ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ

Transcript

1 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΔΙΑΛΕΞΗ 1 η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ Διδάσκων Δρ. Καφετζόπουλος Δημήτριος

2 Μέρη διδακτικής ενότητας Η έννοια της καινοτομίας Τύποι καινοτομίας Χαρακτηριστικά της καινοτομίας Διαχείριση καινοτομίας Μέτρηση της Καινοτομίας Τι είναι τεχνολογία Διαχείριση τεχνολογίας Δημιουργικότητα Σκοπός της διδακτικής ενότητας Σκοπός αυτής της διδακτικής ενότητας είναι να εισαγάγει και να εξοικειώσει τους φοιτητές με την έννοια της καινοτομίας, της εφεύρεσης και της δημιουργικότητας. Στόχος είναι να ορίζουν την έννοια της καινοτομίας, να αναγνωρίζουν τα είδη καινοτομίας, να κατανοήσουν το λόγο που η καινοτομία είναι καθοριστική για την επιβίωση μιας επιχείρησης και τις βασικές αρχές του τρόπου σκέψης για την αποτελεσματική διαχείριση αυτής της διαδικασίας.

3 Η έννοια της καινοτομίας (1) Η ανανέωση και η διεύρυνση του φάσματος προϊόντων και υπηρεσιών και των συναφών αγορών, η καθιέρωση νέων μεθόδων σχεδιασμού, παραγωγής, εφοδιασμού και διανομής, η εισαγωγή αλλαγών στη διαχείριση, την οργάνωση της εργασίας, τις συνθήκες εργασίας και τις δεξιότητες του εργατικού δυναμικού, Ο Peter Drucker (1985) τονίζει: καινοτομία είναι το ειδικό εργαλείο των επιχειρηματιών, μέσω του οποίου εκμεταλλεύονται την αλλαγή σαν μια ευκαιρία για μια διαφορετική δραστηριότητα ή υπηρεσία. Είναι δυνατό να παρουσιαστεί σαν μια πειθαρχία, είναι δυνατό να μαθευτεί, είναι δυνατό να εξασκηθεί.

4 Η έννοια της καινοτομίας (2) Η καινοτομία δεν είναι μια μοναδική ενέργεια αλλά μια συνολική διαδικασία αποτελούμενη από επί μέρους υπο-διαδικασίες. Δεν είναι η σύλληψη μιας ιδέας, ούτε η εφεύρεση μιας συσκευής, ούτε η ανάπτυξη μιας νέας αγοράς. Η καινοτομία είναι μια συνολική διαδικασία που περιλαμβάνει όλα αυτά ολοκληρωμένα. Καινοτομία είναι η διαχείριση όλων των δραστηριοτήτων που συμμετέχουν στη διαδικασία της δημιουργίας της ιδέας, της ανάπτυξης τεχνολογίας, της παραγωγής και του μάρκετινγκ ενός νέου (ή βελτιωμένου) προϊόντος ή διαδικασίας παραγωγής ή εξοπλισμού. Καινοτομία = θεωρητική σύλληψη + τεχνική εφεύρεση + εμπορική εκμετάλλευση

5 Καινοτομικές δραστηριότητες Όλα τα επιστημονικά, τεχνολογικά, οργανωτικά, οικονομικά και εμπορικά βήματα που οδηγούν ή αποβλέπουν στην εφαρμογή καινοτομιών. Μία καινοτομία στο προϊόν θεωρείται ως εφαρμοσμένη όταν το εν λόγω προϊόν εισάγεται στην αγορά. Μία καινοτομία στη διεργασία, στο μάρκετινγκ ή στην οργάνωση θεωρείται ως εφαρμοσμένη όταν οι αντίστοιχες μέθοδοι εισάγονται στη λειτουργία της επιχείρησης.

6 Εφεύρεση και καινοτομία Εφεύρεση είναι «η πρώτη εμφάνιση μιας ιδέας, ενός προϊόντος ή μιας διαδικασίας» Καινοτομία είναι «η πρώτη εμπορευματοποίηση μιας ιδέας» (Fagerberg, 2003) Ο Astebro (2003) θεωρεί ότι τα κέρδη από τις εφευρέσεις είναι συνήθως αμελητέα Οι εφευρέσεις και οι καινοτομίες είναι βασικές για την οικονομική ανάπτυξη

