ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΛΕΟΝ ΤΡΟΤΣΚΙ ΑΝΤΡΕ ΜΠΡΕΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ

Transcript

1 ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΛΕΟΝ ΤΡΟΤΣΚΙ ΑΝΤΡΕ ΜΠΡΕΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ

2 Επιμέλεια κειμένων: Θ. Θωμαδάκης Μετάφραση: Θ. Θωμαδάκη- Α. Τσακίρογλου Β. Μπόμπολη Α. Φραγκά - Κ. Μάτσα Γ. Σαραντόγλου ΛΕΟΝ ΤΡΟΤΙΚΙ - ΑΝΤΡΕ ΜΠΡΕΤΟΝ Το Μανι,έστο της Κιιλλιτεχνιιιής ΔημlουΡΥlοι; ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤιΚΗ ΤΕΧΝΗ Και άλλα κεlμενο Εl1ιμέλι:lο κειμένων θ. θωμαδακησ Εκδόσεις "λλλαγη.. ΑθΗΝΑ ι.ω UOυ:,... 'ης : ''Ι< ο...ιρ.1ις ι:'io.... _ (0-'<;... _ τιι-.ιj,o _ _."1'1(; Ι.. 1"0/1<; "-">ς. ος '... ι:ισο""",...".. ''1'1...,..ιm.ιις ζωtις. "'" ας.ονουμι τη '; οαν ι... ΧΡΟ'.'Ρ.Ο)

3 Πρόλογος Κανένας επαναστάτης μαρξιστής KOI ηγέτης δεν ασχολήθηκε τόσο διεξoδι ό και διεισδυτικό με τη συνάφεια της Τέχνης με την Επανά" οταση, όσο ο Λεόν Τρότοκ,. Ο, αναλύσεις και οι παρατηρήσεις του ο' αυτό ΤΟν τομέα δεν ειταν επειοοδloκtς. Είτον αναnόσnaσro μέρος της αδιάkorτης πόλης για την οργάνωση και τη νίκη της παγκόσμιος σoσιoλ,σl"ιkης επανάστασης. Η συλλογή lιειμένων, που παροuοιόζοvμε εδώ, δειχνεl 11ς διαδοχικές φάσεις της ανάπτυξης από τον Τρότσκι μιας μαρξιστικής θεωρίσ.ς γιο την Ηχνη κοι την Κουλτούρα. μέσα στις διαφορετικές περίοδες Qvόmuξης της επανάστασης: από την προεπαναστατική περ,'οδο ( ΔlανooύμενOI ΚΟΙ Σoσιαλlσμ6ς. 1910) των παραμονών του πρώταυ ιμπεριαλιστικού πολέμου στα χρόνια της πρώτης νl"ηφ6ρας οτlκl')ς επανάστασης (_Τάξη KOI Τέχνη., 1924,.Η Κληρονομιά της Πνευμα1<Μ!')ς Καυλτούρας_, 1927, H ΠολΙ1<Μ!') του Κόμματος στο Πε διο της Τέχνης κοι της Φιλοσοφίος_. 1933), αι μέχρι τη ζοφερή περί οδο της τφοδοσιας της επανόστασης από τον σταλινισμό και το βύθιο ομα σ' ένα δεύτερο noγκόσμιο πολεμικό μo ελεlό Ι-Το Μονlφέστο;.Γιο μια Ανεξόρτητη Eπoνoστατι ή Τέχνη ). Αναπόσπαστο και ζωτικό μέρος αυτ!')ς της lστοριμ!')ς διαδρομ!')ς είναι αι η ουνόντηση του ΛεόνΤρότσΜΙ μ' έναν από τους σημανtlμότερους πρωτοπόρους της Τέχνης τσυ 2Οού σιώνα. τον Αντρέ Μπρετόν. no τέρο. του υπερρεαλισμού. ΤΟ Μανιφέστο, έργο της συνόντησης Τρότσκι Μπρετόν. όπως και η μαρτυρία του Ιδιου του Μπρετόν γι' αυτή τη συνόντηση, ανοίγουν Μαι Iιλclvouv, αντιοτο,χο, ουτή την έκδοση, χοράσαοντος το nεριγραμμα του χώρου εκείνου, όπου η Σoo,aλ,στι ή Επανόοταση και η Tέxvη του 2Ο0ύ αιώνο ενώθημαν κότω από την ακηλιδωτη σημαία της Ηταρτης Διcθνoύς. ΤΟ Μονιφέστο αντιπροσωπεύει το έσχατο σημείο που έφτασε το

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρω.οΥος.... _ _ ΤΟ NoνoφtO'O: ΥΙΟ μ.. Aν"ξΙΙρτrιτη Enoν<:ιστ",ικ TtXΝΗ._.7 Η Kληρolιoμ,ΙΙ της ην.υμοτ",ιιι:: ΚOUλ.ΟUρoς..., _ Τό.,,' Ttxvl\ ' _ Η rίoλι'u<iί 'Ου Κόμματος στο Πcδlo της τηνης Κ'" τηι:; e.λoooφloς._ _.._ Ο, Δ_ύμ.cνo, ooq.,,, Σ όc: _._..._......, εηlqκ. σιον Λtoν Τρότοο<,... _.. _._ &5

5 νήμα του στοχασμού του Τρότοκι πάνω στην Τέχνη, nριν διοκοπει βίαια από το θανοτηφόρο χτύπημα του φονιό της Γκε Πε Ου, Γ ράφτηκε με ακλόνητη πίστη στο κομμουνιστικό μέλλον της ανθρωπάτητας, σε μιο περιοδο όπου ο oρiζovτoς οκοτείνιοζε οπό τις αναθυμιάοεις του φαοιομού, του σταλινιομού κο< του νέου ιμπεριαλιστικού πολέμου, Σ' ένο γράμμα του στη σύvτoξη του περιοδu(ού «Partisιιn Re,'ie,,', στις 17 lούνη 1938, ο ΤρόΤΟΚI πρόβλεπε:.οι ΠΟlrjrές, οι oλλιrέxνες, οι γλύmες, ο, μoυσl oι θο βρουν οι ίδιοι τους δρόμους κοι τις μέθοδές τους, σν το οπελευθερωτικό κινημα των κστσπιεζόμενων τάξεων κοι λαών διαλύοει τα ούννεφα του οκεml ιο.uού κο' ταυ πεσιμιομού που σκεπάζαυν σήμερο τον οριζοντο ιης ΟVθΡωπόΤrjτος., (Βλ,.λογοτεχνΙα και Επανάστοση., εκδόσεις.λλλαγη., σελ, 2 7), Σήμερα, αυτό το απελευθερωτιχά κινηlια της παγκόσμιας εργατικής τάξης και των κοταπlεσμένων λαών είναι ανίιlητo, επί 40 χρόνια από το τέλος του Δευτέ'ρου Παγκοομl'ου ΠΟλέμου, και έχει δόσεl XOI δίνει καταλυτικά πλήγματα στον ιμπεριολισμ6, Η θύελλα της ανερχόμενης παγκόσμιας σοσισλιστlκής επανάστασης καθαριζει τον ιστορικό ορι ζοντα, την ίδιο στιγμή που η παγκόαμια οικονομική και πολιτική κρίση του καπιταλιαμού απειλεί την ονθρωπότητα και τον ανθρώπινο πολιτιαμό με την ολοκληρωτιχή πυρηνική απανθράκωση. Αυτοί οι δύο αλληλένδετοι παρ6γοντες-η αποσύνβεση του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού και η ανικητη δuναμη της εργατικής τάξηςασκούν την πιό έντονη επιρροή στους δημιουργούς της Τέχνης κοι της Κουλταύρας. Μένοντας πιστοί στην απαοτολή τους, η θέση τους είναι στα πλευρό της πιό επαναστατικής δύναμης της Ιστορίας, της εργατικής τάξης, και της υπόβεσής της, του παγκόαμιου οοοlαλισμού. Πιστεύουμε ότι ουτή η έκδοση, μαζί με το κλασικό έργο τοιι Τρότσκι.Λογοτεχνlα και Επανάσταση_, μπορε! να βοηθήοει τις αναζητήσεις των καλλιτεχνών κοi διανοουμένων ΠΟυ προοελκύοντοι απά το εργατικό κlνημο και τις επονοστατ!κές ιδέες του Τροτοκισμού, του Μορξιομού του σήμερα. Η κρlση της ανθρωπότητας, μαζl και η κριαη της oυλtoι:ιρας, έχει αναχτεί στην κρίοη ηγεσίας της εργατικής τάξης, Αυτή την κρlση παλεύουμε νο λύαουμε οικοδομώντας τη διάδαχη επαναστατική ηγε σία, την Διεβνή Επιτροπήτης ΤέταρτηςΔιεθναύς, και μετατρέποντας τα ελληνικό της τμήμα, την ΕΔΕ, στο νέο επαναστατικό κόμμο της εργατικής τάξης, Σ' αl)τή τη μάχη πρέπει να πόρουν την άξια βέση τους και οι πρωτοπόροι διονοούμενοι και καλλιτέχνες, Σ.Μ,

6 Το Μανιφέστο ΚαλλιτεχνlκήςΔημlΟUΡΥlας ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ των Λεόν Τρότσκι - Αντρέ Μπρετόν ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Α.ΦΡΑΓΚΑ Το "Μανιφέστο Καλλιτεχνικής Δημιουργίας; Για μια Ανεξάρτητη Επαναστατική τtxνη.. γράφτηκε από τον Λεόν Τρότακι και τον Αντρέ Μπρετόν, τα 1938, στα Μεξικό, Υια τη Διεθνή Ομοσπονδία Ανεξάρτητης Επαναστοτικής Τέχνης (FIARI). Κυκλοφόρηαι: Υια πρώτη φορά το Γι:νάρη του 1939 στα Υαλλlκά με την υπουραφή του Αντρέ Μπρετόν και του ΝτιέΥΚΟ Ρ16έρα. Ο Λι:όν Τρότακι, Υια παλlτικαύς λόγους, είχε ζητήαεl να αντικοτασταθεί το όνομά του με το όνομα του μευάλου Μι:ξικαναύ ζωυράφου. ΤΟ "Μανιφέστο Καλλπεχνlκής Δημloυρyίας clxi: δημοσιευτεί στην ΕΜΕ τον lούλη του Σήμερο το δίνουμε σι: νέο επιμελημένη μετάφραση οπό το Υολλlκά.

7 Μπορεί νο υποστηριχτει xωρiς υnερ60λή ό1l ποτέ ο ονθρώπινος noλιll0μό<; δεν oπειλήθη E οοό τ6ι:ιotις κινδvνους όσο οήμερο. Ο. 6όνδoλo με τη βοήθειο των βάρβαρων -δηλοδή. των εντελώς πρωτόγ νων IItoων τouς- οφάνιααν τον πολιτισμό της ορχοιότητος οε μlo περιορισμένη γωνιό της Ευριίιπης, Σήμερα, Oλό ληρας ο πογκόσμιος πολιτισμό<;, σ-ιην ενότητα του ισ-ιoρι oι:. ΤΟυ nεπρωμένoυ. noρanoi.!;i κότω από την OπειλήOντιδρaστικών δυνόμεων οπλιομένων μι την πιό OύvxPoνη ΤExνι ή. Διν εννοούμε μονάχο τον πόλιμο που nλησιόζeι. Από τώρα κιόλος, οι nι:ρioδo ιιρήνης, η ΕΠιστήμη oι η rtxvij έχουν περlέλθιl σε KOtCIO""lOoη οπόλυτο αφόρητη, Ι' όη nρooωπικό διοτηρεί στη γινεσή της, σ' άτι υπo ειμενl ό χαριαμοτσ ενερyonσιε! για νο anobcoμcvaei ένα ορισμένα έργο που επlφιρι., Ινον αντικεψενιιιό cμπλουτιαμό, j.ιιο' oνα όλυψη, φιλοοοφlolή, κοινων,ολ?γiκι'!. cπ,στημoν, tι ή καλλιτεχνική, εμψ(lνiζtτoι σαν το rιρoίόν μιας σνέλπlοτης τύχης, δηλοδή σαν μω ε"δήλωση λlγo ή r»aii ουθόρμητη της oνcιykolότητoς, Δεν ειναl δυνοτό να πορομcλήοεl CΙ νεlς μια τέτιο τιρoσφcιpό τόσο από την όη0ψη της γν!ίισης γενικό (που τεlνεl 0""10 νcι CΙυνεXtσ1εί η ερμηνεία ΤΟυ "όσμου}, όσο 1101 οπό την όποψη της εnσνόσloσης (που οπο.ιτει τη δ.:ιμόρφω(lη μιας ξt"άθoρης οντίληψης των νόμων που b.tnoι.ιv την "Ινηση του "όσμου, για νο φτόοουμι: 0""10 μετοοχημοησμό του). Π,ό σuγ ε"ρψινo, δεν είνοι δυνατόν νο αδιοφορήqουμε γιο τις πνευματικές (IυνθtιKες. IIt(l(l Ο""Ιις οnolες tkbηλώyctqi αυτή η προσφορά "Ο, νο μην OypunvOVIIE γιο την Eξαι;ιιpό.λ1Oη του οι;βαομού των lδιcιιτερων νόμων που διtπoυν την ηνι:υμοτ",ή δημlουρυlα. Ο oύvxpoνoς κόσμος μας ovoγ"όζt, να δloπl(πώ<:ιουμε την ολοένο "οι π,ό γενl tι παραβlοοη αυτών των νόμων, ποροβlοση που ουνεπ{:ιγεταl ονογκαo""lι"ό ένον εξευτελωμό ολοένα ol ",ό έ"δηλο, όχι μόνο 'ΠΙ<: "αλλιτεxνικtι<; δημιουργίος, αλλό κο. της. oλλιτεxνl"τ'ις. fiρo(i(ιi-

8 πικότητας. Ο χιτλερικός φaoιoμός, αφo\i εξαφόνtσε anii τη Γερμανla όλους τους καλλ,τέχνες ατouς onoiouς εκφροζόταν οε κόnoιo 6aθμό η ογόπη προς την ΕλΕυθερία. tστω και την τυπικη ΕλευθερΙα, ανόγ ooe αυτούς που μπαραυοαν οκόμα νό κρατηοουν μολυ6ι και πινέλο, να γlνουν δοίιλοι του Kαθεατι.iιτoς και νο το υμνoλov!'tσoυν κατά ηαρογγελιαν. μέοα ατα nλαlo,α της χειρότερης ουμ6ατικότητας. Αν βάλουμε ιιατά μέρος τη διαφι'\μιση. τα lδlo έγινε και στην ΕΣΣΔ, στη διάροι.εκι της ΠΕριόδου της μανιααμένης αvτίδραoης, που ουτη τη ατιγμ!\ βρισlleται ατα απόγειό της. Δεν χρειόζtται να nαυμε. πωc; δεν ιψcιoτε καθόλαυ. out& για μισ ατιγμή, αλληλtγγua όποια κι ι:nι είναι η τuxη του. με το αύνθημα:.ούτ& φασισμός οίιτ& κομμουνισμός!., αίινθημα πou nρooιδιάζι;ι ατη φύση τοu αυντηρηnκοίι και φοβιομένοu φιλιαταlοu. 1101,1 αρπόζt τοι από τα λειψανα ΤΟυ.δημακρατικαίι. παρελθόντος. Η αληθινή Ηχνη, δηλαδ!\ εκιlνη παυ διν ορκειταl αε παραλλαγές προιιαθορι ομένων πρoyίinwv, αλλό που nρoσnαθιl να ιιιφρόσcι τος εσωτερικις ον6γκι:ς του ονθρώπου κοι της οημερ,νήςανθρωπότητας, δεν μnoριl να μην είναι EnoνooτatIKf!, δηλοδη να μην τείνει οε μκι πλήρη και ριζική ανοικοδόμηση της κοινωνίας, ον όχι για τlπατι άλλο, για να Ο πελεuθερώσει την mιευματιk!'! δημιαυργιο από τις αλυσίδες που την δεσμεύουν κοι γιο νο επιτρέψεl ο' ολόκληρη την ανθρωπότητα Υο φτόοε, σε ίιψη nou μόνο μεμανωμένες μευολαφυltς Ιφτοοαν οτο παρελθόν. Ταυτόχρονα, αναγνωρ[ζουμε ότι μονάχο η κοινωνικ!'! επα νάσταση μπορεl νο ανoί EΙ το δρόμο για μια ιιαινοίιργια κουλτοίι ρο, "ν όμως αρνούμοστε κάθε αλληλευγυη με την KupLoPxJl οήμερο ατην ΕΣΣΔ Kόaτα, είναι ακριβώς γ1οτί ατα μάτισ μας δεν σvτ,τιpoσω ΠΕίιε. ταν μoυνooμό, αλλό τον πιό δόλιο ο<οι mco επικlνδυνα εχθρό TOU. Κότω από την επlδροαη ταυ ολακληρωτικαίι KOθεατι.iιτoς της ΕΣΣΔ και δκψέσου των λεγόμενων.εκπαλιτιοτικών. οργόνώσεων που αυτό (ο lδιο tλtyxει οτις άλλες χώρες. aπλι.iιθηl<t ο' όλο τον ιιόομο Ινα 6aBίI λυκόφως εχθρικό στην αν6δυση κόθε πνευματικής αξιaς. Λυκόφως λόonης και αιματος, που μέσα του. μασκαρεμένοι οι δκινοουμενους και σε καλλlτιχνες. τσαλαβουτούν όνθρωποl που έκαναν την δοuλοπptncιo κίνητρό τους, την οπόρνηοη των aρχών τους άτψο I1Ol)('/lδ την πληρωμινη ψευδoμoρτυρlα σuνtιθεlo κο. την υnερόσmoη 101,1 εγκληματος χορό τους. Η επιοημη ΤΙχνη της αταλινικής εποχής αν"!ανοκλό, με μια xωρlς nρoηγoίιμ&νo στην ιστορία σκληρότητα, τις γελοίες nρoonόθeiές ταυς να t.ξoi1ot!\σouv και να καμaυφλόρουν τον πραγματικό τους μισθοφορικό ρόλο.

9 Η 6αυ6ή αποδοκψοαlo, nou ξεσηkώ ει ΟΊαν καλλπε)(υικό κό<η.ια η tπaioxuvτη αυτη "αταnότηoη των αρχών ΟΊlς αno!tς nό.ντoτ& Uf16. KCXΙE η Τέχνη και που αύτε τα καθεστώτα τα θεμελιωμένο στη δ(lυλeiι:ι δεν αποτόλμηοον να αμφιο6ητ ήσουν με τόσο καθολικό τρόno, oφεlλει α ΠΟΡοχωρήοεl τη θέση της σε μια αμεlλlkτη "αταδικη, Η "αλλ'τε Xνuι:ή ΟνΤιποΙΙτ&υαη είναι αήμερα μιά από τις δυνάμεlς εκεινες nou μπορούν νο συμ6όλαυν αtloτελεαμαηκά στην καταρρόκωαη και 0'(0. γ,φιμιομο. των καβι:στώτων. κότω από τα KαrαOΎptφETαo, μοζι με τα δικαlωμα της εκμεταλλcυ6μενης τάξης α επlθuμει έναν καλύτερα κόσμο., και κόθε οισθημα μεγολεlου ΚΟΙ ανθρωπιυης οξιαπρέπ.ιiαι;. Η κομμοuνιcrnκή cπονάστοοη 6ι:ν φ06άται την ΗJCYΙΙ, Ξtρεl άτ σύμφωνα με τοι:; tρεuνες οοι; μπαρούν να yivαuv στην "Bivαuoo ιtciπl αλιστιkή καινωνlo αναφαρικό με ταν οχηματ\αμά της καλλιτεχνικής!ιλισης, α καθαρισμός οuτή(; της κλiσης δεν μπαρει noρό να προκύψει ιmό μια ούγκροι.ιοη ται; ανbρώnoιι προς ορισμένες κοινωνικές μoρφtς ΠΟΙ.Ι τοιι ειναι ανιιθετες. "urfi!<οι μόνα η συνάρτrιση, cιπός από τη ouν&lδηση που μένει ακόμα νο απoxτttσει α καλλπέ)(υι1ς. ταν nρoδιαθιτει αύμμαχό της. Ο μηχανισμός της εξιδσν[k&uσης, που παρεμ- 6οΙνει α' αυτή την τtεpimωoη και πou η ψuχανόλuση έφερε σε φως, έχει οον σκοπό να αποκαταστι'ιοει τη δloτοροχβειοο looρρσπlo ανάμ.coo στα σύμφuτα _εγώ- και 0'(0. onωθημένα οταιχεlo. Αυτή η onoκcι τόσταοη της lαaρρoπloς ltoταλfιyεl οι: κέρδος ΤΟι; ιδoν.. αύ εγώ_, >1OU "ποκινει καjά της ανυπόφορης σύγχρονης πραγματικότητας ης δuνάμιις ταυ εσωτερικαύ κόο'μαυ, ταυ _εουτού., καινές οι: όλους τους σνιρ{iπouς, σταθερά στα δρόμο. της ανόmυξης προς τα γ/υνεοβοι. Η αwyk" της xcιρoφtτησης τσυ τrνεύματoς δεν έχει ιw:ιρό να σ"ο.λοοθι'ι<1ει τη φυσική της noρεια για να ouγχωνευτει και να ouyκεραοτει μι τσύτη την πρωταρχική ονόυκη. Την ανόγκη της χειραφέτησης τσι; ανθρώπου. Κατό συνέπt.1q, η ΤέJCYΙΙ &ν μnoρεl, xωρlς νο ξι;πέοι:ι. να υnσxωρ... αι:ι μπροστά σε μια ξtνη γραμμή και να Υεμloεl δ(ιuλικό τα n,λoiolo nou μιρlκαι πιστεύουν πως μπσρούν να της χαρόξσuν, γιο ΠΡΟΥματlQ1lκούς οιιαπούς, πολύ περlο.ρισμέναυς. AξΙζcl παλύ ΠΕριοσότερα η εμπιστοούνη στα xόριoμa τσυ καλλιτέχνη να αποδίδει την nραyματιk6τητα όnως αuτός τη νοιώθει. χόρισμα κόβι: αληθιναύ KαλλlTtχνη, που συνιπόυιται την orιcιρxή γιο μlo (ovαiqotikή) λίιοη των πιό 006αρώναvτιφόoeων της εποχής και που πρooανατoλlζι:ι τη σκέψη των συγχρόνων Tαu προς την enelyσuoo ανάγκη της εγκαθlδρuοης μιας νέος τάξης nρo.γμότων.

10 Η όπdψη που εlχε ο νεαρός Mαρξσxε "'ό με o ρόλο O\l OUΥγραφΙο, απαιτεl να την ανomαλtooυμι ζωηρά στις μιρες μας, Εlνοι φανερό nως αυτή η όποψη ιφιπcι να επcχταθεl πόνω στον MCΙΛΛιτεxν",ό Μαι επιστημονιμό τομέα, στις διόφορες ΜατηγΟρ'ες δημιουργών ι«ιι ερευvητcίn. 0 Oυyyρoφtσς, λέε rφιπεl φυσι,,"ά να,,"εpδιζtl xpf/jjoro για να μπoιnι νο ζει,,"οι νο γρόφει. ολλά δεν nριπει οε κομιά πεplnτωoη να ζει,,"οι νο γράφει γιο νο /{ερδιζει χρf/μοτα... Ο ουυυραφιας δεν θεωρει /{οθόλου το Ιργο του σαν μιοο. Αυιά ε/νοι ο.οπός.οθεουτός, ε{νοι fικιo λιγο μιοο γι' ουτόν /(οι γιο τους άλλους, ώστε στην ονόγl\"η να θυσιάζει στην ύπαρξή τους τη δ"'r'ί του ύπαρξη... Η πρώτη rrρooιιόkση της ελ&υθιριας του ΤύnQυ συνio"τoταl στο να μην ι/να. ιrnόγyι:1μσ_. Είνοι nι:ριooότερα οπό ποτι όμοτι επ!κοιρο να επιοεlooυμε αυτη τη διομι'\ρυξη ενό.ντιο σt: κείνους Μυ επιδιciικoυν να ι«ιθυποτόξouν την πνευμqtlmή δραστηριότητα οε OrtαΠOύς ξtνoυς προς ουτήν, l«ιι που, nι:ριφρoνιlιvτoς κόθε ιστορ",ό ιφοαδιαρισμό ΠΟιί nρooιδιόζtι αυτην, θtλoυν να e.λtγxoυν σαν οπόλυτοι Mύριo σύμφωνα με τα υπο "θέμενα ανωτερα ouμφιραντα του κρότους, το θιματα της ΤΙχνης. Η ελεύθερη εμλου1ί αυτων των θεμότων και ο απόλυτος μη-περιοριομός' οοονοφορό τον ταμέα της Ιρευν{:ις του. αυνισταυν γιο τον MCΙΛΛιτtxvη Ινα αγαθό που αυτός Ιχει το δ",αlωμα να διεμδικεί ocιν ανo!1qλ Aoτplwro. Στην υπόθεαη της κqλλιτcxνlmής δημ,ουργιος, έχει ΘCμελι WΔη σημααία να anaλλαyι:i η φαντασία από OπαιouoδήnOτε ιι.ατανσγκοομούς Μαι νο μην υπόι<ει,o κότω από οποιοδήποτε nρ6αxημα. "" Μολαύπιο. Σε κεlνους που θα μας παροιι.ιναιίοαν, νιο σι'ιμερο ή γιο αύριο, να δεχτουμε όη η ΤΙxvη θα nριπcι να είναι υποταγμινη οε μια πειθορχια που etωρoujit ριζικ{:ιαουμδι6aστη με το μιoa της, οντιτόοσουμε την αμετόλλητη όρνησή μας κοι την αποφααιστ",ή μας θιληση να επιδάλουμε την αρχή; Κό8ι ι:1eu8eplo στην ΤιiχνηΙ Ανογνωρl(oυμε φυσικό στα εnoναcμότιμό ιι.ρότος τα δ",αiωμα της όμυνας ιι.ατό της επιθετ",ής αστ",ής αντιδρασης. αμόμα ΚΙ όταν αυτή Καλύmεται.ότω από τη σημαla της ιπιστ1'[μης ή της Τtxvης. Μα από αυτό τα ιπιβεδλημινο nρόomoιρa μιτρα της επαναστατ",ής ouroόμuνας ώς την απαίτηση τη<; όollηοηι; u.tyxou πόνω στην πνευματική δημιouρυlo της ιι.qivwvίac;. υnqρxει αλόκληρη όθuσooς. Αν γι(! την aoιόmu των υλικών παpcιyωγικών δυνάμεων η Ιl1(Iνόotαση ειν<ιι υnοχρcωμtνη να εγκαθιδρuσε! Ινα oooici'i'ιcπιιιό KoBCatώoς συγκεντρωηκι'ις σχcιδοποlησης, γιο την πνευματική δημιουργlο. nριπει εξορχής να θtμtλιώσtι ",αl να εξασφaλloel Ινα cnιαρxιιιό καθεστώς πνιυματικι'ις ι:1eυθερlας. Καμ!ό επιβολή. κανινας καταναγκασμός. OUtctQ

11 παρο.μιιφό Ιχνος δloταγfιςι Οι διάφορες επιστημανικtς ενιίισεις και αι αιιλλαγικές όδες των καλλιτεχνών παll θα εργόζαvτo., γιο την,"πιλuση καθηκόντων, 1101Ι πo,t δf:ν ιιταν τοοο μt-yoλeιφ(lη, μπορούν να ιμφaν!ooυν και να ανamύξouν μlo γόνιμη tpyaoiα μόνο nόνω στη δόση μιας Eλιύθt.ρης δημιουργικής φιλlaς, χωρις,αν mρο.μικρό απ' tξω κο.το.ναγκο.σμό. Από τα no.ρο.πόνω φαίνετα, καθο.ρό όη υnεραonιζσντσς την CAtuSt- ρlα της δημ,αιιργίας, δεν έχαυμε κο.θόλαυ την πρόθεση να δ,,,α, ώ(ιαιιμε την παλ,η"ή απόθε,α και όη εινα, παλύ μα,,-ριό από μας η σκέψη να απαlιαταστήααιιμε μια τέχνη Kαθαρή", noιι υπηριτει σιινήθως Tαu-ς π,ό θρώμικσυς σκσπαύς της σντίδρασης. 'Οχι, έχσυμε παλύ ανamuwtvη αντίληψη για το. ρόλο. της Τέχνης. γ,α να αρνηθούμε την επίδρασή,ης στις τύχες της κo,νωνloς. θεωρούμε ότι τα υπέρτατα "αθήκαν της Τέχνης της επαχής μας εlναι να συμμειέχεl συνειδητό και ενεργό στην προεlα,μοσίο. χνης δεν μπαρεί να,"ξυπηρι'flσει την υπόθεση τou λυτρωτ,καύ αγώ να, παρά μόνα αν διοπεραστιι υπακειμενικό από τα καινων,κό και αταμιιιό περιεχόμενό ταυ, παρό μόνα αν μεταδόσει τα νόημα και 10. δρόμο. μέσα ταυ, κιαν ελεύθερα αναζητήσει να δόοι., μια καλλιtεχνllcή ινοόρκωοη σταν εσωτερικό ταυ κόσμο.. Σlη σύγχρονη επαχή, που Xαρax.τηρlζtται σπό τη θονόαψη αγωνία τσυ Kσnl1σAιoμσU. τοοο lαυ δημακρaτllcσύ όσο "αι lσυ φoolq1l1cαu. α KoAλntχνης, και χωρίς ακόμα να εκδηλώοι:ι φανερό τη διόστασή τσυ με την κοινωνια, απειλείται να στερηθει το. δικαίωμα νο ζι;ι κα, να συνεxlζι;, το. έργα τσυ, με την σποστέρηση όλwν των μέσων δημοσιότητας. Είναι φυαικό τότε, αυτός να ατρέφεται προς τις σταλινικές αργανώ(lεlς, παυ ταυ πρσσφέρουν τη δυνατότητα να ξεφύγει από την σπσμόνωση. Αλλό η απαμέραuς ταυ οπακύρυξη όλων εκεινων πσυ μπαραύν να σuγllρotήo"αuv τα ιδιαlυερό ταυ μήνυμα. κοι 0.1 φ αθερά εξευτελιστllctς φιλαφροσύνες που αυιές 0.1 οργανώσεις αμιτσύν ο.πό συτόν οι; ανυάλλογμο OΡI ένwν υλιιιών ωφελειών. ταν εμπαδlζoυν V1] Kρa,ηβει εκι:ι, όσο η διαφθορά αδυνατεί να υποτόξι;ι τα χορσχτήρσ ταυ. Είνο.ι ο.νόγκη, ο.πό συτή τη στιγμή, να Ko.τaλόθε, ότι 1"1 θέση ταυ είνο.ι αλλαίι, όχι με αιιταίις nou προδίδουν την υπόθεση της επανόστσσης "0.1 συγχρόνως --<Ivαn{)φcUXΤQ-- την υπόθεση ταυ ο.νθρώπαυ, αλλό μ' αυταίις παυ απαδεικνίισυν την ακλόνητη πίστη τσυς στις ο.ρχές της επανόοτο.σης, με ο.υτσύς παυ εlνο." γι' ο.ιιτό τα λόγο., 0.1 μόνα' ενδεδειγμένα' να τη φέροιιν οε πέρcις και μέσα απ' αυllίν να εξαοφσλιααιιν την κσταπινή Ελεύθερη έkφρcιση όλwν των τρόπων της ονθρώ. πινης διάνσιας.

12 - Ο οκοπός αυτής της έκκλησης ε(ναι να 6ρεθε( μια 6όση για να ενωθούν όλοι οι επαναστάτες λειτουργοί της Τέχνης. για να υπηρετή ΟΟυν την επανόσταση με τα μέσα της Τέχνης KOI γιο να ιιπερασn[σoιιν την ελειιθερία της ίδιας της Τέχνης από τοιις σφετεριστές της επανόστα σης, Εlμαστε θαθιά πει ομένοι ότι η συνάντηση σε μια τέτια 6άση είναι δυνατή για τοιις εκπρασώπους των αιοθητικών, φιλοσοφικών και πολιτικών rbotwv. ακόμα Κι αν αυτές διιστανταl αρκετά μera U τους. Οι μαρξιστές ",nopouv εδώ να 6σδίσουν χέρι χέρι με τους αναρχικούς, με την πραi;ιπ6θεση ότι και οι μεν και οι δε. θα διαχωρίοουν αδιόλλαχτα ''1 θέση τους από τα αντιδραστικό αστυνομικό πνεύμα. είτε αιιτό εκπροσωπεlτε από τον lωσήφ Σ.όλ,ν εlτε από το τοιράκι του Γκαρθία Όλιβερ. Χιλιάδες Ol χιλιάδες. απομονωμένοι δισνοούμε νοι και καλλιτέχνες. που η φωνή τους οκεπόστηκε από τον απεχθή θόριι60 οργανωμένων παραχαραχτών. είναι σήμερα διασκορπισμένοι στον κόσμο. Πολυάριθμσ μικρό,οπικό περιοδικό προοπαβούν να σιιγκεντρώσουν γύρω τοιις νέες δυνόμεις, που ζητούν καινούργιους δρόμους KOI άχι επιχορηγήσεις. Κόθε προοδευτική κσλλιτεχνική τάση στιγματίζεται απότον φαοιομό οαν εκφυλισμός, Κόθε ελεύθερη δημιουργ[α ανακηρύσσεται φασιστική απομέρους των σταλινικών. Η επαναστατιιιή ανεξάρτητη Τέχνη πρέπει να συνενωθεί στην πόλη κατό TWv αντιδραστικών διωγμών και να δlαkηρύ εl ανοl)(τό το διιιαίωμα ύπαρξής της. Μια τέτια αυνένωση είναι ο σκοπός της AICQvOUC; Ένωσης της Εnaνοστοηκιις Ανcξόρτητης Ηχνης (FIARI) παυ ιφlνουμε αναγκαίο να δημιουργηθει Δεν έχουμε καθόλου την πρόθεση να επι6όλουμε όθε μιό από ης ιδέες ΠQυ περιλαμθόνονταl σ' αυτή τη διακήρυξη. που εμείς την θεωρούμε μόνο σον ένο πρώτο βήμα στον κοινούργιο δρόμο. Από όλους τους εκπροσώπους της Τέχνης, από όλους τους φίλους και υπερασπιστές της, που δεν μπορούν να naραγνωριζουν την ανόγκη αιιτής της διακήρυξης. ζητόμε να υψώσουν σμέσαις τη φωνή τους. Arιι;υθύνoυμε την ίδιο έκκληση προς όλα τα ανεξόρτητα αριστερά έντυπα. που είναι πρόθυμο να συμμετάσχουν στη δημιουργlα της Διεθνούς Ένωσης και στην εξέταοη των καθηκόντων της και των μεθόδων δράσης της. Όταν μια πρώτη διεθνής εποφή οποκατασταθεί διαμέσου του Τύπου και της αλληλογραφίας. θα προχωρήοουμε στην οργάνωση μικρότερων TOnlKWV και εθνικών συνεδρίων. Σε επόμενη φόση πρέπει 1/(1 ουγκληθεl ένο παγκόσμιο Συνέδριο που θα επικυρώσει επίσημα την lδρυση της Διεθνούς Ένωσης. -Τ"" O.oξ-oρ"I"ι.ι'r,ς τtx.r,ς - νιο.ην ν/ιατooη, -Τη. fno.wτaoii-νιο την oρ... oncαcνβt_η τr,ς τtpr,ς.

