Μειονεκτήματα μεταξιού 56 ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ: ΕΡΕΥΝΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 57 ΕΝΟΤΗΤΑ Χρονοδιάγραμμα της έρευνας 59 ΕΝΟΤΗΤΑ Εργαλείο της έρευνας 61 ΕΝΟΤΗΤΑ 3 Έρευνα σχετικά με τις χρήσεις, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του βαμβακιού έναντι ανταγωνιστικών υλικών - Επεξεργασία ερωτηματολογίων Περιγραφη δειγματος Αποτελεσματα ερευνας-αποψεις ερωτωμενων για βαμβακι και ανταγωνιστικα υλικα Αποτελεσματα ερευνας - επιδραση δημογραφικων χαρακτηριστικων δειγματος στις αποψεις των ερωτωμενων για βαμβακι και ανταγωνιστικα υλικα 69 ΣΥΝΟΨΗ 71 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 73 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ

9 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το συγκεκριμένο θέμα επιλέχθηκε λόγω του τοπικού ενδιαφέροντος που παρουσιάζει αφού η καλλιέργεια βαμβακιού κυριαρχεί στην περιοχή και αποτελεί από τις κύριες ενασχολήσεις των αγροτών της περιοχής και ειδικότερα μεγάλου μέρους των οικογενειών των μαθητών του σχολείου μας. Επίσης το βαμβάκι αποτελεί έναν από τους πυλώνες της αγροτικής οικονομίας και σημαντική πρώτη ύλη της μεταποιητικής βιομηχανίας ενισχύοντας γενικότερα την εθνική οικονομία σε μια περίοδο κρίσιμη για τη χώρα μας όπως είναι αυτή που διανύουμε σήμερα. Σκοπός είναι να ερευνήσουμε στο χώρο και το χρόνο, από τη παραγωγή μέχρι τις χρήσεις του ένα από τα πολύτιμα αγαθά που παράγει η ελληνική γη και κυριαρχεί στις καλλιέργειες του τόπου μας όπως είναι το βαμβάκι. Ενδεικτικά θα προσπαθήσουμε να δώσουμε απαντήσεις σε ορισμένα ερωτήματα όπως είναι τα αακόλουθα: Ποια είναι η χωρο-χρονική πορεία του φυτού; Γιατί κυριαρχεί στις τοπικές καλλιέργειες; Ποιες είναι οι χρήσεις του; Ποια η διαδικασία για την καλλιέργεια του; Ποιες οι επιπτώσεις της καλλιέργειας και των χρήσεων του στο περιβάλλον; Ποια η συμβολή του στην τοπική και την εθνική οικονομία; Ποιες οι προοπτικές του; 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ

10

11 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ

12

13 Η ιστορία του βαμβακιού ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Προοπτικές-Προτάσεις για το μέλλον Λουλακάκης Φάνης Μαυράκη Ελένη Μπεκρής Πελοπίδας Νάκος Θοδωρής 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 13

14 Η συγκεκριμένη ενότητα αποτελεί τμήμα της ερευνητικής εργασίας με θέμα «ΒΑΜΒΑΚΙ ΛΕΥΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ Η ΑΝΘΡΑΚΑΣ Ο ΘΥΣΑΥΡΟΣ». Στην συγκεκριμένη εργασία ασχολούμαστε με το βαμβάκι ως ένα από τα αγαθά που παράγει η ελληνική γη και κυριαρχεί στις καλλιέργειες του τόπου μας. Σκοπός όλης της εργασίας ήταν να γνωρίσουμε την πορεία του βαμβακιού στο χώρο και στον χρόνο από την παραγωγή μέχρι τις χρήσεις του. Στην συγκεκριμένη ενότητα οι στόχοι που ερευνήθηκαν ήταν: Ποιά είναι η ιστορία του βαμβακιού; Προοπτικές-Προτάσεις για το μέλλον. Ειδικότερα επιδιώξαμε να απαντήσουμε στα παρακάτω ερωτήματα: 1) Πότε πρωτοήρθε το βαμβάκι στην Ελλάδα και γενικότερα στην Βοιωτία; 2) Που πρωτοκαλλιεργήθηκε το βαμβάκι στην Ελλάδα; 3) Ποιο ήταν το ποσοστό καλλιέργειας του; 4) Τι προοπτικές υπάρχουν για καλύτερη καλλιέργεια, οικονομία και χρήση του; 5) Προοπτικές προτάσεις για βελτιωμένους τρόπους καλλιέργειας; 6) Αν υπάρχουν γενετικά τροποποιημένοι σπόροι, αν καλλιεργούνται αυτοί στην Ελλάδα και ποιες είναι οι διαφορές τους έναντι στους κλασικούς; Το συγκεκριμένο θέμα το επιλέξαμε με βάση τον τόπο στο οποίο κατοικούμε και αποτελεί μια περιοχή με αναπτυγμένες καλλιέργειες και ειδικότερα το βαμβάκι. Είναι ένα από τα σημαντικότερα αγαθά που μπορεί να παράγει η γη, το οποίο συνεισφέρει πολλά πλεονεκτήματα στον αγροτικό όσο και στην οικιακή χρήση του. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 14

15 1.1. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΑΜΒΑΚΙΟΥ Το βαμβάκι πρωτοκαλλιεργήθηκε στις Ινδίες και στην Σανσκριτική. Στην Ελλάδα το βαμβάκι το έφεραν οι στρατιώτες του Μ. Αλεξάνδρου από τις μακρινές Ινδίες. Ο Ηρόδοτος ο πατέρας της ιστορίας γύρω στο 445π.Χ έγραψε <<Στην Ινδία φυτρώνουν άγρια δένδρα που παράγουν μαλλί πιο ωραίο και πιο εκλεκτό απ` το μαλλί του προβάτου και από τα δένδρα αυτά οι Ινδοί εξασφαλίζουν τα ρούχα τους>> ΤΟ ΒΑΜΒΑΚΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Το βαμβάκι καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά τον 2ο μ. Χ αιώνα με το όνομα Βύσσος. Στον 17ο και 18ο αιώνα η Θεσσαλία, Μακεδονία και ορισμένα νησιά του Αιγαίου είχαν τόση παραγωγή που έκαναν και εξαγωγή. Στον 18ο αναπτύχθηκε η κλωστοβιομηχανία στη Θεσσαλία κυρίως στο χωριό Αμπελάκια. Τα Ελληνικά νήματα εξερετικής ποιότητας εξάγονταν στην Ευρώπη και έγιναν γνωστά σε πολλές ΕυρωπαΪκές χώρες. Σήμερα στη Θεσσαλία όπου παράγεται το μισό ελληνικό βαμβάκι έχει αναπτυχθεί μεγάλος προβληματισμός για την δομή και την οργάνωση της παραγωγής καθώς και το μέλλον του προιόντος. Μετά από μια συνεχή ανοδική πορεία αρκετών χρόνων και αφού έφτασε σε ύψος ρεκόρ το 1995 η βαμβακοκαλλιέργεια σταθεροποιήθηκε τα τελευταία χρόνια γύρω στα 4 εκατομμύρια στρέμματα με μία παραγωγή που ξεπερνά ετησίως το ένα εκατομμύριο τόνους σε σύσπορο βαμβάκι. Το βαμβάκι καταλαμβάνει κάθε χρόνο τις μισές περίπου από τις αδρευόμενες άροτρες εκτάσεις καλλιέργειας στους μισούς νομούς τις χώρας και απασχολεί πάνω από καλλιεργητές και έμμεσα άλλους εργαζόμενους στις βιομηχανίας επεξεργασίας και μεταποίησης βαμβακιού. Σε ορισμένες περιοχές μάλιστα αποτελεί τη μοναδική πηγή εισοδήματος για τους αγρότες. Η κατανομή της καλλιέργειας στους νομούς που κυριαρχεί φαίνετε στον παρακάτω σχήμα. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 15

16 2% 3% 3% 3% 4% 4% 4% 5% 5% 2% 1% 1% 1% 1% 2% 5% 5% 6% 14% 8% 13% 10% Νομός Καρδίτσας Επαρχία Λαρίσης Νομός Σερρών Νομός Ροδόπης Νομός Φθιώτιδας Εππαρχία Λειβαδείας Νομός Εβρου Επαρχία Φαρσάλων Νομός Θεσσαλονίκης Νομός Πέλλης Νομός Τρικάλων Σχήμα 1: Κατανομή της καλλιέργειας Ελλάδα Η μέση καλλιεργούμενη έκταση ανά παραγωγό είναι 40 στρέμματα περίπου. Εμφανίζετε πολύ περισσότερο ανταγωνιστικό απέναντι σε άλλες ανδρομένες αροτραίες καλλιέργειες της ίδιας κατηγορίας υπό καθιστόντα μέρος της παραγωγής του ( αροβόσιτος, καπνός, ζαχαρότευτλα, βιομηχανική ντομάτα). Η καλλιέργεια του βαμβακιού στην Ελλάδα από 1,4 εκατομμύρια στρέμματα που κατέλαβε το 1973, 1.2 εκ. στρέμματα το 1981, 2.1 εκ. στρέμματα 1985 και 2.7 εκ. στρέμματα το 1990, έφτασε το 3.5 εκ. στρέμματα το Η ανοδική πορεία συνεχίστηκε, φτάνοντας τα 3.8 εκ στρέμματα το 1994, 4.4 εκ στρέμματα το 1995 που αποτέλεσε την καλλιεργητική περίοδο καλλιεργήθηκαν στρέμματα με βαμβάκι. Η έκταση αυτή είναι αυξημένη κατά στρέμματα σε σχέση με την έκταση που καλλιεργήθηκε τα Έτσι από την μία περίοδο στην άλλη η καλλιεργούμενη με βαμβάκι έκταση αυξήθηκε κατά 2.94%. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι από την έκταση που καλλιεργείτε κάθε χρόνο με βαμβάκι στη χώρα μας το 95-97,5% είναι αρδευόμενη, ενώ η μηχανοσυλλογή καλύπτει το 98,5% της 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 16

17 συνολικής συγκομιδής. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Οργανισμού Βάμβακος, την περίοδο η έκταση αυξήθηκε κατά 8% σε σύγκριση με την προηγούμενη καλλιεργητική περίοδο. Η παραγωγή που παραδόθηκε στα εκκοκκιστήρια έφτασε β τόνους σύσπορο βαμβάκι (αυξήθηκε κατά τόνους σε σύγκριση με την περίοδο ) ενώ η συνολική παραγωγή εκκοκκισμένου βαμβακιού τόνους. Την τελευταία δεκαετία υπάρχει μια ραγδαία εξάπλωση της καλλιέργειας εισαγόμενων ποικιλιών που έχει αντρέψει την ποικιλιακή σύνθεση της ελληνικής παραγωγής βαμβακιού, δημιουργώντας πρόβλημα ποιότητας στο προϊόν, καθώς στα εκκοκκιστήρια αναμειγνύονται βαμβάκια διαφορετικών ποικιλιών ή ομάδων ποικιλιών. Κατά την καλλιεργητική περίοδο η ελληνικές ποικιλίες καλλιεργήθηκαν στο 20% της έκτασης, ενώ το υπόλοιπο 80% το κατέλαβαν οι εισαγόμενες. Όπως προκύπτει και από τα στατιστικά στοιχεία, η νέα μεγάλη ανάπτυξη της βαμβακοκαλλιέργειας ξεκίνησε το 1992, όταν και αυξήθηκε η έκταση της κατά 40% από την προηγούμενη περίοδο, εξαιτίας της σημαντικής άυξησης της τιμής του βαμβακιού κατά τα έτη 1991/92 στις 255 δρχ/κιλό από 186 δρχ/κιλό. Η αναθεώρηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής τον Ιούλιο του 1992 σε συνδυασμό με την επίτευξη της GATT το Δεκέμβριο του 1993 κατέστησαν το βαμβάκι ως το ανταγωνιστικότερο προϊόν από τα φυτά μεγάλης καλλιέργειας. Η καλλιεργούμενη με βαμβάκι έκταση κατά το πρώτο μισό της δεκαετίας το 1990 ακολούθησε αυξητική τάση, για να φτάσει στην κορυφή τον στρεμμάτων από το έτος αυτό και έπειτα, η βαμβακοκαλλιέργεια διατηρήθηκε σε περισσότερα από στρέμματα με μικρές διακυμάνσεις, με μοναδική εξαίρεση το 1997 που έπεσα στα στρέμματα. Κέντρα παραγωγής είναι η Θεσσαλία και η Κ. Μακεδονία και ακολουθούν η ανατολική Μακεδονία και η ανατολική στερεά Ελλάδα. Με μια πρώτη ματιά, παρατηρούμαι ότι η βαμβακοκαλλιέργεια παρουσίασε αυξητικές τάσεις σε όλους τους νομούς της χώρας και όχι μόνο στις παραδοσιακά βαμβακοκαλλιεργούμενες 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 17

