ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ «ΓΔΧΦΤΗΚΑ ΚΑΗ ΜΗΚΡΟΒΗΟΛΟΓΗΚΑ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΣΖ ΛΗΜΝΟΘΑΛΑΑ ΣΟΤ ΚΑΨΑΦΑ».

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΧΝ ΣΜΖΜΑ ΓΔΧΛΟΓΗΑ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ «ΓΔΧΦΤΗΚΑ ΚΑΗ ΜΗΚΡΟΒΗΟΛΟΓΗΚΑ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΣΖ ΛΗΜΝΟΘΑΛΑΑ ΣΟΤ ΚΑΨΑΦΑ». ΚΧΣΟΠΟΤΛΟΤ ΟΦΗΑ ΠΑΣΡΑ ΗΟΤΛΗΟ

2 ΠΔΡΙΔΧΟΜΔΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟ ΔΙΑΓΧΓΗ 1.1 ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΙΑ ΚΑΙ ΛΙΜΝΑΙΑ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΑ ΣΗ ΔΛΛΑΓΟ Γεληθά γηα ηηο ιηκλνζάιαζζεο Καϊάυας Γιάλοβα Κοτύτι Γεληθά γηα ηηο ιίκλεο λιγοτρουικές λίμνες (Oligotrofιc lakes) Δστρουικές λίµνες (eutrofic lakes) Γσστρουικές λίμνες (dystrofik lakes) Εώνωση Φωτός Θερμοκρασιακή Εώνωση Χημικοί Παράγοντες Βιολογική Εώνωση ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΔ ΠΙΔΔΙ ΣΧΝ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΙΧΝ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΧΝ ΣΤΠΟ ΦΤΣΟΚΑΛΤΦΗ ΣΟΤ ΠΤΘΜΔΝΑ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΙΟΤ- ΛΙΜΝΑΙΟΤ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΟ Ληκλνζάιαζζα Κνηύρη Ληκλνζάιαζζα Πξόθνπνο Ληκλνζάιαζζα Καινγξηάο Λίκλε Σζηβινύ Αιπθή Αηγίνπ ΜΔΘΟΓΟΙ ΑΠΟΣΤΠΧΗ ΣΗ ΦΤΣΟΚΑΛΤΦΗ ΣΟΤ ΠΤΘΜΔΝΑ ΑΚΟΤΣΙΚOI/ΗΥΟΒΟΛΙΣΙΚOI ΜEΘΟΓΟΙ ΦΤΣΟΚAΛΤΦΗ ΠΤΘΜEΝΑ 53 1

3 1.6 ΚΟΠΟ ΣΗ ΔΡΓΑΙΑ ΜΔΘΟΓΟΙ ΔΡΔΤΝΑ 3.1 ΜΔΘΟΓΟΙ ΔΡΔΤΝΑ ΠΔΓΙΟΤ Θαιάζζηα γεσθπζηθή έξεπλα Μηθξνβηνινγηθή έξεπλα ΔΡΓΑΣΗΡΙΑΚΔ ΜΔΘΟΓΟΙ ΑΝΑΛΤΗ Αλάιπζε γεσθπζηθώλ δεδνκέλσλ Bottom Track Φίλτρο TVG (time varied Gain) Μηθξνβηνινγηθόο έιεγρνο ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΧΝ 4.1 ΗΥΟΒΟΛΙΣΙΚΗ ΑΠΟΣΤΠΧΗ ΦΤΣΟΚΑΛΤΦΗ ΣΟΤ ΠΤΘΜΔΝΑ Πώο απνηππώλεηαη ε βιάζηεζε Πεξηγξαθή ησλ πεξηνρώλ θπηνθάιπςεο ύγθξηζε απνηειεζκάησλ ησλ πεξηόδσλ 2006 θαη ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΟΤ ΔΛΔΓΥΟ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 87 2