13 Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤιΚΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ του Λεόν Τρότσκι ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ θ. θωμαδακησ Το απόσπασμα αυτό ι;iνοi οπό μlo ομιλία του Τρ6ΤΟΙΙ, μι τlτ",ο.κουλτούρα Σοσιολιομός_, που tyive οε μια AtΣXq της Μό σχος στις 3 του Φλε8όρη Δημοσιι:υτηιιι; (Πα περιοδll(ό _Νόβι Mιρ το Γενάρη του (01 στον τόμο 21 των.. Απόντων.. του Τρότσκι. στην ι:πίσημη 0081Ι:TlK tκδοοη, την ίδlo χρονιά. Η nνcuμι:mιιi! κουλτούρο ιινaι το Ιδιο QvtIφoTlJlI! όnιιις η \Ι" Auι1Ί κouλτ06ρa.. ΚΟI ιιιφιδ(ιις όnoiς Onό ΊΟ onλocnόolo 1\01 τις onoθt't κις της u.l... ήo; κσυλ τούρος n::ιlρνoυμε o, χρησιμοnoιοίιμε όχι βtλη και τόξα, ούτε πέτρινα εργαλείο ι') ιργoλι:icι της ι:noχής του χαλκού. αλλά το πιό τιlιtloπoιημινσ εργαλείο της πιό ούγχρονης τεχνικής, με τον lδ\ο τρόπο nptnet επlσης να προσεγγιοουμε την nνευμoτιk/'ι KOVATOiJ,ο. Το θεμελιοκό 010lχείc σιην κουλτούρα της παλιός κοινωνlος εlιον η θρηοιιεla. εlχε μια εξαιρεtιkή oηioioolo σαν μια μορφι'ι της ανθρώπινης γνwoης αι της ενότητας Των ανθρώnιιιν. λλλό α αυτι'ι τη μορφι'ι ανταναιιλoιίvταν υρίως η αδυναμία. ΤΟυ ανθρώπου μπροιπό στη Φίιση αι η ιrνημncιρtδ του μωο. aτην KOlνιιινlcι. 1E.. k; αιιoρρlrπou.. aλoιtλι"ipwyuι6 τη 8ρφuiα. μοζι.. όλα της τα UΠΩΚατόσtaro. ΜΕ τη φιαοσαφiα δloφιρει το rιρόγμα. Πρέπει οπό τη φιαοοοφ!ο που δημιo ργησe η ταξική κοινωvlο να πόρουμε δυό πολύτιμα στοi)(εlα -ταν υλιαμό και τη διαλε)(lική. Στην πραγμοτικότητα. οπό τον oργανl ό συνδυααμό του υλιαμού oι της δloλε)(τlκής γεννήθηκε η μέθοδος του Μαρξ και αναδύθηκε το σiισtημό ταυ. Αυτή η μέθοδος 6ρΙΟΚCΥαl στη 6όση τα... Λενινισμού. Αν nόρoυμε την επιστήμη με την ouoτηρή έννοιο του όρο... clνoi απόλυτα φανερό 6η έ)(ουμε νο κόναυμε με ένο τερόιmo απόθεμα γν l\qι ιηlδcξιότητας nou tχιι υθci αnό τα ayθpώmvo ΙΙδος στη διόρκcio. ClAόΚληρης της μokρό)(ρovης ζωής τou. ΠραγμαllΚό.. IoInoptl κανε!ς νο απoδtlξει όη στην επιστήμη, που ΟΚΟπός της clvoi η γνώση της πραγματικότητας,

14 πλευρες ταξl ές ναθεύαεις. Αυτό είναι εντελώς αληθινό. Κι σν α όμα σι σιδηρόδρομοι ε φράζoυν την προνομιούχα θέση σρισμένων "οι την tξc.θλίωση άλλων. αυτά ισχυει α όμo περισσότερο γισ την επιστήμη. ΓΙου το υλικό της εινο, πολύ πl6 εύιτλcιoτo (ΙΙ1ό το μtτqλλo ΚΩι το ξύλο από τσ οnoια φτιόχνovταl τα βαγόνια του τρf;νoυ. Αλλά nρf;πι:ι να (Ιντιμετωπlσουμε το γεγονός ότι η επιστημoνι ή δουλιά τρέφεται θασl ά οπό την ανόγ η της απόχτησης γνώσης γιο τη Φύση. Παρότι τσ ταξικά συμφέροντο έχουν εισαγάγει. κι σκόμα ειοάγουν. λσθεμένες τάσεις, α όμα κοι στις φυσικές επιστήμες. ωστόσο αυτό το δωστρε- 6λωτικό προτσές περιορίζεται από το όριο. πέρα οπό το οποlο ορχίζει άμεσα να εμποδίζει την πρόοδο της τεχνολογίος. Αν εξετάσετε τις φυσιktς επιστ!'lμες σπό τσ κάτω προς το nάνω. από το nεδιo της ouσ σώρευσης στοιχειωδών γεγονότων μtχρι τις υψηλάτtρες κσl noλυnλσ κότερες γενικεύσεις. θα δείτε ότι όσο πιο εμncιρική ι:lναι μια ι:πιστη "ovl>lfi έρευνσ, όσο πιο κονιά ειναι οτο υλικό της, στα γεγονότα. τόσο πισ αναμφίβολο είν αl τα αποτελοοματο που δινει Όσα ruo ευρύ είναι το neδιο της γενίκευσης, όσο neplσσqreρo η φυσική επιστήμη προσι:υγίζεl τα ζητήματα της φιλοοοφιος. τόσο ncpισσqrtρo UΠΌκι:ιται Q"lnV επιρροή της ταξικής "μπvευσης. το ζήτημσ γίνεται πιό πολύπλοκο και πιό άσχημο στην περίπτωση των κοινωνικών επιστημών και αυτών ΠΟυ αγlokαλoύμε.θεωρητικές- επιστήμες. Κοι σ αυτή τη σφαίρσ. 6έ6αlο. εκεινο παυ είναι θεμελιώδες ειναl η προσπάθεια να γνωρίσει κανείς ουτά ΠΟυ πραγμσtιkά υπάρχει. Χάρη σ ου1ό το γεγονός έχουμε. με την ευκοιρία. την εξαίρετη σχολή των κλσοικών οστών οικονομολόγων. Αλλά το ταξικό συμφέρον. που λέει πολλά, πιό όμεσο KOI πιό κοτηγορηματικά στις κοινωνικές επιστή μες πορόστις φυσικές επιστήμες, ονάκοψε γρήγορα την ανάπτυξη της οικονομικ!,lς σκέψης της αστικής κοινωνίας. Ι αυτό, όμως. το neδίο. εμεlς οι κομμουνιστές έχουμε πιό ηολλά εφόδιο οπό όη σε οnoιοδήποτε άλλο πεδlο. Ιοσιαλιστές θεωρηηκοl' ηου τους σφύπvlσε η τσξiκ!'i πάλη του npoaεroplqtou. θαοισμένοι στην αστlκ!'ι επιστ!'lμη KQι ταυτόχρονο κριηκόροντάς την. κατάληξον στη δ,δookqλlo του Μορξ KOI ταυ Έγκελς. την πσνισχυρη μέθοδο ΤΟυ ιστορικού υλισμού κοι την οποράμιλλη εφορμου!'l σιιτής της μ.ι:θόδου στο.κεφάλαιο. Αυτό δι: oημαlνε βιβαιο. όη efμaoτe εξαοφολιομινοl ενάντιο στην ι.rnρρoή των οστικών ιδεών στο πεδιο της oικσνoμlaς και της KOlνωνιαλoyloςν*νιMι. 'Ox οι Πια χυδαlες, OQoιoλισTl>ltς οπό καθέδρας. IIlΚPOaOΤIΚtς - να ρόντvll<eς' τάσεις ξεπηδάνε οι: KQBe 6ήμο orιό τα Τ1Ολ06.θrtόaυ λόκια. της γνώσης και γινοντοι της μόδας oνtψωq μac;. 8ρ6αιo;0omις ('> A""φtρ.ι,O',, ' η,ι..ι.",,,,,,,,ή ",,"" ή _.,. αν'c"""ημaν"ή. " 6",'C6c... Ινη... oe-o. «ι)«,η. ΟΥρο,<ι.ι. 'ην Ο,..,., OL..,ρε... ι Ιnρcιιc να...,_ν σn.\ την ιτι_,"'" ρώσι..,..noναaτα,"",.,-.ήμa'0<;. <ΠΟ,u.η το.. 1ΙΟυ α ςι... _Σ.. Μ.

15 πρόοφορο έδοφος οης ασχημάτιστες κοι αγhφατι ές σχέσεις της μ ετα6ατικής εποχης. Αλλά ο αυτόν τον τομέα έχουμε τα οπαραlτητα φιτηρια του μαρξισμού. επι6ε6αιωμένα Μlι πλουτισμtνα στσ έργα ΤΟυ Μνιν. Κο! θο αντικρούσουμε o( oνoμoλόγoυς κα, κοινων,σλάγους. όσο λιγότερο κλεινόμαστε στην εμπι:φιο της μέρας ΠΟυ περνάει. όσο πιό πλατιά ογκαλ,άζαυμε την παγκόομια ε έλlξη. σαν σύνολσ. ξεχωρίζοντάς τις 6ασ,κΙς της τάσεις πιοω οπό τις οπλές συγκυριακές αλλαγtς. Σt ζητηματα νσμι ό. ηθικής και ιδεολογισς γενικά, η κατάοταση της αστικής επιοτήμης είναι οκόμα πιό οξιοθρηνητη από ό,τι είναι στο πι:δlo της OΙKσyoμoλoγkις. 'Ενα μοργαριτόρι γνήσ(ας γνώσης μπορεl να βρcιπι ο' ουτοίις τους TOμl::l<;, μόνο σν οιιιιψει κανείς δεκάδες 60υνά στ1ό Ι:ποΥγι:λμ(ιτιχή κorτριό. Η δισλι:χτική και ο υλισμός είναι τα βασικό oτolxtia στη μορξιστlκή γνώση τσυ κόσμου. Αλλό αυτό δε σημσίηi κσθόλου ότι μπορούν να εφαρμοστούν σε κόθε σφαίρα της γνώσης. σαν ενσ πανιτσιμσ κλειδί για όλες ης κλειδαρl/:ς. Η διαλεχτοκή δεν μπορει νσ επlθληθει στο γεγονότο, πρέπει νσ θγει από τσ γεγονότο. οπό τη φύση τους και Ίην ονόmυξή τους, Μόνο η επιπονη δουλιό πόνω σε μια πρόστιο μό{ο υλικού, έκανε τον Μαρξ ικονό νο ανοmύξει το διιιλεχτικό σύστημα για,ην ΟΙΚΜομίο μέχρι την οντίληψη γ ι α την αξία σαν κοινωνικη εργασί(l, Το ιστορικό έργα του Μορξ εlχαν φ,ιιιχτεί με τον lδιο τρόπο. το ίδιο ακόμα κοι το όρθρα του σε εφημερίδες. Ο διαλεχτu<ός υλ(σμός μπορει νο εφαρμοστεl σε νέους τομείς της γνώσης. μόνο κυριαρχώντας ο' αυτούς οπό τα μέσα. Η εκκοθόριση της οστικης επιστήμης, προίίποθέrtl μια κυριαρχίο πόναι στην αστικη επισl1'ιμη. Δεν θο φτόοετt πουθενό με την κριτική των πόντων ή με σkέ ες εντολές. Η μάθηqη κοι η εφορμογη. εδw. προχωρούν χέρι με χέρ, με την κριτική επονεπεξι:ργα σιο. Έχουμε τη μέθοδο, ολλό υπόρχει ορκετή δουλ!ό για γενεές ολό κληρες. ι-; μαρξιστική κριτική στην επ,στημη όχι μόνο πρέπει νο επογρυπνεί. oλ ό,'0. να έχει φρόνηση. αλλιώς μπορεl να εκφυλιστεί οε απλή κολοκειο, σε φαμουσοφισμό'. ΠάρεΊε ακόμο ΚΟΙ την ψυχολογιο. Η μελέ η των αντονακλαστικών οπό τον Πα6λόφ προχωρεί ολοκληρωτικό πόνω στο δρόμο του διαλεχτικού υλισμού, Γκρεμ{ζει τελειωτικά το τειχος n Από ΤΟ'.... _.,ιιπο στο tργo.ον Γιφψnoy!tvι,,", Η ιt.nφ"",.,ιo. "" E ν<lι κ...ις!00fόι;. {Ι82.). t.o. ο.ώ"<... Oξoψcι,o"'o l"θu το μόwl,ο".. iio<ι.,ιρoν οί φ" Θ_ 1Ιι8μ8(Ι-. ι(οι' Τ... _ «ΜΙ'Ι'" -. _...-ι.. nρooδω.c<,η. ""etvιia.." t,,,,..., τap6ξ<ι τη. ιι.ctη.o' 'oσ1i,.,.,. α,ρότο", ιδώ )(t "_, ο.οl.ο"ς noli σπl)j>irιτ"', τι, 'f1"(o 10" Φρe,vι.<Οι 'ω. r>rιr>6ών,ο" "' Ι.α. α ι/ιιφ"o,ρ/ιf8> an' /ιιφη'" /Ι.ρη. ό, "" μ'".,..,.,...",ή I!/lcη ιιλλό... ιδή ΡO' 011 obι. 'Ψ""'. lφχι.η _ της..,μ",,''''ικ ηyςι;ιio;lι:;. - L'.M.

16 cνόμεσα σιη φιισιολογ[ο oι την ψιιχολογισ. Το σπλούστερο σντονο κλαστικό εινοι φιισιολογικό, αλλά ένα σίιστημσ σντσνσκλαστιι(ών μας δινει _αιινεlδηση. Η ti'ijoώρευση φuαιαλoγιι(ι'ις noοότητος δι"ει μια νέα -Ψυχαλογικι')_ l1qιότητα. Η μέθαδος της σχαλής ταιι ΠαΒλόφ ιιναι rιι;,ραματιι(ι') Μα, επίnovη. ΟΙ γινικείiιnις Kαταχτώvtαι δι')μα nρoς δήμα: οπό τα σόλια των αιο:ύλων μέχρι την rιαiηση --<!)ηλοδι') μηχανική της ποίησης, όχι τα καινων",ό της m:ριι:χόμενο- αν και αι δρόμοι noι.ι μας φέρναυν στην noίηση διν έχοον Ο>\όμα αnoκολιιφθιι Η σχολή ταυ βιεννέζου ψυχαναλυτή, Φρόιντ, ΠΡOXUΙΡιΙ από tvov διαφορεtlκό δρόμο, γποθέτει εκ,wv nρo,tpwv ότι η κινητι')ρια δύναμη ι(cι ταυ πιό O\Jνθετου αι ευαιαθ,lτοιι ψυχικού προτσές ειναι μια φυσι ολογικι') ανόγ"η, Μ' αυτή τη γενι"ι') ένναια ειναι υλiotιμι'), ον oφfισαυμε Μσταμέρος το Ον δίνει ή όχι μεύόλσ ρόλο σιαν σεξουαλ",ά παράγοντο σε βόρος όλλων. γιατl αυτό είναι ήδη μιο διαμάχη μέσα στσ όρισ ταυ υλισμού, Αλλό. ο ψυχαναλυτής δf,ν ΠΡOOεyγiζε:ι το προβλήμστο,ης συνειδησης πtιραματιkό., πηγ<:ιlνοντος από το χομηλότερα φαινόμενο σια υψηλότ&ρα, onό τσ οπλό σντονοκλσσιικό στο σύνθ&το ovτoνσι<λοστικά, aλλ6, επιχιιρςί να τιιιράο&ι όλο συτό το ινδιόμ&cio στ6διι::ι. μι: ένα όλμα. οπό το πάνω προς το κάτω. σπό τον θρηοι(ευtlκό μύθο, τσ λιιρικό ποlημο ι') ψυχl)ς ΟllδιολlO1Ις μας λένε άτι η ψυxfι εlνoi μια σνεξάρτητη οντότητα. ό.. η -ψυχι'). εινα. ένα οπύθμενα πηγ-όδι. Κοι Ο Παβλόφ ΜΟ. ο Φρόιντ πιστεύοιιν άτι Ο βυθός της.ψυχής. ει"οι η φυσιαλογία. Αλλά Ο Παβλόφ. σαν δύ,ης. κοτε6αίνε, στο βuβό ΚΟI με ζήλο ερευνάει το πηγόδl σπό ΕΜεί προς.σ nόνω. ενώ ο Φράιντ OTtUTG, πόνω οπό το πηγόδι κσ, με μιο δleιαδυτιmfι μοτιά rφooπαθεl νο διαπεράσει το οειμlνητο Κοl τορογμtνα νερό του κοι νο διακρίνει ι') να μοντέψεl lσ σχι')μα των τφογμότων που βριοκονταl σια βάθος, Η μέθαδος του Π06λόφ είνσι το ntlραμο, του Φρόιντ η υπόθεση. μερικές φορές η φαντασιική ιιπόθεση. Η προσ πάθεια νσ κηρύξει κονείς την ψυxoν υoη _OΣUμβΙ6ασιη_ με το μαρξισμά κοι νσ σιρέψει απλά την πλότη ΤΟυ σιον φροτντιαμά ποροι!ναι oπλfι. fι. γιο την Ο>\ρί6εια. nαρoelvoj αrιλoίkι'). Αλλό. δπως και να ):Cl, διν ciιιacnc υnoχρεωμί:νοι να υιοθετήσουμε τον φροίντ,σμδ. Είναι μια unόbcoη εργασίας n:;iιi μnoρeι να noρόγε αι σνoμφl80λo naράγε σuμnφόοματο oι uιιoθtoeiς παυ προχωρούν nόνω στη γραμμfι της υλιοtlκι'ι<: "ll)(oλoy!oς. Η φoματlκή διαδuιoolα θα ι:unι:.. την κοτόλληλη στιγμή. OUTt<; τις unouo&iς. Αλλδ δι:ν txouμc καμiδ 8όση ή το δlkoiωμα νο οnαγορ8υoouμ& την Qλλη δloδ,κασια, naυ, ον IICIJ μn0ρ81 να ιlνσ, λιγότιρο oξjόmoτη. 6μωιc; nρoolk1kl να nρo8)ι"ι το QUII" ρόομοτο nρoς τσ οπι;μο nρoxuιρcl η φoμαηl(ή διι::ι.δ",ookι, ω.ω nι:w:ι

17 οργό'. Μ' αυτό fo noρoocίyiiofo ι'\βιλα νo.δclξω. tar.., κα,ως ένο μέρος, και την ereρoytiit,o της επιστημovικής μας κ/ιηρονομιάς ι«ιl την ΠOλιιnλo κότητα των δρόμων οπό τσυς οπο{οιις τα r!ρολeταριότο μπαρcl να προχωρήσει κα, να κυριορχι'ιοε, ΜΥω της. Αν είναι αλ!'ιθεια όη στην οικονομική σνοιιtοδόμηση 10. nρo6λήμoτα δεν λύνοοποl μι δloτιlιyμαto ΚQ, rφtπ&, να., & να qnιoρcυ6μooτι_, τα \0' στην (πιοτήμη. η arιλή tιlδoση ξιρών ιvτoλώy δεν μnoρsl να I1&Τίιχ&1 τιποτc όλλο l'itρo cm6 ζr)μιό I<QL ντροττη. Σι ουτόν τον τομω πρέπι:, να _μ6θουμ. να.. ιν.uμι Η ΤΙχνη εινσ, ένας οπό τους rpόnouς με τους onoiouς σ άνθρωπος βρισκtι ro Ο'1(γμο ταυ στον κόσμο.. Με QUtI'l την έννοια. η ι<ληρονομιό της Τέχνης διν ξεχωριζε, οπό την ιιληρονομ,ό της επιστήμης κοι της τεχνικής -κα, διν ([ναι λιγότερα σνηφατική οπό αυτές. Όμως, ovτ( θllο. από την Επιστήμη. η Τιχνη εlνα, μlo μορφή yνwoης του κόσμου όχι οον έvo oίισ"rημα οπό νόμους, αλλά οον μια ομόδο οπό ΕικόνΕς ΚΟ, τaιιτόχροvo cιναι ένας τρόπος που εμnνtει οριομtνα συναιοθι')μοτα και διαθtοι:ις. Η TtXΝΗ των ncpaoμtvwv αιώνων txtl κάνει τον άνθρωπο. πιό σύνθετα αι ευέλιχτο, έχει ανε6όοει την ψυχocύνθεσι') ταυ σε tνo ανώτερο επιπεδο. την txei εμπλαυτιο(:ι μ' Ινα. ολόπλ.ι:υρο τρόnα. λι'16ς ο εμπλουτισμός ειναι tiio πολύτιμο επιτευυμα της,,-ουλtquρoς. Η ιι.υριορχio nόlltιl στην Τέχνη του noρελθόντας ι:ινα επομι. νως. μιο σναγιι.οιο προϋπόθεση όχι μόνο για τη δημιουργlo νέος Ttxν..,.. αλλά "-ο.ι για το χτίσιμο της νέας κοινων(ος. γιοτ! ο κομμουνισμός χρειόζετο.ι ανθρώπους με πολύ Qναmuγμtνο νου. ΜπορεΙ όμως, η ΤΙχνη ΤΟυ noρu.θόvτoς να μας εμnλoυτ!oεl με μια κι;ιλπεχνυιή γνwoη του κόσμου: Ναι. μnoρεί, α,,-ρι6ιiις επειδtι ι[ναι ικονι') να δινει τροφή στο OUlιOιoθήμoτά μας ΚΟΙ να το μορφώνει Αν onaρνα(ιμοσταν. xωρlς δάση, την Thvη του παρελθόντος, θα γιν6μοοταν αμιoωc: φτwχότιρoι πνιuμιιπυιδ:. Στις μέρtς μας, επισημο[νει Kανεlς. εδώ και ε,,-εί, μlq τόση να ιφoe θει η ιδέο ότι η Ttxντι txci οι:ιν οι<οπό της να εμnνuι μόνο ορ<ο.. εν&ς διαθtαεις, κοι καθόλου τη γνώση της πραγμοτικότητος. Το ουμπέρασμα που δγο.!.ει από αυτό ε[ναι: με τι ε[δους συvαι09f)ματα μπορε! να μας μολύνει η Ηχνη των ευγενιιιν ι') της αστυιης,όξης: λυτό είναι ριζικό λάθος. Η σημοolo της τtχνης σον μέσου γνώσης ;.ιοζι κο, γιο τις λαίκtς μόζες. κοllδlqιτερσ γι' αυτις- δεν ειναι καθόλου μικρότερη οπό τη.ουναισθηματική» της σημοο{ο. Τα ορχαια tπoς, ο μύθος, n_.. υr _ιι. '0 _06 μι... φ li'ι... "'OΙ;:- _"""""'" σον cπ""' _,.,..:ι αον t.... 1&0<;...,τσξ\cις 1Ι,.. " M 0.. ηou.,... ιr.ou. μι ΠΙ"... f1'iμtj...,...ιο,.,plζow ki_oς _ής. ΤΟ I",na_....- _ w_r..

18 το φογούδl. η παραδoαlα ή ιιοροιμlα. α λαίκός στlχος, πρoσφtρoυ γνώση. γραφική μορφή. ριx oυν φως στο rιoρελθό. γινlκcύoυ ης tμπιφ(cς. πλαtαίνoυ τον αρ!ζαντα. 0«11 μόνο σε σύνδεση μaζi ταυς. O' χάρη ο' ουtl'! τη σύνδεση, ιινοι δυνοτός ο _συντoνlσμός_. Αυτό ισχύιι γιο όλη τη oιιιλoλoyio Υεν",ό. όχι μόνο γιο την cπική rιι:ιίηση. αλλό O' γιο τη λυρ",tι ποίηση. lσχύιι για τη ζωγρoφlκtι και τη yaum",tι. Η μόvη εξοίρεση, ο' Ινο βαθμό, civoi η μoυσl tι, που ΤΟ οnoτιλεσμό της είνοι ισχυρό.ολλό μoνόnλ.ι:υρo! Κοι η μουοικ!\, φυσικό. βασ\ζι:ταιπόνω σε μια ιδlαιτερη γνώση της Φύσης, Των!\χων αl των ρυθμών τους. λλλό εδwη γνώση εlναι τόσα βαθιά Kρυμέ η, τα απατελέσμοτο της Ιμπνιυσης της Φύαης δκlθλώντα, οε τέτιο βαθμό μιοα από το νεύρο ενός προσώπου, που η μουσική δρα σαν μιο αυτάρμης 'ΟΠΟΚόλυψη. nρoσnόθειι:ς νσ ΠΡΟΟΙΥΥ[σεl Moνιlς όλες τις μορφις της Tέ)(VT'!ς, της μουοιιιι'!ς, σαν TΙXVΗ _μcτόδοσης.'. έχοιινγlνεισι.ιχνά κα, πόντα 04ια,νον μια υποτι. μηση του ρόλου της ιυφυlας στην Ηχνη για χόρη τov όμορφου νννο.. σθ!\μοτος, ΜΟ' μ' αυτή την έννοια ι[ταν 0«1' tlvo' σν-riδpασtllltς... Χιιρότερα οπό όλο, φoouιά, CivO' εκεlνο τα έργα.τιχνης. που διν προσφέρουν ούτε ypαoιιill!\ γνώση. OUTC I\QλlτεXνlllή.μετάδοση_. αλλά. αντι BCtG, προωθσύν eξωφρι:νιιιtς αξιώσεις. Στη χώρο μας δεν τυπώνοντα, λlυα τιτια έργα, κo δυστυχώς, όχι μόνα στα σπουδαστικό δ,tlλlα των Σχολών Καλών Τcχνών αλλό σζ πoλλ.tς χιλιάδcς οντιτυπα... Η κουλτούρο civo, ένα κοινωνικό φοινόμι,νο_ ΑιφιΒώι; ΥΙ' αυτό, η γλιiιoσq, σαν το όργανο ι,πικoινωνkις των ονθρώπων, ι[ναl το πιο ση JIOντlΚό της όργονο. Η καλλιιρυιiq της Ιδιος της γλ6ιoocις ιιναι ο 1800 σημαντικός 6ρος: ΎtO τηνoνόmυξη όλων Των κλάδων της κουλτούρας, lδιαιτιρc της tmστήμης κοι της Ttχνης, 'Onως αιφιβώς η τεχνική δεν IKaYOΠO\C:troIIIt τα παλιά όργανα μέτρησης αλλά δημιouρυε( νέα. μικρόμtτρα, tιολτόμετρα, κλπ.. επιδιιiιι<σντoς κσl rτετυxαινσντoς όλο και μεγολύτtρη ακρίβεια. έτσι κα, στο ζιίτημα της γλώσσας. της επιδεξιότητας στην Επιλογή των κατάλληλων λέξtων και στο συνδυαομότους με τους κοτόλληλους τρόrτoυς. ειναιονογκαιο, διαρκr'i<:. συστηματιkfι, επιπovη δουλιά για να επιτευχτει ο ανώτατος βαθμός οκρl6ειας. κοθα, ρότητος ιιοι ζωντόνιας. Το θεμtλιo ουτι'!ς της δουλιός πρέν' να tiνoi η πόλη ινόντια στον αναλφαδητιομό. τον μ'oo-oνaλφatlητιαμό και 1ον σχεδόν οναλφαβητισμό. ΤΟ Eπόμtνo στόδιο συτής της δουλιός εlνοι η K010xfι της ΡΏΣUΙης Ι<λαοικής φιλoλoylας, Nol. η κουλτούρα Είταν το (ιριo όρyovo της πιξικής OTOnIEoης. Α».ό ουτή tnioης, αι μόνο oυτf\. μπορει να γινεl 1"0 όργανο της σασι, ολισηκής απελευθέρωσης. Ι") διio Ο Τρ6,όΟ, """.. 00«0, "" 01>&0<;,,, 1_" yorr την τφ,... "" σ"""lω<wι ' '' _1"" "'ΠOUX/φw. στ"".lστορο<ο TλlΩ\ι6" -L. W.

19 ΤΑΞΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ Προβλήματα Κουλτούρας κάτω από τη ΔlχτατορΙα του Προλεταριάτου του Λεόν Τρότσκι ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Α. ΤΣΑΚΙΡΟΓΛΟΥ Β. ΜΠΟΜΠΟΛΗ ΤΟ "Τάξη κοι Τέχνη» είναι η ομιλla του Λεόν Τρότσκι οε μια συζήτηση που οργάνωσε το Τμήμα Τύπου της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚ Ρωσίας, το Μόη του 1924, πάνω στα προβλήματα πολιτισμοίι που αντιμετώπιζε η δlχτατορία του προλεταριάτου. ΤΟ κεlμενο αυτό κυκλοφορεί για πρώτη φορά στα ελληνικό.

20 Μου φαlνεται πως εlναι ο ούντροφος Pαo όλνι oφ που έχει ε φρόσειεδώ με τον πιό χαρο.χτηριστ""όψόπο την όποψη της ομμας.νο Πόστο..,» (<<Στο Πόστο Μας»} --δεν μπαρεlτε να τα οποφύγετε αυτό, σύντροφαl της ομάδας.να Πόστου. Ι Ύστερα από μια μοκριά απουαία, α PααKόλνι oφ μίληαε εδώ με όλη τη φρεσ όδα του Αφγανιστόν", ενώοι υπόλοιπαι της Nςι ΠΌCΠςιυ, έχοντας δοκιμόοει λίγο από το δέντρο της γνώσης, προσπάθηοαν νο καλύψουν τη γύμνια τους -εκτός από ταν σύντροφο Βαρντlν, που, οπωσδήποτε. εξακαλουθεl να ζει όπως γεννήθηκε. (Βαρντίν:.Γιστ! εσύ δεν άκουσες τι ε/πο εδώι.}. Είναι αλήθεια. έφταοα οργοπορημένος. Αλλά, πρώτο, δlάβοσα το άρθρο οου στην τελευταίο έκδοση του _Να Πόστου_, δεύτερο. μόλις κοίταξα τα ΠΡΟΧ1lκά σ' ό1l αφορά το λόγο σου, και, τρίτο, πρέπει νο πούμε ότι μπορεί κανείς να πει. οπό το πριν, χωρις να σε ακσύσει, τι πρόκειται νο πεις. (Γέλια). Αλλά ας γυρlσουμε, όμως, στον σύντροφο Ρασκόλνικοφ. Λέει: μας παρουοιόζουν τους _συνοδοιπόρους", αλλά η προπολεμική «Πράδδα. ή η «Σδι:ζντά. δημοσlευαν τα λόγια του Αρτοιμπάοεφ. του Λεονlντ Αντρέγιεφ και άλλων, που τώρο. βέβαια. θα τους αποκαλαύοαν "συνοδοιπόρους»; Νο μια φρέοκια rφoσέγγιση στο ζήτημο, που, βέβοια, δεν την μπερδεύουν τέτιου είδους λόγια. Τι ζητούν εδώ ο Αρτοιμπάσεφ κι ο Αντρέγιεφ: Απ' όσο ξέρω, κονεις δεν τους οποκάλεσε _ουν_ οδοιπόρους». Ο Λεονίντ ΑντρΙγιεφ πέβονε σε μια κατάσταση επιληmikoίi μloους για τη ΣαβιετlKή Ρωσία. Ο Αρτσιμπόσεφ μόλις πριν λίγο καιρό τον πέταξαν έξω από τα σύνορα. αιν μπορεί κανείς να ουγχύζεl τα πράγματα έτσι ξεδιάντροπα! ΤΙ είναι ο _αυνοδοιπόρος": Στη λογο τεχνlα. όπως και στην πολιτική. αποκαλούμε έτσι κάποιον που, σκοντόφτοντας και ταλαντευόμενος, φτάνει ο' ένα ορισμένο σημεlο στον ('Ι Ο Ραα_όλvu<οφ Βρισκόταν oc otnλoιμotu< αrιoσrαλ στα ΑφΥονιστόv, Kα Ιτσι. μαιφιό από τις πρώτ ς φάoeις αι/τ"" της ouζfiτησης.