18 περιοχές. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της περιοχής της Εύβοιας που ενώ το 1991 δεν καλλιεργούσε καθόλου βαμβάκι, το 1999 έφτασε να έχει μια έκταση στρεμμάτων, γεγονός που αποδεικνύει τι σημασία της βαμβακοκαλλιέργειας. Στη περιφέρεια της Θράκης τα στρέμματα που καλλιεργήθηκαν αυξήθηκαν κατά 200% περίπου, από το 1991 στο Δηλαδή ενώ στην αρχή της δεκαετίας το 1990 καλλιεργήθηκαν περίπου στρέμματα βαμβακιού, το Δηλαδή ενώ στην αρχή της δεκαετίας το 1999 έφτασαν στα στρέμματα. Το μέγιστο της παραγωγής παρουσιάστηκε το 1996 με στρέμματα, γεγονός που οφείλεται στην ανάπτυξη της βαμβακοκαλλιέργειας στο νομό Ροδόπης ( τα στρέμματα το 1991 αυξήθηκαν κατά στρέμματα το 1996), καθώς και στην αλματώδη επέκταση της στους άλλους νομούς της περιοχής. Καθ` όλη την πορεία των ετών αυτών παρατηρούμαι ότι η βαμβακοκαλλιέργεια αυξήθηκε με αύξοντες ρυθμούς στους νομούς του Έβρου και της Ξάνθης. Παρόλα αυτά όμως τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια μείωση των εκτάσεων στην περιφέρεια της Θράκης. Το 1999, τη μεγαλύτερη συμβολή στη βαμβακοκαλλιέργεια την κατέχει ο νομός Ροδόπης, όπου καλλιεργούνται σχεδόν οι μισές εκτάσεις, με λιγότερα στρέμματα συγκριτικά με το Έτσι το 1999 καλλιεργήθηκαν στρέμματα, εκ` των οποίον στο νομό της Ροδόπης, στον Έβρο και στο νομό Ξάνθης. Αντίθετα με τα αποτελέσματα του νομού της Θράκης,η βαμβακοκαλλιέργεια στην Μακεδονία παρουσίασε ανοδική πορεία καθ`όλη την διάρκεια των 9 χρόνων. Πιο συγκεκριμένα το 1991 καλλιεργήθηκαν στρέμματα με βαμβάκι, για να ανέλθουν αργότερα σε και να καταλήξουν στο ανώτατο σημείο των στρεμμάτων κατά το Όπως φαίνεται από τον πίνακα οι πιο σημαντικές αυξήσεις εντοπίστηκαν στα γεωγραφικά διαμερίσματα της Θεσσαλονίκης, Πέλλας, Σερρών και Ημαθίας. Οι δε περιοχές της Δράμας και της Καβάλας παρουσίασαν άνοδο, αλλά με την μεγαλύτερη σε 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 18

19 έκταση καλλιέργεια όχι κατά το 1999 αλλά Από όλη τη περιφέρεια της Μακεδονίας, η περιοχή των Σερρών είναι αυτή που καταλαμβάνει το μεγαλύτερο κομμάτι της βαμβακοκαλλιέργειας. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός όπου κατά το έτος 1991, το 56% της βαμβακοκαλλιέργειας σε όλη την επικράτεια της χώρας πραγματοποιήθηκε στην Θεσσαλία. Για το λόγο αυτό θεωρείτο μια από της σημαντικότερες παραδοσιακά βαμβακοκαλλιεργούμενες περιοχές της Ελλάδας. Ο πυρήνας της βαμβακοκαλλιέργειας είναι η περιοχή της Λάρισας, όπου από στρ καλλιέργειας του 1991, αυξήθηκαν σε το Καμία άλλη περιοχή της Ελλάδας δεν έχει τόσο μεγάλο ποσοστό αύξησης.από τα στρ που καλλιεργήθηκαν το 1995, τα ανήκαν στη Λάρισα ενώ τα στην περιοχή τον Τρικάλων, τα στην Καρδίτσα και τα υπόλοιπα στο νομό της Μαγνησίας. Λόγο του ότι στη χώρα μας η βαμβακοκαλλιέργεια βρίσκετε σε οριακή ζώνη, η κλιματικές συνθήκες που επικρατούν κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου του βαμβακιού είναι μέγιστης σημασίας για την ανάπτυξή του Είναι γνωστό ότι το βαμβάκι απαιτεί παρατεταμένη βλαστική περίοδο και σχετικά υψηλές θερμοκρασίες ώστε να συμπληρώσει το βιολογικό του κύκλο και να δώσει υψηλή παραγωγή. Οι άστατες καιρικές συνθήκες που επικράτησαν στην χώρα μας κατά το έτος 1996 και 1997, ώθησαν την καλλιέργεια σε συνεχή μείωση μέχρι τα στρ για να ανακάμψει αργότερα (1999) στα στρ. Αναγάγοντας τα στρ αυτά σε ποσοστό, παρατηρούμε ότι αντιπροσωπεύει το 40% της βαμβακοκαλλιέργειας στη χώρα μας ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΣΠΟΡΟΙ Το 91% των μεταλλαγμένων σπόρων κατασκευάζεται και ανήκει σε μια αμερικανοεβραϊκή εταιρία την Μονσάντο. Το βαμβάκι της Μονσάντο διαψεύδει τις προσδοκίες Ινδών αγροτών. Κάποια εταιρία της Μονσάντο προωθεί μεταταγμένους σπόρους στην Ινδία, η Μάλξκο-Μονσάντο προωθεί μεταλλαγμένο βαμβάκι από το Η Μονσάντο ισχυρίζεται ότι το μεταλλαγμένο βαμβάκι μειώνει τις ζημιές των 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 19

20 εντόμων, αυξάνει την παραγωγή και το εισόδημα των αγροτών. Τέτοιοι σπόροι έχουν απαγορευτεί στην Ελλάδα για να καλλιεργηθούν για πολλούς λόγους ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ Γενικά το βαμβάκι θεωρείται διεθνώς ένα από τα πιο σπουδαία αγροτικά προϊόντα. Η συμμετοχή στη διαμόρφωση των οικονομικών μεγεθών των χωρών παραγωγής του είναι πολύ μεγάλη. Για πολλές χώρες αποτελεί κύρια πηγή εισροής οικονομικών πόρων. Στηρίζει το εισόδημα και την ανάπτυξη μεγάλων αγροτικών περιοχών και απασχολεί μεγάλο αριθμό αγροτικού δυναμικού. Το βαμβάκι είναι ταυτόχρονα αγροτικό προϊόν και βιομηχανική πρώτη ύλη και έχει σπουδαία επίδραση στο γεωργικό και βιομηχανικό τομέα της παγκόσμιας οικονομίας. Για το μέλλον προτείνονται τα ακόλουθα: 1) Έρευνα μείωσης του κόστους παραγωγής αξιοποιώντας διεθνή δεδομένα. 2) Μελέτη, έρευνα και προώθηση μικρότερου αριθμού ποικιλιών. Με κοινά χαρακτηριστικά ίνας των καλύτερα προσαρμοσμένων ανά περιοχή. Με στόχο την παραγωγή σε όλες της περιοχές καλλιέργειας ομοιωδούς τελικού προϊόντος το οποίο θα έχει κοινά χαρακτηριστικά και θα μπορεί να εμπορευτεί ως βαμβάκι με εθνική ταυτότητα. 3) Επαναδημιουργία μιας ισχυρής βιομηχανίας κλωστοϋφαντουργίας με σκοπό της παραγωγής στη χώρα υψηλής ποιότητας νημάτων, υφασμάτων και ρούχων με συγκεκριμένες προδιαγραφές που θα κάνουν ανταγωνιστικό το τελικό προϊόν, ώστε οι Έλληνες παραγωγοί βαμβακιού να μην αμείβονται με τη διεθνώς διαμορφωμένη τιμή του εκκοκκισμένου βαμβακιού αλλά με την υπεραξία που θα έχει διαμορφωθεί στο προϊόν του, που θα έχει μετατραπεί σε άριστης ποιότητας νήμα, ύφασμα ή ακόμα και ρούχα. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 20

21 4) Θεσμική αναδιοργάνωση των συνεταιρισμών ώστε να ενισχυθεί η διαπραγμάτευση των χρησοιμοποιούμενων από τους παραγωγούς αγροεφοδίων με στόχο τις καλύτερες δυνατλες τιμές. 5) Προώθηση εξηλεκτρισμού στην αγροτική ύπαιθρο με την μείωση του κόστους παραγωγής της άρδευσης. 6) Αποδέσμευση των επιδοτήσεων από την παραγωγή με πρώτο στόχο την μείωση κόστους παραγωγής για ενοίκια και δεύτερο και σημαντικότερο να παραμείνουν στην καλλιέργεια όσοι πραγματικά θέλουν να καλλιεργήσουν βαμβάκι έτσι θα διαμορφοθούν ζώνες παραγωγής αφού οι περιοχές που δεν ενδυκνύονται για την καλλιέργεια θα γραφούν σε άλλες, ενώ παράλληλα θα διαμορφοθούν πολυάριθμος πυρήνας καλλιεργητών με ισχυρή θέληση, απόψεις και πυγμή για να διατηρηθεί η καλλιέργεια. 7) Πιστοποίηση της σύσπορου βάμβακος μέσα από την εφαρμογή του συστήματος ολοκληρωμένης διαχείρισης μπορεί να εξασφαλίσει τη βελτίωση του τρόπου καλλιέργειας βαμβακιού. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 21

22 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 22

23 Καλλιέργεια του βαμβακιού ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Επιπτώσεις στο περιβάλλον Χριστοδούλου Μάριος Λιακόπουλος Γιάννης Καραθανασόπουλος Λουκάς Τρέντζος Βαγγέλης 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 23

24 Η συγκεκριμένη ενότητα αποτελεί τμήμα της ερευνητικής εργασίας με θέμα τον τίτλο <<Βαμβάκι: Λευκός Χρυσός ή Άνθρακας ο Θησαυρός>>. Στη συγκεκριμένη εργασία ασχολούμαστε με το βαμβάκι ως ένα από τα αγαθά που παράγει η ελληνική γη και κυριαρχεί στις καλλιέργειες του τόπου μας. Σκοπός όλης της εργασίας ήταν να γνωρίσουμε την πορεία του βαμβακιού στο χώρο και στον χρόνο από την παραγωγή μέχρι και τις χρήσεις του. Ειδικότερα στην συγκεκριμένη ενότητα στόχος είναι να διερευνηθούν οι τρόποι καλλιέργειας και οι επιπτώσεις στο περιβάλλον. Συγκεκριμένα καλούμαστε να απαντήσουμε στα παρακάτω ερωτήματα: 1. Ποια είναι η διαδικασία της καλλιέργειας ; Διαχείριση σπόρων Προετοιμασία εδάφους Σπορά Ποτίσματα Λιπάσματα Διαδικασία λίπανσης Συγκομιδή 2. Ποιες είναι οι επιπτώσεις στο περιβάλλον ; από την καλλιέργεια από τις χρήσεις Το συγκεκριμένο θέμα επιλέχθηκε λόγω του τοπικού ενδιαφέροντος και της ενασχόλησης των πολλών αγροτών με την καλλιέργεια του βαμβακιού. Το γεγονός ότι το βαμβάκι αποτελεί βάση της οικονομίας στην περιοχή και ότι πολλές οικογένειες ασχολούνται με την καλλιέργεια του βαμβακιού, ήταν ο κύριος λόγος που μας οδήγησε να ασχοληθούμε με αυτό το θέμα. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 24