7 Η διαδικασία της καινοτομίας Λιβιεράτος

8 Παραδείγματα καινοτομίας

9 Διαφορετικά είδη καινοτομίας Αδαμίδης

10 Οι πέντε τύποι ριζοσπαστικής καινοτομίας σύμφωνα με τον Schumpeter 1. Εισαγωγή νέας παραγωγικής μεθόδου 2. Δημιουργία νέας αγοράς 3. Κατάκτηση νέας πηγής για την προμήθεια πρώτης ύλης ή ημιτελών προϊόντων 4. Δημιουργία νέου τύπου βιομηχανικής οργάνωσης 5. Εισαγωγή νέου αγαθού ή σημαντικής βελτίωσης

11 Καινοτομία προϊόντος Η εισαγωγή ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας που είναι νέα ή ουσιωδώς βελτιωμένα ως προς τα χαρακτηριστικά ή τη σκοπούμενη χρήση τους. Περιλαμβάνει ουσιώδεις βελτιώσεις στα τεχνικά χαρακτηριστικά, εξαρτήματα και υλικά, ενσωματωμένο λογισμικό, φιλικότητα ως προς τον χρήστη ή άλλα λειτουργικά χαρακτηριστικά. Η καινοτομία στο προϊόν μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση νέας γνώσης ή τεχνολογιών ή μπορεί να βασίζεται σε νέες χρήσεις ή συνδυασμούς υφιστάμενης γνώσης ή τεχνολογιών.

12 Τεχνολογική Καινοτομία Προϊόντων Τεχνολογικώς νέο προϊόν θεωρείται αυτό του οποίου τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά ή η μέλλουσα χρήση διαφέρουν σε σημαντικό βαθμό από αυτά των μέχρι την εμφάνισή του παραγομένων προϊόντων. Αυτό το είδος καινοτομίας μπορεί να περιλαμβάνει χρήση ριζικά νέας τεχνολογίας ή συνδυασμό υπαρχουσών τεχνολογιών για νέες χρήσεις ή μπορεί να προέρχεται από τη χρήση νέας γνώσης Ένα τεχνολογικώς βελτιωμένο προϊόν, είναι ένα υπάρχον προϊόν του οποίου η αποδοτικότητα έχει ενισχυθεί ή αναβαθμιστεί σε σημαντικό βαθμό. Ένα απλό προϊόν μπορεί να βελτιωθεί (δηλαδή να έχει καλύτερη αποδοτικότητα ή χαμηλότερο κόστος) χάρη στη χρήση υλικών ή συστατικών υψηλότερης απόδοσης, ενώ ένα σύνθετο προϊόν (που έχει δημιουργηθεί από ολοκλήρωση περισσοτέρων του ενός τεχνικών υποσυστημάτων) μπορεί να βελτιωθεί χάρη σε επιμέρους αλλαγές σε κάποιο από τα υποσυστήματα του.

13 Καινοτομία διεργασιών Η εφαρμογή νέων ή ουσιωδώς βελτιωμένων μεθόδων παραγωγής ή διανομής. Περιλαμβάνει σημαντικές αλλαγές στις τεχνικές, τον εξοπλισμό και / ή το λογισμικό. Ελάσσονες αλλαγές ή βελτιώσεις, αύξηση της παραγωγικής ικανότητας ή της ικανότητας παροχής υπηρεσιών μέσω της προσθήκης μεταποιητικών ή εφοδιαστικών συστημάτων που είναι παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιούνται ήδη, η παύση χρησιμοποίησης μιας διεργασίας, η απλή επανατοποθέτηση κεφαλαίων ή επέκταση, οι αλλαγές που απορρέουν από αλλαγές στις τιμές των συντελεστών, η προσαρμογή στις ανάγκες του χρήστη, οι τακτικές εποχικές και άλλες κυκλικές αλλαγές, η εμπορία νέων ή ουσιωδώς βελτιωμένων προϊόντων, δεν θεωρούνται καινοτομίες.

14 Καινοτομία στο μάρκετινγκ Η εφαρμογή μίας νέας μεθόδου μάρκετινγκ που αφορά σημαντικές αλλαγές στη σχεδίαση του προϊόντος ή τη συσκευασία του, την τοποθέτηση του προϊόντος, την προώθηση ή την τιμολόγησή του. Οι εποχικές, τακτικές και άλλες αλλαγές ρουτίνας σε εργαλεία μάρκετινγκ δε θεωρούνται καινοτομίες. Ουσιώδεις αλλαγές στη σχεδίαση ή τη συσκευασία ενός προϊόντος που βασίζονται σε μία μέθοδο μάρκετινγκ η οποία έχει χρησιμοποιηθεί από την εταιρεία για άλλα προϊόντα, δε θεωρούνται καινοτομίες. Η χρήση υφισταμένων μεθόδων μάρκετινγκ που έχουν ως στόχο μια νέα αγορά, δε θεωρούνται καινοτομίες.