21 ίδιο δρόμο στον οποίο εμείς θα φαβήξουμε πολύ μακρύτερα. 'Οποιος rτηyoίνεl ενόντιό μας δεν είναι ένας oυνoδolπόρoς". αλλά ένας εχθρός. που. αν είναι αναγκαια. θα τον εξορίοουμε. γιατί η δloφύλαξη της επανάστασης ειναl ο ύψιστος νόμος μας. Πώς μπορεις να ανακατεύεις τον Λεονίντ Avτρέγιεψ με το ζήτημα των.οιινοδοιπόρων.: (Pαα όλνikoψ:.καλά. ολλά τι λες ΥΙΟ τον Πιλνιάκ.,), Αν. μιλώντας για τον Αρτοψπάσεφ. ενναεις τον Πιλν, όκ. δεν υπάρχει διαφωνια μαζί σου. (rtaio. Μια φωνή: _Μα ('jtv είνα, το [διο πρ ι:'iγμo:. ). Τι σημαινεl: δεν ειναl το ίδ,ο πράγμα: Αν αναφtρεοqi οε ονόματα πρέπει να μένεις ο' αυτά. Ο Πιλνιάκ μπορεί να είναι αλός ή κακός. με τον ενα ή τον άλλο τρόπα μπορεί ",α είναι ι«ιλός ή κακός --σλλό ο Πιλνιόκ ei\tqi ο Πιλνιάκ. και πρέπει να μιλάς γι" αιιτόν σαν Πιλν,άκ κι όχι σαν Λεονίντ Ανφtγιεψ. Η γνώση γενικά ξεκινά με τη δlάκρ,οη ανάμεσα στα πράγμοτα και στα φαινόμενο. κι όχι με χαοτική ούγχιιοη.. Ο Ροοκόλνlκοφ λέει:.δεν καλέοομε.oυνoδouτόρoυς. στις σελ/δες της.σβι:ζντά ή της.πράδδομ, σλλό ψόξσμε και Βρήκαμε ποιητές και oυyγρaφεις οτο Βάθη.συ προλετοριάτου. Ψάξαμε και βρήκαμε! Στα βάθη του προλεταριάτου Ι Αλλά ΤΙ κάνατε μ' οωούς: Γιατί τους κρύψατε από μας: (Ραοκόλνlκοφ:.Υπάρχει, γιο πι:ιρόδειγμα. ο Ντέμ,ον Mπιένrνι.). Ώ. καλάτώρα. πρέπει να ομολογήο"ω ότι δεν ήξερα _πως ανακαλύψαμε τον Ντέμιαν Μπ,Ιν"" στα βάθη του προλεταριά,οιι. (ΠαρατtτOμΙνo yalo). Βλέπεις με τι μέθοδες ΠΡοσεγγίζουμε το πρό6λημα της λογοτεχν!ας: μιλάμε για το Atovivr Ανφέγlεφ, και εννοούμε,ον Πιλνιάκ. KauxlbIIaσTE ότι έχοιιμε βρει συγγραφείς αl ποιητές στα 6ά6η του προλεταριότου, κι ύστερα όταν φωνάζουμε τον κατάλογο, μέσα από αυτά τα _6άθη" απαντά μόνο α Ντέμlαν Mπlέντvι. (Γέλια). Αυτό δε λtεl τίποτε. Είναι ελαφρότητα. Aπontlral πολύ περισοότερη σοβαρότητα στη θεώρηση αιιτού του θέματος. Ας ΠΡοσπαθήοουμε. πραγματικά. να δούμε πιό σο6αρό αυτές τις προεπονοστατικις εργατικές εκδ60εις, τις εφημερίδες 1«11 τα περι Οδικά, που αναφέρθηκον εδώ. Θιιμόμοστε όλοι πως κάποτε χρηοlμοποιούοαν μερικούς στίχοιις αφlερωμένους στον ογώνα, στην Πρωτομαγιά. κλπ. Ό oι αιιτοί οι στίχοι, τιτιοl ποιι είταν. anareaouoav πολύ σπουδαίο και oημαντι ά ντοκουμέντα στην,στορlα της κοιιλτούρας. Έκφραζον την επαναοτατική αφίιπνιοη και την πολιτική ανάrπιιξη της εργατι i)ς τάξης. Μ' αιιτή την πολιτιστικο - lσταρική tvνoio, δεν είχαν λιγότερη σπουδαιότητα απ' αυτήν που είχον το έργα όλων τωv Σαlξrτηρ. των Μολlέρων και των Παύοκιν παγκόσμια. Σ' αυτούς τοιιςοδι"ινατοιις στιχους 6ριοκόταν η ιιπόσχεοη μιας νιας κο, υψηλότερης ονθρώπινης κοιιλτούρας ποιι αιαφυπνlόμένες μάζι:ς θα δημιoιιργήσaυν

22 Πριν δικο, κι ακόμα πριν Ιξι ή ι:φτό χρόνια, οι unι:ρoonloτtc; της ρciioikη<;, υnoκι:ψι:νική<; σχολής της κοινωνιοαουίας (οι.ιοσιαλειιιινα" σ.όttς_ι μnoρguoαν να XP'10ΨOnolήQauν με επ,πιχία γιο τοι.ος στόχαυς 1ouς, το τεμυ10ία φuλλόδlo tou αυo,ριakoύ φιλόσοφου Maξ 'AvτΛCρ, Τα τcλι:υταία, όμως, ntvτι: ή Ιξl χρόνια, έχουμι: nι:ρόoι:i μιoa από μιο τόοο 6οθιό, αvτikιlμιν",ή.σχολιί KOΙIlων,αλαγ(oς_, "οι το μαθήμa.τό της civoi γραμμινα!'ιόνω στο "ορμιό μας μ.. τόoa.. "φρα_ στικά σημόδιcι, που κα, '1 πιο ι:(ιγλωπη OπoθΙWCΠJ των δlqνoa μινων, ακόμο "ι αν προιρχόταν οπό τη.μαρξιστlκή. πέννα ΤΟυ Μαξ ;Α",λερ, δι θα μnoρo σε vo δόσel καμιό θοήθιια στο ρώσικο υπακ/:ιμινιιηιό, ΑγιΙθ.. το, η μa.lρo. των ρώaωv υποκι:ψι:νιστών μας απoτiλcι το πιο 006apό ιxι:iρημα ι:νόγιια στους ισχυρισμούς και τα ΣUμπιρόoματO του Μαξ Άvτ>.ι:ρ, Το αντικ/:ιμ/:vo OυτO φυλλόδloo εivoι η σχιση αν(lμι:oo οτους δlovo μtνoι.κ; "01 ΤΟ οοοιολοομό, Για 10ν 'Αγιλιρ αυτό δ/:ν ιινοι μόνο Ινο t:"'τuιιίμινο για θ/:wρηι",ή OνΌΛUση, αλλό 1«1' Ινα ζήτημο Ο!.Ινιίδη, στι<.. ':'.λι:ι νonεkιει ToφUλλόδιo ΤΟυ Άντλερ, 6aσιoμΙνo oι: μιa oμιλia του ο' Ινα ακροατήριο οαοιαλ,στών σπαυοοστών, ιιναι γ/:μότο από φλαγιρή πεπαlθηση, Τα nνι: μα ταυ πρaσηλυ1(oμα nι:ρνόι:1 ουτή τη μικρή εργασια, διναντας μια εlδulή οπόχρωση σε ιδέες παν δεν δu:κδ καυν κανινα νι:ωτ&ριιηιό, Να Kιρδlσει τσυς διονοοιομι:νους σ.α δικό του ιδαν",ό. νο "OΤO)[tήOEITην υποστήριξή!ους με ΟT1QΙΟδήnΟΤΙ: κο. στος, αυτή η noλη",ή ι:π,θυμια Ι:ΠΙΚΡCΙτι:Ι απόλυτο π(ινω στην κοινωνυι.ή ανάλυση ΟΊα φυλλάδιο του ΆvτΛCρ, δινovτός του τον ιδιαιτι:ρο τόνα ΙΊ ( _.w_, /op'fσνo,οwaw"<ρ-ι"ι_,_ KIιμμo L,.M.

23 πόντα θα θρίσκ&τ01 οι: καθυστιρηση, Το πολ1τ1κό Kεlμενα μιας τόξης σρμαύν μnρoστό, πόνω οε ξυλonόδoρα, όταν η καλλιτεχνικ", δημιαυργικότητα Xωoλoivt.L πίσω με δεκανίκια. Ο Μορξ και α ΈΥκελς ε!τον μεγ oι ΠΟλιτικαl ουυγρα.φείς του nρaλεταρlότoy στην περίοδο που η τόξη δεν είχε οκόμο προγμοτικό οφυπνιστεί. (Από τη ουγκέντρωση:.νο" κ, ισύ Βρίσκεσσl ακρι8ώς εκεll.). Σου είμαι παλύ ευγνωμωνl [Γέλια}. Αλλό μπες ΟΊαν κόπο να 8γόλε,ς τα αναγκαία οιιμπερόαμοτα από ουτό, και νο καταλόβειςγιοτι δεν Υπάρχει αυτή η μονολιθικότητο ανόμεοο στα noλl"κό κείμενα και ιην noiηoη, κι αυτό με τη otιpό του θα οε θαηθήσει να καταλόθεος γιατl στα πολιό νόμψα Μαρξιστικό περιοδικό 8ρίσκσυμε lσυς εαυτούς μας σε ένο μπλακ, ι') μισα-μnλok, με lους καλλlτεχνικούς _ουνοδοιπόρους_, μερικές φορές πολύ αμφίβολους κι ακόμα εντελώς ψεύτικους, ΘUμόσoι, βιθαιa, το _Ν6δοΥιε Σλόδα_ (_Νέος ΛσΥος_). το καλύτερα από τα naλιό νόμιμα μαρξιιπικό περιοδικό, στο αnoio nomoi Μορξιστές της ιότερης γενιάς ouvtp. γόζανταν, μαζl και ο βλαντιμiρ lλίτς, Αυτό 10 περιοδικό, όπως ξtρoυν όλοι, είτον φιλικό με τους Ντεκαντόν, Ποιός εlτον ο λόγος γι' αυτό; Αυτό ουνέ80ινε γιατl οι Ντεκοντόν ειτον μιο νέο ΚΟι κυνηγημένη τάοη Ο1ην οστlκ'" λογοτεχνία, ΚΙ ουτή η κατό0100η κοτοδίωξής τους, τους ώθηοε νο στοθούν δ;nλo στη δ... ", μας σντmoλιτευτ1κή Ο1όση. Αν κο. η τελευτοία ειτον, φυσικό. διαφορετική οε χορο.χτήρα. noρόλ' ουτό, ο. ΝΤΕκοντόν υπήρξον προσωρινό _συνοδοιπόρο,. με μας, Κοι ΤΟ μετογενέστερα. μαρειοτικό περιοδικό (KOI το μιοομορξιστlκά, εννοειτοι). μιχρι κοι το _nρoobcotvle_, δεν ειχον κανένα εlδος μονολιθlκο" μύθου, αλλό διοτηραίισαν αρκετό χώρο για τους -αυνοδοlπόραι.ις_, Κόnoιος μπορεl νο clτον περισσότερα ουστηρός ή nι=ρlooότερo επιι., κής ontνoνtt ο' αυτή την &χτψηση, όμως, ειταν αδύνοτο νο διι.ξ6γει κανείς μια _μονολιθική_ πολιτική 010ν τομέα της Τέχνης, γιατι το ανογκο[α καλλιτεχνικά στοιχε10 για μια τέτια πολιtlκή έλλειπαν, Αλλά ο Ραακόλνικοφ 010 βάθος δεν το χρειόζcτoι αυτό, Στο έργα Ηχνης αγνοεί εκείνο noυ το κάνει έργα Τέχνης. Αυτά φόνηκε noλ" ζωντονό στην αξloqημεiωτη κρ"ική του πόνω στη.θείο Κωμωδία.. του Δάντη, που κατά τηγνωμη ΤΟυ tlvai πολύτιμη γιο μας, εrτεiδή αιφ,βώς μας κόνε. ικανούς να KorovotιooUIIe την ψuχολογlo μιας ορισμένης 1ό ης, οε μια οριoj.lινη εποχή, το να BtroUIIt το πρόβλημα μ' ΙνατΙτιο τρόπο, σημαίνει onλά νο εξιιι6eλlζoυμε τη θeιa Κωμωδία. από το 600ίλtlO της Τέχνης. Ίοως να έχειέρθει οκαψός να ΤΟ κάνουμε, αλλό ον εlνοι t10 πρtπcι νο κατανοήσουμε την ουοία του ζητήμστος κι όχι να δειλιάζptjμε μπροστά στα OΙΙμn.ι:ρόσμαIα, Αν λtω πως η σημαοlo της _Θεlας Κωμωδloς. βριοκεται στο γεγονός όη μο... nρaσφtρει τη δυνοτάτητα νο κατανοήσω τη διονοητική κατάσταση ορισμένων τά-

24 ξεων οι: μια ορlομένη εποχή, αιιτό σημα{νιl όη την μετατρέπω ο' ένο απλό ιστορικό ντοκοιιμέντο, γιaτ σαν ένα έργο Τέχνης, η.θειο ι(ω... μωδ'α. πpt"tl να μιλήσει με κάποιον Tp6no στα αισtlήματα και l1ς δloθtσεις μοιι, Τα έργο του Δάντη μπορεί νσ ενεργήσει πάνω μοιι με ένα καταπιεοτικό τρόπα, QvomuoooYTdc; μοι! τον πεοιμισμό κσl την α"<>θόρρljνση, ή, αντί6nο, μπαρει να με διεγείρει, να με tjjl1ytιjoel και να με eveapρuvtl... Αυτή ε{να, η θεμελιώδης σχέση ανάμεσα 0'10ν αναγνώστη και σ' ένα έργο Τέχνης. ΚονεΙς. φuoικό, δεν απαγορεύε ι οι: έναν αναγνώστη να αναλόβεl ΤΟ ρόλα ενός tptljvnrfi και να προοευγiοε, τη.θείο Κωμωδία_ σπλά σαν ένα lοτορικό YTOllOUjJtyro. Ε{νοl καθαρό ο' όλη του την έnσση ότιουτές οι δύο προσεγγιο.ι:ις βρισκον. ταl οι: δυό διaφoρειιιιό tnirttδoo. τc>υ ον και σuνδέoντα, μεταξύ TOlJI; δεν αλληλ.oι:ηlkαλύmoνται. Πώς κατανοούμε το ότι δενrφέηεl νο υπάρχει μιο ιστορική αλλά μια άμεση α,σθη1ιk οχέση ανάμεσα οε μας και ο' ένα μεσαιωνικό ιταλικό βι6λlσ; Αυτό cξηγcιται αηό το γεγονός ότι στην τα IKή κοινων!α, 110 ρόλ(ι l1ου ειναι εuμ.ετόβλητη, υπάρχαυν Ορ'σμένα κοιν6 XαραJCΠ1P'O'llκό. Τα έργα Τέχνης που δημιουργήθηκαν οι: μια ιταλική μεoaιι.ινιιιή "όλη, BplOKOUjJt, rιως κι συτά μnoρούν να μας επηρεάσουν. Τι αnαlτει αιιτό; Ένα μικρό πράγμα: απαlτει αιιτά τα αισθήματα κι ουτές αl δloθέ σεις να έχουν nάρειτέτιo πλατιό. έντονη, δuνατή έκφραση που να τα έχει ανljψώαel Τ\όνω αnό 'Τους rttρwpiσμouc; της ζωής Εκε{ νων των ημερών. Ο Δάντης,Ιταν, βέβαια, το προϊόν ινός ορισμένου κοινωνικού ηφιβάλλοντoc;. Αλλά ο Δάντης εlτσν ιιια μεγαλοφυιο. Ύψωσι την εμηεφιa της εποχής του οε τρομερά καλλιτεχνικά ύψη. ΚΟΙ ον εμείς, ινω nρoσεγγ!ζouμε σήμερα Δλλa έργα μtσαιωνικής λογoτιxνlας ομά οαν αντικειμινα μελέτης, rφootyyiζoujjt τη.8clo Κωμωδlo_ σον μια πηγή καλλιτεχνικής αντlληψης, οllτό συμβαίνει όχι επειδή ο Δάντης ειτον ένος φλωρεντινός μικροαο'1ός ταυ 130υ αιώνα. αλλά, ως ένσ μεγάλο βαθμό, ινόντιο ο' α1l16. Ας ηάρουμε, για Μρ(ι' δειγμο., ένα τέτlo πρωταρχικό ΨUXαλoγικό αίσθημα όnως ο φό6ος του θανότου, Αυτό το σίσθημα είναι χαραχτηριοτικό γνώρισμα όχι μόνο του ανθρώnoυ, αλλά "αl των ζώων. Σταν όνθρω"ο βρήκε πρώτα μια αμή έναρθρη έκφραση, και αργότερα μιο ιιαλλιτεχνlκ!\ έκφραση. Σε διcφoρετ",ές tποχtς, σι. δloφορ,tτι.κά καινωνlκά ΠΕρlβάλλοντα, αυτή η έκφραση txtl αλλάξει. nρ6γμo rιoυ σημο.ινει. όη οι άνθρωποι έχουν φoeηθεl το θάνατο με διcφopιτ",oύς τρόnouς. Κι οnωσδήτιοτt, ό,τι ειηωθηκε οσαναφσρό ουτό το θέμα, όχι μόνο από τον Σαiξπηρ, τον Μηάυρον, τον Γκα(τε,αλλά ακόμl1 κισ"' αυτόν ηου γράφει ψαλμωδιες, μ"ορει Υ(Ι μας κινήσει. (Μια ιφαυγή αηό τον σύντροφο Λψ"Εντlνοκο). Ναι, ναι, μ!1i\kα ακριβώς τη σηγμή l1ου Εσύ, ούντροφι. Λψπεντlνοκι.

25 εξηγούσι-ς οτον ούντροφο βαρόνοκι μι όρους οτοιχειώδους noλιτι κής διδαοκαλ(ας (εσύ σ ίδιος τσ έθι:οες έτσι) σχετικά μι την T1OIKIλIo στα σισθήματα και ης δloνοητlιιές καταοτάοι-ις σtlς διάφορες τάξεις. Σ' αυτή τη γενική μσρφή ουτό ε(ναl σναμφισβήτητο. OnωoδήΠOTΙ:, γιο όλα αυτά, δεν θα αρvηθι:iς nwς ο Σαίξπηρ κι ο Μπάυρον κατό κάποιον τρόπο μιλούν οτην ψυχή οου KOI στη δική μαυ. (Λψπεντ(σνκ,:.Σύντομα θα πόψουν να μιλούν», Δεν έρω αν eat(vo.t σύντομα, αλλά. αναμφ(θαλα θα tpbt, μια εποχ!\ που οι άνθρωποι θα lψοοευυίζουν τα έργα του Σαίξπηρ κοi TOU Μπάυρον με τον ίδιο τρόπο που εμείς προο ευυίζουμι: τους περιοοότερους ποιητές του MεσaΙωνα. δηλαδή, αποκλεισnκό από τη οκοπιό της (πιοτημονικο,ιοτορικής ανάλυσης. Οπωοδ!\ποτε, οκόμη νωρίτερα θα έρθει ο καιρός που οι όνθρωποl θα σταμοτήσουν vo. ψάχνουν στο _κεφάλοιο_ του Μαρξ για εντολές οτην πρακτική τους δρόση, και το _Κεφάλαιο_ θα έχει yivt.t απλό ένα ιστορικό ντοκουμέντο, μαζί μι το nρ6yραμμo του Κόμματός μος. λλλό, προς ΤΟ l'ορόν. δεν σκοπεύουμε οιιόμα να βάλουμε τον Σαίξπηρ, τον Μπόυραν και τον Πούσκιν οτο ορχεlo, και θα ουνεχίσουμε να τους ουνιστούμε οτους εργότες. Ο σ.:ιντρσφος Σαονό60ΚI, για πaρόδεlγμα, ουνιοτό με σθένος τον Πούοκιν, δηλliινoντας πως αναμφιβσλα βa κρατήσει ακόμη 50 χρόνια. Ας μη μιλήσουμε γιο χρονικές περιοδες. Όμως, με ποιά έννοια μπορούμε να ουνιστούμε Πούσκιν ο' Ινον εργό τη; Δι:ν υπάρχει προλεταριακή τοξll\ή όποψη Πάνω οτον Πούσκιν, για νο μη μιλήσουμε γιο μονολιθική ΙKφρaoη κoμμoυνκπlllώv αισθημάτων. Φuoll\ά. η γλώσοο. του Πούσκιν εlναl περίφημη -ουτά δεν μπορει να το αρνηθεί κονείς-αλλά, άπως κα. να Ιχει αυτή η γλf.iιooα χρηοψο' nαιειταl οπ' ουτόν για να εκφρόσεl την κοσμοαντίληψη της αριστokρa!ίας. θα πουμε στον εργάτη: διά60σε Πούσκιν για να καταλάβεις πως ένας ευγενής, tvoc; φεουδόρχης κι ένας τζέντλεμαν της κρεβατοκό μαρος αντιμετώπισαν την Ανοιξη και Τ! εμπειρίες ε(χαν από το Φθινόπωρο; Αυτό το στοlχειο υπάρχει, φι.ισlκά, σταν Παύακιν, επειδή α Παύ οκιν μεγάλωσε πάνω οε μιο lδιαlτερη κοινωνική βάση. Μλό η Ικφρο.ση ΠOI.I ο Πούοκιν έδοοε στο o.lot!!\ijqtq του ι:(ναl τόσο διαποτισμένη οπό την κο.λλπεχνlκή, και, yevuld. από την ψι.ιχολογική εμπειρlo οιώνων, είναι τόσο o.πo'φuστσλλωμέvη, ποι.ι έχει κρατήσει μtχρι τις μέρες μας και. ouijφwνo με τον σiιντρoφo Σοονό6οκι θα κροτήοι:ι άλλο 50 χρόνιο, ΚΙ όταν ο, όνθρωπο, μου λtνε πως η KoλλneXvUlfI σπουδαι; ότητα του Δόντη γιο μας σιινίστατοι στο ότι εκφρόζε, τον τρόπο ζωής μιας ορισμένης εποχής, οl.lτό δεν μπορε;ί παρά νο κάνει κανένα να. σηκώσει το χέρια οπό οπελπιοto, Ε!μο.ι οiyοι.ιρος πως πολλοl, σαν κοι μένα, ο.φού διό6ασαν Δόντη, θα πιεζον τη μνήμη τοι.ις να θι.ιμηθούν τη xρaνoλσγ!o ΜΟΙ τον τόπο γέννησής τοι.ι, κι όμως. παρολ' αυτά, αυτό δεν

26 θα μας εμπόδιζ& να απαkoμίιroυμε καλλιτεχνική ευxαρlστη ση. αν όχι από ολόκληρη τη.θεία Κωμωδία. τουλάχισταν αιιό μερι ά κομμάτια της. Μιά κοι δεν εlμol lα!oρι 6ς ΤΟυ Μεσαίωνο. η στόση μου προς 10ν Δάντη είναι υρίως Kαλλlτεxvl ή, (Pιaζάνoφ: _Αυτά είναι μια υπερβολή, ro νο δια8άσεις Δάντη οημαίνει νσ κάνεις λσυφό στη θάλασαα>, είπε ο Σε8Ιριεφ, ΠΟυ ε/ταν κι αυτός ενάνrισ στην ισ1σρια, απανιώνιας οτον Mπιελlνo I.). Δεν αμφιβάλλω πως ο Σε61ριεφ πρά γματι εκφράστηκε όπως λέει ο σύντροφος Ριοζάνοφ, αλλό εγώ δεν εlμαl ενόντια στην ιστορία -αυτό εlναι όστοχο, Bt6alO, η ιστορική προσέγγιση στον Δάντη ειναl νόμιμη και αναγκαία κι επηρεάζει την αιαθητική μας στάση αllέναντι του, αλλά δεν μπορεl κανεlς να υποκα ταστήσει το ένα με το όλλο. Θυμάμαι τι έγραψε ο ΚαρΙγlεφ πόνω σ' ουτό, σε μιο πολεμική με τους Mαp ιστις: ας μας ΠΟυν αυτοί. αl Μαρξίντες (με τον ειρωνικό ουτό τρόπο μιλαύσαν τότε YIO τους Μαρ lστές), για παράδειγμα, τι τα ΙKά Ο1.Ιμφέραντα υπαγαρεύεl η.θεία Κωμωδία< Από την άλλη. Ο ιταλός Mσp ιστfις, α γερα Αντόνιο Λαμπρι όλα, έγραψε το εξής: _Μόνο ανόrιτoι θσ. προαπαθούααν να ερμrινεύ,",ουν το Kε/j.ιενO rης.θειας Κωμωδίας> αα να ε/ταν φτιαγμένα από το ύφασμα που οι φλωpενrινoi έμποροι πρoaφtρονε στους πελάτες ιους. θυμόμαl αυηί την tκφραση σχεδόν λtξη προς λέξη γιοτί στην πολεμική με τους υποκεlμενιστες είχαν την ευκαιρlα να αναφερω αυτές τις λέξεις περιοσότερα από μια φορά εκείνη την επαχή. ΝαμΙζω πως η στάση ταυ σύντραφαυ Ραοκόλνικοφ όχι μόνο απtναντι στον Δόντη, αλλά απέναντι στην Τέχνη γενικά. ξεκινάει όχι από το Μαρξι στlκό κριτήρια. αλλό από εκείνο του μακαρίτη Σουλιότικοφ, που πα ρουσίασε μια καρικοτοίφο Μαρξισμού σ' ουτή τη σχέση. Ο ΑντόνlO Λαμπριόλο επισης έκανε το σθεναρό τοιι σχόλιο πάνω ο' αυτό το είδος καρικαταύρας'. (') Α<; παραθtoouμι tδό> "ατό λtξη τη_ oξιiα ιπlnληξη τσυ "ντό_ιο ΛαμΠΡιόλa προς "eι.αυς τους oπλαυσιιντtς παυ μcτατριπου_ τη θ ωρla ταυ Μορξαε tva Εlδος μιμβρό.νης noλυyρόφoι>.αι.χρυσό. κλεlδl. γιο,ο.ό&ιη:. Τα ttμntλ,"α μυ"λό. Ιγραψι α ιιώ,ίιτιρος "αλός μαρξιστής φιl.όσoφσς. rφoθυμα ι ανιmoι ούνιαl με τιτιις ",μις δηλόισι:ις. Τι αχόλη κ'" rι cu)(qpiot'!q γιο όλαυς,,,uς ΠΙ<Pωfι<1μΙναυς "", ιυ"αλόιι,οτους ανθρώrιoυς:.,0. απα)(!"οον,.ιτιrtλαυς, οε μια μικρή ρlληψη. ιταυ "ποτε... Ιται αιτάμερικίς rφon1αε,ς, αλό"λ ρη,η Υνώαη χαι να ει"",,.. αναl... " ειαxwρήσoυv με τη xpιjση ινός και μόνοι' "λcιδιοιί α' όλα τα μιισ""ό της f.ωfι<:1 Νο υιτα6ι6όζαυν όλο <α πρo6λ ιιaτα της ηθ,,;fι<:, της αιοθη,, "ής, της φο.\αλαγιας. της ιοτορ<,;ής κριτι"ής,"",ι mς φιλ"""φlας, σι Ιvα απλό ιψόθλημο. κο.' μ' αυτό,αν ιρό"".,0. ιταρα.όμrπαυν όλες ιις δ"""αμες. ι.ι' αυτ rn μιθ<>δσ οι ""όητοι e" μnoρaιioo'v να υποθ,θόοαυν αλ6><ληρη την loταρjι:ι αfo ειτιιτιδο της αριθμητικής τοιι Ιμπορα.. α., ΤΙλ"'ά. μια νια. αυθι.. 'κή ιρμηνιια

27 <Με τον όρο προλεταριακή λογοτεχν{ο, εγώ καταλοβοίνω τιι λο γοτεχν/ο που ΒλΙπεl τον κόομο με το μάτισ της πρωτοπορ/σς., κλπ., κλπ, Αυτή είναι η γνώμη του αύντροφου ΛελΙ6lτς. Περίφημα! ΕΙμαστε έτοιμοι να δε)(1'οίιμε τον οριομό ΤΟυ. Δόοε μας, όμως, όχι μόνο τον ορισμό. αλλά και τη λογοτεχνιο. Πού είναι; Δείξε την και οε μαςl (Αελέ6Ης:.Η.KoμDoμόλID --αυτή ε/νσl η "σλύτεριι της τελευτσ/ας περιόδσυ>. Ποιός περιόδου: (Μια φωνή: <Τον τελευτα/ο χρόνο.). Λοιπόν. εντάξε'. ταν τελευταιο χρόνο. Δε θέλω να αοκήσω πολεμική. Η στόση μου απένοντ, στο Μπεζιμένοκ, δεν περιέχει τιποτε το αρνητικό. ελπiζω. ΕπαΙνεοο πολίι την.κομdομόλισ_ όταν την διά600ο οε χειρόγραφο, Αλλό ανεξάρτητο από 10 αν μποροίιμε γιο χόρη της να δια"ηρύξουμε την εμφάνιση της προλεταρι<ικής λογοτεχνιας, μπορώ να πω όη ο Μπεζιμέν(J1<' δε θο υπήρχε σον Kaλλlτέχνης αν δεν eixaiie τον Μογlακό6α"l. τον Πάοτερνακ κι ακόμη τον Πιλνιόκ. (Μ,ο φωνη:.αυτό δεν οποδείχνει τίποται.). ΑυΤό αποδεixνεl, τουλάχιστον. nως η Kaλλl1ε χνlκή δημιουργ,κότητα μιος δοσμένης εποχής εινοl ένος πολύπλοκος ιστός που δεν υφόνθηκε αυτόματο. από συζητητικές ομάδες κοl σεμινάριο, αλλά ήρθε σε ύπαρξη μέσα από σύνθετες εσωτερικές οχέσεις. στο πρώτο μέρος με τις διόφορες ομάδες των.σι.ινσδοιπόρων. Αυτό δεν μπορείτε να το πορακόμψετε. Ο Μπεζιμένοκ, δεν προσπαθει να το κόνεl, και καλό κόνεl. Σε μερικό από τα έργο του. η επιρροή των -συνοδο,πόρων_ είναι ιδιαιτερα αξιοσημεlωτη. Αλλά αυτό εlναl ένα ονοπόφευχτο φα,νόμενο της νεότητας και της ονόmuξης. Κι εδώ έχουμε τα σύντροφο Λψπεντlνοκl. τον εχθρό των _συνοδοιπόρων KOI μψητή ΤΟυ Πιλνιάκ κσl του Mπιtλ,. Nσ ναι. ο σύντροφος Ά- 8ερμπαχ πρέπει νο με D1JVXωpήoEI. Τον Βλέπω να κουνά το κεφάλι ταυ. ον κ, όχι με πολλή nenoibiiotl. Το ΤΕλευταίο διήγημα ταυ ΛιμπεντlνσΜ. Ζό6τρα. (Αύριο) εlναl σον τη διογώνιο ενός ποραλληλόγρομμου, που η μlo πλευρό ταυ εlνοl ο Πιλνιάκ κσl η άλλη ο ΑντρέI Μπlέλι. Από μόνο του αυτό δεν εlνolατ"xίc -9 Λιμπεντlνσ I δεν μπορει νο γεννηθεl σtηχώpo 10".Να Π6στο". σαν ήδη έτοιμος συγγροφtας. ("110 φωνή;.e/voi πολύ ",4γονη< χώρο.), Έχω ήδη μιλήσει γιο τον ΛlμΠΕντlνσκl, ύστερο σπό την πρώτη εμψόνlotl της δικής ΤΟυ «Νι:ντ4; λια. (Η Εβδομόδσ). Ύστερα ο Μπουχάριν. όπως θο θ""όσtε την "'11 Ιργο() w() Δό η.. μπσρoύo να μας ociξci τη.(nio /(ωι-ιωδία. στο φώς ιιιιολυγ,ιψών ιιοiι αφυρού. oμμά"α από ύφαιψα,,α orιolσ μ ",,6<:(lότηrα οι φλωρι;.""αι Ιμποροι πσύλησα_ γιο το μάξψουμ "όρδ<χ; TO<l(. ΚΙΙΠΟLΙ:Ι<; txel 6/ιλe,.όποιο. 010 μόtli Ι Ι Α.οφΙρετοl οε t.o λoyorιcι(γνιo ΠOlJ υπορχσ, aτη Ρωοία με τις λtξι:ις n-.-νoyιcι (Άγονη) "οι Νο Π6στσυ (Στο Πόστο ΜaςΙ.