25 2.1. Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΒΑΜΒΑΚΟΣΠΟΡΟΥ Για να ξεκινήσουμε σωστά με το βαμβάκι, η ποιότητα του σπόρου πρέπει να είναι όσο το δυνατόν καλύτερη. Η καλή ποιότητα μας εξασφαλίζει ότι θα έχουμε λιγότερους πονοκεφάλους από τις δυσμενείς συνθήκες θερμοκρασίας, υγρασίας και δομής του εδάφους. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες για να ζητήσουμε καλή ποιότητα. Ένας απ' αυτούς είναι και η αντοχή του σπόρου κάτω δυσμενείς καιρικές και εδαφικές συνθήκες. Ο πραγματικά καλός σπόρος φαίνεται στις δύσκολες συνθήκες. Πολλοί βαμβακοπαραγωγοί σε δύσκολες περιοχές με υγρή και ψυχρή άνοιξη το ζουν αυτό κάθε χρόνο και ξέρουν τι σημαίνει να σπέρνεις κάτι πραγματικά καλό. Η ταχύτητα που ο σπόρος εκμεταλλεύεται τη θερμοκρασία και την υγρασία του εδάφους, παίζουν σημαντικό ρόλο στην εγκατάσταση της φυτείας. Ο σπόρος στα χέρια ενός σύγχρονου καλλιεργητή μπορεί να γίνει ένα πολύ ισχυρό εργαλείο ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ Είναι απ τις σημαντικότερες καλλιεργητικές επεμβάσεις. Πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή, όταν το χώμα είναι στο ρώγο του. Είναι καλύτερα, πολλές φορές, να μην γίνει καθόλου κάποια κατεργασία, παρά να γίνει σε υγρό χωράφι και να ζυμωθεί το χώμα. Η ζημιά που θα προκληθεί στην δομή του εδάφους, μπορεί να ακολουθεί την καλλιέργεια όλο το καλοκαίρι. Εντελώς, απαραίτητο είναι το εδαφοσχίσιμο (σε πραγματικό βάθος κατεργασίας μεγαλύτερο από εκατοστά), κάθε 3-4 χρόνια. Σε χρονιές που το φθινόπωρο δεν έχει πολλές βροχές και τα χωράφια είναι στεγνά μετά την συγκομιδή, πρέπει να πραγματοποιείται η σημαντική αυτή επέμβαση ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΕΔΑΦΟΥΣ Η υψηλή ποιότητα του σπόρου και η υψηλή θερμοκρασία του αέρα δεν είναι αρκετές για άριστο φύτρωμα, εάν το έδαφος είναι σβολώδες. Το βαμβάκι δεν θα φυτρώσει εάν η 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 25

26 θερμοκρασία γύρω από το σπόρο ή το σπορόφυτο είναι χαμηλότερη από 14 o C. Αποφεύγουμε τη σπορά, όταν η θερμοκρασία στη ζώνη του σπόρου πέφτει χαμηλότερα από το κρίσιμο επίπεδο των 14 o C. Ο συννεφιασμένος καιρός είναι αρνητικός στην ανάπτυξη του βαμβακιού, γιατί αυξάνει τη νοσηρότητα των μυκήτων εδάφους, που προκαλούν σήψεις ριζών. Όταν σπέρνουμε σε σβολώδες έδαφος, χρησιμοποιούμε πάντα σπόρο υψηλής ποιότητας. Η θερμοκρασία του εδάφους επηρεάζεται από τις παρακάτω συνθήκες: Η ισχυρή ηλιοφάνεια ξηραίνει και θερμαίνει την επιφάνεια του εδάφους. Το αμμουδερό έδαφος θερμαίνεται γρηγορότερα, λόγω της χαμηλότερης περιεκτικότητας σε νερό. Το επιφανειακό έδαφος που στραγγίζει γρηγορότερα, ζεσταίνεται πιο γρήγορα από το έδαφος που συγκρατεί νερό. Τα χωράφια που έχουν δημιουργηθεί με τη μέθοδο <<σπορά σε αναχώματα >>, ασφαλώς θερμαίνονται γρηγορότερα, λόγω της καλύτερης επαφής με τον αέρα, της καλύτερης γωνίας σε σχέση με τις ακτίνες του ήλιου και της καλύτερης στράγγισης. Τα σκοτεινόχρωμα εδάφη θερμαίνονται γρηγορότερα, γιατί απορροφούν καλύτερα την ακτινοβολία του ήλιου. Τα ψυχρά εδάφη τείνουν να έχουν λεπτή δομή, κακή αποστράγγιση, ανοιχτό χρώμα. Η φυτρωτικότητα του σπόρου δεν επηρεάζεται μόνο από τη θερμοκρασία, αλλά και από την ύπαρξη αλάτων και νατρίου. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 26

27 2.4. ΥΓΡΑΣΙΑ ΕΔΑΦΟΥΣ ΟΜΟΙΟΜΟΡΦΙΑ Η κακή ομοιομορφία της εδαφικής υγρασίας οφείλεται στην ανομοιόμορφη δομή του εδάφους και στην περιορισμένη βροχόπτωση μετά την προετοιμασία της σποροκλίνης. Εάν η υγρασία του εδάφους είναι ανομοιόμορφη, ο σπόρος μπορεί να τοποθετηθεί βαθύτερα από το << άριστο βάθος >> σποράς ΕΠΑΦΗ ΣΠΟΡΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ Για να ξεκινήσει το φύτρωμα, οι σπόροι πρέπει να βρίσκονται σε σταθερή επαφή με το γύρω χώμα, για να απορροφήσουν νερό. Γι' αυτό η καλή επαφή εδάφους σπόρου είναι σημαντική, στα αμμώδη εδάφη. Ένας σημαντικός παράγοντας καλής επαφής σπόρου εδάφους είναι η καλή ρύθμιση της σπαρτικής μηχανής, ώστε να συμπιέζει το έδαφος πάνω από το σπόρο. Επίσης, κατά την προετοιμασία του εδάφους, ένα πέρασμα με τροχούς συμπίεσης συμβάλλει σημαντικά στη σωστή υποδοχή του σπόρου, προσοχή όμως χρειάζεται στα εδάφη που σχηματίζουν κρούστα Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΕΠΟΧΗ ΣΠΟΡΑΣ Μια πιθανότητα για 8% μείωση της απόδοσης υπάρχει, όταν το βαμβάκι σπέρνεται μετά τον Απρίλιο. Εάν η σπορά καθυστερήσει μέχρι τις 20 Μαΐου, είναι πιθανή η μείωση της απόδοσης κατά 20% και μέχρι την 1η Ιουνίου είναι πιθανή η μείωση 35%. Οι σπορές από τα μέσα μέχρι το τέλος Μαΐου μπορούν να προκαλέσουν μέχρι 50% μείωση της παραγωγής, εάν συνοδεύονται και από ένα πρώιμο φθινόπωρο, λόγω του γρήγορου τερματισμού της καλλιέργειας ή εάν έχουμε πρώιμη προσβολή από αδρομύκωση βερτισίλιου. Η διαχείριση της καλλιέργειας παίζει σημαντικό ρόλο στις αποδόσεις, όταν έχουμε όψιμη σπορά. Με ποικιλίες προκαθορισμένου κύκλου (πρώιμες) και υψηλών αποδόσεων και με τη χρήση ρυθμιστών ανάπτυξης για τον έλεγχο της βλαστικότητας, δίνεται τώρα η δυνατότητα να σπέρνουμε μέχρι και τα μέσα Μαΐου, χωρίς να έχουμε σοβαρές μειώσεις 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 27

28 των αποδόσεων. Τις χρονιές που έχουμε όψιμη σπορά, καλές αποδόσεις παίρνουν μόνο οι παραγωγοί που κάνουν σωστή διαχείριση της καλλιέργειας. Οι παραγωγοί μπορούν να καθορίσουν την καλύτερη ημερομηνία σποράς, λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω στοιχεία: την ποιότητα του σπόρου, όπως αυτή καθορίζεται από την φυτρωτικότητα (%), για μια συγκεκριμένη σπορομερίδα, τη συγκέντρωση βαθμοημερών για τις επόμενες 5 ημέρες μετά τη σπορά, τη θερμοκρασία του εδάφους και το βάθος της σποράς 2.7. ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΠΟΡΟΥ Η ποσότητα του σπόρου που απαιτείται για να έχουμε ικανοποιητική πυκνότητα, μπορεί να οριστεί από τη γνώση της ποιότητας του σπόρου. Ένα τελικό φυτά μέχρι φυτά ανά στρέμμα θεωρείται άριστο, αυτό αντιστοιχεί σε ποσότητα σπόρου: 1,7-2,0 κιλά, περίπου, το στρέμμα και σε αποστάσεις σποράς : ανά 5 ως 7 εκατοστά περίπου ΒΑΘΟΣ ΣΠΟΡΑΣ Το άριστο βάθος σποράς κυμαίνεται από 1.5 εκ. Μέχρι 3.5 εκ., λαμβάνοντας υπόψη και τη δομή του εδάφους, την ομοιομορφία της υγρασίας και την εποχή της σποράς. Ένα βάθος σποράς περισσότερο από 5 εκ. αυξάνει τη νοσηρότητα των ασθενειών του εδάφους και τα φυτά στραγγαλίζονται κατά τη διαδρομή προς την επιφάνεια. Λόγω της πιθανότητας κακών καιρικών συνθηκών νωρίς την καλλιεργητική περίοδο, συχνά απαιτείται ο σπόρος να τοποθετηθεί πιο πάνω από το άριστο βάθος. Αν ο καιρός περάσει και το έδαφος αρχίσει να ξηραίνεται, ο σπόρος τοποθετείται βαθύτερα, στο υγρό έδαφος. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 28

29 2.9. ΗΜΕΡΕΣ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΟΥΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗ ΣΠΟΡΑ Ένα σοβαρό πρόβλημα είναι οι μέρες που απαιτούνται για να ολοκληρωθεί η σπορά. Όταν έχουμε πολλά στρέμματα να σπείρουμε ή όταν ο καιρός δεν είναι καλός και η καθυστέρηση υπερβαίνει τις 20 μέρες, τότε μειώνεται η ευκαιρία να σπείρουμε στις άριστες ημερομηνίες σποράς ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΦΥΤΟΥ Εάν το περιβάλλον γύρω από το σπόρο είναι ευνοϊκό, η εκβλάστηση μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσα σε 5 μέχρι 15 ημέρες μετά τη σπορά. Όταν ο σπόρος τοποθετηθεί στο έδαφος, η υγρασία απορροφάται μέσω του περιβάλλοντος του σπόρου. Η κορυφή του ριζιδίου είναι εξαιρετικά ευαίσθητη στα εγκαύματα από ψύξη. Γι' αυτό η έκθεση σε θερμοκρασία κάτω από 10 βαθμούς Κελσίου, για δύο μέρες μετά τη σπορά, μπορεί να καταστρέψει την κορυφή του ριζιδίου. Τα σπορόφυτα των οποίων το ριζίδιο καταστρέφεται, πεθαίνουν ή αποτυγχάνουν να αναπτύξουν κανονική. Η καταστροφή της κορυφής της ρίζας από το ψύχος ή την προσβολή των φυτών από σηψιρριζίες κατά τη διάρκεια του φυτρώματος, οδηγεί σε φυτά με επιφανειακή ρίζα. Αυτά τα φυτά είναι πιο ευαίσθητα στην έλλειψη νερού, στο βερτισίλιο (μύκητας), αλλά επίσης και στο να αντλούν θρεπτικά συστατικά από βαθύτερα στρώματα εδάφους. Αφού επιμηκυνθεί πρώτα το μικρό ριζίδιο και γίνει δυνατή η απορρόφηση νερού, αρχίζει να επιμηκύνεται η υποκοτύλη και σπρώχνει τις κοτυληδόνες πάνω, στον αέρα. Οι κοτυληδόνες ξεδιπλώνονται, γίνονται πράσινες και εφοδιάζουν τα νεαρά φυτά με φωτοσυνθετικά προϊόντα, μέχρι τη δημιουργία των πρώτων πραγματικών φύλλων. Συνοπτικά τα στάδια ανάπτυξης του φυτού φαίνονται στο επόμενο σχήμα: 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 29