4 ΠΡΟΛΟΓΟ Ζ εξγαζία απηή κε ηίηιν «Γεσθπζηθά θαη Μηθξνβηνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ιηκλνζάιαζζαο ηνπ Κατάθα» πνπ εθπνλήζεθε ζην εξγαζηήξην ζαιάζζηαο γεσινγίαο θαη σθεαλνγξαθίαο έγηλε θάησ από ηελ επίβιεςε ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή θπξίνπ Γεσξγίνπ Παπαζενδώξνπ. Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηδηαίηεξα ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή κνπ γηα ηελ ακέξηζηε βνήζεηα, ηηο ζπκβνπιέο θαη ηελ ζπκπαξάζηαζε πνπ κνπ πξνζέθεξε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εθπόλεζεο απηήο ηεο εξγαζίαο. Δπίζεο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ Γξ. Υξηζηνδνύινπ Γ., θαζώο θαη ηνπο κεηαπηπρηαθνύο θνηηεηέο Φαθίξε Ζ., Πξεβεληό Μ., Κνξδειιά. γηα ηε βνήζεηα πνπ κνπ πξνζέθεξαλ. 3

5 1. ΔΙΑΓΧΓΗ 1.1 ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΙΑ ΚΑΙ ΛΙΜΝΑΙΑ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΑ ΣΗ ΔΛΛΑΓΟ Γεληθά γηα ηηο ιηκλνζάιαζζεο ύκθσλα κε ηνλ Κνληόπνπιν ( ), κία ιηκλνζάιαζζα (lagoon) είλαη έλα ξερό πδάηηλν ζώκα πνπ αλαπηύζζεηαη ζηελ παξάθηηα δώλε θαη κάιηζηα παξάιιεια πξνο ηελ αθηή θαη ζπλδέεηαη κε ηελ αλνηθηή ζάιαζζα κε έλα δίαπιν (inlet) [εηθόλα 1]. Εικόνα 1: Σχθματικι απεικόνιςθ μιασ λιμνοκάλαςςασ (Κοντόπουλοσ ). Σν πδάηηλν απηό ζώκα δηαρσξίδεηαη από ηελ αλνηθηή ζάιαζζα ή κε έλα ακκώδεο ή ραιηθώδεο λεζί ή θξαγκό (barrier island) ή κε έλα ακκώδε ή ραιηθώδε βξαρίνλα (barrier spit) ή κε έλα θξάγκα από θνξαιιηνγελείο πθάινπο (barrier coral reefs). Οη ιηκλνζάιαζζεο είλαη ζπρλνί γεσκνξθηθνί ραξαθηήξεο ζηηο αθηνγξακκέο(shorelines) θαη θάπνηε γίλεηαη ν θπξίαξρνο παξάθηηνο ραξαθηήξαο. 4