28 επαίνεσε θερμά, πέρα από την ταλμηρότητα κι ευγένεια της ψίισης ταυ, κι αυτός α έnσινας με έβαλε σε αυναγερμό. Στα μεταξίι, ώφειλα να παρατηρήσω την όκρα εξάρτηση ταυ συντρόφου Λιμπεντίνσκι από αυταίις ακριβώς τους ouγγραφε(ς -ταυς.συνοδαιπόρους. και ΤΟΥς μιοο-_συναδοιπόρους που όλοι τους, ουτό<; κι οι ομοϊδεάτες του, τους βρ!ζουν στο.νο Πόοτου_. Bλtπετε, για μια ακόμα φορά πως η Τιχνη ιιαι τα πολιτικά είμενα δεν είνοι πόντατε μονολιθικό. Δε οκαnείιω νο ΧΟΡοχτηρlσω το οίιντροφο ΛιμπεντΙνσlιι ότι κάνει κακή δουλιά πόνω σ' αυτό. Νομlζω πως είναι ξεκόβορο σ' όλους μας πως το oινό μας KαθtιllOν είναι να δείξουμε το μεγαλίιτερο ενδιοφέρον γιο κόθε νέο oλλιτεxνιkό ταλέντο που ιδεολογικά πρόσκειται σε μας, κι ακόμα περισσότερο όταν Είναι ένα ζήτημσ κάποιου που είναι αδερφός μας στα όπλα. Ο πρώτος όρας για μια τέτιο πρααεχτική και δισκριτιι<ή στόση είναι να μη φτάσουμε πρόωρα στα εγκώμιο, καταστρέφοντας την συτακριτική του νέου ουγγραφέα. Ο δείιτερος όρος είναι να μην _νιψουμε τας χείρας- σμέοως μόλις οκοντάψε.. Ο σύντροφος Λιμnεντίνακι είναι ακόμα πολύ νέος. Χρειάζεται να μάθει και να μεγαλώσει. Και αυτή η σύνδεση αποδείχνει ότι ο Πιλνιάκ ειιπληρώνει μιαν ανάγκη. (Μια φwνή:.γισ,σν Λψπ&ντίνοκι r'ι YIG ιισς;.). Πρώτα απ' όλα για τον Λιμπεντίνσκι. (Λιμπεντίνοι<;ι:.Μα συιό σrιμσινει πως Ιχω δrιλrιτηριιιστ Ι από τον Πιλν'όκ' )' Aλλolμovol, ο ανθρώπινος οργανισμός μπορεl να τραφεί μόνο nαιρνoντας δηλητήριο και παράγαντας εοωτερικά μtσα nσυ καταπολεμούν το δηλητηριο. Αυτή εlναι η ζωή. Αν αφήσεις τον εαυτό σου να στεγνώσει, σαν το ασπρόψαρο της ΚασπΙΟς, αυτό δε θα oηilalvtl ότι δηλητηριάστηκες, αλλά ούτε και θα έχεις τραφεί. ΠΡαγματιι<ά, συτό θα σημαινει πως τlποτε απολύτως δε θα ουμ6ει. (Γέλια). Ο σύντροφος πλtτvεφ, μιλώντας εδώ στην υπεράσπιση των αφαιρέ- αεων τοll για την προλετοριακή κουλτούρα κοι το συστατιι<ό της μέρος, την rφoλεταριαkή λογοτεχνία, παράθεοε τον Βλαντιμίρ lλlτς ενάντιά μου. Τώρα υπάρχει κάτι npoγμοτικό πόνω στο θέμαl Πρέπει να δόσουμε σ' αυτό ιδιαιτερη σπαυδαιότητα, Πριν λlγο κοιρό ένα ολόκληρο βιβλio εμφανιστηκε, γραμμένο από τους Πλέτνεφ, Τρεηάκοφ κοι ΣΙζαφ, όπου υπεράσπιζαν την προλεταριακή λαγοτεχνια με τσιτάτα από τον Λένιν ενάντια στον Τρότσκι. Αυτή η μέθοδος είναι πολίι της μόδας στις μέρες μας. Ο Βαρντίν θα μπορούσε να γράψει μια αλόlιληρη βέση πόνω σ' αυτό το θέμα. Αλλά το γεγονός είναι, σύντροφε πλtτvεφ, όη ι:σ" ξέρεις πολύ καλά nι.i>ς εlχσν τα etilcho. γιατί εσύ ο ίδιας με rιaραkάλεσες να σε σώσω anq το. xtpiα του Bλαντιμlρ lλίτς, ο οποιος oι<;όntυε, έτσι νόμισες. εξαιτioς της «προλετοριακής κουλτού-

29 ρας_ οου, να κλείοιl την Πρόλι:η'oυλT» (Προλετορoaκή Κουλτούρα). Και οου υποσχέθηκο πως ιγώ θα υπεράσπιζα την ύπορξη και τη συνέχιση της npoaeyκoiiaτ. πάνω σε σρισμένες βάσεις, αλλά όοονοφορά ης αφαιρέοεις του MΠOγKVΤάνOφ yoa την πραλεταριοκl'ι κουλτούρα εiμoυν ολοκληρωτικά αvτ!θετσς nρoς εσένο και τον προστάτη σου, Μπουχάριν. 1<.01 ολοκληρωτικά σε συμφωνία με τον Bλaντψίρ lλhς. Ο ούντροφος Βαρντlν, που μιλά εδώ σαν τιπατο λιγότερο από τη ζων1αν!'ι ενσάρκωση της παράδοσης του Κόμματος, δεν διστάζει \fo ποδοπατήσει με ΤΟν πιό ωμό τρόπο όοα έγραψε ο Λένιν γιο την προλι {αρια>(ή κουλτούρα. 'Οπως ξtραυμε, υπάρχει πάρα πολύ άδε<ο. ι:υσέβεια tplyupw: άνθρωποι _συμφωνούν σταθερά, με τον Λένιν >(α, μετό κηρύσσουν το εντελώς αντιθετα με ης απόψεις του. Τελικό, αυτό δεν αφήνει κονένα περιθώριο γlo άλλη εpμηvειo, ο Λένιν καταδίκοσε χωρίς οlκτσ.ιη φλυαρία ΥΙΟ τη... πpoaeroplqkr; κσuλrούρο" Οπωσδήποτε, δεν υπόρχει τίποτε το απλοίιστερο από το να αποφύγεις αυτό το γεγανός: γιοτί. φυσικά. ο Λένιν κατοδίκαοε τη φλυαρία για την προλε τοριακή κουλτοίιρα. αλλά, δεν το 6λέπετε. εlταν μόνο τη φλυορlα που καταδίκοσε. >(αι εμείς δεν φλυαρούμε. αλλά σοβαρά ριχνόμαστε στη δουλιό χι ακάμη στεκόμαστε με τα χέριο στη μέση... Το μόνο που ξεχνούν είναι άτι η αξεία KOΤOδiι<η του Λένιν οκόπευε ακριβώς εκει νους που τώρο αvoφέρονταl ri ουτόν. 'Αδεoa euoteeoa. εποναλαμβάνω. υπόρχε ι άφθονη: αναφέρονται στον Λένιν κοι κάνουν το αντίθετο. Οι σύντραφοι παυ έχαυν μιλήσει εδώ κάτω από το σήμα της πραλετοριακής κουλτούρος. προσεγγίζουν τις διάφορες ιδέες ανάλογα με τη στάση των ουγγραφέων ουτών των ιδεών απέναντι στην ομάδα τους:.προλ&τκουλτ. Το έλεγξα αυτό και το βρήκα αληθινό σ' ότι οφαρά τη δική μου μoiρα. το Βι6λΙο μου για τη λογοτεχνlo, που έφeρε τόση O\fOσTcjyωoη ανάμεσα οε ορισμένους συντρόφους, εμφονίστηκε ορχικά. ό πως μεριιι.οl από σος μπορει να θυμούνται. με τη μορφή άρθρων στην.πρόιιδο. Έγραψα αυτό το βιβλlο σε μια περlοδο δύο χρόνων. στη διάρκεια δύο καλοκοιρινών διακοπών. Αυτό ΤΟ γεγονός. όπως Βλέπαυμε οι')μερο, έχει μεγάλη σημασlo σε σχέση με το ερώτημα που μας ενδιαφέρει Όταν εμφονιοτηκε, με τη μορφή όρθρων στην εφημερίδα. το πρώτο μέρος ΤΟυ θlβλιου. που καταπιανόταν με την _Μη_ Οχτω6ριανή.. λογοτεχνία, με τους.συνοδοιπόρους_. μ' αυτού<; που.τρογουδούν τον μουζ'κο., κοι έκθι:τι: τους περιορισμού<; l\οι τις αντιφάσεις της ιδεολαγικο - καλλιτι:χνικής θέσης των _συνοδοιπόρων_, οι σύντροφοι της _ Να Π6οτου. με εnιυφήμισαν με ι:νθουoloσμό

30 -όπου και αν καlταζες έ6ρloκες οποσπάσματα από τα όρθρο μου για το..,ς «σ..,νοδοιπόρους«. Σ' ένο στάδιο μα.., lχε δημια..,ργήσtι κατό θλιψη, (Γέλιο). Η ΙKτlμrιoή μο.., '110 τα"'ς.0υlloδomόρο..,ς, το ξανaλtω, θεωρήθηιιε σαν ouoιaστιkό άψογη. Αιιόμα ΚΟ\ ο Βορντ[ν δεν Ιφι:ρe καμιά αvτ1.ρρηση σ' αυτό_ Ι8αρντ[ν:.Ούτε κο. τώρα txii> κομιά σytlp ΡΓ10η. ι. Αυτό ακριβώς είναι πσ.., λέω. Τότε γκ]τ! τώρα συζητός πλόγια και μι υηαινιγμούς ενάντιά μου oxεt! ά με ταυς.αυναδoιnόρoυς ; Τι γίνεται ιδώ; Απόπρώτη ματιά, ουτό ε[ναι τελεl<.ι>ς ακατανόητα, Αλλό η λύοη εlναl απλή: τα έγκλημό μαυ δι;ν ειναι ότι καθόρ<οα λάθος την κσινωνlκιί φύση των «αυναδοιπόρων. ή την καλλιτεχνική ταυς σπαυδαιότητα-όχl, ο σύντροφος Βορντίν ακόμα κα, τώρα, όπως ακαύσομε.διν tχει αvτ/pρηoη. ο' αυτό- το έγκλημά μου ειναl ότο 6ev uπaι<λήθηκα στα μανιφtστα της "Οllηάμπρ. ή της "KoUΖνlτoςι., ότι δεν αι/{!;γνώριαa α..,τές ης ομάδες σαν ταυς μσνσπwλιokαύς εkrφooώηouς των Kαλλlτιxνuιών ενδloφερόντων του nρoλcταριό1αυ -iji: δ..,ό λόγια. όη δεν τούtlσα τα παλιτιστuιά - ισταρικά ενδιοφέροντα ΚΟι καθήκαντο της τό ης. με τις προθtσεις, το σχέδια και τις αξιώσεις αρlομένων λογοτεχνικών ομάδων. Σ' α..,1ό ειτον που έκανο λόθος, Και όταν α..,τό έγιν κοθαρό, τότε ακούστηκε το α..,ρλιαχτό, οπροσδόκητα λόγω της οργοπορίας τα..,: Ο Τρότσκι είναι 010 Μcυρό των μικροαση;ν.συνοδοιηόρων [ Εψοl untp των _συνοδοιπόρων_ ή ενάντιό ΤOuς; Με nolό tvvoιo ειμal ενάν:ιά τouς; ΤΟ ξtρετε ουτά πριν οπά ΟΟό περίπου χρόνια, από τα όρθρο μου γι('! τους.συνοδοιπόρους_. Αλλά τότε ouμφωνήοο.τε, εγκωμοάοοτε, παροθέσατε αποσπόαμοτα, δ6σaτε την έγκρισή σας. Και ότον, ένα χρόνο οργότερα, απoδεlχτηkε όη η ΡΙIIKή μου στο... ς _συν_ οδοιπόρους. δεν είταν καθόλο... απλά μια προσέγγιση στην εξύμνηση της μιας ή της άλλης εραoιτεxνuιής λογοτεχνικής ομόδας. τότε οι σιιγγραφεlς και οι ιmoστηριxτές αυτής της ομάδας ιί μάλλον α... τών των ομόδων, άρχισαν Ι/{!; φέρνο... ν j.lnρocnιiι φιλοσοφικά επιχειρήματα ενάντιο στην... ποτοθέμενη λαθεμινη στάση μα.., σrouς -ouνοδοιnόρouς. λ, μόοτορε<; της στρατηγlκήςl Το παράπτωμά μoιt atv ειταν όη αξιαλόyησa λαθεμένα τον Πlλνιόκ ή τον ΜαγlQΚόφσ>ιι -η αμάδα.να Π6crrou_ δεν πρόσθεσι: ιίποτα ο ' αυτό που ειχα πει, αλλά απλό τα πavtλo6t σε μια tflxuδoioiityη μορφή -το παράmωμά μο... ειταν ότι ){fύnηoa το δικό το... ς λογατεχνlκό ερyaστόolαl Σε oλό ληρη την Eutξαmη κριτική τους δεν... ηόρχεl Ιχνος ταξικής προοέγγισης. "... τό που βρ!ακο... με ε[ναl η σrόση μιας λoγoτεxνuιής ομόδας δεοj.lεuμινης στον ovtoγwvcojjιiι με όλλt.ς, 1<01 Ο"'Τό εlναl όλο.

31 Ανάφερα αυταυς που _τραγουδούν το μoυζ{ko και οκούσομε εδώ ότι ειδικά η ομάδο Nα Πόσταυ» επιδοκlμασε αυτό το κεφόλαιο, αιν εlναι αρκετά να Eπιδo lμόζεις, πρέπει να καταλα6αlνεις. noiq εlναι το σημείο εδώ σχεηκά με τους συνοδοιπόρους που _τρογουδούν το μoυζι o : Eivol ότι αυτό είναι ένα φαινόμενο που δεν ε[νσισuμπtωματικό, δεν ειναι μικρής ι.moιιδαιότητας και δεν είναι εφημερο. Στηχ(ίJρo. μας, παρακαλώ μην το ξεχνάτε, ί:χουμε τη διχτατορk> του προλεταριάτου, σε μιο χώρα που κατοικείται κυριι.ις από αγρότες. Οι διανοούμενοι ειναι τοποθετημένοι ονάμεσα στις δύο ουτές τάξεις, ανάμεσα σε δυό μυλόπετρες, συντρl60νται λίγο λίγο KOI 6γαlνουν ξανά και δεν ",noρouv να συντριβούν τελεlως. δηλαδl') θα ποραμεινουν σαν _διαναούμενοι_ για πολύ καιρό ακόμα, μέχρι την πλl')ρη ανάmυξη του σοοιαλισμού και μια πσλύ oηuavnki') άνοδο στο πολιτιστικό επlπεδο όλου τοll πληθυσμού της χώρας. Οι διανοούμενοι εξυπηρετουν το κράτος των εργατών ΚΟΙ των αγροτών και υποτάσσονται στο προλεταριάτο, ι.ις ένα μέρος από φό60 KOI ι.ις ένα μέρος από πεποlθηση. Ταλαντεύονται και θα ΣUνεXίOOυν νο ταλαντεύονται ανάλαγα με την πορεία των γεγονότων, κοi θα αναζητούν ιδεολογικη υποοη'lριξη για τις ταλαντείιο&ις τους στην αγροτιά -ουτl') είναι η πηγl') της α06ιετικι')ς λογοτι:.χνίας, αυτών που _τραγοιιδούν τον μoυζlkoo. Ποιές είνοι οι nρoomiκto:; αιιτής της σχολής: ΕΙναι θαα",ά εχθρική σε μας: Ο δρόμος της οδηγει σε μος ή μακριά από μσς: Και αυτό ι:.ξαρτάτοι από τη γενική noρεια των γεγονάτων. Το KDGfiKOV τοll προλι:.ταριότου συνlστoται σrη διατηρηση μιας ολόπλευρης ηγεμονίας πόνιοι οτην αγροτιά και να την oδηyfioel στο σooιαiιlouq. Αν επρόκειτο νο υποστούμε μια υποχώρηση (Ι' οllτό το δρόμο, δηλαδ" αν επρόκειτο να γινει ένα σπάαιμο ανάμεσα στο προλεταριάτο και την ayρotlq, τότε οι διανοίομενοι που _τραγοιιδούν τον μοuζb<ο_, fi πιό σωστά, 10 99% όλων των διανοούμενων θα στρεφόταν ενάντια στο προλεταριάτο. Αλλό αυτ" η πιθονότητα δεν ειναl καθόλου αναπόφειιχτη. AvτΙθετα OIlOIιOueOUIIE μιο πορείο που έχει σκοπά να φέρει την αγροτιό, κάτιοι απά την ηγεαίο τοιι προλεταριάτου, στο αοαιαλισμά. Αυτός είναι ένας πoλu μακρίος δρόμος. Στην παρεία αυτοι) ταυ προτσές και το προλεταριάτο και η αγροτιά θα φέρουν μπροστά τοιις δικούς τους διανοούμενους. Δεν εινα\ ανόγκη να lιποθέσουμε ότι οι αναδιιόμενοl οπά το προλεταριάτο διανοούμενοι θα είναι 100% προλετάριοι διoνoύμενo ΤΟ γεγονός και μάνο ότι το προλεταριάτο ειναι αναγκασμένο να προωθήσει από τις γραμμές τοll ένα ειδικό στρώμα _πολιτιστ",ών εργοτώνο σημαίνει αναπόφειιχτα μια nι:ρισσότεpo fi λιγότερο σημαντική πολlτιοτ"," αποσύνδεση ανάμεσα στο υπόλοιπο

32 της τάξης oav άλα και ταυς προλeτάριοuς ποι; προάγοvτοι οπ' DUtήv. Αuτά,οχι:.ε, οκόμο rιερiooάτερo στην ntplmωoij των ογροlων δloνοοuμtνων. Ο δρόμος των ογροη"" nρoς ιο OOOιαλΚlμό δεν elvol oθόλοο; ο ίδιος με το δρόμο τοο; rιρoλετoριότoυ. Κοι όσο ο. δloνοούμενοι οκόμα κο. ο' ΟΡΧHJOθ,ετικσΙ δlovooύμενοl. είναι Oνlιlανσl νο ΣUνxω νεύοουν τσ δρόμο τους με το6ρ6μο lης προλεταριακής ΤφWtOllOpIσc; τ600 και rιρoσπoθoύν νο θρουν μια ιιολιηκή, lδεολογ,κή αι κολλιιεχν,κή υποστήριξη γιο τον εουτό τους στον ογρότη, elte rιραγματική. Ε(τε φοvιοοτιιιή. Αυτό φαινετοι o όμo περισσότερο στη oφolρo του μυθ,στορ1'1μοτος όπου ΙχουμΕ 1'10 παλιό λοlκ1'1 παρόδοση. Αυτό ειναι υπιρ ή ενόντιό μος: Επονολομθ6νω' η οπόντηοη εεαρτότοι ολοκληρωτlμό οπό όλη τη μελλoνη 1'1l1Oρεία ονάπτuξης. Αν τραβήξουμε τον αγρότη, ρυμουλκούμενο οπό το προλετοριότο στο οοσιαλιομό -110' πlσtεύoυμε με oυτoπcπoϊθηση πως θα τόν φ06fιξoι.ιμε- τότε το δημιουρυιμό ΙρΥΟ ουτών που.τραγουδούν 10 μovζlιlo- Bαavamu XBel μιοα από πολύπλοκα κο. ελικοειδ1'1 μονοπάτιο στη οοσlαλlσtιιιι1'1 ΤΙχνη τσυ μέλλοντος. ""11'1 η noλυπλo όlητα των rιρo6λημάιων για τα oπolσ μιλάμε και. ταυτόχρονα, η πρoγματι ότητα α, ο συγκεκρlμινος τους χοροχτι"lρος. είνσl ολοκληρωτικό πιρο οπό την κατανόηση της ομόδος _Να ΠΟΟτου_, και όχι μόνο αυτων. Αυτό ε(νοl το θεμελιώδες λάθος τους. ΤΟ να μιλός yjo τους.ουνοδοιπόρους_. πιρο και ξιχωρa από την κο,νων",ή ουτή eόoij κοι πρoomik1'1. ε(ναι απλό 00 νο oυνός τη γλώσσα οου. Εmτρtψτε μου. ούντροφοl. να πω κοι λίγα nαρoπόνω για την τακllκή του ουντροφου ΒορντΙν στο πεδlο της λογοτεχνίας. οι: οχιοη με το τελευταlo του όρθρο οτο _Να Πόστου. Μό τη οκοπιά μου, δεν πρόκειται γιο τοκτική. αλλά γ,α ollμlσl Ένας Εκπληκτικός υπεροmικός τόνος. κοι μια 9ανόοιμο μικρ1'1 γνώση ή κοτονόηση, Κομιά κοτανόηση της Ηχνης!ΚΙν ΤΙχνη. δηλοδή οον Ινο ιδloίτερο. ειδικά πεδlο της Ι') E τός από τη 000"'1'1 lαξ.. ή C1λλr,l.OOXtHQIj ίxoυμ τόιρα οι: (ιuνδιοη 111 την αύξηση '11<: μnouρ(cιιιaζiιις στη 0Οοη 'ης ΝΕΡ. την cnι:ιvcu.c)vlo'1. δolltoou nι:ιλ... "ώ.οοτρωμινων δρόμων της aσ1ιιιι'\ς ι6coλ",l,io<: που... "'ό υnpxι ζ,e, ΟΟν.ClλλιτεXΝuιΙΙ δημιouρyiα. Επον μ' ΩΥ,ΙΙ Ωlφlδ<iις τφ ιννοιι;ι rtoi,i &vpoφo OtO διδλlo μου (ι, πaρδλλ Μc μια ciιo<σumii 0«1' μακρorφόθcoμη ngλ"ιιιιι OtOV ιoμtα της Hxντιc: )ψcιoζόμooτι μια ΩnoφooΙΙ;ΙΤ,KΙΙ ΚΩ' ouoπjpt'l. CΙΛΛΌ.".. 0"'0. ΚCΙΘίIλOU μιιιρorφιπιι. λoyokpιolι;ι.. Au,o. OημaΙν., ότ πιρο οπό την διι;ιρι<ιι,δεολογική!ιόλη Υια.πιρΡοΙΙ π(l.", στο oιaλiι,ιpo δηll,αυρυ",ό OtOΙXtkI της ιι,κροι:ιστ,,,ής αυροτικι'\ς διονόησης. τ",. eiqvoouile..,.. nou _ΤΡοΥouδό.ι το 1,0u(IKo. ΧΡε'Ωζ(lιιοOt 1111Ι ΟΥστηρΙΙ noλιτικιι πόλη ινανtlll ο' όλcς τις απόn., ρις απόl!ιpovς των naλnoρ&il"'ιi>ν (,,"(oι.,;"n;',.)"o φιρουν τη νtα oα8lf. ".ιι H νη 0.6"" από,ην <JσrΙ.ΙΙ <π,ρροιι

33 ανθρώπινης δημιoυργι όtητας, καμιό, μαρξloτική ατανόηoη των O\JVθηκών και των δρόμων ονόmυξης της Τέχνης. Αντ,θετα. μια Cυτιλής ταχυδιιχτυλουργ;α απoonαoμότι.ιιν από το δημοοιεύμοτο 1ων Λευκοφρουρών του εξωτερ",ού. που. βatnctt, έχουν T1Oινιtoι:ι το σύντροφο 6oρόνo 1 γιο 1ην έκδοοη tw\l Ιργων του Πιλνιάι<., ή θα tnριnc 'fq τον έχουν noινιtoe ή να έχουν ΠΕΙ όη ενόντιο στον Bopv,iv α Iowς. υπέρ του ΒορόνΟ"Ι' κτλ. Ηλ ' αυτό το ΠΙΙΕύμα τlιιlν.nιp.ataoi(ιkωv μoρτυρlώv. έρχεται 'IQ καλύψει την έλλειψη γνώσης κοι,,010ν6- ησης. ΤΟ τελευτα,ο όρθρο του σύντροφου Βα.ρντίν ι:ίνα.ι κτιομένο οτην ιδέα. ότι μια λευκοφρουρι" κη Εφημερίδα. υπσστήριξε τον Βορόνοκι ενό,vτια στου Βαρντίν. γρόφaντoς όη όλη η δlα.φι.ιινια αναγόταν στο όtl ο Βορόνσκι nλησlaζε την λογοτεχνια. α.πό τη λογοτεχνική οκοπιό. 0 σι.ίνrρoφoς BopόoHl. με την πολιτι"ή του ουμπεριφορό, λέει ο Βο.ρντΙν. πή με την οξίο του αυτό το φιλι των Λευ"OφρouρΏV. Αλλό ουτό ε,ναι ένας υnaιυιvj.ιός. και όχ. μια ανάλυση του ζητήμοτοςι Αν Ο ΒαρντΙν διοφωνει με την nρoπo.ίδειo, ενώ ο Βορόνοκι βριοκcl ο' ουτό ΤΟ ζή.ημα τον εουτό του στην ίδιο l1λευρό μ ' έναν Λευκοφρουρό noυ γνwριζtl a.pι(lμητ",ή, η noλιτική φήμη του Βορόνοκι δεν έχει νο φοβηθει τιποτε οπ' οιιτό. Νσ,. η Ηχνη πρέπει να. πρoσεyylζtται σαν Τέχνη. η λογοτεχνια σον λογοτεχνlα, δηλαδή οα.ν ένα α.ρκετό ειδ",ό πεδίο της ανθρώπινης προοπόθειας. ΒΕ6αια. έχουμε ένο τοξ",ό κριτήριο και στην Τέχνη, ολλό αυτό το ταξικό lφlτήρ.ο πρέπει να διαθλάται καλλιτεχνικά, δηλαδή οε ΣUμ"",νIα. μι: τις αρκετό ιδιοlτερες ιδιoρρυθμ!eς ουτού του πεδιου δημιουργικότητας 0"1'0 οπαlo Εφαρμόζαυμε τα κρ"ήριά μας. Η μnoυρζουοζιο το Υνωρ!ζι;. ουτά πολύ καλό, l1ληoιόζtι ΚΙ ουτή την Τέχνη οπό την τοξική της άποψη, ξtρει πώς να nαlρνει από την Τέχνη οιιτό που χρειάζεται, αλλό μόνο εrιειδή προσεγγlζεl την Τέχνη οον Τέχνη. Σε τι να. οπορρήοουμε αν ένα.ς καλλιτεχνικό μορφωμένος αστός έχε. μιο οναιδή στάοη απέναντι στον ΒορντΙν που l1ληοιό.ζει την Τέχνη οπό την όποψη της noλιτικής.πcριστα.οlοκιί,ιν IJaptUPIWv., και όχι με ένο το.ξ",ό καλλιτεχνικό κριτήριο; Κο.. αν υπ<.ιρχε. κόtl l'ιου με κό,νει να οlοθόνομοl VΤρσττι'). δεν εινοl ότι ο ' ουτή τη διαμάχη μπορει τυπικό νο 6ρι:Qώ 0"1'0 ίδ ιο πλοίο με κάπο.ον ΛtυKOφρoυρό που κατολο, βαίνει την Τέχνη, :ιλλάότ μπροοτό στα μότια αυτού του ΛtυKOφρσυρού ε(μσι υποχρεωμένος νο εξηγήσω 10 πρώτο γρόμματα του αλφό6η του της Τέχνης ο' ΙVO δημοοιολόυο του Κόμματος που γρόφc. όρθρο για την Τtχνη. Τι εξεφτελιaμός του Μορξιομού ε!να. aura: οντ! νσ γίνεται μια μαρξιστική σνάλυση 10U ζητήμοτο.ς, βριοκει σνt,ς μια πο.ρόθεση οπό το P.λ. ι') το.ntitv., κσl γίιρι.ιι ο.π' αυτήν Ο"Ι'οιβιόζονται 6ριοιtς και υπαινιγμοιi

34 Δεν μπορεl νο προσευυlσεl κανείς την Τέχνη όπως το κόνει στην πσλιιική, όχι επειδή η κολλιτεχνική δημιουργίο είναι. μιο θρησκευτική lελετoυργl0 ή κότι μυστικιστικό, όπως κόποιο<; εδώ είπε ειρωνικό, αλλό γιατί έχει τους δικούς της νόμοljς ονόmυξης. KOI πόνω οπ' όλα, γιατί στην κολλιτεχνική δημιοιιργία nail,ouv ένον τερόστισ ρόλσ τα ιιπσσυνείδητο πρστσές. -πιό ΟΡγό. πιό οκνηρό KOI λιγότερο υποτοσ οόμεναστη διtίιθιινση κοi την καθοδήγηση ακρι6ώςγιοτί είνοι υποσιινειδηια. 'Εχει ειπωθεί εδώ ότι τα Kεlμενα αιιτό τοιι ΠiλνιόK. που είναι πιό κοντό στον κομμουνισμό. είνοl πιό αδύναμο απ' αυτά ΠOlJ είναι ΠO ΙIlKό πιό μοκριά οπό μας. Ποιό είναι η εξήγηοη; Μο είνοl. ΒέΒαιο. ότι στο ορθολογιοτικό επίπεδο. ο Πιλνιόκ έχει ξεπεράοεl τον εοιιτό lolj σον καλλιτέχνης. ΤΟ νο περιστραφεl συνειδητό πάνω στο δικό του άξονο. έστω ΚΟΙ μόνο ίγες μοίρες. είνοι ένο πολύ δύοκολο κοθήκον γιο έναν καλλιτέχνη. που οιιχνά ουνδέεταl με μιο 6αθlά. μερικές φορές IJolpaio κριση. Και αυτό που μελετόμε δεν ειναl μια στομlκή ή ομαδική αλλογή στην καλλιτεχν ική προοπάθε lα. αλλό μια τέτlα αλλογή οε τοξική κοινωνική 1< lμαkα. Αυτό είναι ένο οργό και πo ιί ΠOλιJπλOKO προτοές. 'Οταν μιλάμε για πρo εταριokή λογοτεχνία όχι με την έννοιο lδιοίτερων, λίγο ή πολύ πετυχημένων στlχων ή διηγημάτων. αλλά με την aauyκpitq 6αρύτερη έννοια με την οποία μιλόμε για την αστική λο γ οτεχνία. δεν έχουμε το δlκο ί ωμο νο εx νάμε. ο (ιτ ε γιο μια ο τ ιγμή, την εξαιρετική πολιτιστική καθυστέρηση της οιιντριπτικής πλειοψηφίας του προλετοριότου. Η Ηχνη δημιουργείτοιστη 6άση μιας συνεχούς. καθημερινής. πολι τιστlκής lδεολογlκής αλληλοοuσχέτισηςονάμεσa σε μια τάξη και τους Ko.λλrτtχνες τη<.'. Ανάμεσα στην aριστokρατία ή τη μπουρζουαζlα κοi τους καλλιτέχνες τους δεν υπήρχε κονένα ρήγμο στην καθημερινή ζωή. Οι καλλιτέχνες ζο(ισαν. KOI ακόμα ζουν. ο' ένα οστικό περl6όλλον. ανοπνέοντας τον οέρα των αστικών σαλονιών. δέχτηκαν ΚΟΙ δέχοντοl υπoδεpμιι<.tς εμπνεύσεις οπό την τάξη τους. Αυτό τρέφει το υποσυ νειδητο προτσές της δημιουργικότητός τους. Προσφέρει το προλεταριάτο D1'1IJtpa ένα τέτιο πολιτιστικό - ιδεολογικό περιβάλλον. στο οποι0 ο νέος καλλιτέχνης μπορεί να πετυχαίνει. χι.ιιρίς νο 10 αφήνει στην κοθημερινή του ιίπαρξη, όλη την έμπνευση που χρεlάζετοl ενώ την ίδια στιγμή, νο είναι κ(ιριος των δ,αδ,κοσ,ών της Τέχνης του; Όχι. οι εργοζόμενες μάζες. πολιτιστικά, είναι υπερ60λικά κοθυστερημένες. Ο oνaλφa6ητιoμόι; ή το χαμηλό επίπεδο μόρφωσης της πλειοψηφίας των εργοζομένων αποτελοιίν από μάνα τους. ένο πολ(ι μεγάλο εμπόδιο γι' αl>τά. Και πάνω απ' όλα. το προλεταριάτο, στο Βαθμά που

35 παραμtνει πραλεταρ,άτο, εινα, αναγ ασμι:να να ξοδεύει τις αλύτε' ρες δυνάμεις του στην πολιτική πάλη, στην ανοικοδόμηση της oι oνoμιας, και στην ικονοποιηση στοιχειωδιίιν πoλιτιστι ών αναγ ών, παλείιovτoς ενάντια στον οναλφαβητιομό. την ψειρα, τη αύφιλη κλπ. BteαIα, οι πολιτικές μέθοδες αι οι επαναστατικtς συνηθειες του προλεταριάτου μπορούν επίσης να χαραχτηριστσύν οαν η κουλτοίφα ΤΟυ. Αλλά, αυτό. troi κι αλλιώς, ειναι ένα είδος κουλτσύρας που είναι προοριομtνη να πεθάνει. καθώς μια νέα, πραγματι η oυλτoίιρα θα αναπτύσσεται. ΚΟΙ αυτη η νέο συλτoύρα θα ειναι τόσο πιό πολύ κουλτούρα. όσο πιό πολίι το προλεταριάτο θα txtl πόψει να ε[ναι προλεταριάτο, δηλαδη, στο βαθμό της επιτυχιας και της ολοκληρωσης της ανάπτυξης της σοαιαλιστικης κοινωνιας. Ο Μαγιακόφσκι έγραψε tvo Πολύ δυνοτό αμμάτι, -Οι Δι:κοτρεΜ:; Απόστολοι», πσυ η εnανoστoη ότητά ταυ είτων ακόμο μόλλον νεφελώδης KOI οσχημάτιστη. Και όταν αυτός ο ίδιας ο MOγιαKόφaKΙ αποφάσισε να κάνει μια στροφη προς την προλι;ταριακη γραμμη KOI tγραψε το _Εκοτόν ΠενηWΤα ΕκοτομμύρlO_, tnaee μιο τρομακτικη ορθολογιστική καταστραφη. Αυτό σημαίνει ότι στη λογικη του είχε υπερβεί την πραγματικη του δημιουργική κατάσταση. Σταν Πιλνιάκ, όπως ηδη έχουμε πει, μπορει να διαπlστωθει μια πορόμοιο ασυμφωνία ανάμεσα στη συνειδητη του προσπάθεια και το ασuνείδητα προτσές της δημιουργιος. Σ' αυτά nptnei να προσθέοουμε μόνο το εξής: και το αρχιπραλεταρια ά tpyo από μάνα ταυς, δεν παρέχουν στον συγγραφtα, μtσα στις σημερινές ουνθήκες. καμ ι ά εγγύηση ότι η δημιουργικότητά ταυ θα αποδειχθεί oργανι ά συνδεδεμένη με την τάξη. Ούτε οι ομαδοποιησεις των προλετάριων συγγραφέων μπορούν να δόσουν ουτη την εγγύηση, ακριβώς επειδή ο συγγραφέας, για νο αφιερώσει τον εαυτό του στην καλλιτεχνική εργαοία. ε[ναι αναγκαομένος, στις σημερινές ουνθήκες, να ξεχωρίζει τον εαυτό του από το περιβόλλον της [διος της τάξης του, και να avanvtel μια ατμόσφαιρα που. στο κάτωκάτω, ειναι η Ιδια μ' αυτην πσυ ανοπνέουν οι _συνοδοιπόρο,. ΕΙνοι οκριβώς ένος φιλολογικός κύι<λος ονάμεσα οε άλλσυς φιλολογικούς κύκλους. Κοι oσoναφaρά για τις μελλοντικές προοmικtς, όπως αποκαλούνται, ηθελα νο πω κάτι, αλλά ο χρόνος μου έχει ήδη ξεπεραστει (Φωνtς:,'Έλσ auvtxiae_!). Δόοε μσς, τουλάχιστον κάποισ ιδέα του δρόμου μπροστά_, μου ζητάνε οι σύντραφοι. Τι σημαινει αυτό: Οι oύντραφaι της _Νο Πόστου_ κοι οι συμμαχικές τους ομάδις οδηγούνται προς μια πραλεταριοκη λογοτιχνια, που δημιουργειται οπό τη ",teoδo τοll κύκλου, σ' ένα εργooτήρ σα να λtμι:. Αυτό το δρόμο μπροστά ι:γώ τον οπορρίmω απόλυτο. Επαναλαμβάνω κοι πόλ ότι διν είναι δυνατόν να

36 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟΝ ΛΕΟΝ ΤΡΟΤΣΚΙ του Αντρ έ Μπρετόν ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Κ. ΜΑΤΣΑ Γ. ΣΑΡΑΝΤΟΓΛΟΥ Το όρθρο αυτό, που αναδημοσιεύεται από την ΕΜΕ Νο 39, ειναl η ομιλία του Αντρέ Μπρετόν, που μόλις είχε επιστρέψει από τα Μεξικό, στη συγκέντρωση που είχε οργανώσει τα Εργατικό Διεθνιστικό Κόμμα στο Πaρίαl, το 1938, για την Επέτειο της Οχτωβριανής Επανόστασης.