15 Οργανωτική καινοτομία Η εφαρμογή νέων οργανωτικών μεθόδων στις επιχειρηματικές πρακτικές της εταιρείας, στην οργάνωση του χώρου εργασίας ή στις εξωτερικές σχέσεις. Οι αλλαγές στις επιχειρηματικές πρακτικές, στο χώρο εργασίας ή τις εξωτερικές σχέσεις που βασίζονται σε οργανωτικές μεθόδους που χρησιμοποιούνται ήδη στην επιχείρηση, οι αλλαγές στη διοικητική στρατηγική της επιχείρησης, οι συγχωνεύσεις και εξαγορές, η παύση χρήσης μιας διεργασίας, η απλή επανατοποθέτηση κεφαλαίων ή η επέκταση, οι αλλαγές που απορρέουν από αλλαγή στις τιμές των συντελεστών, η προσαρμογή στις ανάγκες του χρήστη, οι τακτικές εποχικές και άλλες κυκλικές αλλαγές, η εμπορία νέων ή ουσιωδώς βελτιωμένων προϊόντων, δεν θεωρούνται καινοτομίες.

16 Radical or Incremental innovation Μια άλλη κατηγοριοποίηση της καινοτομίας μπορεί να γίνει ανάλογα με τη ριζοσπαστικότητά της. Έτσι, οι καινοτομίες χωρίζονται σε ριζοσπαστικές και σε βελτιωτικές. Η ριζοσπαστική καινοτομία (radical innovation) είναι αυτή που δεν προκύπτει ως φυσική εξέλιξη της υπάρχουσας τεχνολογίας. Η ριζοσπαστική καινοτομία αλλάζει εντελώς (καταργεί) την υπάρχουσα τεχνολογία και το υπάρχον επιχειρηματικό μοντέλο, δηλαδή τον τρέχοντα τρόπο που αντλείται αξία από την αγορά. Αντίθετα, οι βελτιωτικές καινοτομίες (ή οριακές, ή σταδιακές) είναι νέοι συνδυασμοί οι οποίοι δεν αλλάζουν την υπάρχουσα τεχνολογία και το μοντέλο με το οποίο αντλείται αξία από την αγορά. Κλασικό παράδειγμα βελτιωτικής καινοτομίας είναι η αυτοκινητοβιομηχανία η οποία παρουσιάζει συνεχείς εξελίξεις των μοντέλων των αυτοκινήτων σε ετήσια σχεδόν βάση.

17 Χαρακτηριστικά της καινοτομίας Άξονας προϊόντος: Η καινοτομία του προϊόντος συντελείται όταν ένα νέο ή βελτιωμένο προϊόν εισάγεται στην αγορά. Προϊόν Άξονας διαδικασιών: Η καινοτομία της διαδικασίας είναι η εισαγωγή νέων διαδικασιών στην ανάπτυξη του προϊόντος ή η βελτίωση αυτών. Άξονας διαχείρισης : Η εισαγωγή αλλαγών στη διοίκηση και οργάνωση συνιστά την καινοτομία της διοίκησης που συμπληρώνει τους πρώτους άξονες.

18 Χαρακτηριστικά της καινοτομίας Άξονας προϊόντος. Οι παράμετροι που εξετάζονται σε αυτόν τον άξονα είναι οι εξής: Ζήτηση της αγοράς: Επίπεδο απήχησης Βέλτιστη χρήση της υπάρχουσας κατάστασης Τιμή/Αξία Συμμόρφωση στους κανονισμούς ασφάλειας, υγείας, περιβάλλοντος Πρωτοτυπία Προσφορά βελτιώσεων Κάλυψη λειτουργικών αναγκών Αισθητική Εκπλήρωση κανόνων πνευματικής ιδιοκτησίας