6 Μηα θαηαλόεζε ηεο θύζεο, ηεο δπλακηθήο θαη ηεο ηζηνξίαο κηαο πξόζθαηεο ιηκλνζάιαζζαο έρεη πνιιέο επηζηεκνληθέο θαη νηθνλνκηθέο ζπλέπεηεο. Σα ιηκλνζαιάζζηα παιηξξντθά πξόηππα, ε θύζε ησλ αιιαγώλ ζην λεξό, νη δηαδηθαζίεο θαηαλνκήο θαη απόζεζεο ηνπ ηδήκαηνο θαη νη ξπζκνί παξαγσγήο νξγαληθνύ πιηθνύ είλαη αμηνζεκείσηνπ ελδηαθέξνληνο γηα ηελ σθεαλνγξαθία θαη γηα αλάινγνπο επηζηεκνληθνύο θιάδνπο. Ζ παιαηνσθεαλνγξαθία ησλ παιαηώλ ιηκλνζαιαζζώλ κπνξεί λα αλαδνκεζεί αλ κειεηεζνύλ επαξθώο νη πξόζθαηεο ιηκλνζάιαζζεο θαη αλ ηα παιαηά ηδήκαηα ησλ ιηκλνζαιαζζώλ έρνπλ δηαηεξήζεη θαηάιιεια ζπκπεξάζκαηα. Ζ παιαηνσθεαλνγξαθία ησλ παιαηώλ ιηκλνζαιαζζώλ είλαη ζεκαληηθή γηα ηελ έξεπλα πεηξειαίνπ κηα θαη ζεκαληηθή κεξίδα ησλ ηδεκάησλ ηνπο, όπσο νη ακκώδεηο απνζέζεηο ησλ θξαγκαηηθώλ λεζηώλ (barrier island) είλαη πηζαλέο απνζήθεο πεηξειαίνπ. Πνιιέο ιηκλνζάιαζζεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ιηκάληα, θαη βέβαηα κηα ηέηνηα ρξήζε απαηηεί θαιή γλώζε ηόζν ηεο θίλεζεο ηνπ λεξνύ κέζα ζηε ιηκλνζάιαζζα όζν θαη ηεο κεηαθνξάο ησλ ηδεκάησλ. Ζ αμία ησλ ηδηνθηεζηώλ πνπ πεξηβάιινπλ κηα ιηκλνζάιαζζα θαη πνπ είλαη θνληά ή θαη κέζα ζε θαηνηθεκέλεο πεξηνρέο είλαη πνιύ κεγάιε ελώ ε πξνζηαζία απηώλ ησλ ηδηνθηεζηώλ από θπζηθέο δηαδηθαζίεο είλαη ζπρλά ζεκαληηθή. Οη ιηκλνζάιαζζεο γίλνληαη ζπρλά νη απνδέθηεο αζηηθώλ θαη βηνκεραληθώλ ιπκάησλ(π.ρ. ιηκλνζάιαζζα Κνηπρίνπ). Όπνπ κία ιηκλνζάιαζζα πξόθεηηαη λα ρξεζηκνπνηεζεί σο απνδέθηεο ιπκάησλ είλαη αλαγθαία ε κειέηε θαη ε γλώζε ηεο θπζηθήο θαη βηνινγηθήο δπλακηθήο ηεο πεξηνρήο πξνο απνθπγή αλεπηζύκεηεο κόιπλζεο. Σα λεξά ησλ ιηκλνζαιαζζώλ ζπρλά ζπληεξνύλ κεγάινπο πιεζπζκνύο ςαξηώλ (π.ρ. ε ιηκλνζάιαζζα ηνπ Μεζνινγγίνπ) ελώ πνιιέο θνξέο είλαη ηόπνη παξαγσγήο νξπθηνύ άιαηνο (π.ρ. ε ιηκλνζάιαζζα ηνπ Μεζνινγγίνπ). Οη ιηκλνζάιαζζεο απαληνύλ ηππηθά ζε ρακειέο παξάθηηεο δώλεο. Βέβαηα, κπνξνύλ λα αλαπηπρζνύλ θαη ζε πεξηνρέο κε πςειό αλάγιπθν, όπσο είλαη νη αθηέο ηνπ Μεμηθνύ ζηνλ Δηξεληθό Χθεαλό. Ζ άθζνλε πξνζθνξά άκκνπ από ηελ ππνπαξάθηηα δώλε είλαη νπζηαζηηθή γηα ην ζρεκαηηζκό κηαο ιηκλνζάιαζζαο κε ακκνύρν θξαγκαηηθό λεζί. 5

7 ρεδόλ θάζε ιηκλνζάιαζζα ζπλνδεύεηαη από έλα πνηάκη πνπ εθβάιιεη κέζα ζε απηήλ ή κέζα ζηελ αλνηρηή ζάιαζζα θνληά ζε απηήλ. Έλα ηέηνην πνηάκη πξνζθέξεη ηελ άκκν πξνο ηελ ππνπαξάθηηα δώλε. Μόλν κεξηθέο ιηκλνζάιαζζεο δελ ζπλνδεύνληαη από πνηάκη, όκσο θαη ζηηο πεξηπηώζεηο απηέο κπνξεί λα απνδεηρηεί όηη έλα πνηάκη ππήξρε ζηελ πεξηνρή ζηε δηάξθεηα ελόο πξνεγνύκελνπ θύθινπ (Πελεηόο πνηακόο γηα ηελ ιηκλνζάιαζζα ηνπ Κνηπρίνπ). Αλ θαη νη ιηκλνζάιαζζεο έρνπλ πνηθίια ζρήκαηα εληνύηνηο ην βαζηθό ζρήκα κηαο ιηκλνζάιαζζαο ζε θάηνςε είλαη επίκεθεο θαη ζρεηηθά ζηελό κε ην κεγάιν άμνλα παξάιιειν κε ηελ αθηή (εηθόλα 2). Εικόνα 2: Διάγραμμα όπου απεικονίηονται μερικά από τα γεωγραφικά χαρακτθριςτικά μιασ λιμνοκάλαςςασ (Κοντόπουλοσ ). 6