37 ειnωθεl: ότον οllούγετοι ο ήχος των όπλων, ο, Μούσες οωπα(ναυν, Μιο ονόπουλο ειτον oνoγ olo γιο νο ξονοζωv-τονtψει η λογοτεχνιο, Κοι άρχιοε νο ξανoζωv-τανεύει στη χώρα μας τον ίδιο ιιοιρό που όρχ,σε η NEn. Σιο ξανoζωv-τόνεμό της, τtήρ oμtoως τη χροιά των _ουνοδοιπόρων_, Εlνο, αδύνοτον να μην υnoλογίοουμε ούμφωνα με lα γιγt)νότα. Οι πιό lιταμtνες στιγμές, δηλαδή οι στιγμές που η επονοστατική μας πoxfι 6ρ10"ει την υψηλάτερή της έ φρoση. δεν Είναι ευνοί>ι.ές γιο koyottxyillfj ιια' γεν,κά γιο αλλιτεxνιkή δημιουργία. Αν αύρ,ο η επα νάστοση ορχlοει στη Γερμονlα ή ο' άλη την Ευρώπη, αυ,ό 6α φιριι μια άμεση άνθηση της πρoλεταρισl\ή λογοτεχνίας: Aσφaλως όχι θα εξ αοθενήοει και βα καταοτρέψει, δε θα επεχτεlνει, την KQMITtxylllfJ δημιουργιο, γ,ατl6ο πpέιu:ιπόλι να κινη,οποιήοουμε ιιαι να οπλlσουμε τον κοθένο ιιαι όλους. Και μιοα στην κλαγγή των όπλων. οι Μούσες είναι άφωνες. (ΚραυγΙς:.ο ΝΤΕμι(Ν δεν ιίτον άφωνος. ). Ναι, ουνέχεια χρηοψοiloιιιiι τον Ντεμιάν, ολλά δεν lιάνει. Ξεκινάτε rιρακηρuoooντος μια νέο περlqδo προλιτοριομής λογοτεχνlος, δημιουργειτε ιιύκλους, OΙΙλλόγOUς. ομάδες, γι' αυτή τη λογοτεχνία "αl ξανά ιια' ξανά αναφέρεστε Ο"{ον Ντεμιάν. Αλλά ο Ντεμιάν είναι προϊάν της παλιός, προ Οχτωβριονής λογοτεχνίας. Δεν Ιδρυοε ιιομ,ό Ο)(ολή, ΜΟΙ ούτε θο ιδρύοεl ιιαμιά. Ανατράφηιιε με τον KρlλOφ, τον Γκόγκολ κοι τον Νεκράσοφ. Μ' ουτή την έννοια. εlναι το εnoνοοτοτικό στερνοποlδι της παλιός μος λογοτεχνίος. Το γεγt)νός ιιοι μόνο της ονοφσρό.ς σας σ' ουτόν, εlνοι μιο ονοίρεση της δικής οος θεωρίος. nο.ός είναι ο δρόμος μπροστά: βαοl"ά. εινοι η Oνόmυξη της μόρφωσης, της ΙKπαlδευσης, των ειδιιο:φυ σxokeiwv γιο τους Εργάτες, ο liινημaτoγρ6φoς, η 6αθμιαlα DΠOMOτόστOση της ",αθημeρινι'lς ζωfις, η ττaραπιρo ονάπτυξη του επιπέδ-oιj της κουλτούρας. λυτό ιινοι το βοσικό προτσtς. που διασταυρώνεται με νιες εv-τατikonolήoιις του εμψυλlου πολέμου, σε πσνευρωποί",ή 1\0Ι noγκόσμισ lιλlμοκα. Ι' ουτή τη δάση, η γρομμήτης ιιοθορόλογοτεχνιιιής δημιουργίας θα ειναι μια γρομμή με απότομα ζικ ζο... Η _ΙCoUΖνIYoσ_, η _Οιιτιόμηρ_ κοι ο. άλλες nαρόμoιι:ς ομάδες. δι,ν clνοι με... ομιά tifyoιo ορόσημα Ο"{ο δρόμο της πολιτιστικής τοξικής δημιουργικότητος ταυ προλεταριάτου, σλλό οπλά ιιu:ισόδια eπιnόλοιης φίιοης. Αν οπά ουτές ης ομόδε οναδυθούν μερικοί... σλοι νιοι "αιητις ή συγγραφείς, οuτό δε θα μος δόσιι μια προλετοριακή λογοτεχν[α, αλλά θα εlναι χρfιoψo. Αλλά. ον δοιιψάσετε νο μετοτρtψετε το ΜλΡΡ και το ν ΑΡΡ σε εργοστάσιο προλεταριακής λογοτεχνιος, σιγοuρα βα αποτύχετε, όπως ΙχtTι αποτύχει μέχρι τώρα. Ένα μέλος αuhiιν των ουλλόγων θεωρεl τον toutb του, απότη μιο μεριά, σαν ΙMtφόσωΠOTOυ nρoλεταριάτou στον... όσμο

38 της Τέxvης, κοι, οπό ην άλλη, οαν ΙKΠρόoωno της Τέχνης στον κόομο του προλεταριάτου, Το vo εlοαι IltAoς στο ΥΑΙ.>Ρ ε,voι σον νο έχεις tvov τίτλο. Υπάρχει η οντίρρηση, ότι το ναι>]> δ&ν ε{νοι πορό ένος κομμουνιστικός κίιι<.λος, στον οποίο tνος ν&ορός ΠOιητι'Jς οποχτά την σvcτv"oιo tilπy&uon, ι<.λπ. ΩΡOiα, κοι με το Κόμμα τι γlνεται: Αν εlναι πραγματικός ΠOlητι'Jς ΚΟΙ ένας γνήσιας KoμIlouvlat!'t<:. το Κόμμα α' όλη του τη δουλιό θα ταυ δ60&1 αα(ιγκριτα nεριασότερη tilnvtuon απά το ΜΑΡΡ και το VAPP, Βέβαια, τα Kόlψα πρέ"ει κοi θα δόσει πολύ μεγόλη nρoσoxι'j σε κόθε νεαρό καλλιτεχνικό ταλέvτo l1qυ είνοι ινυγενικό ι'j lδεολαγικά κοντό του. Αλλά το θεμελιωδες καθ!\κον του οε οχεση με τη λογοτεχνlα και την κουλτούρα, εlναl να ανεθάσεl το Ιπίπεδο της μόρφωσης -οπλ!\ μόρφωση, ΤΤOλΙΤΙKι'J μόρφωση, επιστημονlκ!\ μόρφωση-των εργοτικών μαζών, και, ttol, θα ρ!ξεl τα θεμtλια για μια νέα Τέχνη, Ξέρω πως αυτη η npoomlkι'j δεν οας ικανοποιει Φαlνεται ανεπαρκώς Kαίlopισμένη. Γιατί; ΓιΟΤΙ αντιμετωnίζετετηνnoραπέρo ανόmυξη της κουλτούρας μ' έναν υπερβολικά συνηθισμένο και &ξελιχηκό τρόπο: το τωρινό θλαστάριο της προλεταριακής λαγοτεχνlας. νομlζετε, θα μεγαλώσ()υν και θα avamuxθouv, θα yillovτoi αυνέχεlo πιό πλούσια και έται θα δημlovρυηθεl η γνήσια ιφολετοριακή λογοτεχνία, που αργότερο θα αλλάξει σε σασιαλιστlκή λογατεχνια. '0)(1. τα πράγματα δεν θα εξελιχθούν Ιτσl. Μετά την τωρινή ανόπαυλσ, όταν μισ λογοτεχνία, ισχυρό χρωματισμένη από τους _αιινοδοιπόρους_, θα 6ρΙακετσι στη δημισιιρyiα της --όχι από το Κόμμα, όχι από το Κρότος-- θα έρθει μια περlοδος νέων, τρσμερών σπασμών Εμφυλlου πολέμου. Καιθα μας ΤΡοθήξει αναπόφευχτα. ειναι πολύ πιθανό οι επαναστάτες αυτοl παιητές να μας δόοουν πολεμlκο(ις στlχους, σλλό η συνεχότητο της λογοτεχνικής ανόmυξης, τιοραλ' αιιτά, θα διακαπεί απότομο. Όλες ΟΙ δυνόtι-εlς θα συγkεντpωθo ν στην άμεση πόλη. θσ έχαυμε τότε μια δεύ"q:ρη ανάπαυλα; Δεν ξtρω. Αλλά τα απατέλ&σμα αυτfις της νtdς, πολύ μεγαλύτερης ΠΕριόδου EμφUλloυ πoλtμoυ, αν εlvoι νικηφόρος. θα είναι η αλokληρωηkι'j εξαοφάλιση και ατα6εραποίηση της οοσιολl στικής θάσης της οlκσνομlας μας. θο ΤιόροιιμΕ φρέοκlq τεχνική και οργανωτική 6οήθεια. Η ανόmuξιί μας θα προχωριίοεl μπροστά με διαφορετικό ρυθμό. Και ο' αυτι'j τη βάση, μετά Τ"Ο ζικ-ζι;ικ και τα ξεσπά σματα του εμφυλιου πολέμου, μόνο τότε θα αρχίοει μια αληθιν!\ OIKOδόμηση της κουλτούρας, και, κατό ouνέπεια, η δημιoυργlα επlσης μιας νιας λογοτεχνία<;. Αλλό αυτή θα εινο! OOOlOλιστΙKή κουλτούρα, οικοδoμημtνη ολόκληρη στη διαρκή εnl oινωνiα ανόμεσο στον Koλλlttχνη αι τις μάζες που θα έχαιιν ενηλlκιωθεl πολιτιστικά. δεμένοι με δεσμούς αλληλεγγύης. Η σκέψη σας δεν ξεklνά 1 από αυτ6το όραμα oυ μέλλοντας: έχετε το δικό σας όρομα -το όραlια μιος ομάδας έ. λετε το Κόμμα μας. στο όνομα του πρoλ TΩρlότoιι, να ΙΙΙΟθΕτήοε; ε η lσ μα το μικρό σας καλλιτιχν",ό εργαστήρι. Έχοντας φυτέψιι ένο ψqooλι σε μια γλόστρα, νoμlζtli ότι elστε IKOIlOI να IlεyoAώoete το δέ vτ: ρα της προλεταριοκιίς λογοτεχvιας. Δεν είνqι αυτός ο,ρόπος Κονενα δένφο δεν μιτορε[ να φυτοωοιl οπό ένα φασόλι..

39 Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ 16 IΟΥΝΗ 1933 Μια Απάντηση στους Αμερικάνους Συντρόφους Μάρτιν Γκλl, Χάρι Ρος και Μ. Μόρις ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Θ. ΘΩΜΑΔΑΚΗΣ ΑΥαπητοΙ σύντροφοι. ΤΟ γρόμμα σoς!lόζcι πολύ σημονn",ά ΠΡ06λf\ματo, nou. όμως, δι.ν ι:π,διxovτoι, ατά τη γνώμη μου. μκl γενική Ol κατηγορηματική λύση, aτάλληλη για όλες ης περιmώσιις. Σαν ορυ6νωοη. txouiie σαν αφc:τηρicι όχι μόνο καθορισμένες noλιτi'!lt" ιδέες, αλλά ΚΟ, ορισμένες φιλοσοφιιιtς!\οι επιστημονικές μέθoδtς. βασιζόμαστε στο διαλεχτικό υλισμό, οπόταν οποίο 6ΥοΙναυν συμπερόοματο όχι μόνο σχετικό με την πολιτική "'ο, την επιστήμη, ολλό κο, σχι.τικό, με την τtxνη. Όμως. υπόρχι.ι τερόσnο δloφορό στη οτόση μος ontvavn ο' αυτό τα συμπεράσματα, Από την lδlo τη φύση ουτης της δραστηριότητος. διν μnoρούμι: να ασκήσουμε, σε παρόμοιο , ουοτηρό έλεγχο πάνω στην Τέχνη, όπως "άνουμε στην noλ,τ,κιί. Το Ι<όμμο ειναι υποχρεωμινο να εππριπεl μια πολύ Ματ!ό tλ.tυθερiα στο πεδlα της Τιχνης, εξο.λ.ι:lφοντι;ις ανελtητα μόνο αυτό οου ιιατευθύνεταl ενάvτια στα επανασ"tατulά ael,l ovτa του nρoλεταρ,ά'tαυ. Από την όλλη, το Κόμμα δευ μπορεl Υα αναλά6εl μια όμεση ευθύνη για τις δια ηρύξι:κ: των διισφόρων μελώυ του στο πεδlα της ΤΙxνης, α όμα κοι όταν τοι.ος διαθtτεl τα eι'ιμο του. Η τfιρηση αιιτών των δύο αyόνων -η δlqφύλα η της oyay alac:; ελευθεριaς για την ατoμl I,I δημloυργlα, αl η μη απόδοση στο Κόμμα της ευθύνης για όλovς τους δρόμους που Q oλouoel η Τέχνη- CIYQI,διοΙτερα υnoxρεωτ",fι σe κι:iνες τος περljπωoεις όnoυ δεν ιψόκι:,τα, για θεωρητulούς στο mδlo της τtxνης, αλλό. για τους!δ,ους τους αλλιτtxνες: ζωγράφους, ανθρώnoυς των γρομμότων, κλπ.

40 EnlΓIλtov, 10 Κόμμο πρέrτtι vo μ1ίορι:ι vo δια,φίνι:ι καθορά το οημι:lο noi,l η γcνiκel,lση στο πεδίο της τtχνης περνάl:ι όμεοσ στο ntδlο της πολιτικής, Χωρίς VO κάνι:. ι:διiι καμιά παραχώρηση οε ορχές, το Κόμμα nρέιu:ι, woτόσo. να περιoρiζt:ται στην ρlιπwση των καμιτι:χνων στην διόρθωση. σταθφή ολλά μι: τοκτ. οποιωνδήποτε λαθεμέvων πολπικών συμπερασμάτων ΠQI,I Syalνouv από τις καλλιτεχνικές touo; σπόψεις. Ο Μαρξ Ικφρααε αυτή την ιδέα σ ένα αoύelo για τον ΦρόιλιγKραvτ: _σι ποlητές ε/ναι παράξευα ψdρια., (Οίι! DΙChιer sind sonderba", Kauze). Ο Λένιν ι:φάρμοζε άλλσ κριτήρια γισ τον θεωρητικό ιιαι ι:πογγελματlα πολιτικό, MπOγKVΤάνOφ, κσl άλλο γιο τον καλλιτέχνη Γκόρκι, πορά το γεγανός ότι για μια ορισμtνη ρloδo, ο ΜΠΟΥιιντόνοφ και ο Γκόρκι ουνδέονταν στενά στην πολιτική. Ο Λtνιν ξεκινοίιαε απά την άποψη ότι με την καλλιτεχνική του όραστηριότητα και τη δημοφιλιο του. α Γκόρκι μrτoρoiιo,ι: να rφoσφέρει στην ιιπόθεση της επανάστασης πλεoνεχτι't ματα που ξentpνoίιoαv πολύ τη ζημιό που tkovav ο, λoseioitvco; δloκηρύξι:ις και πρόξιις του, τις oπolες, ι:tujίλtcν, το Κόμμα μπορούσι: πάντα να διορθωνει με ταια έγκαιρα. Απ' οιιτήτην όποψη. η φιλοσαφlκήδροατηριότητα, θρισκετοι, μιταξίι Τέχνης και πολιτικής. πιο κοντά οτην πολιτική noρό στην Ttχνη, Στη φιλoσoφlα, το Ιδια το Κόμμα κortxci μια ξtxωριoτική μαχητική etoη, πράγμα ποιι δεν οιιμβοίνει -τοιιλόχιοτον στον ίδιο 6αθμό- στο πtδιo της Ttχνης. ΟΙ αντιρρήσεις όη μι: τη _δoγμαtlκoπolηση. και την _κα_ νoνικoπoiηση. τοιι διολεχτιι<οίι υλιομοίι. το Κόμμα εμnoδiζι:ι την ελεύθερη avbmuξη της φιλoooφικι'lς και EΠlσTημoνικι'lς σκtψης, δεν οξίζουν σοβορή rφoσoxή, ΚσνΙνο εργοστάσιο δεν μπορεl νο δοuλtψει χωρις να 6ασ\l,Eται σε μια ορισμtνη τεχνολογική blδoo>coλlα. Κονένα νοοοκόμι:ία δεν μπορεl να κάνει θερoπtlα οτοιις ααθενι:lς τοιι, ον ΟΙ γlο1ροι δι: θοσ[ζονται στην ι:γκοθ,δριι\.ltνη biδoo>coiιio της Γι:lθOλoγΙας, Θα εlταν σκιτη ανοησία να επιτρoπtι σε ερασιτέχνες να πι:φαμοτιζονται oιιθolρετα στο εργoστόalo ή στσ νοσοκομείο, με το πρόσχημα ό11 θι:ωροίιν τοιις ΕΟΙΙΤΟίις τοιις _ανανεωτές. Οι ovoveωttς πρέπει πρώτο \/Q αnoδιίξοιιν 10 δικαlιι.ιμά τοιις νο ιιτηρεόζσυν την nρaxτική τεxνoλoγlα και την ιατριι<ή. ΤΟ Κόμμα πριπt, \/Ο. EΠOγριιmιιl ιδιαίτερο απtνoνη ΟΕ εκείνους τοιις -ανανtωτtς. που δεν κάνοιιν nαρά vo ξανοζι;στοινοιιν παλιtς σoι:ιπtς lιρlιl1tής, ή ικιίνοιις πou θρlσkoντα, ακόμα στην πtρίαδo της tρειινας, με οι5έβοlα απoτtλιoματα. Αλλά σιιτό, λιγότερο από όλα, αημαινιιόη στη σφαlρα της φιλoqαφlας, το Ι<όμμσ μπορι! vo tyeρytl σαν να έχοιιν λυθει όλα τα ζητήματα πάνω σ αιιτό, και όη δεν tχει τιποτι: vo neριμένει από την nαρontρo ανάmuξη της επιστημονικής οιιιψης. Δεν εlναl ε(ικολο πράγμα να 6ριι

41 μόνο με την πείρα αι με μια ευέλιχτη ηγεσlσ. Όπως σιφιθώς στσ nvρ06oatιtii. ο στόχος mtvxolvtto, O\.tvfIBωo; με μια σειρά 6οΜς που στην αρχή πέφτσυν μα pιά, αι μετ6 όλο και πιο σντά. Δεν χρει6ζι;τοι νσ τονloουμε όη το ερώτημα:.πώς οι φιλοσοφικές σπόψ ις νός ορι. σμένου στιψου ή μιιχ; ορισμένης ομάδιχ; διαθλ(ίινrσι στο m:δio της πολιηκής και rηςορυάνωοtjς:., έxειnόντα μια τρομερή σημοσloγιο την επεξεργαοlo ενός σωστσύ ελtγxoυ σπό το Κ6μμο. Ετοι. ο Λένιν nό λι:ψι oveλttjro εν6νtlο στον Γ όp το 1917, όταν nόνω σπό άθε1' άλλο 6ριο«6ταν η οναγιια,ό,φα μ.ας επαναστατικής αναlροπής. Αηο την άλλη. lιρεπει να θεωρηθεl σαν η μεγαλύτιρη ντροιιή, τσ 6τι η οτολινική γραφεlσκρατlα μεταμορφωνει τον μυθιστοριογράφο Μπαρ μπίς σε μια ηγεηκή ΠΟλιτιις/l φυο\οvlt ιιιlα. παρό 10 γεγονός Μι ειναι αιιρ,βώς στην ησληιιιή που ο Mπαρμπlς προχωρει χέρι με χιρι με τον ΡΙνερ. τον 6αντερ6Ιλντε. τον ΜονΙ κο, τον Πολ Λουl. Φοθόμσι ιιολύ ότι δεν σος έχω δόσεl 1,10 l ανoπolη rι ή απάντηση στο πραχιυιά εριιιτηματο ΟΟυ μου 8lιλατε. Αλλά αυτό που ειnώθηιιι tξ. ηγει ελπίζω. γιατί δε 60 μπορούσα να δόσω 1'10 τέτισ. απάντηση, που lιπαι1εl μια ουγκεκρllιένη γνώση της κατάστοσης και των ιφοσωπικών ουνθηκών, Όπως και να 'ΧΙ:" lοως αυτις οι σύντομες σκέψεις βοηθή σουν. τουλάχιστον ενμέρε στην επεξεργαοία μιας σωστής πολιτικής ο' συτόν τον πολύιιλοκο ΚΟΙ υπεύθυνο τομέα. Με κομμουνιστικούς xoφεttoμoύς. ΛΕΟΝ ΤΡΟΠΚΙ ΟΙ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΙ ΚΑΙ Ο ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ του Λεό" Τρότσκι ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Θ, ΘΩΜΑΔΑΚΗΣ ΤΟ άρθρο ουτό του Λεόν Τρότσιιι δημοοιεύτηκι; στην εφημι:ριδα ταυ St. Petesburg.Souremenny Mir>o το 1910, και κριτικάρει την μπροαοuρο τοv Μοξ Άντλερ.0 Σooιαλlσμός ιιοι αι Διανοoύμενol (Der Sozia1ismu8 un(! diι.! Ιntellekωel!en) "ου ε δόθηkε 01η ΒιΙνη την ίδια χρονιά.

42 Πριν δικο, κι ακόμα πριν Ιξι ή ι:φτό χρόνια, οι unι:ρoonloτtc; της ρciioikη<;, υnoκι:ψι:νική<; σχολής της κοινωνιοαουίας (οι.ιοσιαλειιιινα" σ.όttς_ι μnoρguoαν να XP'10ΨOnolήQauν με επ,πιχία γιο τοι.ος στόχαυς 1ouς, το τεμυ10ία φuλλόδlo tou αυo,ριakoύ φιλόσοφου Maξ 'AvτΛCρ, Τα τcλι:υταία, όμως, ntvτι: ή Ιξl χρόνια, έχουμι: nι:ρόoι:i μιoa από μιο τόοο 6οθιό, αvτikιlμιν",ή.σχολιί KOΙIlων,αλαγ(oς_, "οι το μαθήμa.τό της civoi γραμμινα!'ιόνω στο "ορμιό μας μ.. τόoa.. "φρα_ στικά σημόδιcι, που κα, '1 πιο ι:(ιγλωπη OπoθΙWCΠJ των δlqνoa μινων, ακόμο "ι αν προιρχόταν οπό τη.μαρξιστlκή. πέννα ΤΟυ Μαξ ;Α",λερ, δι θα μnoρo σε vo δόσel καμιό θοήθιια στο ρώσικο υπακ/:ιμινιιηιό, ΑγιΙθ.. το, η μa.lρo. των ρώaωv υποκι:ψι:νιστών μας απoτiλcι το πιο 006apό ιxι:iρημα ι:νόγιια στους ισχυρισμούς και τα ΣUμπιρόoματO του Μαξ Άvτ>.ι:ρ, Το αντικ/:ιμ/:vo OυτO φυλλόδloo εivoι η σχιση αν(lμι:oo οτους δlovo μtνoι.κ; "01 ΤΟ οοοιολοομό, Για 10ν 'Αγιλιρ αυτό δ/:ν ιινοι μόνο Ινο t:"'τuιιίμινο για θ/:wρηι",ή OνΌΛUση, αλλό 1«1' Ινα ζήτημο Ο!.Ινιίδη, στι<.. ':'.λι:ι νonεkιει ToφUλλόδιo ΤΟυ Άντλερ, 6aσιoμΙνo oι: μιa oμιλia του ο' Ινα ακροατήριο οαοιαλ,στών σπαυοοστών, ιιναι γ/:μότο από φλαγιρή πεπαlθηση, Τα nνι: μα ταυ πρaσηλυ1(oμα nι:ρνόι:1 ουτή τη μικρή εργασια, διναντας μια εlδulή οπόχρωση σε ιδέες παν δεν δu:κδ καυν κανινα νι:ωτ&ριιηιό, Να Kιρδlσει τσυς διονοοιομι:νους σ.α δικό του ιδαν",ό. νο "OΤO)[tήOEITην υποστήριξή!ους με ΟT1QΙΟδήnΟΤΙ: κο. στος, αυτή η noλη",ή ι:π,θυμια Ι:ΠΙΚΡCΙτι:Ι απόλυτο π(ινω στην κοινωνυι.ή ανάλυση ΟΊα φυλλάδιο του ΆvτΛCρ, δινovτός του τον ιδιαιτι:ρο τόνα ΙΊ ( _.w_, /op'fσνo,οwaw"<ρ-ι"ι_,_ KIιμμo L,.M.

43 ΠΟυ Ιxε αι 090pίζaντσς τις αδυνομίες του. Τι είνοι οι διανοούμενοι: Ο 'Αντλερ δίνει. φυσικά. στην έννοιο ουτή όχι ένον ηθικό αλλά ένον κοινωνικό οριομό: οι διανοούμενοι δεν εί"οι ένσ θρησ ευtl"ό τόυμα δεμένο μ' ένσν lσlορικό όρ o. αλλό το "οινωνικό στρώμσ που aγkαλιόζει κόθε είδ<;ιυς απασχόληση με την.εγκεφαλική ερυοοίο. Όαο κι αν ε(ναι δuοκολο να Τραθηχτεl μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα οlη.χειρανακτική. "οι την.εγκεφaλιkή* ερυαο;ο. τα γενικά καινωνικά χαροχτηριοτικά των όιανούμενων είναι αρκετά καθα ρά. χωρίς να χρειάζετσι ν<:ι μπει κανεις οε rn;ριοαότερες λεπτομέρειες. Οι διaνooίoμενoi ειναι μια ολόκληρη τάξη -ο Άντλερ ταυς χορσχτηρίζει σαν ενδοτσξιι<.ή σμάδα. αλλά ouσισοτ,κά δεν unctpxl:1 εδώ διαφορό ΠΟυ υnόρχει μέσα στα πλαίοια της αστικής "οινωνισς. Και για τον Άντλερ το ζήτημα. ειναι: ποιός ή τι κατέχει την καλύτερη θέση στην καρδιά ουτής τrις τάξης: notct ιδεολογία είνσι εοωτερι"ά υποχρεωtlκή γι' αυτήν. σσν αποτέλεσμα της Ιδιας της φύσης, των καινωνικών της λει,ουργιων: Ο Άντλερ απαντάει: η ιδεολαγlα ταυ κολεχτl6ιομαύ. Ο Άντλερ δεν κλείνει τσ μάτια ταυ μπpaστά στο γεγονάς ότι 0\ ευρωπαίο, διανοούμενοι. όσοι δεν είναι ανοιχτό εχθρικοί στις ιδέες του κολεχtl- 6lσμού, στην Kαλύτεprι ntpmrωan στέκονται μακριό από τη ζωή κοι ταυς αγωνες των εργαζόlιενων μαψιν, χωρίς να τους κόνει ούτε κρύα ούτε ζιστrι. Αλλό. δε θα έπρεπε. λέει. να είνοι έτσι. δεν υπάρχει επορκής οντικειμενική 6όοη γισ κάτι τέτια. Ο Άντλερ είνσι onoφaqiσtll<ct αντίθετος με κείνους τους Μαρξιστές nου αρνούνται την ίοπορξη των γενικών πραύποθέοεων που θσ unopouaαv να δημιουργήσουν ένα μαζικό κlνημα των διανοούμενων προς ταν οαοιαλισμό. γπόρχσυν. δηλώνει στον πρόλογό του, αρκετσι nσpάγoντες --.(ιν κσι όχι κσθορό αικονομικοι, αλλό rφoepxbiitvoi από μια άλλη σφσiρα που μπορσύν να επηρεάσουν ολόιιλ,lρ'ι τη μόζσ των διανοούμeνων. σιιόμα α' ξέχωρσ οπό την προλετσριακή καιόαταοη ΠΟυ ζαυν. σον επαρκή KΙVηιpσ γ,' αυτούς, γιο νο eνωθοιiν με τα σοσισλιστικό εργοτικό κίνημσ. Εκείνα που χρειόζετοι είναι νσ οποχτήααυν οι διαναούμενοι συνείδ,lση τ,lς ουοιοστικής φύσης συταύ του κινήματας κσι της διιιής τους κοινωνικής θtοης. noto{ εινοl αυτοl οι ποράγοντες:.μιο κσι το σπσpa6ίαα,α, κσι πόνω απ' όλα. η δυναrότηισ της ελεύθερης σνόnτυξης των πνευματικών ενδισφερόντων, λέει ο Άντλερ. συγκσταλέυοντσl ανάμεσα στους πιό ουαιασtικοuς όρους της ζωής Των διανοούμενων, το θεωρητικό ενδισφtρoν ε/ναι. επομένως, σε πλήρη ιαότητο με ια οικονομικό ενδιαφέρον σ' ό.τι αφορό τους δισνοούμε νους. "Εται, ανοι λόγο, τηςένταξης των διανοούμενων στσοοοιαλιστικό κίνημα πρέπει να ανσζιjτ,lθoύν κυρ/ως έξω από Τ,lν οικανομική οφα{ρσ,

44 αυτό δεν ι:ξηγείτοι λιγότερο οπό ης ιδιόμορφες ιδεολογικές ουνθήκες ύπαρξης της πνευματικι)ς εργοσίσς σπ' ό,τι οπό το πoλπιι:τrιkό πι:ριεχό μενο του οοοιαλισμού, (σελ, 7), Ανεξόρτητα οπό την ταξιι<ή φύση σλόκληρου του κιν"'ματος (010 κ/:ιτω κότω ουτό δεν είνοl παρό ένος δρόμαςl). ανεξόρτητο οπό την KOBnueplvIj κομματική - πολιηκή ΤΟυ εικόνα (ι:τro κότω κότω ουτό δεν είνοι noρό ένα μέοοl). ο σοοιαλιομός από την ίδια του την ουσ[α, σαν ένα παγκόσμιο κοινωνικό IΟΟνl,,6, οημαίνει την απελευθέρωση όλων των μαρφών της πνευματ,,,ής εργοοίας από κόθε είδαυς καινωνlκο _ ιστορικό δεαμό και περιορισμούς. Η nρouniibeon αυτή, το όραμο αυτό πραοφέρει την ιδεαλογlκή γέφυρα από όπου οι διανααύμενοl της Ευ ρώπης μποραύν "α, πρέπει να περόσουν στο στρατόπεδο της σοοιαλ δηiιο"ραlίας'. Αυτή είναι η βααική όπαψη ΤΟυ Άντλερ. που ατην ον6πτυξή της αψιερώνεl ολόκληρο το φυλλάδιό ταυ. ΤΟ βαοlκό λόθος της, που χτυπόεl ομέσως στα μόrι, είνοl η μη-ιι:πορική φύση της. Η κοινωνική βάση γιο να μπουν οι διαναούμενοl στο ι:τrρατόπεδα του καλεχτιβιομού, Πόνω στην οποlα στηρ[ζι;ταl σ Άντλερ, υπάρχει nρόγματι σ' αυτό, εδώ και nολύ κσιρό. Κι όμως δεν υπόρχεl ούτε ίχνος, έστω KOI σε μια ευρωπαϊκή χώρο. οποιοσδήποτε μαζικής κίνησης των διανοοίιμενων προς τη οασιαλδημοκρατία. Ο Άνl ερ, βέβαια, ΤOθλtπεlαυτό, και τόσο καλά όσο 10 Bλtπoυμε Κοl εμείς. ΑΛλό προτιμάει να θλέπεl την αιτία της αποξένωσης των δια.νοοίιμενων από lα κ[νημα της εργατικής τάξης στο γεγονός άτι οι διανοούμενοι δεν καταλαβαίνουν το σσοιαλισμό. Με μια σρισμένη έννοια, αυτό elvol αλήθεια. Αλλό, στην nepimωoη αυτή, πώς εξηγεlτοι η επlμανη αυτή έλλειψη κατανόησης, που υπάρχει πλόl πλάι στην κατανόηοή τους πολλών άλλων εξαιρετικά πολύπλοκων ζητημά των; Είναι ολοφόνερα, δεν πρόκειται γιο την αδυναμlα της θεωpητιk"' λογικής τους, αλλά γιο τη δίιναμη των μη λογικών στοιχείων της ταξικής τους ψυχολογίας. Ο ίδιος ο Άντλερ μιλάει γι' αυτό στο κεφάλαιό του.burgerhche Schranken cles Verstan<lnisws. (Τα Αστικό Ορια οτην Κατανόηση), παυ είναι ένα από τα καλύτερα ΤΟυ φυλλόδιου. ΑΛλό ν',iίζει. ελπίζει, είναι 6έ6αιος -και δω Ο lεροκηρυκας 6όζεl κότω τον κ.λιnερο θεωρητικά- ότι η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία θα ξεπερό οεl τα ονορθολογικό σταιχεία της ψυχοσίινθεοης των διανοητικό εργαζόμενων μόνα αν ξαναοlκοοομησεl τη λογlκ'" των σχέσεών της μ' αυ τούς. Οι διανοοίιμενοl δεν κατανοοίιν το σοοιαλισμό γιατί ουτός ταυς εμφανίζεται απά μέρα σε μέρα με τη ραυτινlόρικη μορφ'" ταυ οαν ένα πoλlτι ά ιιόμμα. ένα αnό τα πολλό, που είναl ακριβώς όπως το όλλα. Αν, ( ' Ι ' 0'-"'", ν ""ρioδo, λtf,rι σοαιαλδη"".ραπά cvoojt P;Ι Τo, στο """ οι>λ "".. ό """',.. ό ""-"1μα, χωρις vσ... 0&1 O ",ocιc; ΠΟ " nφα ν το δρόιιc,η ς npoi>o<li<>ς στη ό,ιψ"", O<Q, "ό,ον πρcoτo!layoιόσμ., Ilό.\&I", _ Στ,τ. Μ.