30 2.11. ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Η αύξηση του βαμβακιού εξαρτάται από τη θερμοκρασία. Η αύξηση σταματάει, όταν η θερμοκρασία πέφτει κάτω από τους 15 o C. Καθώς η θερμοκρασία αυξάνεται, αυξάνεται και η ανάπτυξη του βαμβακιού, μέχρι ένα ανώτατο όριο 30 o C. Πέρα από αυτό το όριο ο ρυθμός ανάπτυξης μειώνεται. Εάν ο βαμβακόσπορος δε βρίσκεται σε ικανοποιητικές θερμοκρασίες για φύτρωμα, τις 5 πρώτες ημέρες της σποράς, το φύτρωμα θα είναι καθυστερημένο, η πυκνότητα μειωμένη και είναι πιθανό να υπάρξει μείωση της απόδοσης ΖΗΜΙΕΣ ΑΠΟ ΨΥΞΗ Θερμοκρασίες κάτω των 10 o C έχουν ως αποτέλεσμα τη ζημιά από ψύξη στο βαμβάκι. Όταν η ψύξη γίνει τις πρώτες 5 μέρες μετά τη σπορά, συχνά μειώνει την αύξηση και την παραγωγή. Γι' αυτό πρέπει να αποφεύγεται η σπορά, όταν η πρόβλεψη θερμοκρασίας είναι χαμηλότερη από 10 o C κατά τη διάρκεια των πρώτων 5 ημερών μετά τη σπορά ΑΡΔΕΥΣΗ Είναι πάρα πολύ σημαντικό τα ποτίσματα να γίνονται στην ώρα τους και στη σωστή δόση. Πρόωρα ποτίσματα οδηγούν σε ανεπιθύμητη, υπερβολική βλαστική ανάπτυξη και οψίμηση της παραγωγής, ενώ καθυστέρηση στην άρδευση προκαλεί πτώση χτενιών και καρυδιών. Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε μείωση της παραγωγής και υποβάθμιση της ποιότητας του βαμβακιού. Είναι σημαντικό ο βαμβακοκαλλιεργητής, σε συνεργασία με τους γεωπόνους, να μάθει να ξεχωρίζει την κατάλληλη ώρα για να ποτίσει το χωράφι του. Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελούν τα ποτίσματα φυτρώματος. Χρειάζεται προσοχή στη δόση του νερού και στην απόφαση για επανάληψή τους. Αξίζει επίσης να τονισθεί η προσοχή με την οποία πρέπει να χρησιμοποιείται πολυμπέκ 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 30

31 στα ποτίσματα φυτρώματος, λόγω της έντονης κρούστας που δημιουργεί (κάτι μη αναμενόμενο σε πρώτη εντύπωση) και η οποία δυσκολεύει το φύτρωμα. Δεν είναι επιθυμητό να ποτίσουμε το βαμβάκι αμέσως μετά την σπορά, γιατί υπάρχει κίνδυνος ζημιάς από ψύξη, ασθένειες εδάφους (σήψεις), ζιζάνια και κρούστα. Πολλές φορές, όμως, μια άρδευση είναι απαραίτητη σε εδάφη με χαμηλή υγρασία για φύτρωμα. Η άρδευση πραγματοποιείται με τεχνητή βροχή, αυλάκια ή σταγόνες, αρκεί το νερό να φτάσει στο χώρο γύρω από το σπόρο ΛΙΠΑΝΣΗ Για να γίνει σωστή λίπανση είναι απαραίτητο να προηγηθεί εδαφολογική ανάλυση. Οι παραγωγοί πρέπει να κατανοήσουν την αναγκαιότητα της και να την κατατάξουν στις πρώτες τους προτεραιότητες. Το βαμβάκι, χωρίς να είναι ιδιαίτερα απαιτητικό σε ισχυρή δοσολογία λιπασμάτων, πρέπει ωστόσο να λιπαίνεται συστηματικά για την εξασφάλιση ικανοποιητικής παραγωγής και καλής ποιότητας ινών. Η απομάκρυνση εδαφικών θρεπτικών στοιχείων που συνεπάγεται η βαμβακοκαλλιέργεια είναι σχετικά περιορισμένη, αλλά η αναγκαιότητα της λίπανσης οφείλεται και στο γεγονός ότι το ριζικό σύστημα του βαμβακιού είναι πασσαλώδες, χωρίς καλή εκμετάλλευση της εδαφικής γονιμότητας. Όμως, για την αξιοποίηση της ενδεδειγμένης λίπανσης καθοριστικός είναι ο ρόλος των κατάλληλων εδαφικών συνθηκών. Το βαμβάκι απαιτεί εδάφη μέσης συστάσεως, βαθιά, με καλή υδατοϊκανότητα, με οργανική ύλη όχι πάνω από 3%, με ph από 6 μέχρι 7,5, με ελεύθερο ανθρακικό ασβέστιο όχι πάνω από 10%. Τόσο στα πολύ όξινα, όσο και στα πολύ αλκαλικά εδάφη ανακύπτουν προβλήματα, στην πρώτη περίπτωση τοξικότητας του μαγγανίου, ή του αργιλίου και στη δεύτερη περίπτωση δέσμευσης του φωσφόρου και των μεταλλικών μικροθρεπτικών στοιχείων (ψευδαργύρου, σιδήρου, 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 31

32 μαγγανίου, χαλκού). Το βόριο, όπως και το μαγνήσιο είναι συχνά ανεπαρκή, τόσο σε πολύ όξινα, όσο και σε πολύ αλκαλικά εδάφη. Σε αντίθεση με άλλες εντατικές καλλιέργειες το βαμβάκι αντέχει σε αρκετά υψηλές συγκεντρώσεις διαλυτών αλάτων, αλλά η χρησιμοποίηση υφάλμυρου αρδευτικού νερού έχει καταστρεπτικές συνέπειες γιατί συντελεί στην απερήμωση των γεωργικών εδαφών ΖΙΖΑΝΙΟΚΤΟΝΙΑ ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝΙΑ ΕΔΑΦΟΥΣ - ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Εφαρμόζεται, συνήθως, διπλή ζιζανιοκτονία: Ενσωμάτωση και Μετασπαρτικά (επιφανειακά μετά τη σπορά). Εκτός από τα παραπάνω, υπάρχουν κι άλλα καλά ζιζανιοκτόνα (ή συνδυασμοί τους), που χρησιμοποιούνται λιγότερο ή για την αντιμετώπιση ειδικότερων προβλημάτων. Γενικά, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην ζιζανιοκτονία την εποχή σποράς, γιατί στο βαμβάκι δεν υπάρχουν μεταφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα για την καταπολέμηση των πλατύφυλλων ζιζανίων. Μεταφυτρωτικά, μπορούν να καταπολεμηθούν μόνο αγροστώδη ζιζάνια (βέλιουρας, μουχρίτσα κ.λ.π.). Τελευταία, σε περιορισμένη έκταση και κυρίως για την αντιμετώπιση δυσεξόντωτων ζιζανίων (κύπερη κ.λ.π.), εφαρμόζεται και γραμμική υπό κάλυψη ζιζανιοκτονία, με την χρήση ειδικών ψεκαστικών μηχανημάτων. Η εφαρμογή 1 κιλού /το στρέμμα κοκκώδους εντομοκτόνου εδάφους, είναι εντελώς απαραίτητη και ποτέ δεν πρέπει να παραλείπεται. Ακόμα καλύτερο αποτέλεσμα, δίνει η χρησιμοποίηση επενδεδυμένου με εντομοκτόνα βαμβακόσπορου. Η προστασία των ωφελίμων εντόμων και η βιολογική ισορροπία, θα πρέπει να αποτελούν βασικό μέλημα για κάθε καλλιεργητή βαμβακιού, από το φύτρωμα και πέρα. Έτσι, δεν πρέπει να γίνεται κανένας ψεκασμός με εντομοκτόνα, αν δεν είναι τελείως απαραίτητος. Πολύ 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 32

33 σημαντική είναι η αποφυγή ψεκασμών τον κρίσιμο μήνα Ιούνιο, κατά τον οποίο εγκαθίστανται στις βαμβακοφυτείες και αναπαράγονται τα ωφέλιμα έντομα ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΗΨΙΡΡΙΖΙΩΝ ΑΠΟΦΥΓΗ ΖΗΜΙΩΝ ΑΠΟ ΟΡΜΟΝΙΚΑ ΖΙΖΑΝΙΟΚΤΟΝΑ Το βαμβάκι, όταν υπάρξει υπερβολική εδαφική υγρασία στο στάδιο του φυτρώματος, είναι ευαίσθητο στις σηψιρριζίες. Με σκαλιστήρια, αερίζουμε το έδαφος και προλαβαίνουμε το σάπισμα των σπόρων ή των μικρών βαμβακοφύτων. Τα σκαλίσματα αυτά, μπορούν, κάποιες φορές, να γίνουν και πριν το φύτρωμα, αν ισχυρές βροχοπτώσεις έχουν, ήδη, δημιουργήσει έντονη κρούστα στο έδαφος σ αυτές τις περιπτώσεις και η ίδια η ανατάραξη που προκαλείται με το σκάλισμα στο έδαφος, βοηθά στο φύτρωμα, μέσα απ` τις ρωγμές που δημιουργούνται στην κρούστα. Το βαμβάκι είναι υπερβολικά ευαίσθητο στα ορμονικά ζιζανιοκτόνα (2,4D,MCPA κ.λ.π). Γι αυτό δεν πρέπει να ψεκάζονται τέτοια ζιζανιοκτόνα (σε καλαμπόκια), όταν υπάρχει κοντά βαμβάκι. Με δυνατό άνεμο μπορεί να προκληθεί ζημιά και σε 500 μέτρα. Επίσης, ψεκαστικά που χρησιμοποιήθηκαν σε ψεκασμούς ορμονικών ζιζανιοκτόνων (στο σιτάρι ή στο καλαμπόκι), καλό είναι να μη χρησιμοποιούνται καθόλου σε ψεκασμούς βαμβακιού. Αν όμως είναι αναγκαίο να χρησιμοποιηθούν, πρέπει να ξεπλυθούν πολύ καλά, αφού μείνουν και ένα 24ωρο γεμάτα με κατάλληλα καθαριστικά ( διάλυση σόδας κ.λ.π.) ΑΝΑΣΧΕΣΗ (ΣΤΑΜΑΤΗΜΑ) ΤΗΣ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σε χωράφια που παίρνουν υπερβολικό ύψος, αποτελεί μία πολύ σημαντική επέμβαση. Παράλειψη ή καθυστέρηση στην εφαρμογή της σ αυτά τα χωράφια, οψιμίζει και μειώνει (δραματικά πολλές φορές) την παραγωγή. Το κλειδί για πετυχημένο σταμάτημα της ανάπτυξης, είναι η έγκαιρη πρώτη επέμβαση, όταν τα φυτά είναι ακόμα μικρά (40-50 εκατ.). Αν αργήσουμε, η πιθανότητα επιτυχίας είναι πολύ μικρή, αλλά θα 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 33