8 Σν κήθνο κηαο ιηκλνζάιαζζαο ή ελόο ζπζηήκαηνο ιηκλνζαιαζζώλ εμαξηάηαη ελ κέξεη από ηελ θαλνληθόηεηα ηνπ ίρλνπο ηεο αθηνγξακκήο θαη ελ κέξεη από ηελ παξνπζία ή απνπζία θξεκλώλ, αθξσηεξίσλ, θ. ι. π. ζηελ αθηή. Ληκλνζάιαζζεο πνιύ επηκεθπκέλεο παξαηεξνύληαη πάλσ ζε ζρεηηθά επζύγξακκεο ή αζζελώο θακπύιεο ρακειέο αθηέο, όπνπ ππάξρεη κηα αθζνλία πξνζθνξάο ηδήκαηνο. Μηα ιηκλνζάιαζζα κηθξνύ κεγέζνπο ζπρλά απαληά αλάκεζα ζε δπν πνιύ θνληά βξηζθόκελα αθξσηήξηα, ζπλνδεπόκελε κε έλα ζηόκην πνηακνύ. Σν ζρήκα κηαο ιηκλνζάιαζζαο επεξεάδεηαη από ηνλ πεξηνξηζκό ηνπ λεξνύ από έλα ακκώδε θξαγκό πάλσ ζε έλα ππόβαζξν πνπ θιείλεη ειαθξά πξνο ηε ζάιαζζα. Αλ ην ππόβαζξν δελ έρεη ζεκαληηθέο πςνκεηξηθέο αλσκαιίεο, ε αξρηθή ιηκλνζάιαζζα ζα είλαη νπζηαζηηθά έλα επηκεθπκέλν νξζνγώλην πνπ θηλείηαη παξάιιεια πξνο ηελ αθηή. Ζ παξνπζία πςνκεηξηθώλ αλσκαιηώλ ζηνλ αξρηθό ππζκέλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο ζα κεηαβάιιεη ην ζρήκα ηεο. Ζ πην ζπλεζηζκέλε κεηαηξνπή ζην ζρήκα νθείιεηαη ζε κηα πνηάκηα θνηιάδα πνπ δηαζρίδεη ην ππόβαζξν θαη ηρλνγξαθείηαη ιηγόηεξν ή πεξηζζόηεξν θάζεηα πξνο ηελ αθηή. Σν αξρηθό ζρήκα κηαο ιηκλνζάιαζζαο αιιάδεη κε ηελ απόζεζε ησλ ηδεκάησλ γύξσ από ηηο όρζεο ηεο. Απηέο νη απνζέζεηο αλαπηύζζνληαη θαη αξράο σο κεζνπαιηξξντθέο πεδηάδεο (intertidal flats) θαη αξγόηεξα θαιύπηνληαη από έιε πνπ κεγαιώλνπλ πξνο ηα έμσ από ηα θξάζπεδα ηεο ιηκλνζάιαζζαο ζε αθαλόληζηα ζρήκαηα. Ο ιηκλνζαιάζζηνο ακκώδεο θξαγκόο επεξεάδεηαη από ηελ αθζνλία ηεο άκκνπ πνπ δηαηίζεηαη γηα ηε δόκεζή ηνπ, από ηε θύζε ησλ θπκάησλ πνπ θζάλνπλ ζηελ αθηή θαη από ην θιίκα ηεο πεξηνρήο. Οη πην πνιινί ή αθόκε θαη όινη νη ακκνύρνη ιηκλνζαιάζζηνη θξαγκνί πξνειαύλνπλ πξνο ηε ζάιαζζα εθόζνλ ππάξρεη επαξθήο πεγή παξνρήο άκκνπ. Βέβαηα, ζε πεξίπησζε αζπλήζηζησλ ζπειιώλ ή αιιαγήο ησλ παξαθηίσλ ξεπκάησλ (longshore currents) είλαη δπλαηόλ λα δηαβξσζεί ν θξαγκόο, αιιά ε θπξίαξρε δηαδηθαζία, γηα όζν ρξόλν δηαηίζεηαη άκκνο γηα ηηο πεξηζζόηεξεο ζέζεηο ηνπ θξαγκνύ, είλαη ε ζπλερήο δόκεζή ηνπ πξνο ηε ζάιαζζα. Όπνπ ππάξρεη κηα κεγάιε πξνζθνξά ζε άκκν, εμαηηίαο ηεο παξνπζίαο θάπνησλ πνηακώλ πνπ ρύλνληαη ζηνλ αλνηρηό σθεαλό, νη ιηκλνζαιάζζηνη θξαγκνί κπνξεί λα απνθηήζνπλ έλα πιάηνο αξθεηώλ κηιίσλ θαη λα θηλεζνύλ ηάρηζηα πξνο ηε ζάιαζζα. 7