45 όμως. ΟΙ διονοούμενοl μπορέοουν να δαυν το οληθινό ιφόοωπα του σοοιολιο;ιού.οαν tvo παγκόσμια l1ολ,tlοηκό κ1νημα. δεν μπαρε1 noρό να οναγνωριοαυν ο' αυτό ης αλύtιρ(:ς ελπίδες 1<01 ι:μnνείιoεlς roυς. Έτσι o.. tntetal α Άντλερ. Φτάοαμe μιχρl εδώ χωρίς va εξι:τόοουυε ανotην nρoγμonkότητα αl αθαpό πολιτιστικές οποιτήοεις (ανάπτυξη της τεxνiκl'ις, της επιotή μης, της Τίχνης) εlναl πραγμοηκό πιό δυνατές, ο ' ό,η αφορό ταυς διονοοίιμεναυς σον τόξη, από τις ταξικtς tiliρρotc: που ακτινοιιολούν TQ 0116 την οικογένεια, το σχολι:lο, την εκκλησία κσl το κρότος, ή τη φωνή των υλικών συμφερόντων, Αλλό οκόμα κι αν το δεχτούμε αυτ6γιο χάρη της ουζήτησης, αν ouμφωνι'!σσυμι: να δοίιμε ταυς δloνοο"μι:νους, ncινω απ' όλα. σaν μια ένωση ιερέων του ιτολιτισμού ιτου jitxpl τώρα έχουν απλό απατύχεl \10. oumό6ouv ότι η-σοσκιλιστlιιιί ρήξη μe την αotική κοινωνία είval ο κσλύτερος τρόπος va υπηρι:τήo(luν το. συμφέροντα του πολπιομού, KOI πόλι τα ι:ρώτημα lτοραμένι:ι ο' όλη του την έχτοση: μπορε! η Δυτικο-ΕυρωποΤκι'! σοσιαλδημοκρατ\α va rφooφtρεl στους διανοούμενους, θεωρητικό και ηθικά, κότι πιο nιι:ιoτikό 1'1 πιο ελκυστlκό οπ' ό,τι ταυς έχεl τφοο-φέρι:1 μέχρι τώρα; Ο κολλεχτι61σμός έχει γεμιοεl τον κόσμο με ταν απόηχο του αγώνα τοι! τώρα και κάμποοες δεκαι:τιις. Εκατομμίιρια εργάτι:ς έχουν ενωθι:1 ο' αυτι'! την περιοδο σε πολlτικtς, συνδικαλιστικές, ουνηαφlστlκές, μορφωτlllές και όλλες οργανώσεις. Μια ολόκληρη τάξη έχεl ανυψώσει τον εουτό της οπό το 6όθη της ζωής KOI έχει ανοίξει το ΙΙlαιο δρόμο της οτα ιερό άδυτο της πολιτικής, που μέχρι τώρα θεωραίιvίαν σον lδιαlτερο προνόμιο των lδlοχτητριών τόξι:ων. Μέρα μι: τη μέρο, ο σοσιαλ. στlκός Τύ"ος -θι:ωρητικός, πολπικός. συνδικαλιστlκός- ι:πσνι:χτψάι:ι ης αοτικές αξlες, μι:γόλες και μικρές, από τη ακαπιά ενός καιναύργισυ κόσμαιι. Δι:ν υπόρχει σύτε ένσ ζι'!τημο της Olνωνικής και πολιτιστικής (ωι'ις (ο γόμος, η οlκογένεια. η ανατροφή, το σχολειο, η εκκλησία, ο στροτός, ο ιτοτριωτισμός, η κοινωνική ιιυι:ία, η πορνείο) πάνω στο onolo ο σοοιαλιομός να μην έχει αντιπαραθέοει την όnoψή του στην όποψη της OO"TΙΚi)ς κοινωνιος. Μιλά.ι:ι σ' όλcς τις γλωσσeς της πολιτισμένης ανθρωrιότητdς. Μέσα στις yραμμtς του οοοlαλιστιι<ο" κινήματος δουλι:ίιουν 1«11 ίιoυν άνθρωποι μe δloφoρf:tlllά μυαλό KOI δlόφoρα Tαμnι:ραμέY1α. μe δloφορι;τικό πορeλ6όν, KO,νωνUΙOίις δcoμoίις l<οι ουνήθι:ιες ζωι'\ς. Και ον, ιτορόλι) ουτό, οι διcιyoqίιμ.tναl.δεν καταλο6αινουν. το σοσιαλισμό, ον όλα ουτό μοζ\ δι:ν t[va'opkttb να TOUC'; κάνουν ικονοίις va τους αναγ άooυν να. ουλλάβοιιν την lto ςnστικα - ιστορική σημααlα του παγκικιμlου αυτού κινι'!ματος, τότι: δι; θα tnptnt νο 6Υάλ&1 κονι:1ς τα αυμm:ρασμο 6Τ1 το ΟΙΤΙΟ της μοlραιος oυτfις tλλι:ιψης κστανόηαης πρtπι:ι να εινοι ιτολίι βοθιό και όη οι προσπάθειες νσ ξι:nι:ραστοuν μe φιλoλoyuιά κοl θιωρι'ιτικά μtσα εlναl οπό τη φίιση

46 τους xωρiς ελπιδa; Η,δΕα αυτή εμφαν[ζετι,ιι ακόμα πιό χτυπητό στο φως της ιοτορίας. Το μεγαλίιτερσ κίιμα διανοοίιμενων προς 10 σσσιαλlotli(ό κlνημο -κι αυτό ιοχίιει για όλες τοι:; χώρες της ΕυΡωιιης- εμφανioτηκε στην πρώτη περloδο της ίιnαρξης τσυ κόμμοτος. ότον ακόμο tltav στην παιδιι<:ή!ου ηλιι<:lo. Το πρώτο συτό κίιμα Ιφφε μαζ( του τοιις πιό εξιχοντες θεωρητικούς κι,ιι 11Ολιτικούς της Διεθναύς. 000 μεγάλωνt η Ευρωποlκή σοοιολδημοκρl:πio. όσο IIcγcλuttPn μόζα εργοτών ενώνοντον yiιρω της. τ600 εξαοθενοίιοε (όχ, μονόχα οχετ",ό αλλά κοι onόλυια) η ειορof'j φριοκων στοιχείων από τη διανόηοη. Μάτοια η _LeίΡψr ναιu itung. - (ntouoc γιο καιρό. μοοο οπό ογγελίες στις εφημεριδες, Ινα δημοσιογράφο με πανεπιστημιακή μ6ρφωοη. Εδώ μος επιδόλλεταl Ινα ουμπέροομσ -tν<:r ουμπέροο;.ια που βριοκεται οι: οπόλυτη οντιθεοη με!ον Αντλερ: όσο πιό αμετάκλητο ο σοσιολιαμός onokaλumt το ιv;ριεχόμενό του. όσο "ιό ευκολότερο γινότον γιο τον κοθινον κοι για όλους να κατονοήσουν την lqtopll(fj οnoστολή του. τόσο πιό ομετόκληιο η διανόηση απομακρυνότον οπ' αυτόν. Αν Κ, αυτό δε οημο;νει ό,ι φobouvrov ΤΟν ΙδιΟ το σοοιαλιομό. εινοι πορόλ ουτό σοφές ότι στις καπιτολ,στιι<:ές χώρες της Ευρώπης πρέπει νο Εχουν ouμ6εl μερικις 6ο0,ές κοινωνικές αλλαγές που έχουν tiinαδiiπit,", ouνοδιλφωοη,,,, ανθρώπων του novcnloτηiiiou με τους εργάτες. την.δια στιγμή ιιου διευκόλυνον το πιρο.ομο 1W\1 tρyot\ijv στο οοοιαλιοτll(ό κlνημα. ΤΙ είδους αλλουις (Ιτον ουτις; Τα πιό tuijuf'j άτομα. ομάδες και στρώματο από 1Ο nρoλt:ταριότo έχουν μπει κα, μnoινoυν στη οοοιαλδημokρσ,iα. Η ανόπιυξη ΚΟΙ η ουγκεντραποίηση της θιομηχανίος και lων μεταφορών. οπλό EntTOXUVE' αυτό το rφoταις. npakcιtql γιο Ινα tvrtλώς διαφopετιι<:oiι εiδoιiς rιρoτoις Oυτό nouοφορό,ους δ,ονoouμενους_ Η κατοπληχι",ή ΚΟΠl1αλιστιι<:f'J ovamu-ξn των δυό τελευια!ων δεκοετιών έχει οναμφιοβήτητα αρπάξει την οφρό,φεμο αυτής της τόξης. Οι πιό ταλαντouχες OιIV(lueoς της διανόηοης, ΕκεΙνες που διαθιτσυν rφωιo6συλio καιδιίναμη σκέψης. tχouν αμετόι<λητα ΟΠ?ρΡοφηθεΙ οπό την καπ,ταλ.ιατli(ή βloμηχανio., οπότα τραστ, τις ttoιpitc; 0ι6ηροδρόμων κοι ης rpόncζtc; κο, πληρώνουν με φανταστικούς μισθοίις τις OργανωτΙKtς.ους li(ονότη.ες. Μόνο οι διονοσύμι:ναι δεύτερτκ Qeιρός μtνouν γιο τις ιφoiiκι.; υπηβeolι:ς και τις KυBερνηη",tς ΒΙιπις. κοι rιαponovouvrol. όχι λιυότερο από τους εκδότες των tφημεριδων όαων των τόσeων, YIO την tλλ&ιψη _aνθρώπων_. 000 γιο τους εknρoοώπσυς της όλα κο,οuξανόμtνης μιοοπρολι:ταρloκής διονόηοης-που δεν μnoρoιjν να ξtφύyoυν αnό ταν αιώνιο εξαρτημtνα και uali(li οναoφoλf'j τρόπο της ζωής ταυς-γ, αυτούς noυ επιτελούν onoonooμatl-

47 κtς. δείιτερηι::; σeιράς και όχι noλίj ιλκυστιιιις λε,ταυργίι:ς στον μeγάλα μηχανloμό της καυλταίιρας, noυ τα noλιτιστιιιό τους &νδ\o.φ, ΙΡOVΤα ιη'koλclτα, ο 'Αντλερ. διν μnoρoίιν vo ι(ναι αρκετό δυνoτo ωοτι: νο κατευθυvoυν ανεξάρτητα τις T10λιτιιιtς τους ouμnάekι&ς nρoς το οοοιολιστιιιό KςVΗμo. Ι ουτό nρooτlθeτα, το γεγονός ότι κόθι ιυρωπαlος δκινοούμινος για τον ono!oro πιροαμα στο στροτόηεδο του κολεχτιβισμού διν οl\o Κλείι:ται ψυχολογιιιό. πραχτικό δεν έχει ελπ!δa vα κερδ!σει μια etσr ΠΡοσιιιπικι'ις ιπφροι'ις στις γραμμές τιιιv ιτρσλεταρloκών κομμάτιιιν. Κι α... τό τα ζητημσ έχει απσφοσιστιιιη σημαο!ο. Ένας ιργάτης tpxc10i στα σοσιολloμό οαν τμ!ίμα Ενός συνόλου. μαζl μι την τά η του, orτό την orιolo διν έχιι ιτρσοm:ιιιη να ξιφίιυει. Eιιxαριστιtται οκόιια κοι μι το Qlοθημο της ηθιιιής του lνότητος μ.ι τη μόζα. ποιι τοιι δ!νιι μ.cγoλύτlρη QuτοnerιoΙθηση και δύναμη. Ο διcινooύμινgς. όμως. tpxuo, στο ooc::ι. ολισι.ιό Kό60vτoς τον ταξικό ομφω.ιο λώρο του, οον ό"toμo, ιχιν προσω ηιιιότητο ΚΟΙ ανοπόφιυχτα,πιδιώι<eι να OσKtισE. επφροη οον ά10μσ. Αλλά ιδώ σιφι6ώς συναντάει ιμπόδιο _αι καθώς ΤU;ρνόει α καιρός τα εμrιόδlo αυτό γ!νσνται μεγαλύτερο. Στις apxt" του οοσιαλδημοκροτι, καύ κινημστας. Ο κμε διονοούμενος rιoυ rιρooxιιιρoύoε. σκόμα κι αν δεν ξεrιερνoύσε ταν IItoo όρο. κιρδιζι.: μια θιοη στο κlνημα της eργατι κης τόξl1ς. ιημερο. κόθε κσινουρυιοφι::ρμtνος, 6ρίσKE στις δυτικσευρωπαϊκις χώρες. την κσλσσιο!ο δομη της εργατικής δημσkρατlας να υπόρχει ηδη. Χιλιάδες ερυστικαί ηγέτες. που tχαuναιιτόματα ηρowθη- 8ε[ από.ην τάξη τους. απστελούν ένο oυμnαγι't μηχανloμό. παυ εnuιε φαλfι<; του 6ρΙCJI<σvτοι τψημtνσι jkycplnol. αvαyνιιιρισpένσυ KΙΙΡOuς, φυoιoyνωμlι:ς nou έχουν ι'ιδη γίνει ιστσριιιtς. Μόνο. ένας όν8ρωnoς με εξσφετιιιό 1αλΙντο θα μπορούσε. IItσa ο' αυτές τις συνθήκες. να ελπl '""ι όl1 θα κερδιοει μκι ηγετική θtoη -αλλό Ινας τιτιος άνθρωπος. αvτ[ vα πηδι')οι, πάνιιι σπό την άθυοο προς Ινα στρατόπεδα ξενο γι' αυτόν. rτρoτψό.e θέ6αια. να σκαλαυθήσει τα δρόμα της μικρότερης αvτ( στοσης μιαα στα βαοίλειο της θιομηχανίας η TWV ΚPI:nIIIWV υπηρεσιών. Έτσι. ανάμιοσ στους διονοοιιμενους κο, τα οοσιολιαμό, εκτός οπό όλο τα όλλα. unόpxti επίσης. οον χαρόδρα, α ορυσνιιιτιιιός μηχανισμός της ooσιαλδημokρα loς. Aυ ός ιτρσκολει μlo δυσαρtσkeιo ανόμεσα οτα μtλη των δκινοούμενων nou αυμπαθούν το ooc::ιlωλιoμό, στιαιτώντας οπ' αυtαιις 'θαρxίσ I\Q, ouτoαυy ρότηση -μιριιιές φορές. οι: crχt.oη με oν -oπoρ'oυνισμό τους αι μερι Ις φορές. αντιθιτα. σε crχιoη με τον υπερ60λlκό.ριζοσποο1ιομό. ταυς- κα, τσυς καταδικάζει ατο ρόλο μεμψιμοιρων παρατηρητών που αι OυμπάθEιtς τους ταλαντε"ovται σνάμεοο 010ν αναρχισμό και τον εθνιιιό φιλελευθερισμό. Τα _ΙιμπλισΙ αιμαυς.' ΕΙναι το πιό υψηλό ιδεολαγιιιό λμαρό ταυς. ΜΕ διάφορες

48 της οπισθοδρόμησης και του οκότοιις ΠΟυ πήραν την ευθύνη του ξε οπάσματός της. δ1οκηρύξομε την οκλόνητη ελπlδσ μας στο πρώτα οκίρτημσ της εργατικής lοπανίος. ένο πήδημο προς τα εμπρός ποιι έτεινε στην πραγμστοποίηση. σφυρηλατημένη μέοα στον κί νδυνο. του μόνου πραγματικό ανίκητου μπλοκ. nήδημo που ΙΤΕινε επ(σης στην ολο"ληρω"κή εκμηδένιση κάθε θρησκευτικού οπαρότ και πόνω απ' όλο στη δημιoιιργlα μιας δροστήριος. επαναστατικής ιδεολογίας, σχηματισμένης μέσο στη δokιμoσlα των γεγονότων, που να μην ενδloφt ρεται να αναπαράγει αυτή την ιδεoλoγlα που υπάρχει ή σσπ[ζει αλλά να συμφιλιώσει τις θεμελιακές φιλοδοξlες των συντρόφων μας του ΡΑΙ, ΤΟυ CNT. του POUM και. θα μπορούσαμε να πρ οσθέσουμε. ΤΟυ PSUC, στο μέτρο που αυτοl οι τελευταιοι θα σταματούσαν τις επιθέσεις τους ενάντια στους προηγούμενους. Δεν ε[ναl αυτό αρκετό σαφές; Σε κάθε περίπτωση, σταθήκαμε ασυμβίβαστα αντιθετοι στην πολιτική της μη επέμβασης. γπάρχουν οποδειξεlς γιο όλα ουτό, τυπωμένες, με ημερομηνίες αναμφισβήτητες. Αλλά αιιτό ΠΟυ δε μας σιιγχωρούν. αυτό που δε μου συγχωρούν εμένα προσωπικά, ειναι ότι στη διάρκεια των γεγονάτων, διαπίστωνα ότι η ΕΣΣΔ σήμερα συνιστά ένα από τα κύρια εμπόδια στη νlκη του ισπανικού ΠΡΟλΕΥαριάτου, είνο\ όη είπα, για παρόδεlγμα, το Γενάρη τσυ 1937: -Οι Δίκες της Μόσχας ε/ναι η άμεση σιινέπειο της πάλης ποιι διεξάγεται τώρα στην Ισπανίο: Το ζt'ίτημα για τον Στάλιν είναι να εμποδίσει με κάθε θυσία να αναπτιιχθει ένα νέο επαναστστικό κύμσ στον κόσμο. Το ζήτημα eivat νσ ΠΡOKαλtσει τη ΒΙσιη δισκοπή της Ισπανι"ιΧ Επσνάστσσης, άπως έγινε με τη Γερμανική EnovdoroOrJ, με την Κινέζικη Επσνόσταση. Μας οντιιιρούουν με το επιχειρημσ ότι η ΕΣΣΔ προμηθεύει όπλσ κσι σεροπλάνο; Ναι, πρώτσ γιατι της eivoi οποραιτητο να ιφατt'ίσει τα προοχήμστσ, κσι μετά γιοτ; συτά τσ όπλα με τη διπλή κόψη, κσλούντα, να συνrριψουν κάθεη που γινεηll στην ΙσπσνΙσ όχι για την παλινόρθωση της σστικής δημοκρστίσς, σλλά για την εγκαθιδρυση ενός Koλύτ ρoυ κόσμου, γlστι καλούνται νσ κσταοτριψσυν κόθετ, που αγωνίζετσι γιο την nρσλ τσρlσkή επανόστσοη. Αυτό που δεν μπορούν νο rιoρo6λέψoυν σε μένα είναι ότι είπα: _Ας μην σπστώμαοτε, οι οφοιρες της σκάλας της Μόσχας, τον Γεν(ιρη τσυ 1937, Ιχουν στόχο τσυς ουντρόφους ι.ισς ΤΟυ POUM. Μετό απ' αυτούς θα επιτεθσύν στους ανορχικούς συντρόφσυς μας, με την ελπιδσ Μι θα ξoλoθρεύσoυν κάθετι ζωντσνό, κόθετι που φtp", ι.ιισα ταυ μια υπόσχεση γισ το μέλλον στον ισπσνικό αντιφασιστικό αγώνσ. Το ΝοέμΒρη του 193Β --Qς μη χάνουμε το θάρρος μας, σύντροφοι-ο Στόλιν έχασε τη δί η του POUM: μπροστά στις αποδείξεις ΠΟυ έφερε η υnερόσπιση, υποχρεώθηκε να απoσύρ ι την Kατηγoρlα της αlασkoπίας που απεύθυν στους συντρόφους μας, υποχρεώθηκε να πnραιτη-

49 ο, μηχονollοl με δοο",η1011ες uoιευθυνότητες αναγκασι,κά βρίσκον10' ο' Ιναν διαρμο'ι σvταγωνισμά με τους εργάτες, ενάv"o σιους οποlους ίνo' υποχρεωμένο, νο στηριζουν τα αυμφtροντο του κεφάλοιου, ΕΙναι αυταπόδειχτο όη η λει10υργια που επιτελοίιν πρtπε οε,ελευτοία ονάλυση, vo πρooo όζε, τον τρόπο O1<tψης τους 0\01 τις οηόψεις τους σιον εαυ1ό της, ο, γιοτρο; κο, οι δικηγόροι, πορόλη την πιό ανεεόρτητη φίιοη της δουλl6ς τους, rφιπε, οναγκαστlκ6 να είναι ψυχολογlμf) εποφo'l με τους πε;λότες τους, Ενώ Ινας ηλεκτρολόγος μπορεί, όθε jitρo, να τοποθετεl ηλεκτρικό ο(φματα σια γροφειο,ων υπουργών, των τροπεζιτών καιτι.:ιν ερωμέ νων τους, α, παρόλο αυ16 νa ποραμένεl ο Ιδιος, ΤΟ ζι'ι1ημα ειναl διαφορεηκό γιο tvov γloτρό nou είνοι υποχρι:ωμένος νa βρει μιοα Ο1ην ψυχf) Ol Ο1η ΦWνι'J του την κα1όλληλη μoυσl ι'j Υ1α το auvaoaeo'l' μα1α και 1Ις ουνήθειες ουτών των nρoαώπων, Ακόμα περισότερο, η εποφή αυτοίι 10υ ε!δους, οναπόφευχτο δεν ουμβαίνεl μονόχο σιην κορυφo'l της ασιollής κοινων!ος. ΟΙ σoυφρoζtτες του Λονδlvoυ nήρσν ένα alllηyόpo 11Ου clτον υπέρ 10υ δlκοιώμοτός τους νο ψηφ!ζουν, γιο να τις υπεραοπιστεί. Ένας γιατρός που κουράρει τις συζίιγους 1ων δη μάρχων σιο βερσλινο ι'j τις ουζίιυους 1ων XP""ΙOVOOOOloλlO'1ώy KOΤOσιημΙHOΡXΏV σιη BItνYη. Ινας δollηγόρος που χειρ(ζι:1αι 1ις Uf\O< θιοιις,ων γονιών. 1ων αδερφών καlτων ουζίιγων τους, δuol\ολα μπα-ρεί νο επl1 ρέψει σιον εαυτό,0υ την πολυτέλειο του ενθουοιαομοίι γιο τις noλlτισι",ις προοπτ",ές του κολεχnθιομο';', Με 10ν Ιδlα τρόπο, όλα ουτό ιoxύouν για 10υς συυυρσφεις, για τους καλl1έχνες, γιο 1ους γλίι mες, για τους σνθρώπους 10υ θιόματος -όχι 1όσο άμεσο ΚΟI κατευθειον, αλλό όχιλιγότφο αδυσώπητα, Προσφέρουν 0'10 κοινό 1η δσυλιό τους ή την nρoaωπikότη1ό τους. εξαρηo(ιvτoi οπό την επιδokψooiα ΚΟΙ ΤΟ λεφτά 10υ, 110' t10 elti μ' έναν ανοιxrό ειτε μ' ένον KoλUjItvo φόπο, υποτόοουν 10 δημιουργικό τους επιτείιυμα10 σ' αυτό το με γάλο 1έρος- που τόσο περιφρονοίιν: 10ν αστικό ουρφετό, Οι μοlρο της γερμον",ής oxoλflς _νιων_ ouyyρoφtων -που t'ιδη, ας το noίijie 110- ρι:κ60tl"ό, oπoψiλwνovταl οι κορυφές της- aeixve, ότι αυτό αληθείιεl περισότερο οπό O,llaι'JnOtE όλλο, Το παρόδειγμο του Γκόρκι, που εξ ηγείται οπό Ης συνθήκες της Εποχής σιην οποlo μεγάλωoe, είναι μlo εξαίρεση nou απλό οποδείχνει τον κανόνα: η αδυνομιο του να nρooαρμοστει σιον αvτεπανασιατ0ll6 εκφυλιομό των δloνοοίιμενων, του O1t ρησε πολ';' γρήγορο τη _δημοτlκόlητό. του, Εδώ OIlοιιολίιπτεταl, γιο μlo οκόμο φaρό, η 6οθιό κοινωνική διαφορό σνόμεοο Ο1ις Oυνθι'JKες της πνευμοτ""ής και της XειρωVOXΤIKfIς εργα οίας. Παρόλο που υπoδσυλ!.iινei 10υ μυς και εξαντλει 10 o<iιμα, η δουλιά στο εργοοτάοιο είναι ανlσxυρη να υποτάξει 010ν Εαυτό της 10 μυολό του εργότη. Ί.)λa 1α μtτρο μι τα επιχειρήθηκε να ελε'υ'

50 χθεί αυτό, τόσο στην Ελ6ετία όσο κοι στη Ρωσία, αποδείχτηκαν στο Ούνολό τους όκαρπα. Από φυσική όπαψη, το μυαλό του ερυότη είνοι ασύγκριτο πιό ελεύθερο. Ο συγγραφέας δεν είναι υποχρεωμένος να σηκώνεται όταν χτυπόει η σειρήνα, πίοω από την Μότη του γιατρού δεν στέκεται ο επιστότης 1<01 δεν κόνουν έρευνο στις τσέπες του δικηγόρου ότον φείουει από το δικαστήρια. Αλλό. σε αvτόλαγμα, είναι υποχρεωμένοι όχι απλό νσ πουλοίον την εργατική τους δύναμη, όχι απλό να παυλούν την ένταση των μυών τους, αλλό ολόκληρη την προαωπικότητό τους ααν ανθρώπινα όντα -κοι όχι από φόθο, αλλό συνειδητό. Σαν αποτέλεσμα, οι όνθρωποι ουτοί δε θέλουν να δουν κο, δεν μποροίιν να δουν ότι η επογγελματική ταυς ρεντιγκότα δεν ε(ναι τίποτε όλλο από τη στολή ταυ φυλσκισμένου, που εlναι ωστόσο, πιό καμψή από ης συνηθιαμένες.... Τελικό, α ίδιος ο Άντλερ φαίνεται να μην είναι ικανοποιημένος με την αφηρημένη και ουσιαστικό ιδεαλιστική του φόρμουλα, πόνω οτον αλληλοαυοχετιομό ανόμεσο στους διανοούμενους κα, το οοοιαλισμό. Στην ίδια του την προπαγόνδα, στην rφαγματικότητο, απευθύνεται όχι στην τόξη των πνευματοκό εργαζόμενων που επιτελούν καθορισμένες λεlτουργlες, μέσα στην καπιταλιστική κοινωνία, αλλό στη νέα τους γεν ιό, που θρίσ><εται ακόμα στο στόδια της προετοιμασίας για ΤΟν μελλανtlκότους ρόλο-σταυς φαιτητές. Μια απόδειξη αυταίι 10υ yeycνότος μας δlνει όχι μόνο η αφιέρωση _Στην Ένωση των Ελείιθερων Φαιτητών της βιtνης, Qλλό και η Ιδια η φίιση αυτοίι του φυλλόδιου λόγο", ο παθ,ασμένος, αγκιτατόρικος και παπαδίστικος τονος του. θα είταν αδιανόητο να ε φραστεί κανεlς μ' αιιτό τον τρόπο μπροστό σε ένα ακροατήριο καθηγητών, συγγραφέων, δ,κηγόρων, γιατρών. Ένας ΤI:Τιος λόγος θα του κοθόταν στο λαιμό, ύστερα από Τις τφώτες λίγες λέξεις. Εται, α Άντλερ περκ>ρίζει ΤΟ ι<οθήκον ταιι οε όμεση εξόρτηση με το Q','θρώπινα υλικό με τα αποlο βρέθηκε να δουλεύει. Ο παλ,τικός δισρθ,,', ει τη φόρμουλα του θεωρητικαύ. Στα τέλας ειναl ένα ζητημα πάλης για επιρροή πόνω σταυς πητtς. το Πανεπιστημια είναι το τελευταιο σrόδιo της οργανωμένης από το ρότeις εκπαίδιιισης των παιδιών των ιδιοχτητριών κοι kuplapxwv τάο ξεων, όπως ακριβώς οι στρατώνες είναι το τελευτοίο εκπαιδευτικό Ιδρυμα για τη νέα γενιό των εργατών και Των αγροτών. Οι στρατώνες σφυρηλατούν την ψυχολογικη σuν!'1θε,α της υπακοής και της πειθαρχίας που TaιplόζaUV στις υποτελείς κοινωνικές λεπουργίες που πρόκειται να επιτελεσθούν στη σuνέxε'α. Το Πανεπιστήμ<ο, καταρχήν, εκπαιδεύει για τη δ<οικηση, για την ηγεσία, για την κυ6ερνηση, Απ' αυτή τη ακοπιό οκόμα και οι φοιτητικές ενώσεις της Γερμανίας εινα< χρήαι-

51 μοι "αξiκol θεσμοι μιά που δημιουργούν noροδόσεις που ενώνουν ταυς ποτεράδες με τους Υιούς, δυνομώνουν τον εθνικό αuτooε60oμό, δημιουργουν τις ouνflbelec; που ειναι ονογκοιες γιο Ινα ΟΙΠικό nι:ρι. ΙΙόλλον, και, τέλος, προοφέρουν τις ουλές πόνω ιπη μίιτη fi ότω από 10 αυτ! που θα χρηαιμιψουν σον η αφρογιδο για τα ότι κόno.ος ονήκεl Ο'Ιην όρχουοο τάξη. Το ανθρώπινο υλικό noυ περνόει οπό τους οτρο τώνες, είναι, (It6aIO, ααίιγκριτα πιό oηuoνllll'" για 10 κόμμα του Άντλερ απ' ό,τι είναι αυτό που περνόεl από το noveilioτfiulo, λλλό οε οριομέ, νες ιστορικές O'UVBfIKtc; -ότον, δηλαδή, με τη γοργή ΙΙιομηχανική ανό muεη, ο οτρατός στην KO.. ΩVlllfI ταυ σύνθεση εί""ι προλεταριακός, όπως Ο'Ιην ΠEp!mωoη της Γ ερμον!ος -το κόμμα μπoρe! noρόλο Ο'υ1ό '10 πει,.δε θο ι,ιπω οε φαοι:ιρίες να,ριχω τιτους OΤpO'τΏVις, Μτιυ tjpkei να ξεπρ060διοω το νέο εργάιη utxp' το κατώφλ, ταυς κο, (το κυρ,όιερο) να τον ouνοντήσω όιον oν06γιι, Δεν θα με οφήσι;,. θο με/νε' δ,κός μου,', Αλλό, το κόμμο, ον θέλει Kόnως να δleξόγιι μιο ανεξόρτητη πόλη V10 επφοή nόνω OΤOι.ι<; διανοοίψενοuς, ιφtnι;ι να πει αιφl6ώς το αντl8ι;το ο' ό, tl αφορό τα ΠaνεΠΙΟΤι'ιμιο: _Μόνο εδώ κα, μόνο τώρα, ΠΟυ Ο νέος pνθρωnoς έχει ο' ένο βοθμό απελευθερωθεί οπό την οικογένειά του κα; noιι &:'1 έχει οκόμα γίνει δέομιος ιrις θέοη<; 101,1 στην κοινων/σ. μπορώ νn υπολογίζω να mν τρο6οκω στι<; γραμμές μας, Ή <ώρα, r'ί ποτέ,. I10υc; εργότες. η δlqφορό ονόμεσα σε.noτεράδες. και _γιους_ εl",,1 κοθαρό διαφορά ηλiκίoς, Στους διονοοίιμενους. δεν ε;νοι μόνο διαφορό ηλiκloς. αλλό l\οι KOΙUΩV",rι δloφορά, Ο φοιτητής, σε oν1lbtoη με 10 νια εργότη 1\01 με τον lδlo του τον nortρo, δεν εκπληρώνει κοινων",ι'ι λεl1ουρυia, δεν αι06όνιται άμεση εξόρτηση από το κεφό λαιο rι το κρότος, δε δεαμείιετα. οπό ευθύνες ΚΙ:Ιι -τουλόχ,στον αυτι' uιμενιιιό, αν όχι υπo εψενlκό- εluοl ελεύθερος στην.φlοη ταυ για τα δlκolα I(Ol 10 όδ",ο, Σ' ουτι'ι την πeρίoδa, κόθnl μισα του 6ploKE101 ΟΕ ζύμωση, οι ταξικις ταυ rψ(ikατo.λι'ιψεις είνοl τόσο αδιαμόρφωτις όσο oι 10 ιδεολov",ό του ενδιαφέροντα, το ζητfιμoτα ΟΙ,Ινεlδηοης txoυν μεγόλη oημoαia γι' ουτόν. α νους του Ι;ναι ανοιχτός ΎΙΟ πρώτη φορό αε μεγάλες επιστημoνiκις γι:νικεοοεις, τα tκtcl ro ε!νοl σχεδόν φυοιολαγικ", ονόγκη γι' αυτόν, Αν Ο καλλε)(τι6lσμός cινοι ικανός να υριαpxήlxl 0'10 νου του, ι(νοl τώρα η σnυμι'ι. και θα τα κόνι nρoγματιkά. utoωrov υπtρoxou επιστημον",οίι xo.pox1l'lρo των "" τοο και ΤΟυ ncριι:κτi' κοίι noλmστιi\oii ncριcχόμeνου των σκοπών του, ΚΙ όχι (Jgν tνo rφζό ζι'ιτημα 'jjoxoιpomjρoυvoυ., Στο ΤΙΛCυτola αυτό οημcιο, ο "uτλιρ txei ol1όλυτo δl ια, ('Ι.. t οι"", η cιτoc>η... _''"'>4ί ΙO-' _τoι<o<) KIoμμa«κ; ""ι <!Ίον....- oνt a._fiι; aj1/l tω,. "",Τ,Ι