19 Χαρακτηριστικά της καινοτομίας Άξονας διαδικασιών. Οι παράμετροι που εξετάζονται σε αυτόν τον άξονα είναι οι εξής: Έρευνα αγοράς Σύνδεση με τους πελάτες-στόχους Πρόσβαση στη νέα τεχνολογία Μεθοδολογία κοστολόγησης Συμμόρφωση στους κανονισμούς Τεχνική ανάπτυξης ιδεών Τεχνικές βελτίωσης Έμφαση στην εκπλήρωση των λειτουργικών αναγκών Εμφάνιση στην αισθητική κατά τη σχεδίαση Τυπικές διαδικασίες για την κατοχύρωση των πνευματικών δικαιωμάτων

20 Χαρακτηριστικά της καινοτομίας Άξονας διαχείρισης. Οι παράμετροι που εξετάζονται σε αυτόν τον άξονα είναι οι εξής: Μελέτη σκοπιμότητας Τυπικές διαδικασίες για τη διασφάλιση της επικοινωνίας με τους πελάτεςστόχους Τυπικές διαδικασίες για την εφαρμογή της βέλτιστης τεχνολογίας Έλεγχος κόστους Ποιοτικός έλεγχος Οργανωτική κουλτούρα Ποσοτικοί έλεγχοι για την εκτίμηση της βελτίωσης της τεχνολογίας, των νέων υλικών &λειτουργιών Ποσοτικοί έλεγχοι για το βαθμό εκπλήρωσης των λειτουργικών αναγκών Διαδικασίες μάρκετινγκ και ποιοτικού ελέγχου για την αισθητική του προϊόντος Τυπικός έλεγχος για τη διασφάλιση των πνευματικών δικαιωμάτων

21 Μέτρηση της Καινοτομίας

22 Τι είναι τεχνολογία - ορισμοί Η εφαρμογή της γνώσης στην εκτέλεση εργασιών Τα τεχνικά μέσα που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να βελτιώσουν το περιβάλλον τους Η εφαρμογή της επιστήμης, ιδιαιτέρως σε βιομηχανικά και εμπορικά αντικείμενα. Το σύνολο των μεθόδων και των υλικών που χρησιμοποιούνται για την επίτευξη τέτοιων στόχων Η πρακτική εφαρμογή της μάθησης και της γνώσης από μεμονωμένα άτομα και οργανισμούς για την υποστήριξη της ανθρώπινης προσπάθειας. Τεχνολογία είναι η γνώση, τα προϊόντα, οι διαδικασίες, τα εργαλεία και τα συστήματα που χρησιμοποιούνται στη δημιουργία αγαθών ή στην παροχή υπηρεσιών.

23 Τι είναι τεχνολογία Αδαμίδης

24 Τι δεν είναι τεχνολογία Μεμονωμένα know-how, ικανότητες, «μαστοριά», κλπ που είναι αποτέλεσμα ατομικών ικανοτήτων/ταλέντων και όχι αποτελέσματα συστηματικής ερευνητικής διαδικασίας Βασικές τεχνικές που μπορούν να βελτιωθούν με την πράξη/πρακτική (π.χ. διατρήσεις) Ικανότητες ή γνώσεις που δεν σχετίζονται άμεσα με χαρακτηριστικά προϊόντων ή διαδικασιών παραγωγής

25 Διαχείριση Τεχνολογίας (1) Διαχείριση Τεχνολογίας είναι το σύνολο των πρακτικών και πολιτικών που επηρεάζουν τις τεχνολογίες ώστε να χτίσουν, να διατηρήσουν και να ενδυναμώσουν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της εταιρείας σε αποκλειστικό επίπεδο γνώσης και τεχνογνωσίας.

26 Διαχείριση Τεχνολογίας (2) Σύμφωνα με τον Roberts (1987) η διαχείριση της τεχνολογικής καινοτομίας είναι η οργάνωση και ο προσανατολισμός των ανθρώπινων και οικονομικών πόρων με αποδοτικό τρόπο προς την κατεύθυνση Της απόκτησης εξελιγμένης γνώσης. Της γέννησης τεχνικών ιδεών που στοχεύουν σε καινούργια ή βελτιωμένα προϊόντα, διαδικασίες και υπηρεσίες. Της ανάπτυξης εφαρμόσιμων προϊόντων. Της μεταφοράς ιδεών αυτών στην παραγωγή, διανομή, και τη χρήση.