34 στοιχίσει και περισσότερο, αφού θα απαιτηθούν πολύ μεγάλες δόσεις ανασχετικών. Μετά την πρώτη επέμβαση, και ανάλογα με τον καιρό και την εμφάνιση της βαμβακοφυτείας, μπορεί να ακολουθήσει δεύτερη ή και τρίτη εφαρμογή. Η εφαρμογή ανασχετικού προκαλεί συμπτώματα δίψας στα φυτά και θα χρειαστούν πότισμα νωρίτερα, απ ότι θα χρειάζονταν χωρίς την εφαρμογή τους. Το αν όμως θα γίνει τελικά άρδευση και πότε, μετά την εφαρμογή των ανασχετικών, θα εξαρτηθεί από το χωράφι, τον καιρό και την εμφάνιση της φυτείας ΕΠΑΝΑΣΠΟΡΑ Μη ικανοποιητική εγκατάσταση γίνεται λόγω ανεπαρκούς εδαφικής υγρασίας, βαθιάς σποράς, ψυχρής και υγρής άνοιξης, που οδηγούν σε ψύξη και σε ασθένειες των σπορόφυτων. Εάν σκεφτόμαστε να ξανασπείρουμε, πρέπει να κάνουμε πρώτα μια σύγκριση της αναμενόμενης παραγωγής από την υπάρχουσα φυτεία και της παραγωγής από την επανασπειρόμενη. Παράγοντες που επηρεάζουν το δυναμικό της παραγωγής, όπως : μέση πυκνότητα, το ποσοστό του χωραφιού με κενά μεγαλύτερα του ενός μέτρου, οι απώλειες από ψύξη και οι περιορισμοί από μικρή καλλιεργητική περίοδο ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ Για να ωριμάσει το βαμβάκι πρέπει να περάσουν περίπου 2 μήνες από τη σπορά Η συλλογή του γίνεται με ειδικές μηχανές, που είναι πιο σύνηθες ή με το χέρι που είναι πιο δαπανηρό και επίπονο αλλά το βαμβάκι είναι πιο καθαρό και έτσι έχει και καλλίτερη τιμή στο εμπόριο. Μετά τη συγκομιδή το βαμβάκι μεταφέρεται σε ειδικούς χώρους που λέγονται εκκοκκιστήρια. Εκεί γίνεται ο αποχωρισμός των ινών από το σπόρο. Ο χρόνος που γίνεται η εκκόκκιση είναι περίπου 3 μήνες μετά τη συλλογή. Τα περισσότερα εκκοκκιστήρια διαθέτουν μηχανισμούς που απομακρύνουν τα διάφορα ξένα σώματα όπως χώμα, φύλλα, σπόρους καθώς και την περιττή υγρασία. Μετά από τις διαδικασίες αυτές τα βαμβάκια, καθαρά πλέον, συσκευάζονται σε μεγάλες μπάλες ή τετράγωνες παλέτες, δένονται, καταγράφεται η ποιότητα και προωθούνται στο εμπόριο. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 34

35 2.20. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Όλοι μας αγαπάμε τα βαμβακερά ρούχα. Χαιρόμαστε την απαλότητα και τη φρεσκάδα που μας προσφέρουν. Όσο και αν είμαστε οικολογικά ευαισθητοποιημένοι όμως δε γνωρίζουμε ότι κάθε βαμβακερό ρούχο, στο ταξίδι του από την χώρα που κατασκευάζεται - σε όποιο μέρος του κόσμου και αν είναι - έως να μπει στην ντουλάπα μας, έχει επιβαρύνει το περιβάλλον σημαντικά, ενώ κρύβει κινδύνους για την υγεία μας. Ακολουθώντας το ταξίδι αυτό θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχουν 2 σημεία που έχουν σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον. κατά την καλλιέργεια του βαμβακιού και κατά την πλύση/στέγνωμα του ρούχου όσο το φοράμε Αν και η καλλιέργεια εκτάσεων σε βαμβάκι καταλαμβάνει το 3% της συνολικής καλλιεργήσιμης έκτασης στον πλανήτη, χρησιμοποιούνται περισσότερα παρασιτοκτόνα και φυτοφάρμακα απ οποιαδήποτε άλλη καλλιέργεια. Αυτά αντιστοιχούν στο 25% της παγκόσμιας χρήσης εντομοαπωθητικών, πολλά από τα οποία περιέχουν καρκινογόνες ουσίες. Παράλληλα, πολλές έρευνες δείχνουν πως το πλύσιμο και το στέγνωμα των βαμβακερών ρούχων ευθύνονται για την απώλεια κατά 60% της συνολικής ενέργειας που καταναλώνεται συνολικά στη διάρκεια του κύκλου ζωής του ρούχου. Αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω της υψηλής ενέργειας που απαιτείται για τις πλύσεις σε υψηλές θερμοκρασίες και για το στέγνωμα. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 35

36 Ας σκεφτούμε και το περιβάλλον Είναι αλήθεια ότι οι περισσότεροι από εμάς αγοράζουμε τα βαμβακερά μας ρούχα χωρίς να σκεφτόμαστε που και πώς παράγονται, ακόμη και αν είμαστε ευαισθητοποιημένοι με το περιβάλλον. Είτε γιατί δε γνωρίζουμε, είτε γιατί δε το θεωρούμε σημαντικό, δεν ακολουθούμε την οικολογική μας συνείδηση σε ότι αφορά την ένδυσή μας. Το περιβάλλον όμως χρειάζεται τη δική μας βοήθεια, σε όλους τους τομείς, για να ανασάνει ξανά και να μας προσφέρει γενναιόδωρα την ομορφιά, την υγεία και την ευημερία που χρειαζόμαστε. Μπορούμε όμως να κάνουμε κάτι για να μειώσουμε τις επιπτώσεις αυτές στο περιβάλλον; ΝΑΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ αρκεί να ακολουθήσουμε στην επόμενη αγορά μας τις απλές, καθημερινές συμβουλές που προτείνουμε παρακάτω. Θα μας βοηθήσουν να προστατέψουμε το περιβάλλον, αλλά και την υγεία μας. Προτιμούμε να αγοράζουμε βαμβακερά ρούχα που έχουν καλλιεργηθεί υπεύθυνα. Τα ρούχα αυτά αναγράφουν πάνω στα ταμπελάκια τους αν έχουν καλλιεργηθεί π.χ. με βιολογικό βαμβάκι. Μπορούμε να τα βρούμε σε καταστήματα ρούχων που περιλαμβάνουν στην γκάμα τους και βαμβακερά ρούχα με "οικολογική συνείδηση". 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 36

37 Ένθετο : Οι απόψεις ενός αγρότη 1) Ποιες είναι οι κατάλληλες συνθήκες για την καλλιέργεια ; Θερμοκρασίες άνω των 20 o C. Καιρός όχι πολύ υγρός ούτε πολύ ξηρός. Μεγάλα διαστήματα ηλιοφάνειας. 2) Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος ποτίσματος ; Άρδευση με σταγόνα γιατί έτσι έχουμε οικονομία νερού λόγω εξάτμισης και οικονομία στο ρεύμα και έχουμε σωστή άρδευση για την καλλιέργεια του βαμβακιού. 3) Πως ενισχύεται η παραγωγή και πως προστατεύεται ; Ενίσχυση : το βαμβάκι δεν είναι φυτό με υψηλές απαιτήσεις σε λίπανση. Η σωστή λίπανση όμως και σε συνδυασμό με σωστό πότισμα και κατάλληλες καιρικές συνθήκες δίνουν ικανοποιητικά αποτελέσματα στην απόδοση βαμβακιού. Προστασία : το βαμβάκι έχει εχθρούς ώστε να μειώσουν και να καταστρέψουν την παραγωγή. Αυτοί αντιμετωπίζονται με τα ανάλογα φυτοφάρμακα τα οποία αποδίδουν ικανοποιητικά στην καλή παραγωγή του προϊόντος. 4) Ποια είναι τα ωφέλιμα έντομα και ποια καταστρέφουν το φυτό ; Τα ωφέλιμα έντομα είναι οι μέλισσες που βοηθούν στην γονιμοποίηση των λουλουδιών του βαμβακιού και η λεγόμενη πασχαλίτσα η οποία τρώει όλα τα είδη μελίγκρας και τετράνυχου. 5) Εφαρμόζεται η βιολογική καλλιέργεια ; Στην χώρα μας τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει και εφαρμόζεται η βιολογική καλλιέργεια αλλά βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο. 6) Υπάρχουν γενετικά τροποποιημένοι σπόροι ; Υπάρχουν γενετικά τροποποιημένοι σπόροι (μεταλλαγμένα) τα οποία δεν γνωρίζουμε τι επιπτώσεις έχουν στον άνθρωπο. 7) Ποιες είναι οι πιο συχνές ασθένειες των φυτών και πώς θεραπεύονται ; Συχνές ασθένειες του βαμβακιού είναι το πράσινο και ρόδινο σκουλήκι που είναι καταστροφικά για την παραγωγή και σε δεύτερη μοίρα έρχεται ο τετράνυχος, οι μελίγκρες (μαύρη και πράσινη), ο θρύπας και η αδρομύκωση (βρίσκεται στο έδαφος και μεταδίδεται στο βαμβάκι) που είναι επίσης καταστροφική. 8) Πώς και πότε γίνεται η συγκομιδή του βαμβακιού ; Η συγκομιδή του βαμβακιού γίνεται με μηχανοσυλλογή. Αρχίζει από το τέλος Σεπτέμβρη και καταλήγει μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 37

38 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 38

39 ΕΝΟΤΗΤΑ 3 Η πορεία του βαμβακιού από το χωράφι στην αγορά Οι αλληλεπιδράσεις με την οικονομία Κωνσταντίνος Χαρέμης Δημήτρης Μπάρμπας Πάνος Τσάρος Γιάννης Σδώνας 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 39

40 Η συγκεκριμένη ενότητα αποτελεί τμήμα της ερευνητικής εργασίας : Βαμβάκι λευκός χρυσός ή άνθρακας ο θησαυρός. Στη συγκεκριμένη εργασία ασχολούμαστε με το βαμβάκι ως ένα από τα αγαθά που παράγει η ελληνική γη και κυριαρχεί στις καλλιέργειες του τόπου μας. Σκοπός όλης της εργασίας ήταν να γνωρίσουμε τη πορεία του βαμβακιού στο χώρο και στο χρόνο από τη παραγωγή μέχρι τις χρήσεις του. Ειδικότερα στη συγκεκριμένη ενότητα στόχος είναι να γνωρίσουμε την πορεία του βαμβακιού από το χωράφι στην αγορά και τις αλληλεπιδράσεις με την οικονομία. Αναλυτικότερα, με τη συγκεκριμένη ενότητα αποσκοπούμε στην απάντηση των ακόλουθων ερωτημάτων: 1) Πώς γίνεται η συλλογή του βαμβακιού; 2) Με ποιο τρόπο μεταφέρεται και πώς συντηρείται στις αποθήκες; 3) Πώς επεξεργάζεται το βαμβάκι; 4) Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθεί το βαμβάκι μετά την επεξεργασία του ώστε να βγει στην αγορά; 5) Αποτελεί το βαμβάκι μια καλή επένδυση για καλλιέργεια; 6) Ποιο είναι το κόστος του βαμβακιού αλλά και το κέρδος του γεωργού μετά την πώληση; Τέλος, ζητήσαμε και παραθέτουμε στο τέλος της ενότητας την άποψη για τα προαναφερόμενα ενός γεωργού θεωρώντας ότι ως άμεσα εμπλεκόμενος στη βαμβακοπαραγωγή η γνώμη του έχει βαρύνουσα σημασία. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 40