52 Αλλά, ιδω είμαστε πάλι υποχρεωμένοι να oτaioaτi,lσouiot μπροοτά ο' tva ψυχρό γεγονός. Δεν είναι μόνο η ευρwπαίκή διανόηση, σον όλο, ολλά αl τα βλαοτάρια της, οι φοιτητές, που δε δείχνουν καμιά απολυ {ως έλξη προς o OOOιαλlOμό. Υ πάρχει ένα τείχος ανάμεσο στο ερυςιnκό κόμμα KQ, τη μάζα των φοιτητων, Το ν<:ι Ι:(ηΥι:ί ιι.ονι:ίς αυτό το εyανός απλό με την ανι:nάρkιio. της αυιιιτάταιας, που δεν μrιόρcoι: ν<:ι rιληαlάoι:l τους διανοσύμι:νους απά τη οωοτή σκοπιά, όι,ως πρoonoθι:ί...:ι κάνει ο 'Αντλερ. σημαίνιl να IlΟραθλtπεl όλη την ισroρία των σχι ::ιεων ανάμεσα στους φαιτητές ol το _λαό_, oηioolvtl να βλέrιιl τους 1'0lτητές τu:ρlαότερo OQν διανοητι",ή "'οι ηθική κατηγορla παρά OQν ιιροϊόν κοινωνικής ιστορίας, Εlναl αλήθεια ότι η υλική τους ι:ξάρτη11\ )πό την ΟΟ'\'ιχή κοινωνία επηρεόζι:ι τους φοιτ,l,ις μόνα tioioeoo, μέαω τωναι",ογεηιων τους. ",αιι:πομένως αδυναμα. Αλλά, '1" αυτό, τα γενιχό ιι.ο,νωνιχό ουμφιροντα καιοιανάγκες των τάξεων απότιςαποίες στραroλoyo(rnoi οι φοιτητές, ανtoνακλoiινται οτο αισθήματα και στις πόψεις των φοιτητών μ' όλη τους τη δύνσμη, σαν σε ηχε!σ. Ι όλη τους την ιστορία -οτις ιι.ολύτερες. Ο'Τις "ιό ηρωικtς στιγμές τους, όπως και ::ιε ntρίαδες τέλειας ηθικής παρokμftς- ΟΙ φοιτη,ές της Ευρώπης πήpξoν απλό το ευαίοθητο 6ορόμετρο των αστικών τάξεων, 'Εγινον υπερεποναστότες, αυνaδελφωνόμι:νοι ειλικρινά και έντιμα μι το λαό. όταν η αστική κ::ι,νωνlα δεν elxe όλλη διέξοδο από την επανόστααη. Πήρον ντε φάκτο τη θέοη των αστ ιχών δημακροτιχών δυνόμεων. όταν η ιιολιτιχή μηδαμινότητα T'..w τελευτα(ωv τους εμπόδιαε να μπουν ιπικι:φαλής τικ επανάστασης. όπως έυινε στη Βιένη τα 1848, Αλλά επίσης πυρο8όλησαν τους εργάτες τον 10υνη του ίδιου χρόνou, στο ΠορΙσι. όταν η αστιχή τόξη 1<01 αl Ι:ρΥότις βρέθηκαν αντιμέτωποι στις δυό πλtυρές του οδοφράγματος. Όταν οι πόλεμοι του Μπίσμαρκ ειχαν ενώσει lη Γερμανία καιιιχαν καθησυχάσει τις αστ",tς τάξεις, ο γερμανός φοιτητής Ιοπευσε να γίνει εκεινη η φιγούρα, η φουσκωμένη με μπύρα και ξιπααιά, που. μαζι με ταν πρώσα υπολοχαγό. εμφανίζετοl πόντα στις αατιρlκές εφημεριδες, Στην Αυστρία, ο φοιτηιής έγινε α σημαιοφόρος της εθνιχής αποκλειοτιχότητας αl του μαχητικου 0ω6, YIOIIOU, στο δαθμό που οξυνόταν η αύy ρoυση ανόμεσα στις διοφορεπχ*<: cθν6τητeς UEivIΚ της χώρος Υια ιπιρροή στην MUBtρνηoη. Και δεν υπόρχεl ομφι60λlo ότι μ.tσα σ' όλες ουτές ης ισtορlflές μεταμορφcίιoeις. οκόμα κα.ι στις πιό onoκροuoτlflές, ΟΙ φοιτητές Ιδεlξαν noλοτιχή oξυδtρmειo. διόθεση γιο ουτοθυοlo ",αι IOo.X1\TlfliJ lδtoλισμό -τις ιδιότητες στις oπolες τοοο πολυ δααίζr;τo.l ο Άντλερ. Αν Μο.ι Ο κοινός φιλισταlος τιιιν 30 ή 40 χρονών διν Θc διακινδυνεύσει να του σπάοουν το. μα(rιρo γιο μια υποτιθέμενη ένναια.τιμής., ο Υιός του θα το κόνεl. με ζήλο, Οι αυμρανοι και πολωνοί φοlτητις στο Παvεπιστήμιο του Λ6αφ μας έδeιξaν nάλι τελευταlo ότι όχι IIfJvo ξέρουν πώς να φιρναυν μια ι:θνική ή noλlτlιιή τόση μtxρl το τέλος, αλλά και να nρoτάqoιιν το

53 στήθος (ους στ,ς άνες των περ,στρόφων. Πέρυσ οι Υερμονο( φο,τητές της Πρ6Υος ε(ταν έτοψο, V(I. OνlψCΤωπίOOυν όλη τη δια του όχι..ου για V(I. δ.οδηι..ώσουν στους δρόμους το δ,κο!ωμά τους νο υπάρχουν οο.ν γερμον",ή KO'VΩνO. εδώ έχουμε ένον μαχητ",ά 'δtoλιαμό -j.icp",tc; φορές ακρ,διίις οο.ν του όkoρo στις Ko oρoμoxίες- που χαροχτηρ(ζε, όχ, μια τάξη ή μ'ο,δέα. ολλά μ<ο ηλ,κίο. Από την όλλη, το ngλ,nkό περ,εχόμενο αυτού του,δεαλ<σμού κοθορίζι:το, ολοκληρωηιι.ά οπό το ιστορικό πνιuμα εκείνων των τάξεων οπό ης οποίες προέρχονται οι φοnητtς KOI οης οποίες γυρίζουν: Και ουτό είναι φυοlκό και οναπό φευχτο. Σε τελευτα(α ανόλuση. όλες ο, κατέχουαες τάξεις στέλνουν τους Υιαύς τους στο ΓΙονεπ<στήμlO. κο,ον o,φoitητtς επρόο<ε1l0 νο ειναl για noλ':' στο ΓΙονεπισtήμlΟ μιο tabul. τaυ (άγροφο χο.ρτί) που nόνw 'ου ο oooιaλ<σμός θα μποροoioε νο yρόψc:, το μήνυμά του, τότε τ(θα γινόταν η τοξυιή ιιληρονομυιότητα και ο φτωχός. Ο παλκ'ις 1Ol"0ρικός ντeτερμ... νισι.ιός: Αυτό που απομένει. οαν συμπέραομο. είνοl να ξεkoθaριooυμε μια όλλη ""ευρό ταυ ζητήματος, που ε(να. και υπέρ κο, ενοντlον {αυ Αν lλερ. Σύμφωνα με {ον 'Αντλερ, ο μόνος τρόnoς ylo να τραβήξουμε τους διανοούμενους στο οοσιαι..<σμά. εlνα, να nρo6όλoυμt ο' όλη του την έχτοοη. τον τει..ικό QιlOπό τοο K,νι'ιμaΤOς. Αλλά ο 'Aντλ.t:ρ GVO"yVωpiζι:I, βέβαια. όη ο τελικός αυτός σιιοπός εμφαν(ζ&τα, καθαρότιρο κο. ttι..η, ρέστερα, στο ΠQooστό τ!ου nρooδειιε, η oυγkεντρoπolηcπ1 της 61ομηχονloς. η,φoλετoρ,oπolηcπ1 των μεοοιων στρωιιότων και η εντατ\κο- 110lηοη των τοξικών ανταγωνιαμών. Ανεξάρτητα οπό τη θέληοη των πολιτικών ηγετών και τις δlοφορές ο' ό.1ι αφορά την εθνική το.χτ'κι'ι. οτη Γερμο.νla. ο.τελικός σκοπός> προ6ω.ε, με ασύγκριτο μεγαλύτφη κοθαρότητο κο' αμεσότητο οπό όtl στην ΑυστρΙο ή την Ιοολ(ο.. Αλλά αυτό το (διο κοινων",ό προτσές, η εντατικοποίηση της πόι.ης ονάμεσα. σε ερυοσio κοι κεφάλοιο, εμnoδlζι:l τους διαναoύμενouς να neρόσouv στο στροτόntδο του κόμμοτος της ΙρΥΟοioς. Οι γέφυρες ανόμεσα. στις τάξεις γιφεμlζoντoι. 1<01 Υ>Ο. VO τις δloοχ!σει κονείς πρέπει νο ιτηδι'ιιπι πάνω o.nό μlo άδυσσσ που δοθο(νεl κά!k μtρo. που m:pvqc.. Έτοl. naρόλλη).α με τις ouνθήκες που αντ",εψεν",ά διr.υmoλiινoυντoυς δια, νοούμενους να ουλλάtlουν θεωρητικό την ouaiα του oλλ&xtlδloμoiι. το 1I0ινωνIΚό ι:μπόδ,ο μεγαλώνουν το δρόμο της πολιτικής κοτότοξης των διανoo!)μεvων στο σοσιαλιστικό στρατό. Το να μncl ιιaνι:iς 0"10 ooolδλιστ",ό κ(νημσ σε μιι:ι onoιι:ιδήnoτε ανoιπuyμινη χώρο, όπου

54 υnlιρxcl ΚOlVΩVIllf! ζωή, Δcv ιι\'(ιι μιο ΚO!ιPoooιonlll"', αλλά μιο noλιη,,'" ηρόξη, 1<01 διιι η "οινωνιιιή βtληoη κυριαρχιι ολο!<ληρι.nιιιά n(wiij στη θιφρητ",ολάυο λου",ή. Κι ουτό τιλιιιά OήIIOivtI άτι ιίναι δυοκολότερο να κερδηθει η δlovόηση οήμιρα από όη ιίτον )(Ι'tς. και όη ούριο θα είναι δuoιι.oλότερo οπό σήμιρα. Όμ"",. σ' συτό το προτοές unopxtl tπlσης ένο _οηάοιμο οτο 6οθμl 010" Η στάση των διανοσίιμεvων προς 10 σσσιαλιομό, που ιιεριγρόψαμι σαν μια στόση αηoξtνωσης που αυξονει με την!δια την ανόmυξη του σασιαλιιπιιια(ι κινήματος, μηορι;ι και τιptπι:ι να oλλόξc' onoφoσ, στ'κο oαv οποτέλεσμο μιος αντικεψενικι'ις πσλιnκής oλλoγf1ς που θα μετα6άλει το oυoxeτ,oμό των KOIVWVIKIίιV δυνάμεων με οηοφοαιοτ,,,ό φ6nα. Από τους ιοχυρισμούς του Άντλερ, αυτό που ειναιαλήθειο, δι είνα, όη Ο. διανοούμενο, tνδιoφιραvτα, γιο τη διατήρηση της κοηιταλιιπικι'ις tκμnάλευοης- όχι ομεoq και όχι χωρίς όρ<)uς. ολλό μόνο rtλόγlo. μtσω των οστικών τόξεων. στο θαθμό που οι διανοούμινοι ιξαρτιο(ινταl υλ",ά απ' αυτtς. Οι διανοούμενοι θα μπαραύοον να πιρόoouν στον κολλ&χτιθ,σμό αν τους 6ινότον η δυνοτότητο vo δουν οαν πιθανή την OμCCltl νίκη του κoλλtx'τιθισμoύ. αν ο κολλιχτιθ,ομός παρουσιαζόταν μπροστά τους, όχι σαν το lδαν",ό μιας διαφορι:τ",ής. σnόμσιφης και ξtνης τάξης, ο.λλό οα μlo κοντινή και οπτή πραυμαπκqτητα. και, τtλoς, ον -i<01 αυτός Δcv ιίναι ο λιγότιρο οημοντιιιός όρος- Ινα πολιτικό ι;mόαψo οηό την μπουρζοιιοζια δεν απιιλούσι ιιάθι. ιργότη ταυ ηνcύματος χωριστό. μι 0060ρtς υλιιιtς κοι ηθl8ltς σuνltπιιες. Ttnol όροι μrτoρo(ιν να ΙYKαθιδριιθαCιν γιο την ιυpωπαjιt", διονόηση μόνο μ& την παλπικ'" κυριαρχiο μια<; νιος κοινωνικής Ίόξης, και ως Ινο βαθυό. σc μιο nιρloδo KOTCuBctov και όμεοης πάλης νι' ουτή την KIIPΙαΡXIα. Όποια και να ι(τον η αno(tνωαη της Iυρωnaiιdl<: διονόηοης σπό τις ιρyατιιιtς μ6ζtς -i<ai αυτή η αnoξtvωoη θα αυξηθει ακόμα πι:ρισσότιρα. ιδιαιτιρα στις νιότιρι:ς καπιταλllπ'ktς χώρις, σov την Aυoτρlα, την Ιταλlα. τις Βαλκονικις χώριι;-οι μια ιπαχή, ωοτόοο, μ.ι:γάλης κοινωνικής ονοικοδόμησης, η διι:ινόηοη -kiως vωρ(τιρα αnό τις άλλt<; tνδιάμιocς τάξιις- θα nιράαι:1 μι το μ.tρoς των ιιnι:ραoπioyών της νιος "ο,νωνίας. Ένο μιυάλο ρόλο σc οχιοη μ' αιιτό θα πα[ξοιιν ΟΙ l<ο,νων",ις ιδιότητις των διαvοο(ιμινων_ noιι τouς t;ιxιφίζouv από την ιμnoρ",ή ιια.ι 6ιoμrιxoνική IoIIKΡOOOΤIllf! τάξη κa, συροτi6: ο, mαyγtλματικoι τους δtσμoι μc τους nαλιτllπlllo(ις ιcλάδouς της ΚOlVωYIKf1ς εργοσioς. η ικονότητά 10υς για θιωρητιμις yavllll<ιoιiς, η ιυcλιξio "οι lυmινησlα της αι<ιψης τouς. μι λlyo λόγlo, το bn Ilνaι δ... 6μι... Aντιμtτωnoι μι το oναnόφιιιyo Υcγονός της μ.ιtq9opός 6λov 'TOU μηχανισμο(ι της Koινωνlας σc νιο χιρια, αl διι:ι:νοocιμνoι της Euρώnης θα μπoρtσαυν να nιlσαυν τον ι:αuτό τους ότι "'lι'jιq!lou &ΤΟ! qoιιι:ιβιδριjθηιιαν, όχι μόνο δι: θα τους plξouv στην

55 όδuoσo, aλλό αντlθeπι, θα cινoiξoυν μπροστά τouς ClΠ&poόρlO'1'c,. δυ νατότητ ς γισ την φαρμαy1\ π;χνι"ιίιν, ΟρΥανωτ",ιίιν """ enιoτηijoyi "WV δυνάμεων, Και θα μπeριooυν να πρoμηθ ύooυν oυτtς τις δυνάμεις από ης γραμμtς τους, οιιόμα "οι στην πρώτη, την πιό "ρlσψη ΠΕρlοδο, ότον το νέο "αθεστώς θα rφέπei να ξι:περόσι:1 τερόοηcς T xνikις, κο,νωνικις και ΠOλ,ηKtς δυο"ολίες, Αλλά, αν η πραγματ",ή κοτόχτηοη του μηχονισμού της κο,νωνloς εξορτιόταν από το ον προηγούμενα έρχονταν οι δloνοούμενοι στο κόμμα του υρωnαlkoιj nρoλ ταpιάτoυ, τόπ; ο, τφoom",tς του KOMCxtl6lσμotJ θα Iταν πραγματ",ά άθλuι:ς -γloτι όπως προοποθήοαμι YQ ΔClf;ouμc n:;ιρanάνω, η npoι:i)(ιί)ρηoη των δloνοούμινων στη QOOIQλδημοκρατb μισα στο πλalolo του οστικού ι«iβ στιίιtoς γlνιταl, αντίθιτο μ όλες tll:; nροσδα"ιf:ς του Μοξ."ν;λ&ρ, όλο "οι λιγότιρο πιθονή μι το Μρασμα του χρόνου. ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟΝ ΛΕΟΝ ΤΡΟΤΣΚΙ του Αντρέ Μπρετόν ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Κ. ΜΑΤΣΑ Γ. ΣΑΡΑΝΤΟΓΛΟΥ Τοόρθροσυτό, που οναδημοσιεύεται από την ΕΜΕ Νο 39, είναι η αμιλlσ ταυ Αντρέ Μπρετόν, που μόλις εlχε επιστρέψεl οπό το Μεξικό, στη συγκέντρωση που εlχε οργανώσει το Εργοτικό Διεθνιστικό Κόμμα στο Π ρiσl, το 1938, για την Επέτειο της Οχτωβριανής Επαναστασης.

56 Σύντροφοι, ιuν θα nι:ρψtνeτι: αnό μtνcι tνov noλ"μι;ό λόγο, Έχουν ΝΡόοει σχεδόν τρεις μι')νες από την επιοτροφι') μου από το Μι:ξμι;ό -τρεις μι')νες oτό τους οnoιους wι.οuοομι: πολλές φορές τη φωνι') του ouν τρόφου Tρότo ι Τρεις μι')νες κατό τouς OπOIOUς, η σιιtψη του ουντρόφου ΤρόΤ(7«I. τόσο εξαισια γρι')γορη 0'10 νσ συλλαμβόνει κόθε νια σκσπιά του noaitimou κσl τσυ κσινωνlκοu πρ06λήματος, τόσο εεαlσια εξoσ ημινη Ο'1σ να φέρνει στην επιφάνεια τσ κοινοίιργιο. txtl γ!νεl ικανή νο γεφυρώνει τη μεγάλη απόοτοση πσυ τσν χωρ!ζεl οπό μος. και να ε nληρώνει μέοο από τα πι:ριαδιιιά της Τέταρτης Διεθνούς, o ρόλο του oaν κο6οδηυητιιιι') μεγολοφυlo, σαν ο πιο δοκιμαομένος κοβοδη γητης τοu ι:naνοο'1ατιιιού κινι')μοτος. Τα γεγονότα nou έχουν ξι:τυλ.. )(Τε! τους ΤΕΝ:υτοΙους τρεις μι')νες έχουν nρokaλtσι:, μια τέτιο ανοτο ραχι'), που η ανόλuoή μας της δ.ι:θνούς κοτόστσση<;, που μπ σα να τον o oι:ιoω νο την Κόνει μ' έναν μανοδιιιά αuθεvtιιιό τρόl1o, χρειόζι:ταl να l"'.ρ.,ιοορμοο'1ει Ο'1α vta δεδομένα. θα ειτον πολύ εύκολα να οnoδεlχτι! ό'ι'ι Ο'1ις nρ06λtψεις ΤΟυ τότε, ο Τρότσι<ι ειταν πιο κοντά οπό οποιονδι')ποτε όλλον ιt αυτό που txco γινεl ουγκεκριμtνη προγματικότητα oι')μερcι. Αλλά εοε(ς. auvtpoφoi, που ΟΙ πόθοι ως ταυτιζονταl με τοuς δll\ούς του, ε(ο'1ε τόσο ιιιονο( να το οποδείξετε αυτό, όσα κι ευώ. θα αφι')οω. ετroμινως, Kaτό μtρoς οτιδι')ποτε μπορεί να επικαλύψιι τα ραπόρτα των οιιντρόφων μας και βο NΡloρioω τη μαρτιιρlo μου aτo καθαρό oν&ρώrιινo επίru:δo. Από μαρξοοτιιι;ι') σι<οπιό δεν ιιναι δίloιo:oλo να κατολό60ιιμι ότι ειναι αδύνατο στην εnoχι') μας νο ζι'ισεις σον ανεξάρτητος ουγγραφέας,

57 πολύ περισσότερο ΠΟυ ένος τέlιος σuγγραφέoς Ιχεl σαν στόχο νο εκφροο1εί τlμια σε μισ σειρά ζητι')μοτa, έτσι πσυ νο δείξει την nλι')ρη ασυμφωνlσ. του με την αστlκι') καlνωνla. Οι μόνοι δρόμοι ΠΟυ (Ινοίγοντοl μπρσστά του είνo είτε να αμ8λύνεl BaBIIιoio ιην κρ"iκι') ΤΟυ με ιιτια τρόπα που η κοινωνία νσ. προετοιμάζεται να τον καλωσορίσει κάποτε οαν τον άσωτο Υιό της. Η. αλλιώς. να δοθεl ολόκληρος Οε μιο μορφι') αντlπολlτευσης που τουλάχιστον προς στιυμι') προσφέρει σιο διανοούμενο τη μεγαλίιτερη ξεκοίιρααη και το μεγαλύτερο οικονομικό κέρδος: δηλαδι') τη 010λινlκι') αντιπολίτευση. Ο σταλινισμός πραγματικά θέτει στη διάθεση ενός IΙτιου συγγραφέα. ον συναινέσει να δόσει κό.λυμα στην τρομερι') ιστoρlκι') τσυ οπάτη. σχεδόν onεριάρι01ες δυ\loτότητες επιλογής θέσεων KOI εργοσιών. με τέ1ια οικονομικά οφέλη. ΠΟυ δεν ξέρουν ποιά νο πρωτοδισλέξουν. Μισ. και δεν ουγκατατέθηκο εγώ ούτε στον πρώτο ούτε 010 δεύτερο δρόμο (Iυτfις της παραίτησης oι της πρoδoalας, αναγκόστηκα πριν δυό χρόνι.α. λόγω της okρab επιοφσλο(ις οlκονομικι')ς μου Kατά01ασης. να ψάξω για μια θέση δασκάλου στο εξωτερικό. Η υποτιθέμενη δρα01ι')ρlα υπηρεσία του υπσυ ργεlου Εξωτερικών, στην οποία έπρεπε αναγκαστικό να κάνω την αιτηο<') μου, αφαίι εξέτααε προοεχτικό την lδεολογlκι') μου θέση, όπως συνάγονταν από την πραηγούμενη δροστηριότητά μαυ. κατέληξε O1α ότι δε θα έπρεπε να με O1είλεl σε μια χώρα που έχει απαλυταρχικά αθε01ώς. ι') που πρόκειτοι ενδεχομένως στο άμεσο μtλλoν νο onoχτι')αεl τέτιο Koθε01ώς. Μ ουτούς τους όρους. οι πιθανότητες περιορlστηκον σε τέτlo θαθμό εlναl ερεθιστικό νο τα ανοφέρt:ις σι')μερο- που το μόνο που μπορούσαν νο μου προσφέρουν ειταν να διαλtξω ανόμεσα O1ην Ταεχοσλ06ακΙα και το Μεξικό. Διάλεξα το Μεξικό. κοι από τότε για πολύ καιρό δεν άκουσα να λέγετοl πια τίποτα. Μόνο προς το τέλος της περυσlνfις χρονιάς. όl αν αtιoφάoioo να ερευνι')σω τους λόγους αυτής της σlωπfις, τότε μου πρότειναν. σαν αποζημιωση, να με στείλουν 010 Μεξικό για να δόοω μια σειρά διαλtξεων στο Πανεπιστι')μιο με θέμα την κατάσταση της ποlησης κοι της ζωγραφικής στην Ευρώπη. θα αναρωτιέο1ε. σύντροφοι. γιατ1 νοιώθω την ανάγκη να ως πορουοlάοω με τόσες λεmομέρειες τους όρους ουτού του τοξιδιού. Αυτό. όπως είνοl ευνόητα. οφείλεται 010 ότι ορlομένοl από τους εχθρούς μας εlναι εφευρετικοl 010 νο το διαστρεθλώνουν και να επιζητούν ακόμο να επωφεληθαύν οπ αυτό, με ΤΟν πιο χυδαίο τρόπο. Ακόμο rφlν φύγω. ένα μέλος ταυ.qtkou της Κουλτούρας.', ένας αρ ετό επικίνδυνος 6λάκας (') Η Ενωση των Oiκων της oyλtoίφoς (Asιιooίaιί"" ιι... Maίson< de ι. Cu.JIure) Ιδρύθηκε την ΙΙνοιξη ΤΟμ 1935 ων μια οργιινωση δloνooίιμ νων ""II.λ yxόtαν 0"6 τους στaλ<ν<"oίις. Γεν",ός γραμματtoς την επoxfι της oμιλkις αμτής το\.ι Mrφεταν είτον Q στaλινι"ός σuγγραφtoς Λουί λρaγ"όν.

58 noυ o.κoueio'1q όνομα Τριστά" Τζαρά, 8ρf\KE πρόθυμο αυτιά Ο'1α onαlo διηγήθηκε ότι EπlφoρτίO'1ηιlα οπό το υπαυργεlo Των Eξωτιρuι.ώv με τη" OTIOO"laM μιας ouνάnηοής μου μι: ΤοΥ TρότσJIl! Εξάλλαυ, μοζι μι: ",tνo έφυγαν από το napkn πολλό γράμματο, noυ Ο'1άλθηΜlν από τη Νέο γ όp η 0'10 Μ"ξικό α"ponoρι ώς, έτοι ώστε έφταοαν ι:κε( πριν οπό μένα, γράμματα που αnι:υθύνoνταν οτους κυριότι:ρο..ις μl:ξικανούς αυγγραφείς και καλλιτέχνες, γράμματα στα onαία ξι:xι:iλιζt. η ruo αναίοχυnη συκοφαντία, ΠολλΟΙ από τους nαραλήmες αυτών των γραμμότων ήξεραν ιυτυχώς πώς (ΙΧαν τα πρόγματα, τόσο οι σχέση μι: μένα 6οα κοι σι: σχέση μι: το αχρειο μέσα στο οποlα κοταφι:(ιυουν συνήθως οι στολινιιιοl κύκλοι: Χόρη σ' tvov απ' αuτούς τovς nαραλήπτες, μτιορώ νο σος διο8άσω ένο τέτιο V10KOUIItY1'0:.AyαnIJYt ούντροφε κο' φ/λι, etaoujjt να οι πληραφσρr'ισoυμε, κο' να ααυ ζητr'ισoυμε αν txe,r; την καλοούνη νο το γνωστοno,ήσεις στους φlλoυς j.ujr; στο Μεξικό, γ,ο τη Bto,! του Αντρέ MnpttόY l10u nρόkεπoι νο επ,ακιφθε/ ιη χώρο σος γιο να δόοι:ι ε ι/ oplojjtvtr; δlcιλtξι,ς, ΑπεσταλμΙνος των υπηρεο,ών πραπαγόνδας του υπουργε/ου των Εξωrερu<ών, γνωστών οκόιια κα, αήμφα για την αντιδραστική ταυς πολιτική, α κ, Avrpt M τόν πήρ,e πόντα Bto,! ενάντιο στα AofKd MΙτωnα Ifα, μ' αυτό το ακοπό Ιχε, αυμμαχήσεl ιιε τα mo ύποπτσ πολ, τικά στοlχε/σ, Η δράση ταυ ενόντια απ/ν Ιαπσνlκή Δηιιοκρστία πήρι; τις πιο ιιπουλι:ς μορφtς, έατω κι ον διειfδικούοε Ινον επονοστοτιοιιό οτο λόγια, Δηλωμένος θαυj.ujοτής του Τρότακι. οτόθηκε πάντο ανιίθι:τος ο' όλες τις rrρόξcις της Διεθνούς 'EνΩΣΗC; Συyyρoφtων, κοi γι' ιwτό δι:ν τόυ δόθηκε ο λόγος στο Πρώτο Συνέδριο των αυυυροφιων, Φο60ύμενοl ότι ιιπορούν να γ/νουν παραναήαεις, θελήοομε νο οας ενηιιερώααυμε για την πpαyiioru<ιj Ifατόσταοη της λογατεχνίας στη Γαλλ/α. Με ταυς π'ο θερμαύς χαφεηαμαύς ιιας... κλπ. Γ,α τη Διεθνιj ΓΡομιιοτεΙα Υπογραφή: Rtne Ble.:h rlα. κι:(νο<>ς ονάμεαό. σος nι)u μnoρι:ι νο μην ξtρoυν, πρέπει νο υπ"νθυμισω, αύντρoφo ότι η στάση μού κοι η στάση των uneρρεαλιστών φlλων μου al"ttvovrl στον πόλιμο της lαnaνlaς, δι: &ο μπορούαι: να δόοει λαβή ούτι: για την nα.ραμιιιρότtρη παρανόηση. λnό την πρώτη Ο'1ιΥμή της aύyιφoυσηι:;. KOταδικάoaμc aι: αιώνιο O'1iμιαoη ΤΙ<; δuνάμcις

59 της οruσθοδρόμησης και τσυ σκότσυς ΠΟυ πήραν την ευθύνη τσυ ξε. οπάσματός της. δ1σκηρύξομε την οκλόνητη ελπlδα μας στο πρώτα σκίρτημα της εργατικής lοπανίος. ένα πήδημα προς τα εμπρός πσυ έτεινε στην πραγματοποίηση. σφυρηλατημένη μέοα στσν κί νδυνσ. του μόνου πραγματικό ονικητου μπλσκ. nήδημo πσυ έτεινε επ(σης στην ολοκληρω"κή εκμηδένιση κάθε θρησκευτικού απαρότ και πόνω απ' όλο στη δημιoυpγlα μιας δραστήριος. επανοστατικής ιδεολογίας, οχημοτισμένης μέσο στη δokιμσσlα των γεγονότων, που να μην ενδκ:ιφέ ρεται να οναπαρόγεl αυτή την ιδεολογισ. παυ υπάρχει ή σαπ[ζει αλλά να συμφιλιώσει τις θεμελιακές φιλοδοξlες των συντρόφων μας του ΡΑΙ, ΤΟυ CNT, 10υ POUM ΚΟΙ. θα μπορούσαμε νο προσθέσουμε, ΤΟυ PSUC, στο μέτρα που αυτοl οι τελευτοιοι θα σταματσύσαν τις επιθέσεις τους ενάντια στους προηγούμενους. Δεν ε[ναl αυτό ορκετό σαφές ; Σε κόθε περίπτωση, σταθήκομε οσυμβίβαστα αντιθετοι στην πολιτική της μη επέμβασης. γπόρχσυν αποδειξεlς για όλα αυτό, τυπωμένες, με ημερομηνίες αναμφισβήτητες. Αλλά αυτ6 ΠΟυ δε μος ουγχωραύν. συτό που δε μου συγχωραύν εμένο προσωπικά, ειναι ότι στη διάρκεια των γεγονότων, διαπίστωνα ότι η ΕΙΣΔ σήμερα συνιστά ένα από τσ κύριο εμπόδια στη νικη του ισπανικού προλεταριάτου, είνοl όη είπα, για παρόδεlγμα, το Γενάρη του 1937: -Οι Δίκες της Μόσχας ε/νοι ηάμεαη συνέπειο της πάλης που διεξάγεται τώρα στην Ιοπσνίσ: Το ζtjτημσ για τον Στάλιν είνσι να εμποδισει με κάθε θυσία να σναπτυχθε/ ένσ νέσ επαναστατικό κύμσ <)Τον κόομο. Το ζήτημα είναι να πρσkαλtσει τη Β/αιη δισκοπή της Ισπονικ>χ Επανάστασης, όπως έγινε με τη Γερμσνική EnovooraOn, με την Κινέζικη Επανάσταση. Μας αντιιιρούουν με το επιχειρημσ ότι η ΕΣΣΔ προμηθεύει όπλα και σεροπλάνα; Ναι, πρώτα γιατι της είνσι σποραιτητο νσ Kportjoet τσ προσχήμστσ, κσι μετά γιατί συτά τα όπλο με τη διπμ κόψη, καλούνται νσ συvrριψσυν K"θεtι ΠQυ γινεnll στην Ισπονlα όχι για την πσλινόρθωση της σατικtjς δημοκρατίσς, αλλά για την εγκαθιδρυση ενός καλύτερου κόσμου, γιατι καλούνται να καταστρέψουν κάθετι ΠQυ αγωνίζετσι γισ την npoattopioktj επανάσταοη., Αυτό που δεν μπορούν να rιαpα6λέψoυν οε μένα είνοι ότι είπα: _Ας μηv απστιijμαστε, σι σφοιρες της σκάλας της Μόοχας, τον Γενόρη τσυ 1937, έχουν στόχο τους συντρόφους μας ΤΟυ POUM. Μετά απ' αυτούς θα επιτεθσύν ατους αναρxιkoι.iς ουντρόφους μσς, με την ελπιδα ότι θα εξολοθρεύσσυν κάθετι ζωντονά, κάθετι που φtp" ι μέοσ rσυ μια υπόσχεση για το μέλλον στον ισπσνικό αντιφασιστικό σγωνα. το ΝοέμΒρη του Qς μη χάνουμε το θάρρος μας, σύντροφοι- ο Στόλιν έχασε τη δί η του POUM: μπρσστό στιςαποδειξε,ς ΠΟυ έφερε η υπεράσπιση, υποχρεώθηκε να αποσύρει την κατηγορια της ατασkoπίας που αηεύθυνε στους ουντρόφους μας, υποχρεώθηκε να τιnρα,τη-

60 θιι oλootληρωll ό οπό την nρoσn/:ιθεια της ατίμωσης των ειιαναστα τών της Iorωνiαι;, παρδ τη 6αι')θεια των διαβεθαιώσεων οιαl της μαρτυρloς ταυ 6ρώμιοιου If!OOuitη Μ"ΙρΥκαμlν, Η εργαnκι') lοπανία, η Ειιανασταηκι') 10πανΙο, που την πραγμαtlκότητό της opvou\laoτt να υποκαταστήσουμε με την έννοια της δημο KΡCηOΙής lσπανlας, είναι πόντα όρθια. Ι' ουτήν, Ο(αl μόνο ο' αυτι')ν. oπ υθύνιταl η φλογερή μας οδελφότητα; παρόλες τις πρocmόθιlες δloφθορός, ο Ιτόλιν δεν μπόρεοε ακόμα να κυριαρχήσει πάνω της περlooότερo από τον Φρόνκο: η ετυμηγοριο του Οχτώθρη 1938 μος μοθα(νεl όη αυηί δεν έχει πει ακόμα την τελευταία της λέξη, Και οαν να μην έφτανε το γράμμα της εισαγωγής που μόλις σος δlό6ασα οε σχέοη με ό.η με αφορά, ένα σχόλlo ιτιο ε""0ilτlκό, "ου διν κατόφερε ο':'τι ουτό να με,νιl εμπlotcυtlκό, στόλθηκι στο γενικό γραμματέα του ΙΕΑR του Μεεlκοu, το οντι010lχο του πρώην A ;AH (λnaeίaιioη,tea Εtήνaίnl et,ιeδ Artisteιι Revolutionn.lrK), Του (;ιτούσαν αnεριφρoαtα να επαγρυπνει για να.σαμποτάρει ιwστηματμιό κ60ε δοολιά που θο έllαvo σro Mιξu<6. Ο υπογράφων δεν εlτον άλλος οπό τον Αρογκόν. Νό Ί.ια λοl"όν, φaντόζεστε με ιιόση ouγκlνηση. μnρoιπό ο' αυτό το _Μπλε Inίτ... ΥΙQ. το oπolo t)(ουμε 1600 nε 1101 που αnστελtι στο ΚογlOOl<άν την κοτοικία TQt.ι ΑVΝτρoφoυ TpόTOt\I. Προσπάθησα με δυακολlo νο ουλλέειιι όσο το δυνατό περlooότερa 010lχεlo γιο την ηθική του οκεραlότηίο, γιο το πως χρηοιμοποloύοε το ΧΡόνο του κοι επισης κόθεη άλλο που 6a μποροοοε να τον εμποδιαεl V(I ανήκει οτην ιστορία αι να,ον κόνcι νο αuμm:ρlφέρetοι οον Ιvoς ΖΩVΤσν6<; όνθρωnoς. αλλό εεakoλoυθoooε να nσρεμθόλλεταl ονόμεoa ΟΕ ιιε'νον KOI οε μένο μιο οθόνη. ΠΙΙνω ο' αυτή την οθόνη ξεjuλiyι'lτον μιο ζωή παλύ πιο ταραγμένη ΚΙΙΙ πιο ουντοροχτικι'). και οαύγκριτο πια δραμaτιιιή απ' όλες ης άλλες. λvτl.φυoa αυτό τον άνθρωπο τιου ειτον ο επικιφολι'ις της ε"ονόστασης του 1905 και ένας ο"ό τους δύο ιφωτιρνότες της εnaνόστοσης του όχι μόνο σαν τον όνθρωno 1Ι0υ έθαλε T1i :ιιγaλoφυlo του και όλες τις ζωvτανtς του δυνάμεις σrην υττηρεσio r.", μεγαλύτερης υιιόθεσης nσυ εtρω, ολλό επίσης το μοναδικό μόριυρο, το βαθύ lotoplllii, που το Ιργο.Ι0υ Μόνουν κάη nι:ριoσόleρo από το να δlδl:ιmιoυν -(1QΡOΤPUVOUV ΤΟν όνθρωno να uψwo.tι το ανάστημό του, Τον αvτίkρvαa 010 nλt.u-ρό του ΛΙνιν, και αργότερο να OU'4)(1ζt1 μόνος να υπερoαn[ζεται τη θtαη τou, τη etoη της επουάστασης, μέσα στους Μόλπους των νόθων ouνεδρίων, Τον Ιβλεnα να σrιmιται όρθιος, oνόμ.cαa στους αισχρό αφαyμινouς ovvτρόφouς του, μόνος ουτός, &(ιμο. στη μνήμη ΠΙΝ τεαo(φwv n:ι.iδκiιv του που δολοφονήθηκο.ν. Κα-