27 Διαχείριση Τεχνολογίας (3) Πως θα εισαχθεί μια νέα τεχνολογία βάσης στην αγορά Πως θα εισαχθεί ένα τεχνολογικά διαφορετικό/καινοτόμο προϊόν στην αγορά Πως θα χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά μια νέα τεχνολογία (άμεση ή έμμεση) στη διαδικασία παραγωγής Πως θα εισαχθεί στην αγορά μια νέα τεχνολογία ή ένα νέο τεχνολογικό προϊόν δημιουργώντας μια επιχείρηση γύρω από αυτό (τεχνολογική επιχειρηματικότητα)

28 Η Διαδικασία της Καινοτομίας

29 Ορισμός της διαχείρισης της καινοτομίας Μια περιεκτική προσέγγιση στη διοικητική επίλυση προβλημάτων και τη διοικητική δράση που βασίζεται σε ένα συνθετικό πλαίσιο επίλυσης προβλημάτων και σε μια κατανόηση των διασυνδέσεων που υπάρχουν ανάμεσα στα καινοτόμα ρεύματα, τις οργανωσιακές ομάδες και την οργανωσιακή εξέλιξη Αφορά την εφαρμογή και τη διαχείριση πολιτικών αποφάσεων και της αντίστασης των ατόμων απέναντι στις αλλαγές Το διευθυντικό στέλεχος είναι ο αρχιτέκτονας/σχεδιαστής, είναι ο πολιτικός/δημιουργός του δικτύου και ο καλλιτέχνης/επιστήμονας

30 Η διαδικασία διαχείρισης της καινοτομίας Διαχείριση της καινοτομίας Ειδικά κονδύλια για καινοτομική δραστηριότητα Τακτικές επιθεωρήσεις των άτυπων προτάσεων από μια ομάδα που δεν ανήκει στην επίσημη γραμμή διοίκησης Σαφής προσανατολισμός σε μελέτες που πρέπει να εκπονηθούν και στην παρακολούθηση αυτών σε δεύτερη φάση Εκτεταμένες δραστηριότητες συλλογής πληροφοριών που εκτείνονται πέραν των ορίων της επιχείρησης με στόχο να αποκομίσουν γνώσεις από τρίτους και να κατανοήσουν τι κάνουν οι άλλοι Ρεαλιστικές προσδοκίες Ατμόσφαιρα που υποστηρίζει τη «διόρθωση σφαλμάτων» και τις εναλλακτικές προτάσεις, καθώς και κατάλληλους πόρους για συντήρηση και υποστήριξη

31 Δημιουργικότητα Η ικανότητα για «να σκεφτείς εκτός της πεπατημένης», να σκεφτείς παράπλευρα, να παρατηρήσεις, να συλλάβεις και να δημιουργήσεις ιδέες και πρότυπα τα οποία υπερέχουν ή παραγκωνίζουν υπάρχοντα στοιχεία και τρόπους σκέψης και αντίληψης Ο Kneller (1965) δηλώνει πως «μια ενέργεια ή μια ιδέα είναι δημιουργική όχι μόνο επειδή είναι πρωτότυπη αλλά ακόμη επειδή πετυχαίνει κάτι σωστό σε μια δεδομένη κατάσταση». Απαιτείται Ανεξαρτησία στην κρίση. Ανεκτικότητα για διαφορετικότητα και αμφισβήτηση. Απουσία στερεοτύπων για το ρόλο των φύλων. Εσωτερικό σημείο ελέγχου. Μια πρόθεση για την ανάληψη ρίσκου. Ένας υψηλός βαθμός για ατομικό, στοχευμένο αγώνα για διάκριση.

32 Βιβλιογραφία 1. Strorey, D., Greene, F. Χασσίδ, Ι. και Φαφαλίου, Ε. (2001), Επιχειρηματικότητα για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. 2. Καραγιάννης, Η. Γ. και Μπακούρος, Ι. Λ. (2010), Καινοτομία Επιχειρηματικότητα, Θεωρία - πράξη, Εκδόσεις Σοφία, Θεσσαλονίκη. 3. Λιβιεράτος, Α. Στρατηγικές ανάπτυξης καινοτομίας, Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, eclass. 4. Αδαμίδης, E. Τεχνολογική επιχειρηματικότητα, Επιχειρηματικότητα βασισμένη στην επιστημονική γνώση, Πανεπιστήμιο Πατρών. 5. Νεοφώτιστος, Γ. και Αθανασόπουλος, Χ. (2011), Eισαγωγή στην Καινοτομία και Επιχειρηματικότητα, ΑΤΕΙ Κρήτης, Εκπαιδευτικό υλικό μαθήματος 6. Γωνιάδης, Η. ( 2016), Επιχειρηματικότητα, οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική ευημερία, Εκδόσεις Διπλογραφία, Αθήνα