41 3.1. ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΚΑΙ ΕΚΚΟΚΙΣΗ Για να ωριμάσει το βαμβάκι πρέπει να περάσουν περίπου 2 μήνες από τη σπορά. Η συλλογή του γίνεται με ειδικές μηχανές, που είναι πιο σύνηθες ή με το χέρι που είναι πιο δαπανηρό και επίπονο αλλά το βαμβάκι είναι πιο καθαρό και έτσι έχει και καλύτερη τιμή στο εμπόριο. Αγοράζεται από το εκκοκκιστήριο,μεταφέρεται σε αυτό με φορτηγά και αποθηκεύεται σε αεριζόμενες αποθήκες.συγκεκριμένα υπάρχουν τρία είδη αποθηκών με βάση τη ποιότητα του: 1. ΧΑΜΗΛΗ ΥΓΡΑΣΙΑ - ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ ΧΡΩΜΑ 2. ΜΕΣΗ ΥΓΡΑΙΑ - ΜΕΤΡΙΟ ΕΩΣ ΚΑΛΟ ΧΡΩΜΑ 3. ΥΨΗΛΗ ΥΓΡΑΣΙΑ - ΚΑΚΟ ΧΡΩΜΑ(ΚΙΤΡΙΝΟ). Το βαμβάκι δεν πρέπει να μείνει υπερβολικά υγρό για πολλές μέρες γιατί αλλοιώνεται και καταστρέφεται. Απ την άλλη πλευρά, πρέπει να συσσωρευτεί επαρκής ποσότητα για να διασφαλιστεί η συνεχής λειτουργία του εκκοκκιστηρίου σε 24ωρη βάση.με την εκκόκκιση διαχωρίζεται το νήμα από τα βαμβακόσπορα που είναι τα συστατικά που περιέχονται στο άνθος του σύσπορου βαμβακιού.μέσω του νήματος παράγεται η κλωστή και ύστερα το ύφασμα ενώ μέσω του βαμβακόσπορου κατόπιν επεξεργασίας παράγεται βαμβακέλαιο και βαμβακόπιτα.ο εκκοκκισμός θα πρέπει να γίνεται πάντα με κατάλληλα μηχανήματα προκειμένου να αποφευχθεί η δημιουργία κόμπων και ο υποβιβασμός της ποιότητας της ίνας.άρα είναι αναγκαία η ξήρανση και η αποθήκευση του βαμβακιού κατά τη διάρκεια της εκκόκκισης.συγκεκριμένατο σύσπορο βαμβάκι φορτώνεται σε κυλιόμενες σκάλες και στη συνέχεια απομακρύνεται η υγρασία,καθαρίζεται και ξηρένεται μέσω ισχυρών καυστήρων.ύστερα με τη βοήθεια ενός κεντρικού κοχλία το βαμβάκι μεταφέρεται στις εκκοκκιστικές μηχανές όπου διαχωρίζεται η ίνα του βαμβακιού από το βαμβακόσπορο και τα σκουπίδια.εν συνεχεία, το καθαρό βαμβάκι περνά από κάποιες ειδικές πρέσες συμπίεσης,οι οποίες το μετατρέπουν σε πολλά δέματα.τα δέματα του βαμβακιού μετά το εκκόκκισμα τους τοποθετούνται στις αποθήκες.ύστερα ο βαμβακόσπορος περνάει από στάδιο ξήρανσης και έπειτα αποθηκεύεται σε αεριζόμενες αποθήκες για την διατήρηση της ποιότητας του.κατόπιν γίνεται φόρτωση του βαμβακιού σε φορτηγά και κοντέινερ. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 41

42 Συνοπτικά η διαδικασία εκκόκκισης του βαμβακιού αποδίδεται από το ακόλουθο σχεδιάγραμμα: 3.2. ΒΑΜΒΑΚΙ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ Το βαμβάκι καλλιεργείται σε 69 χώρες σε όλο τον κόσμο. Οι κυριότερες χώρες που καλλιεργούν το βαμβάκι είναι οι Η.Π.Α., η Κίνα, η Ινδία, η Τουρκία, το Πακιστάν, η Βραζιλία και άλλες όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα και περιγράφεται αναλυτικά παρακάτω. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 42

43 Α Μ Ε Ρ Ι Κ Η Συγκεκριμένα, στην Αμερική,που είναι μία από τις οικονομικά ισχυρότερες ηπείρους, το βαμβάκι καλλιεργείται σε 17 χώρες και σε μια έκταση που καλύπτει 12 εκατομμύρια στρέμματα ή περίπου τετραγωνικά μίλια. Από την έκταση αυτή οι αγρότες της χώρας συλλέγουν ετησίως περίπου 17 εκατομμύρια δέματα ή 7,2 δισεκατομμύρια λίρες από το βαμβάκι. Σε ένα έτος οι αγρότες βαμβακιού των Η.Π.Α. επενδύουν περισσότερα από 652 εκατομμύρια δολάρια στον τομέα των λιπασμάτων,762 εκατομμύρια δολάρια στον τομέα των γεωργικών χημικών ουσιών και 238 εκατομμύρια σε φύτευση σπόρων προς σπορά.μπορούν επίσης να πληρώσουν περισσότερα από 528 εκατομμύρια δολάρια σε καύσιμα και εξοπλισμό και 610 εκατομμύρια στην αγροτική εργασία. Κ Ι Ν Α : Στην Κίνα η παραγωγή του εκκοκκισμένου βαμβακιού ανήλθε την περίοδο 1991/1992 στο ύψος ρεκόρ των 5,7 εκατομμυρίων τόνων,ενώ από την περίοδο 1992/1993 και μετά η παραγωγή εκκοκκισμένου βαμβακιού ανέρχεται ετησίως στα 4,5 με 4,6 εκατομμύρια τόνους,εκ των οποίων οι τόνοι είναι απόθεμα σύμφωνα με τη στρατηγική που έχει χαράξει το Εθνικό Συμβούλιο Υφασμάτων της Κίνας. Ι Ν Δ Ι Α : Στην Ινδία η ποσότητα εκκοκκισμένου βαμβακιού που καταναλώνεται κάθε χρόνο αυξανόταν συνεχώς κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 90.Από 2 εκατομμύρια τόνους που ήταν την περίοδο 1990/1991,το 1997/1998 ανήλθε σε τόνους.ενώ κατά τα τελευταία χρόνια, στην Ινδία, το βαμβάκι καταλαμβάνει εκτάσεις που ξεπερνούν τα 90 εκατομμύρια στρέμματα. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 43

44 Τ Ο Υ Ρ Κ Ι Α : Στη Τουρκία καταναλώνονται κάθε χρόνο όλο και μεγαλύτερες ποσότητες εκκοκκισμένου βαμβακιού κατά τη δεκαετία του 90. Έτσι το 1990/91 καταναλώθηκαν τόνοι ενώ το 1997/98 η κατανάλωση ανήλθε σε 1 εκατομμύριο τόνους. Το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης αυτής οφείλεται στις αυξημένες εξαγωγές Τούρκικων υφασμάτων, που παρατηρούνται μετά τη τελωνειακή ένωση της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και στη μεγαλύτερη παραγωγή βαμβακιού στις περιοχές της ανατολικής Τουρκίας, μετά τη προσθήκη νέων αρδευτικών εκτάσεων. Π Α Κ Ι Σ Τ Α Ν : Η παραγωγή στο Πακιστάν από 2,2 εκατομμύρια τόνους την περίοδο 1991/1992 μειώθηκε σε 1,5 εκατομμύρια τόνους το 1994/1995,για να ανέλθει σε 1,9 εκατομμύρια τόνους το 1997/1998.Ενώ τα τελευταία χρόνια στο Πακιστάν σταθερή στα 30 εκατομμύρια στρέμματα παρουσιάζεται η καλλιέργεια του βαμβακιού. Ο Υ Ζ Μ Π Ε Κ Ι Σ Τ Α Ν : Το Ουζμπεκιστάν διέρχεται μία μεταβατική περίοδο δομικών αλλαγών που έχουν επηρεάσει τη βαμβακοκαλλιέργεια.η καλλιέργεια του βαμβακιού στο Ουζμπεκιστάν φθίνουσα κινήθηκε κατά το πρώτο μισό της δεκαετίας του Συγκεκριμένα από 18,3 εκατομμύρια στρέμματα το 1990/91 σε 15 εκατομμύρια στρέμματα το 1995/96. Ενώ τα τελευταία χρόνια η κατάσταση αυτή έχει σταθεροποιηθεί. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 44

45 Β Ρ Α Ζ Ι Λ Ι Α : Τη περίοδο 1992/93 στη Βραζιλία καλλιεργήθηκαν 19,7 εκατομμύρια στρέμματα με βαμβάκι, ενώ από τη περίοδο 1993/94 κυμαίνεται κάθε έτος μεταξύ και τόνων. Επίσης κάθε χρονιά η αντίστοιχη μέση έκταση ήταν 6,8 εκατομμύρια στρέμματα. Ε Λ Λ Α Δ Α : Η τιμή αγοράς του ακατέργαστου βάμβακος από τους παραγωγούς στην ελληνική αγορά καθορίζεται από τις Ενώσεις Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΑΣ) καθώς και από διάφορα ανεξάρτητα εκκοκκιστήρια, και ακολουθεί την τάση των διεθνών τιμών βάμβακος. Το διάγραμμα που ακολουθεί απεικονίζει τη μέση ετήσια τιμή του βαμβακιού στην ελληνική αγορά μέχρι το έτος Οι τιμές είναι σε ευρώ ανά κιλό και έχουν 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 45

46 υπολογιστεί με βάση την αξία της νομισματικής μονάδας κάθε έτους (δραχμές ή ευρώ) εκφρασμένη σε ευρώ του έτους Το επόμενο γράφημα απεικονίζει τη μέση ετήσια τιμή του βαμβακιού σε ευρώ ανά κιλό από την υιοθέτηση του ευρώ μέχρι σήμερα χωρίς προσαρμογή των τιμών στον πληθωρισμό. Η Ελλάδα πέτυχε να διπλασιάσει μέσα σε έξι χρόνια την παραγωγή της (από τόνους εκκοκκισμένο βαμβάκι το 1990/91 σε τόνους το 1995/96) και να βρίσκεται ανάμεσα στις δέκα μεγαλύτερες βαμβακοπαραγωγούς χώρες στον κόσμο. Είναι εξάλλου η μοναδική ευρωπαϊκή χώρας που κατατάσσεται στις 20 πρώτες βαμβακοπαραγωγούς χώρες, ενώ κατά τα τελευταία χρόνια παρήγαγε το 81.5 % τις συνολικής παραγωγής εκκοκκισμένου βαμβακιού στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έπειτα η κατανάλωση εκκοκκισμένου βαμβακιού στην Ελλάδα κινήθηκε πτωτικά στις αρχές της δεκαετίας του 1990(από τόνους το 1990/91 σε τόνους το 1993/94), στη συνέχεια όμως σταθεροποιήθηκε στους τόνους ετησίως μέχρι την περίοδο μέχρι την περίοδο 1996/97, για να ανέλθει σε τόνους το 1997/98. Τη χρονιά 1990/91 η καλλιεργούμενη με βαμβάκι έκταση στην Ελλάδα αποτέλεσε το 93% της καλλιεργούμενης έκτασης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία τα τελευταία χρόνια καλλιεργούνται 5 εκατομμύρια στρέμματα, δηλαδή 1,5% επί της παγκόσμιας καλλιεργούμενης έκτασης. Με βάση τα στοιχεία αυτά, η χώρα μας είναι η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα ανάμεσα στις 20 πρώτες χώρες στη καλλιέργεια βαμβακιού. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 46

47 Συνοψίζοντας η αύξηση της παγκόσμιας κατανάλωσης βαμβακιού, που σημειώνεται τα τελευταία χρόνια, δεν έχει οδηγήσει σε αντίστοιχη αύξηση των παγκόσμιων διακινηθέντων ποσοτήτων βαμβακιού και αυτό γιατί το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης της κατανάλωσης οφείλεται στις βαμβακοπαραγωγούς χώρες. Έτσι, το διεθνές εμπόριο βαμβακιού ως ποσοστό της κατανάλωσης του από 32% που ήταν τις περιόδους 1995/96 και 1996/97 μειώθηκε σε 30% το 1997/98, ενώ σε απόλυτα νούμερα υπολογίστηκε σε 6 εκατομμύρια τόνους το 1996/97, σχεδόν όσο και το 1995/96 και 5.9 εκατομμύρια τόνους το 1997/98. Ένθετο : Οι απόψεις ενός αγρότη 1) Αποτελεί το βαμβάκι μία καλή επένδυση για καλλιέργεια; Το βαμβάκι αποτελεί μία σίγουρη καλλιέργεια για τον παραγωγό γιατί στις δύσκολες μέρες που διανύουμε είναι το μοναδικό προϊόν που όποια και αν είναι η τιμή του ο παραγωγός πληρώνεται μετρητής. 2) Συμφέρει να καλλιεργήσει κάποιος το βαμβάκι σήμερα που επικρατεί οικονομική κρίση; Συμφέρει κάποιος να καλλιεργήσει το βαμβάκι γιατί είναι ένα σίγουρο εισόδημα είτε αυτό είναι μεγάλο είτε είναι μικρό. 3) Ποιό είναι το κόστος του σπόρου αλλά και ολόκληρης της διαδικασίας της καλλιέργειάς του; Το κόστος μιας παραγωγής οποιουδήποτε προϊόντος μεταβάλλεται ανάλογα με τις απαιτήσεις που έχει το κάθε φυτό. Το βαμβάκι κοστολογείται ως εξής: Ξεκινάει με το κόστος του σπόρου που είναι γύρω στο 6,60 το κιλό και από εκεί και πέρα το κόστος της καλλιέργειας καθορίζεται από το αν ο παραγωγός καλλιεργεί ιδιόκτητα κτήματα ή ενοικιαζόμενα, αν έχει δικό του αντλητικό συγκρότημα (γεωτρήσεις) ή νοικιάζει από άλλον. Οπότε το κόστος είναι μεταβαλλόμενο. Επίσης το κόστος επηρεάζεται από το αν ο παραγωγός κάνει τη συλλογή με δική του συλλεκτική μηχανή ή πληρώνει άλλον επαγγελματία για τη συλλογή. 4) Αφού ολοκληρωθεί η καλλιέργεια,ο γεωργός θα έχει το κατάλληλο κέρδος μετά τη πώληση του βαμβακιού; Ο παραγωγός θα έχει το κατάλληλο κέρδος όταν όλα τα μέσα από την αρχή μέχρι και το τέλος της καλλιέργειας είναι ιδιόκτητα. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 47