61 τηγορούμινοςγια το μιγαλύτερο γιο tvov ιrtoναστδτη tγκλημα, η ζιιιtι του νο orιtι.λι:ίτoι κάθι στιγμή. παραδομινος στο τυφλό μiooς αυτών των ανθρώπων για τους οηοloυς ι:(χι: κατασπαταλήσει χωρις φιιδώ όλες του Τις δυνάμεις. Πόσο εύκολο ειναι να ΟρΥονωσεις τη νιjxτα της ελεύθερης γνώμης! Με την καρδιά νσχτυπό. είδα μισάνοιχτη την πύλη του Μπλε ΣΠITlού. με οδήγησαν μέσα από τον ήπo, μόλις που πρόλαθα στο πέραομσ να προοέξω Τις μπουκαμθίλιες nαυ τα ροζ και μωβ λουλοίιδια τους κόλυmcιv το χώμα, τους αιώνιους κάκτους. τα πέτρινα ειδωλο που ο Ντιέγκο Ρι6έρα -που έθεοε το σπίτι του στη διάθεση του TρότσKι είxε ουγκεντρωσει με αγάπη κατό μήκος των μονοπαtlών_ Βρέθηκα ο' ένα φωτεινύ δωμάτιο ανάμεσα σε 6ι6λ!α. Έ. λοιπόν. σύντροφοι, τη στιγμtι που ο ούντροφος Τρότοκι σηkώθη ε αιιό το θάθος του δωματίου. τη στιγμή που ο προγμαtlκός του οουτ6ς έπαιρνε τη θέση της εικάνσς που είχο γι' αυτόν. δεν μπορούσα να κατανικήοω την ανάγκη να του Πω πόσο έκθαμθο με άφηνε το ότι τον έ6ριακσ τόσο νέο. Με τι autolluplορχια, με τι 6ε6αιότητσ έχει κρατήσει τη ζωtι του. πορά κσl ενάντιο σε όλα. οε τέλεια ορμανισ με τις αρχές ταυ. με τι εξαιρετικό oυράγlo μέσα στις τόοες δακιμασιες που ειχε περάσει, κατάφερε να μην αλλοιωθούν τα χαραχτηριστικά τουl Βαθιό γαλάζια μάηα. θαυμαστό μέτωπο, πλούσιο μαλιά που μόλις άρχιζαν να παιρναυν το χρώμα του CΙΣΗμΙOύ και μια XPWIIQTll<tι δροσιά. συνθέτουν ένα πρασωπειο. που σισθάνεται lιανεις δtl μια εσωτερική ειρήνη το διοπερνά και θα 10 διαπερνά πόντα. ακόμα και μέσσ στις πιό Ο!<.ληρές στιγμές, γεγονότα της δυστυχίας του. Δεν πρ6κεnαl εδώ για μια στατική άποψη. γιατι μάλις το πρόοωπο εμψυχώνεται και τα χέρια αρχίζουν να δίνσυν ένα φίνο τόνο στη μια ή την άλλη πρόταοη. η όλη προοωπικότητο αναδύει κάτι που ηλεκτρίζει Να είστε σίγουροι, σύντροφοι ότι σν το καπιταλιστικά κράτη σποδεί XTη αν τ600 αποφασισμένα. τόσο ομόφωνα στην απόφαση να εξσρι ΟΟυν τον σύντροφο Τρότοκι, ιιαι αν η κυβέρνηση τσυ Στάλιν δεν έπαψε νσ το πιέζει για να πετύχει αυτή την αποκήρυξη. αυτό ειναι τέλεια φυοικό από τη μεριά τους. Ο Τρότσκι ελεύθερος. ο Τρότσκι ικονός νσ CΙπευθύνει σήμερα το λόγο οε μιο συγκέντρωση στο Παρlο!. θα είταν ένα κομμάτι της επανάστασης που σρθώνεται ξανά μπροστό μας, τσ φως του Σοθιέτ της nετρούπολης και του Συνεδρίου στο Σμόλνι. rtou θαόρχιζε ξανά νσ φωτιζει. Δεν μπορούμε να ζητάμε από τους εκμεταλλευτές της ΕργαΤll<ής τάξης να συμφωνήοουν μ' αυτό. Αυτό μπορούμε να το περιμένουμε μόνο από την εργατική τάξη, από την εργατlι\ή τάξη που, όταν έρθει η ώρσ. θα αποtlνόξει το ζυγά που την συντρί6ει. θα σαρωσει μ' ένα χτύπημα τη θεpj.ιιδοριανή σαπίλα κοι θα oναγνωρlσει τους διι<ούς της.

62 Μαυ δόθηκε. στη συνέχεια. η ευκαιρία να έχω συχνές oιινoμιλlες με το σύντροφο Tράτo ι Από μια λίγα μυθώδη ψιη που του οπέδlδα, απόχτηοε γιο μένο την πιο σληθινη, την πιο απτη (mαρξη, Δεν υπάρχει κομιό τυπικά μεξlκόνlκη τοποθεσιο με την οποία 110 μην έχει συνδεθεl ατη μνήμη μου. Τον ξανα6λέπω. ουνοφρυωμένο, να ξεφιιλλιζι;1 τις παρlαινές εφημερίδες στη σκιά ενός κήπαυ της Κουερνα6άκο, μέσο στη φ06ερή ζtστη, με την ατμόσφαιρα γεμάτη οπό τον θόρυβο των κολlμπρι ενώ η ουντρόφιοοα Νατολία Τρότσκι. τόσο ουγκινητικη, με τόση κατανόηση και ευγένεια, μου έλεγε τα ονόματα των εκπληκτικών λουλουδιών, Τον βλέπω ακόμο να σκαρφαλώνει μοζί μου στην πυρο" μιδο του Ξοχικάλκο, Μιο άλλη μέρα, γευματίοαμε ι,ιε μεγάλη όρεξη στις όχ6ες μιας παγωμένης λlμνης μέσο στον κροτήρα του Ποπακοτοπέτλ. Περνούοαμε ένο ολόκληρο ιψωινό οε ένο νησlτης λιμνης Πατζκουάρο -a δάοκαλος που αναγνώρισε τον Τρότσκι KOI τον PICtpa tcaλe το παιδιό του σχολείου να τραγουδηοουν στην πολιό γλώσσα των Ταρό, οκο, Ή ακόμο να 'μοστε να ψαρεύουμε d ένα ορμητικό ρυάκι του δάσους, Δεν υπάρχει κανένος πσυ να δεlχνεl μεγαλύτερα ενδιαφέρον από το ούντροφο Τρότσκι για κάθεη κοινούργιο παυ μας προσφέρείαι, δεν υπόρχει κανείς που στη διάρκεια ενός ταξιδιού να είναι τ600 συναρπαστικός, τ600 lδιοφυιής 600 εκείνος, Εlναι πεντακόθαρσ, υπόρχει μέσο σ' αυτόν μια ανολλοlωτη πηγή νιότης, Κι όμως, όπως καταλοcαiνετε καλό, αύντροφοl, δεν υπάρχει κανείς με μεγαλύτερη πνευματική ένταοη απ' ουτόν, Δεν ξέρω κανέναν άλλαν όνθρωπο τ600 ικανό να υποβάλλει ταν εαυτό ταυ αε τόαα έντονη, συνεχή δουλιό. Αλλά, απ' αυτη τη δουλιό. υπόρχουν ήδη 1όοες οντlκειμενlκές αποδείξεις, που πιστεύω ότι μπορούμε να τις περάσουμε γρήγορα, ώστε να προσπαθήοουμε να διακρίνουμε το μυστικό της προοωπικής γοητείας του. Αιιτή η γοητεία είναι έξω οπό κάθε όριο. Ένα Cρόδι που συμφώνηοε νο δεχθεl ένον όμιλο διανοουμένων ΠΟυ αποτελούν,ον οπό μlo εικοσαριό άτομα οπό τη Nta γόρκη, να τους κόνεl μια σύνταμη διόλεξη, μετι 1 να απαντήοει στις ερωτήσεις ταυς, παρατήρησα πως, καθώς μlλαύσε, η ατμόσφαιρα ταυ δωματίου γινό,αν ανθρώπινα φιλική γι' αυτόν, πως οιιτό τα ακροατήρισ εκnμσύσε τη ζωντόνια και τη σταθερότητα της απάντησής τσυ, θερμαινόταν από τη διόθεση ταυ και απολόμβανε την ορμή του. Παρακολουβοίιοο, δlαοκεδ6ζοντος, τις προσπόβειες ΠΟυ έκανον αυτοί οι όνθρωποι, πριν φύγουν. νο έρθουν ο ένσς μετό τον άλλον να ΙΟν ευχαριστήοουν, νο του οφίξουν το χέρι Κιόμως υπήρχε ονόμεσό τους, ανάμεοο στους πιο ηολυπρόγμονις, Ο κυcερνήτης ενός κράτους της Βόρειας Αμερικής, όπως και μιο γυναίκο, με εφάλl l<οιικουβόυιος, που clrov υπουργός Εργααίσς στην υβέρνηση Mac Dona!d.., Αυτή η γοητεία μου ψσ.ινότον ότι οφειλόταν, όχι μόνο στην ευχαρίστηση του να βλέπεις από κοντό μια ανώτερη διάνοια να

63 δουλεύει μοζί σου, ιιλλό O' στην έ πληξη της oνo όλυψης ότι το uρlo Ενδιοφέρον 010 οποίο επικεντρwνεταιoυη') η δ,όνο,α ειναl τόσο δυνα, τό, ώστε να υποτόσσε, όλα τα άλλα ενδιαφιροντα, νο ΤΟ όνei νο το εξυπηρετούν. Αλλό. το υπόλoιno το ξέρετε. Κόποτε περπστoίιaa ή oθόμoυν σ' Ινο nόγ O μαζl με τον σίιντροφο ΤρόΗ1ΚI, 010 μέσο μloς lνδlό.νl ης αγορός, ΠΟυ είνο,από το ωραιότερο θεόμοτο που υπόρχουν στο Μεξικό, Αυτό που anoonouoav το ι:νδ οφιρον μας είτον η αρχιτε tονική των γύρω αnlnών, ή το πολύχρωμο όνlστρo ιων ανθοπωλών, ή τα πιραομα των χωρικών ντυμένων με 6araιιer;, που οπεlκόνιζαν τον ήλlo ΚΟI τη νίιχτα, και προχωρούσαν με ι:ξοφετική ευγένεlo, ο Tρότσ 1 Ι6ρlo ε πόντα τον τρόπο να ouνδισεl ουτό 10 μικρό γι:γονός της παρατήρησης μι: όtl ΠΙΟ γεν,κό, να τ' μετατρέψει οε IIIO ελπίδα ονοστι'ιλωστις των αξιών ουτοίι του όσμoυ να oπoonόσει από αυτό Ινο εριθισμσ γlo την πόλη μος, Υπάρχει ένα ζήτημσ που για τον σύντροφο Tρότσ 1 προέχεl όλων τω, άλλων, ένα ζήτημο γιο το οποίο δι:ν δέχεται καμιά παρέκκλιση, Ινζ ζήτημα στο οποlο συνεχώς ξαναγυρ(ζιl, Αυτό το ζήτημο ι:ίνοl:.nolt είναι οι πpoorπ,,,ις;., Κανένας άλλος δεν έχει περισσότερο απ' αυτό, στραμένο το 6λέμμο προς 10 μιλλον, όπως 0 ρ16ώς δεν ε[ναl ποτέ πι, πολύ ο εουτός του παρά ότον περιγρόφι, κυνήγlo λύκων στον Καίικο, σο, ό1'loυ πήρε μέρος, Πραγμοτικό το nαρελθόν τεlνιι νο ι:lναl ονloιχ γι' αυτόν, Σαρκόζι.ι όλους αυτούς 1'101,1 έχουν δημloυργήσεl γlo ΤΟ\ εουτό τouς μιο τψια υπόληψη. ΠρέΠΕΙ νο τον α oίισι:τι: νο μιλά γιο 'ΤΟυ<; μ'''ρού( σvνrσξιoιixoυς της Επανάιποοη.ς.1 Πρσonόθησoν εκtι όπως κι ολλού, μι: όθε τρόπο να νl ήσoυν τον Τρότσκι Αφού δι:ν έφτανε το να 10ν κοταδ,κόοουν οε θόνατο στη Μόοχα, νο του ξεριζώσουν στο πρόσωπο ουτών που αγαπούσε, ένα-ένα τους αλύtερoυς λόγους ύπορξής του, και να τροφοδοτήοουν ενάνtlό του την π,ο τρελή κα, όθλlo εkσ\'ρατιlσ όλων των εποχών, η Γκι: Πι: Ου που nρoonόθηoε μό10ια πέρυσl να δόλεlστοχέρlο του, υποτιθεταlοπό κάποιο φ!λο, Ινιι πακέτο που nι;ριειxι μιο βόμβα -η Γκι Πε Ου περloριζι.ταl, τουλάχloτο προς στιγμή, στο να στρ4:ψε, ενάνtlό 10U ένα ολόκληρο δ[χτuo τερατωδών σvνωμoolcίιν, τόσο πιο OΠOtWσμoTIKώY σ' αυτή την Τ\(ρΙπτωση. όσο λιγότερο πληροφορημένot ι:ιναl ουτοl στους οποιους απtυθίινεταl Υια την ΠOλςtIIIή κοτό.στσση στο Μεξικό, Ειnaν, ούντροφοl, KOI η 6δομαδιότικη εφημερlδo.. Maτίanne_ το ιπoνtλo6ι. ότι Ο Τ ρότοκ, uπέθολε στον Πρόεδρο Kαρντέ ας στην ορχή του χρόνου το μέτρα της απαλλοτριωσης ποl,l π/'ιρε, των ξινιιι tτοφιών "ετρελαι0υ (ογγλικών κο, οοιερικόνικων), μ.c σιιοπό, υποτίθι:ται, νο noρo σει το μι: ικόνiko ΠCτρtλaιo στον ΧlτλΕρ, τον Μουοολ!νι κοι τον Φρόνκο! Ynooτl'\ριξQν --oc όμcoη αντlφooη μι τον nαρomvii) \CI)I.υρισμό,

64 σλλό τι σημσσία έχε,. ότι εlτον ο Tρόιo, ΠΟυ πυροδότησε την εξέγερση του στρατηγαύ CediJ\o ενάντιο σταν πρόεδρο Carιlenas. Ο, θρώμlμς. πληρωμένες οπό την Γ ε ne Ου φυλλόδες πραχώρηααν οε σημεlο ώστε νο θεθο,ώνουν ότι ο' oύνrρoφoι Τρότοκι αι Ρι6έρα. στη διόρκεια ενός ταξιδιο"; από την nόλη του Mεξικoiι στην Γ oυανtαλαχάρα, ενός τοξιδιού θοο xιλloμέrρων που στη διάρ ε,ό,ου δεν τους άφησα ούτε λεπτό μόνους. είχαν μακρές αυζητήοε lς με άπoloν γιarρό Ατλ, που θεωρείτο, σε κεlνα το μέρη πpάxτoρaς της γερμσ.νι ής πρε O'βe\Qς. ΕΙμουν απλούστοτο ευώ εκείνος που πρoσnσ6oύσαν νο εμφα νίσσυν γισ φασίσταl nροσέξτε. σύvτρoφo ότι η συκοφαντlα ξέρει στην ανάγκη να φαlνετοl λιγότερο χοντροκομμένη. και ότι μπορεl κατά περιπτωση να εκλεπτυν6ει Έταl οφήνουν να εννοηθεl όη ο οίιντροφος TρόfσKI διοτηρεί μια rιoλiι καλή σχέση με τη μεξικάνικη κυβέρνηση. ότι τον ενδιαφέρει λιγότερο νσ υποστηρίξει το συμφtρoντα της μεξικάνικης εργατικής τάξης οπό το \1'0 ευχοριστήσει τον στροτηγό Cardenas, λόγω της φιλοξενίσς που ΤΟυ παρέχει, Ο Τρότσκι σντέκρουσε ουτότον υπαινιγμόμισ γιο πάντα με,ηνοκόλουθη απάντηση:.ας σφήσσυμε,ους κλόιη.ιν και τσυς δολοπλόκους στη μοιρα,ους, Δεν μας απασχολσίιν αυτοί, αλλό οι συνειδητοι εργάιες ολόκληρου του κόαμου. Χωρίς να <ρέφουν συταrrότες κα, χωρίς να τραμό(αυν από τος aukoφovt/tr;, οι πρωτοπόρα, εργάτες θα δόοαυν,ην πλήρη υπαατήρ,ξή τους στο μεξικάνικο λσό στην πάλη του ενάντ,ο οιους ιμπεριαλ,στές. Η απαλλοτρίωση του πετρέλαισυ δεν ε/ναι ούτε σοαιολισμός ούτε κομμουνιαμός. Αλλά ε/ναι ένα βαθιά προοδευτικό μιτρο εθνικής αυτοάμυνας. Πρσφανως ο Μαρξ δεν θεωροίισε κομμουν,αιή τον Αβραάμ Λίν. κολν. Αυτό, όμως, δεν τον εμπόδισε να έχε, μ,α βαθιά αυμπάθεια για τον αγώνα που έκανε ο Λίνκολν, Η Πρώτη Διεθνής έοτειλε ατον πρόεδρο του Εμφυλ!ου Πολέμου χοφετ,στήριο μήνυμο, κοι ο λίνκολν στην απάντησή του εκτίμησε πολύ συτή την ηθι ή υποστήριξη, Τα διεονές πρoλετvριότα δεν έχε, κανένα λόγο να ταυτ/(ει το πρόγραμμά του με το πρόγρσμμα της μεξικάνικης κυβέρνησης, Οι επαναστάτες δεν χρε,ά(ε ται να με.1μφιέζσντσι. να πλαστογραφοίιν οίιτε νο ψεύδονται. όπως το κάνου.,αυλokόλαkες της σχολή<; της Γκε Πε Ου, ΠΟυ τη στιγμή του κινδύνου ξεπουλούν κα, προδ/νσυν την πιο αδύνατη πλευρό. Χωρίς να εγκοτολείπει το αληθινό της πρόαωπο, όθε τίμ'α. εργατική οργάνωση σλό ληρoυ του κόσμου. και κίιρ,ο της Μεγάλης Βρnανίας. έχει καθήκον νο επιτ/θεται αδιάλλαχτα στους ιμπεριολιστές ληατές. στη 6ιπλωματ/α τους, στον Τύπο τους κσl τους φασιοτες λακέδες τους. Η υπόθεση του Μεξικαύ. όπως ΚΟι η υπόθεαη της ΙσπανΙος, όπως κα' η υπόθεοη της /5Ινας ε/ναι υπόθεαη ολόκληρης της εργατικής τάξης.". ( ") Col\ected Wήtίι,gs ιιιιd Speeche. Οπ Britaίπ. Τ ό μ <><; 3, Ne... I'.rk l'ublioationo. σελ, 204.

65 ΠρΙπει να αποδόοουμι αυτή τη δiκαιooύνη ι ουτή την τιμή στην υ6ιρνrιoη Καρντένας. noιι εξα oλoυθιl να άνιι τα πάντο για να ιξοσφολioε, την ασφαλεlo του σύντροφο" Tpόro L Τα μέλη αυτι'\ς της υβέρνησης, μερικά από τα onoia έπαιξον ηyeh ό ρόλο στην ιπονάοταση του 1910, fιολέμηοσν κότω από τις διαταγές του ΖαΠάτα ή εκπαιδεύτηκαν στη oxoλl'ι του. θαυμάζουν ανεπιφύλαχτα έναν άνθρωπο σον τον Τρότακι. Μν εlνσl με ItDvtvov τρόπο δικό τους σφάλμα, αλλά εlναl μάλλον oυvtneld των μέτρων fιου πρέπει να nάρovvyid να τον πραατοτέψουν, το όη tkeivoς υποφέρει μη μπορώντας νο κινηθεl όπως etiιel KOI μeρικές φορές ποραπονιέτοι ότι τον μtταxεψίζohoi σαν OVTIltelμcνο. Επιμένω. oύντρoφo τελeιώvoντoς. οκόμο κι αν αυ τό δ.ι:ν ενδloφέρει όλαυς οος εξιοου, να εξετόσω σύντομα ένα ζήτημα που eixd θοθιά μέσα στην Itαρδιό μου και που φλεγόμουν να τσυ το noρουσιάοω, ΕπΙ χρόνιο. οε οχέοη με την καλλιτεχνική δημιουργlσ, υποστήριζα το bl Koiωμo τσυ συγγραφέα. του ζωγρόφου νο οργονώνει τη δουλιό. ταυ, νο δρα όχι σύμφωνο με πολιτικό συνθήματο. αλλό σύμφωνα με τους πολύ ειδικούς ιοτορικούς προοδloρlσμούς fιου 6ρίoltovtot πισω από την ι ανότητo του αλλιτέxνη, Στ66ηκο πόντο οκλόνητος α' ουτό 10 αημείο. ΤΟ 1926, ότον θέλησα να γινω μέλος ταυ Κομμουνιστικού Κόμματος. ουτή η στοοη μου με υποχρέωσε να 6ρc:θώαντιμέτωnoς με δlόφoρες επιτροπές ελtγxαυ, όπου μου ζηταύοον, με θυμωμένο τόνο. νο απolιoyηθώ για τους πίνακες του Πικ6σα. του Αντρέ Μοοόν. που δημα ΟΙΕίιαντσν στο περιοδικό που εξιδlδα. Πόλεψα oιil6kono μέσο στο A ;AR ενάντια οτην ηλίθια γραμμή ταυ.σooιαλlqtι oύ ρεαλιομοι:ι. Αν αφιέρωσα lον eoυtb μου αστομάτητα σ' ένα Itαθήκον. περιφρονώντας αrιδήnoτε θα μπορούσε να ouμ6ει ουτό ειταν η διατήρηση της olteρolότητας της Itολλιτtχνικι')ς δημιουργίας, να κόνεl<; την τεχνη να αυνεχιζει νο ειναl ένας σκοπός, να μην αταντόε, με κανένα πρόσχημα ένα μέσον. Αυτ; η eπιμονή μαυ δε σήμαινε ότι δεν έναιωθα πατέ oneiιntoio γιο το Itόμμα. ή ότι δεν οκεφτόμουν ότι η ακοτανοησία. η κακοπιοτlo θα υριopxoύσαν τελικό. Μ<ις eiπov πολλές φoρtς. στους φlλouς μου αl οε μένα. όη αυτη η στάση που θέλαμε με κόθε θυσία να κρατάμε elrav οσυμβι6αστη με το μαρξιομό! Όοα κι ον εlμουν πεlαμένος γιο το οντί θετο, δεν μποροίισα να κρύψω από τον eαυτό μαυ ότι αυτό ειταν ένα νευρολγιιιό oniitlo. ένα θέμα ανησυχίας ΠQυ την σuμμeριζόμαστι όλοι τ600 πlιatlό ώοτι: να αyωvmίι να naρouoiδoω το θέμα στον σύντροφο Τρότσκι Mnoρώ να nω, ouvtpoφol. ότι δεν θο μπορούσα να τον βρω πια ονοιχτό στην ανηουχία μου. Ω! μην filo'teuere όη καταφιρομι: αμέσως να συμφωνήοουμε: δι;ν t[vol όνθρωπος που onoδt)(εται τις απόψeις οου τόσο εύ oλα. Γνωρίζοντας αρκετά καλά το Bl6IιΙO μαυ,

66 t:fttji VE να μάθει για τις διαλέξεις μου και πρooφtρθη ε \1(\ τις αυζη,ήocι μαζ[ μου. Με τον ένα 1'1 τo άλλο τρόπο έγl αν ανόμεοό μο.ς μερικές αψιμαχίες: ένα όνομα οα" ΤΟυ Sade 1'1 ΤΟυ Lautreamont ΠΟυ αvoφ&ρόταν τιαpt.π,rπόντwς τον TOιμπoιiot ελοφρό ααν τοιμπούρι. Aγνoώνtaς τους. τόνιζt: ru:piσobteρo το ρόλο που t:ixov παlξt:ι για μινα, από τη μόνη αwoτι'ι οκοπl6. τη οκο",ό που είνοι κοινι'ι σταν επονοστότη και τον aλλιτέxνη, τη ακοπιά της απεj.ιυθέρωσης ταυ ανθρώπου, 'Αλλες φορές, έπαφνc τη μιο ι'ι τη άλλη οντίληψη noυ τύ)(ο.ινι vo εοιφρόοω κοι την υπέβoλt στην mo ΑUΣΤηρι'ι ιιριτικι'ι, Έτοl μου ιlπ& μια μιρο:.σύντροφε Μπρετόν, το ενδιαφέρον που δειχνε" γιο το φαινόμενα του ονtlκ&lμενιιιά lυχα/οιιδεν ε/να, ι<αθόλοιι αοφις γιομινα_ Ναι, ξιρω κολά ότι ο ΈγκεΑς αναφlρθηkε α' ουτι'ι την twoid, ολλό avopωtitjjai αν, Orην περίπτωσή σος δεν υπόρχει κάτι όλλο, ΔCV ε/μαι βέβαιο<; όrι δεν φpovτιζιtι; να.φατήαετε -τα χέρια του διέγραψαν ένα στενό κύ κλο οταν αέρα- Ινο μικρό παρόθυρα ανοιχτό Ο1'α untpntpov. Δεν πρόλοβα να δlκαιαλογηθώ κο.ι αυνέχlαε: - _Διν ε/μαι ntiojjtvoς, Κο. εξόλλαυ, γράψοτε κάπου... Α, νοι, όη οιιτά τα φα,ν ενo Ε/χαν για οος ένο ανησυχητιιιό χαροχτήρο" -.Με οuyχωρειrc, του εlπα. έχω γρόψει:.ανησυχητιιιά για το οημερινό στάδιο rης γνώσης μας, BtAnt να ΤΟ Eπι8εθo.ώQoυμε;. Σηκώθηκε αρκετό νευρικό, έκανε μερικό 6ι'ιμο.τα κο. στρ<'ιφηκε οε μένα: -.Αν έχετε ΠΕι... για το οημερινό οτάδια της γνώσης μας... Δεν Βλέπω ΠΙΟ ΤΙΠΟΤΙ γιο νο σας tmιmήξω, onoσύρω την ανιlρpηo", "Du. Η εξαιρεnκή διαροnκότητό του -ακόμα κι όταν trtlve \1(\ φονεl λιγο καχ(ιποπτος--- και η τέλεlo "aλoπ,στιo του, που έβλεπα να αποδεlχνον Υαι οι κόθε mpioταoη, μας επέτρεψαν να φτόσουμι οε πλήρη ουμφωνια για την έκδοση t:vcx; Mανlφtστoυ nou θα ρύθμιζt οριστικό τα αμφιασητο(ιμενα oημιlα στα onolα αvoφέρθηκα. Αυ,ό 10 Μανιφtστα κυ;.λοφόρηοε μι την υπουραφι'ι 'ου NtιέγKO Ριθέρα και τη δικι'ι μου ιtql IJt ια ι τ,τλο:.για μια ανεξάρτητη εnαναστατιkι'ι τέχνη. ΚατΙληγι οτη δημιoυργtα μιας Διtθνoύς Ομοοπονδlας Ανtξόρτητης El1ανασταtlKfις Ηχνης ( ΊΑRΙ), μ' Ινα μηνιόtιοιο διλτlo παυ θα κυκλαφορήσιι για πρώτη φορά στο τιλας,αυ Δε έμβρη" Τανlζω όη οφι:!λι:ταl πιο πολύ Ο"Ιον Τρά1011Ι παρά στον ΡιΒέρα και εμένα η πλι'ιριις ανεξαρτηαιο που διεκδικείται οπό καλλ"εχνικι'ι άπο- (') lt ν ιφαyμatlkότ,o.um0φ6pηar ΤΟ'" Γcνόρη το" μι το... τιτλα _Cl.

67 ψη. Είταν τελικό α αύντροφος TρόTO I αυτός που μπρ<>σrά στα οχεδίασμα που ε!χο φηάξει..κάθε ελευθερ!ο στην τέχνη εκτός κι αν σtptφεταl ενάντιο στην προλεταριακή επανάστo.oη, μας επέστησε την προσοχή στις νuς κοταχρήσεις που θα μπορούσαν να γ!νουν απ' αυτή την τελευταlo. φράση, KOI χωρlς δισταγμό τη διέγραψε! Ο Τρότοκι μαυ επανέλαβε πoλλtς φορές ότι στη σημερινή εποχή, γιο νο διευκολύνει μια επαναστατική ανασύντοξη, υπολόγιζε πολύ στη δρασtηρ,ότητσ μ,ος οργάνωσης σαν την FIARI. Δυο φορές επίσης στη διάρκεια αυτων των τελευταίων μηνων θεωρηοε καλό νο μου ξεκσθα-. ρίσεl τη θέση ΤΟυ πάνω οτον τρόπο με τον οποίο αυτός προοωπικό έβλεπε την καλλιτεχυικη δημιαυργία. Δ,ατυπωθηκε οπό τη μιο μεριό α' ένο γράμμα στους αμερικάναυς συντρόφους, ανοδημασ,ευμένο στην Τέταρτη Διεθνή, κι από την άλλη σε μια συνέντευξη ανέκδοτη στα γαλλικά, από την αποία δε θα παραλείψω να παραθέσω τα παρακάτω απόσπασμα:.η τέχνη της στσλινικής εποχής θο περάοεl στην lσταρίσ σσν η φσνερή έκφρσση της βσθιάς πσρακμής της προλετσριακής επσνάστασ'1ς. Όμως '1 αιχμαλωσία Τ'1ς Βαβυλώνας της επαναarατικής τέχνης δεν μπορεί να διr:1pkέoε, κοι δε θα δlαρκέαεl οlώνια, Τα επσναστατικό κόμμα δεν μπορει σίγουρσ να πρσ,εινεl σαν κοθήκον rou τα νο διευθύνει,ην τέχνη. Ένσς παρόμαιας ισχυρισμός δεν μπορεί να προέλθει πορό από κεφάλια μεθυομένσ οπό τ,ιν παντοδυναμίσ, όπως αυτά της γραφει οκροτιος της Μόσχας, Η τέχνη, "πως κοι η επιστήμη, όχι μόνο δcν ζτ)τούν ενroλές. αλλά οπό την lδιο την ουοία rouς δεν τις ανέχοντοl. Μαυ φαίνεται αδύνατα να μην σπεύοουν όλο, οι αυθεντικοl καλλιτέχνες να υποδεχταύν με ανακα(ιφ,σ'! και. ακόμα κι αν απέχουν πολ'; σπό το να είναι επαναστάτες, με ενθοιιο,σσμό μια τέτ,α διακήρυξη. Σίιντραφοl, έχω ουνεlδηση όη αποδε[χτηκα παλ.; η,ο κότω αηό το φιλόδοξο καθηκον ηου ανέλο6α: να κάνω λlυο πιο παρόντα ανόμεοό μας τον σύντροφο Τρότοκι. Για να παρ,lγορηθώ. ας θυμηθώ μια συνομιλία ΠΟυ e1xo πριν λιγα χρόνια με ταν Andre Malraux, μετά την επιστροφή του αηό ένα ταξίδι στην ΕΣΣΔ. Μαυ διηγήθηκε nω<:, στη δlόρ εια ενός γtuμaτας υηοδοχής όπου ταυ ζητήθηκε να βγόλει λόγο., έτυχε να ονοφέρει τον Λεόν Τρότσκι και πως ξαφνικό, ένοιωσε την ατμόσφαιρα να βαρα{νεl. όκαυσε ηοτήρια να ηέφταυν ατο πάτωμα, ε1δε να σηκώνανταl κα, να μετακ,ναuνrαl μερικοι από τους διηλαναύς του στα τραπέζι με την έκδηλη πρόθεση να ταν τιεριστοlχίοουν: πόσο φοefie,lkt για μιο στιγμή γιο τη ζωι; ΤΟυ. Μοll εμηιστεύθη ε ακόμα ότι σκεφτόταν ότι δεν χρωστούαε τη οωτηρία του ηαρό οε μια ξαφνική έμπνευση, που μας έρχετο, καμιό φορό μπραστά σταν κίνδυνο, και που

68 ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