48 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 48

49 ΕΝΟΤΗΤΑ 4 Χρήσεις του βαμβακιού Εικόνα 1: Δίσκοι ντεμακιγιάζ Εικόνα 2: Εσείς το ξέρατε ότι είναι βαμβακερό; Το βαμβάκι έναντι ανταγωνιστικών υλικών Εικόνα 3: Κύριοι ανταγωνιστές του βαμβακιού: νάιλον και μαλλί Γαστουνιώτη Μαρία Θεοδωράκης Θοδωρής Σβίγγου Μαρία Χαρέμη Μαρία 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 51

50 Η συγκεκριμένη ενότητα αποτελεί τμήμα της εργασίας με θέμα <<ΒΑΜΒΑΚΙ: λευκός χρυσός ή Άνθρακας ο θησαυρός;>>. Στην ερευνητική αυτή εργασία, λοιπόν, ασχολούμαστε με το βαμβάκι ως ένα από τα αγαθά που παράγει η ελληνική γη και κυριαρχεί στις καλλιέργειες του τόπου μας. Σκοπός όλης της εργασίας είναι να γνωρίσουμε την πορεία του βαμβακιού στον χώρο και στον χρόνο από την παραγωγή μέχρι τις χρήσεις του. Πιο συγκεκριμένα, στοχεύουμε στην παρουσίαση των ποικίλων χρήσεων του βαμβακιού στους τομείς της καθημερινής μας ζωής. Λίγες από τις χρήσεις που παρουσιάζει το βαμβάκι είναι η οικιακή, η φαρμακευτική, η πειραματική καθώς και πολλές άλλες. Αυτές οι τρεις που προαναφέραμε είναι ίσως και οι πιο σημαντικές μαζί με τον ρουχισμό, διότι αποτελούν τον γενικότερο άξονα της εργασίας. Επιπλέον πολλά είναι τα υλικά που ανταγωνίζονται το βαμβάκι, όπως το πλαστικό, το μαλλί, το νάιλον, που μας δίνουν αφορμή να τα συγκρίνουμε με αυτό και να διατυπώσουμε διάφορα πλεονεκτήματα αλλά και μειονεκτήματα ανάμεσά τους που αφορούν στην ποιότητα, στο κόστος, στους λόγους που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν αυτά τα υλικά καθώς και σε τι υπερισχύει το ένα υλικό από τα υπόλοιπα. Με βάση τα παραπάνω κλινόμαστε να απαντήσουμε σε κάποια ερωτήματα όπως είναι τα παρακάτω: α) Ποιες είναι οι βασικές χρήσεις του βαμβακιού? β) Υπάρχουν ανταγωνιστικά υλικά έναντι του βαμβακιού και ποια είναι αυτά? γ) Με ποιό τρόπο το βαμβάκι είναι χρήσιμο στην ζωή μας? δ) Ποιες είναι οι ιδιαίτερες ιδιότητες του βαμβακιού όταν έχει λάβει μια μορφή? ε) Ποια είναι τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα του βαμβακιού έναντι ανταγωνιστικών υλικών? Τέλος, μέσω ενός ερωτηματολογίου που απευθύνθηκε σε μαθητές και ενήλικες προσπαθήσαμε να διερευνήσουμε τις απόψεις τους γύρω από τις χρήσεις του και τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα έναντι άλλων ανταγωνιστικών προϊόντων. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 52

51 4.1. ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΑΜΒΑΚΙΟΥ Οι χρήσεις του βαμβακιού αναφέρονται σε ποικίλους τομείς της καθημερινής μας ζωής. Κάποιες απ αυτές είναι η οικιακή, η φαρμακευτική και η πειραματική. Μία από τις σημαντικότερες οικιακές χρήσεις του βαμβακιού είναι η υφαντουργία, δηλαδή η κατασκευή υφασμάτων σε όλα τους τα είδη όπως ενδυμάτων, εσωρούχων, αθλητικών ειδών και προϊόντων οικιακής χρήσης όπως δίσκοι ντεμακιγιάζ που χρησιμοποιούνται για τον καλλωπισμό των γυναικών. Άλλη μια μορφή οικιακής χρήσης είναι ότι το βαμβάκι χρησιμοποιείται και ως βαμβακέλαιο, το οποίο είναι πολυακόρεστο σε σχέση με τα σπορέλαια όπως το φοινικέλαιο το οποίο έχει σοβαρές επιπτώσεις στη λειτουργία της καρδιάς του ανθρώπου. Όσο αφορά τις εμπορικές του χρήσεις,,η κατανάλωση του βαμβακιού γίνεται εγχώρια και πραγματοποιείται η εξαγωγή του σε μορφή νήματος. Επίσης, ακόμη μια από τις χρήσεις του βαμβακιού είναι η φαρμακευτική χρήση που την συναντάμε ως επιδέσμους, γάζες, ιατρικές χαρτοπετσέτες και επιδέσμους με ή χωρίς στείρωση. Επιπροσθέτως, ο βαμβακόσπορος χρησιμεύει ως ζωοτροφή ονομαζόμενη βαμβακόπιτα. Τέλος, το βαμβάκι απορροφά αρκετή θερμοκρασία έτσι ώστε συμβάλλει στη μείωση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 53

52 4.2. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΒΑΜΒΑΚΙΟΥ 1. Είναι απαλό στην υφή. 2. Δεν ηλεκτρίζεται. 3. Είναι άνετο. 4. Απορροφά την υγρασία λόγω της χωρητικότητας που διαθέτει ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΒΑΜΒΑΚΙΟΥ 1. Ζαρώνει πολύ εύκολα 2. Η έκθεσή του στο φως για μεγάλο χρονικό διάστημα αδυνατίζει και κιτρινίζει το ύφασμα 3. Συρρικνώνεται κατά την πρώτη πλύση του στο πλυντήριο. 4. Όταν προσβάλλεται από μικροοργανισμούς το ύφασμα αδυνατίζει και αποκτά μια χαρακτηριστική μυρωδιά και λεκέδες ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΛΙΝΟΥ 1. Είναι Αγωγός της θερμότητας 2. Προσδίδει στο ύφασμα μια αίσθηση φρεσκάδας 3. Συνιστάται για καλοκαιρινά ενδύματα 4. Βάφεται με βαφές υψηλής ποιότητας που συνεπάγεται την ανθεκτικότητα του χρώματος 4.5. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΛΙΝΟΥ 1. Στην αφή είναι κρύο 2. Πρέπει να αποφεύγεται η πλύση του στο πλυντήριο 3. Πρέπει να σιδερώνεται με προσοχή για να αποφευχθεί το κιτρίνισμα και η συρρίκνωση του υφάσματος 4. Έπειτα από την πλύση του στο πλυντήριο ζαρώνει 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 54

53 4.6. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΑΛΛΙΟΥ 1. Είναι άνετο, ελαφρύ, ελαστικό και απαλό στην υφή. 2. Προσαρμόζεται στις κινήσεις του σώματος και στην μορφή του. 3. Εγκλωβίζει μεγάλη ποσότητα αέρα. 4. Έχει θερμαντικά χαρακτηριστικά 5. Δεν διαθέτει στατικό ηλεκτρισμό 6. Είναι πολύ πιο καθαρό από τα άλλα υλικά 7. Απορροφάει υγρασία 8. Είναι απωθητικό στην φωτιά δηλαδή καίγεται αργά 9. Βάφεται εύκολα 10. Διαθέτει αντίσταση στο πλύσιμο και στο φως 4.7. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΑΛΛΙΟΥ 1. Είναι ευαίσθητο στις υψηλές θερμοκρασίες 2. Συνιστάται σιδέρωμα με μεγάλη προσοχή για την αποφυγή δημιουργίας γυαλιστερών σημαδιών 3. Τα μάλλινα ενδύματα πρέπει πάντα να καθαρίζονται με στεγνό καθάρισμα καθώς η παρουσία υγρασίας, θερμότητας και μηχανικής δράσης προκαλεί το μάζεμα των ενδυμάτων, μέχρι και στο μισό του αρχικού τους μεγέθους ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΞΙΟΥ 1. Έχει την ικανότητα να επανέρχεται σε καλή κατάσταση μετά από το ζάρωμα 2. Έχει εξαιρετική φυσική λάμψη 3. Εφαρμόζεται κομψά στις ανθρώπινες μορφές. 4. Είναι απαλό και λείο στην αφή 5. Με το στεγνό καθάρισμα αποτρέπονται οι αλλαγές στην υφή, στο μέγεθος και στο χρώμα του μεταξιού 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 55

54 4.9. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΞΙΟΥ 1. Δεν μπορεί να ανεχτεί την υψηλή θερμοκρασία και έτσι σιδερώνεται σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες 2. Η πολύωρη έκθεσή του στο φως καταλήγει στο κιτρίνισμα του υφάσματος 3. Ο ιδρώτας κιτρινίζει και φθείρει το ύφασμα 4. Έχει αυξημένο κόστος και η κατανάλωσή του παραμένει στάσιμη. Από όσα αναφέρονται παραπάνω μπορούμε να συνοψίσουμε στα εξής: Στο βαμβάκι διακρίνουμε αρκετά προτερήματα έναντι άλλων ανταγωνιστικών υλικών. Αυτά προκύπτουν από τη χρήση για την οποία προορίζεται. Ειδικότερα, το βαμβάκι μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν ζωοτροφή με τη μορφή της βαμβακόπιτας σε αντίθεση με τα υπόλοιπα υλικά τα οποία δεν διαθέτουν αυτή την ικανότητα. Επιπροσθέτως, ένα άλλο προτέρημα του βαμβακιού αποτελεί το ότι απορροφά θερμοκρασία, γεγονός το οποίο συμβάλλει στην μείωση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Τέλος, από τον βαμβακόσπορο παράγεται το βαμβακέλαιο το οποίο είναι πολυακόρεστο που συνεπάγεται την ομαλή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 56

55 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ

56

57 Α/Α ΒΑΜΒΑΚΙ: λευκός χρυσός ή Άνθρακας ο θησαυρός; 1.1. ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η συγκεκριμένη έρευνα ολοκληρώθηκε σε διάστημα περίπου τεσσάρων μηνών, από 26/09/2011 έως 22/01/2012. Ο ερευνητικός σχεδιασμός περιελάμβανε οκτώ φάσεις η χρονική διάρκεια και η χρονική σειρά των οποίων παρουσιάζεται στον επόμενο πίνακα. ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑ Φάση 26/09/ /10/ /10/ /10/ /10/ /10/ /10/ /10/ /10/ /10/ /10/ /11/ /11/ /11/ /11/ /11/ /11/ /11/ /11/ /12/ /12/ /12/ /12/ /12/ /12/ /12/ /12/ /01/ /01/ /01/ /01/ /01/ /01/ /01/ Οργανωτικά Θέματα Ορισμός Ομάδων Επιλογή Υποθεμάτων Εξώφυλλο-Συλλογή Πληροφοριών 4. Επεξεργασία 5. Διαμόρφωση-Έκθεσης και Παρουσίασης 6. Δοκιμαστική παρουσίαση Διαμόρφωση φακέλου Δημιουργία τελικής παρουσίασης Παρουσίαση και αξιολόγηση 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 59

58 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 60

59 2.1. ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ Το κυριότερο μέσο συγκέντρωσης των επιθυμητών πληροφοριών είναι το ερωτηματολόγιο, ενώ βάση του είναι η ερώτηση. Σε κάθε ερώτηση ζητήθηκε από τους ερωτώμενους να βαθμολογήσουν σε μια επταβάθμια κλίμακα τύπου Likert. Στην επταβάθμια αυτή κλίμακα το 1 αντιστοιχούσε στην χαμηλότερη βαθμολογία και το 7 αντιστοιχούσε στην υψηλότερη. Σχέδιο του ερωτηματολόγιου που χρησιμοποιήθηκε δίνεται παρακάτω. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ (Οι χρήσεις του βαμβακιού, πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα έναντι ανταγωνιστικών υλικών) Π α ρ α κ α λ ο ύ μ ε σ υ μ π λ η ρ ώ σ τ ε τ ο ε ρ ω τ η μ α τ ο λ ό γ ι ο σ η μ ε ι ώ ν ο ν τ α ς έ ν α Χ ή σ τ ο α ν ά λ ο γ ο τ ε τ ρ ά γ ω ν ο Σε κάθε μία από τις παρακάτω ερωτήσεις ο αριθμός 1 δηλώνει τον χαμηλότερο και ο αριθμός 7 τον υψηλότερο βαθμό. Σε κάθε ερώτηση να δίνετε πάντα μια απάντηση. Ε υ χ α ρ ι σ τ ο ύ μ ε π ρ ο κ α τ α β ο λ ι κ ά γ ι α τ ο χ ρ ό ν ο π ο υ δ ι α θ έ τ ε τ ε ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Φύλο: Άνδρας Γυναίκα Εκπαιδευτική βαθμίδα : Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Ανώτατη (Τριτοβάθμια) Χειρονακτικό Σε ανοιχτό χώρο Κατηγοριοποίηση επαγγελμάτων: Πνευματικό Σε κλειστό χώρο Δεν ασκώ κανένα επάγγελμα Ηλικία : Έφηβος ( 18 ) : Ενήλικας ( 18 ) : 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 61

60 1, Σε ποιο βαθμό χρησιμοποιείτε βαμβακερά ρούχα : Α. Στο σπίτι Β. Στην εργασία - Σχολείο Γ. Στην διασκέδαση - έξοδο 2. Σε ποιο βαθμό χρησιμοποιείτε βαμβάκι για τους παρακάτω λόγους : Α: Οικιακή χρήση Β: Καλοπισμός Γ: Φαρμακευτική χρήση 3.Αξιολογήστε το βαθμό ανθεκτικότητας των παρακάτω υλικών : Α. Βαμβακερά ρούχα Β. Ρούχα από λίκρα Γ. Ρούχα από νάιλον Δ. Μάλλινα ρούχα Ε. Μεταξωτά ρούχα ΣΤ. Σατέν ρούχα 4. Αξιολογήστε τα παρακάτω με βάση το πόσο ζεστά είναι : Α. Βαμβακερά ρούχα Β. Ρούχα από λίκρα Γ. Ρούχα από νάιλον Δ. Μάλλινα ρούχα Ε. Μεταξωτά ρούχα ΣΤ. Σατέν ρούχα 5. Αξιολογήστε τα παρακάτω με βάση το πόσο άνετα είναι : Α. Βαμβακερά ρούχα Β. Ρούχα από λίκρα Γ. Ρούχα από νάιλον Δ. Μάλλινα ρούχα Ε. Μεταξωτά ρούχα ΣΤ. Σατέν ρούχα 6. Σε ποιο βαθμό χρησιμοποιείτε τα παρακάτω υφάσματα: Α. Βαμβακερά ρούχα Β. Ρούχα από λίκρα Γ. Ρούχα από νάιλον Δ. Μάλλινα ρούχα Ε. Μεταξωτά ρούχα ΣΤ. Σατέν ρούχα 7. Διαλέγετε κάποιο άλλο υλικό έναντι του βαμβακιού για λόγους οικονομίας : ΝΑΙ ΙΣΩΣ ΟΧΙ 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 62

61 Έρευνα σχετικά με τις χρήσεις, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του βαμβακιού έναντι ανταγωνιστικών υλικών Επεξεργασία ερωτηματολογίων Γαστουνιώτη Μαρία Θεοδωράκης Θοδωρής Σβίγγου Μαρία Χαρέμη Μαρία 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 63

62 3.1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Στο πλαίσιο της ερευνητικής εργασίας με θέμα <<ΒΑΜΑΒΑΚΙ:ΛΕΥΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ Ή ΑΝΘΡΑΚΑΣ Ο ΘΥΣΑΥΡΟΣ>> και την υποενότητα με θέμα <<χρήσεις του βαμβακιού, πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα έναντι ανταγωνιστικών υλικών>> πραγματοποιήθηκε έρευνα με χρήση ερωτηματολογίου σε δείγμα μαθητών και ενηλίκων. Το μέγεθος του δείγματος ήταν 60 άτομα μαθητές και γονείς του 3ου ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Θήβας. Παρακάτω παουσιάζονται πληροφορίες για τα δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος όπως την ηλικία τους, το φύλλο τους, την εργασία τους κ.α. Στα ερωτηματολόγια που δόθηκαν το 57,89 % που το απάντησαν ήταν γυναίκες ενώ το υπόλοιπο 42,11% ήταν άντρες όπως φαίνεται στο σχήμα 1. Από αυτά τα άτομα το 7,14 % έχουν τελειώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση, το 58,93 % την δευτεροβάθμια και το 33,93 % ανήκουν στην ανώτατη εκπαίδευση όπως φαίνεται στο σχήμα 2. Σχήμα 1:Κατανομή με βάση το φύλο Σχήμα 2:Κατανομή με βάση το μορφωτικο επίπεδο Όσο αφορά τον επαγγελματικό κλάδο το 49,09 % δήλωσε πως δεν ασκεί κάποιο επάγγελμα,το 9,09 % ότι ασκεί χειρωνακτικό επάγγελμα, ενώ το 29,09 % πνευματικό επάγγελμα όπως φαίνεται στο σχήμα 3. Από αυτούς που δήλωσαν ότι εργάζονται,το 76,19 % ασκεί Πνευματικό επάγγελμα ενώ το 23,81% ασκεί στο Χειρωνακτικό όπως φαίνεται στο σχήμα 4. Σχήμα 3:Κατανομή σε εργαζόμενους και μη Σχήμα 4:Κατανομή με βάση το επάγγελμα 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 64

63 Αξιοσημείωτο είναι ότι από τα ερωτηματολόγια που δόθηκαν το 50 % ήταν μαθητές καθώς και το υπόλοιπο 50 % ήταν εργαζόμενοι. Από τους εργαζόμενους το 13,79 % δουλεύει σε ανοιχτό χώρο ενώ το 86,21 % σε κλειστό χώρο όπως φαίνεται στο σχήμα 5. Από αυτούς που απάντησαν το ερωτηματολόγιο της έρευνας μας το 55,17 % ήταν άνω τον 18 χρόνων ενώ το 44,83 % ήταν κάτω των 18 χρόνων όπως φαίνεται στο σχήμα 6. Σχήμα 5:Κατανομή με βάση το χώρο εργασίας Σχήμα 6:Κατανομή με βάση την ηλικία 3.2. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ-ΑΠΟΨΕΙΣ ΕΡΩΤΩΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΒΑΜΒΑΚΙ ΚΑΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ Παρακάτω παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της επεξεργασίας των απαντήσεων ενός ερωτηματολογίου που απευθύνθηκε στο δείγμα που περιγράφηκε παραπάνω προσπαθώντας να διερευνήσουμε τις απόψεις τους σχετικά με τις χρήσεις, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του βαμβακιού έναντι ανταγωνιστικών υλικών. Σε πρώτη φάση φαίνονται τα αποτελέσματα για το πόσο χρησιμοποιείται το βαμβάκι σε συγκεκριμένους χώρους και χρήσεις. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στα ραβδόγραμμα των σχημάτων 1 και 2 Στο σπίτι Στην εργασία Σχολείο Στην διασκέδαση - έξοδο Σχήμα 1: Χρήση βαμβακιού σε συγκεκριμένους χώρους 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 65

64 Όπως παρατηρούμε στο γράφημμα τα βαμβακερά ρούχα χρησιμοποιούνται περισσότερο στο σπίτι και στην εργασία και λιγότερο στην διασκέδαση πιθανόν γιατί λόγο ποιότητας δεν θεωρούνται τόσο επίσημα. Σχήμα 2: Χρήση βαμβακιού σε συγκεκριμένες δράσεις Η φαρμακευτική χρήση υπερέχει από τις άλλες δύο γιατί όπως είναι γνωστό το βαμβάκι χρησιμοποιείται περισσότερο για φαρμακευτικούς λόγους (π.χ. χτυπήματα πληγές κ.α.) και λιγότερο για τον καλλωπισμό και τις δουλειές του σπιτιού (π.χ. δίσκοι ντεμακιγιάζ κ.α.) Σε δεύτερη φάση βλέπουμε τα ραβδόγραμμα από τα τρία επόμενα ερωτήματα, που αφορούν το πόσο ζεστά, ανθεκτικά, άνετα και πόσο χρησιμοποιούνται συγκεκριμένα υφάσματα για τον ρουχισμό μας (σχήματα 3, 4 και 5). Σχήμα 3: Αξιολόγηση υλικών ως προς τη ζεστασιά που παρέχουν 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 66

65 Στο σχήμα παρατηρούμε ότι τα μάλλινα ρούχα μαζί με τα βαμβακερά θεωρούνται πιο ζεστά από τα υπόλοιπα με ορατή διαφορά που κυμαίνεται από 25 μέχρι 35% Σχήμα 4: Αξιολόγηση υλικών ως προς την ανθεκτικότητα Στο σχήμα παρατηρούμε ότι τα βαμβακερά μαζί με τα μάλλινα ρούχα είναι πιο ανθεκτικά σε σχέση με τα υπόλοιπα υλικά και η διαφορές είναι εμφανής αφού τα άλλα υλικά έχουν κατά μέσο όρο 10% χαμηλότερη αξιολόγηση από τα βαμβακερά και τα μάλλινα ρούχα. Σχήμα 5: Αξιολόγηση υλικών ως προς το πόσο άνετα είναι τα ρούχα Με ορατή διαφορά από όλα τα άλλα τα βαμβακερά ρούχα θεωρούνται τα πιο άνετα γιατί η ποιότητά τους είναι τέτοια που τα κάνει να είναι ελαστικά δηλαδή να ανοίγουν και να μαζέυουν ανάλογα με το μέγεθος χωρίς να ξεχιλώνουν. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 67

66 Τέλος παρουσιάζονται οι απαντήσεις στις ερωτήσεις που σχετίζονται με τη συχνότητα χρήσης και την επίδραση οικονομικών λόγων σε αυτή για το βαμβάκι και τα ανταγωνιστικά του υλικά (σχήματα 6 και 7). Σχήμα 6: Συχνότητα χρήσης ρούχων διαφόρων υλικών Όπως σε όλα τα προηγούμενα ραβδόγραμμα έτσι και σε αυτό τα βαμβακερά ρούχα μαζί με τα μάλλινα έχουν από τα άλλα υφάσματα μεγαλη διαφορά προς τα πάνω. Στην ερώτηση : «θα διαλέγατε κάποιο άλλο υλικό έναντι του βαμβακιού για λόγους οικονομίας», οι ερωτώμενοι απάντησαν με ναι σε ποσοστό 10,91 %, με όχι σε ποσοστό 50,91 % και με ίσως σε ποσοστό 38,18 % όπως φαίνεται στο σχήμα 7. Σχήμα 7: Σχέση κόστους - χρήσης Σύμφωνα με τα παραπάνω αποτελέσματα καταλαβαίνουμε ότι τα βαμβακερά ρούχα είναι τα πιο ανθεκτικά, ζεστά και άνετα. Επίσης το βαμβάκι είναι ένα υλικό από το οποίο φτιάχνονται πράγματα που χρησιμεύουν σε όλες τις δουλειές από ιατρικές- 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 68