9 Αξθεηνί ή θαη νη πην πνιινί ιηκλνζαιάζζηνη θξαγκνί έρνπλ γξακκηθέο ρακειέο ξάρεηο πνπ θηλνύληαη θαηά πξνζέγγηζε παξάιιεια πξνο ηελ ζεκεξηλή αθηή ή ζε θάπνηα παιαηόηεξε αθηνγξακκή. Απηέο νη θνξπθνγξακκέο κπνξεί λα απνδεηρζεί όηη είλαη παιηά «beach berm». Πνιιά από απηά βξίζθνληαη 4 κέηξα ή θαη πςειόηεξα από ην πξόζθαην «beach berm» θαη έρνπλ ζρεκαηηζηεί ζηε δηάξθεηα ζπειιώλ. Έρεη απνδεηρηεί όηη ηα πην πνιιά «storm berm» είλαη εθείλα πνπ βξίζθνληαη πην καθξηά από ηε ζεκεξηλή αθηή θαη ηα πην λέα είλαη εθείλα πνπ βξίζθνληαη θνληά ζε απηήλ. Απηή ε ζρέζε ειηθίαο απνδεηθλύεη όηη ηέηνηνη ιηκλνζαιάζζηνη θξαγκνί πξνειαύλνπλ πξνο ηε ζάιαζζα θαη αθόκε θάλεη δπλαηή ηελ εύξεζε ηνπ ξπζκνύ αλάπηπμήο απηώλ. Σν κεγαιύηεξν κέξνο ηεο αλάπηπμεο θαηά ηελ θαηαθόξπθν ησλ ιηκλνζαιαζζίσλ θξαγκώλ πεηπραίλεηαη κε ην ζρεκαηηζκό ησλ ακκνιόθσλ (dunes). Οη ακκόινθνη ζρεκαηίδνληαη ζε όιεο ηηο ακκώδεηο παξαιίεο (sand beaches) θαη ην κέγεζόο ηνπο θαζώο θαη ην ύςνο ηνπο ξπζκίδνληαη από πνιινύο παξάγνληεο, όπσο είλαη ν επηθξαηέζηεξνο άλεκνο, νη ηαρύηεηεο ησλ αλέκσλ, ε πνζόηεηα ηεο άκκνπ πνπ δηαηίζεηαη ζηελ παξαιία θαη πάλσ ζην ιηκλνζαιάζζην θξαγκό θαη ε πνζόηεηα ηεο βιάζηεζεο θαη ν ηξόπνο πνπ απηή γξήγνξα δηαηεξείηαη. Ζ πνζόηεηα ηεο βιάζηεζεο εμαξηάηαη από ην θιίκα θαη θύξηα από ην ύςνο ησλ βξνρνπηώζεσλ. Έλα θάιπκκα βιάζηεζεο κπνξεί γξήγνξα λα ζηαζεξνπνηήζεη έλαλ ακκόινθν θαη κηα beach berm αθνινπζία θαη αθόκε λα εκπνδίζεη ηελ θαζ ύςνο αλάπηπμε ησλ ακκνιόθσλ. Αλ άθζνλε άκκνο είλαη δηαζέζηκε ζηελ ππνπαξάθηηα δώλε, ν θξαγκόο κπνξεί λα αλαπηπρζεί πην γξήγνξα πξνο ηε ζάιαζζα ζε ζρέζε κε εθείλνπο ηνπο θξαγκνύο όπνπ κεγάιε πνζόηεηα άκκνπ κεηαθέξεηαη κε ηνλ άλεκν από ηελ παξαιία ηνπο πξνο ηελ μεξά. Έλα ηέηνηνο θξαγκόο έρεη ζρεηηθά ρακειό αλάγιπθν. ε κηα πεξηνρή μεξνύ θιίκαηνο πνπ έρεη εμίζνπ άθζνλε πξνζθνξά άκκνπ, ν θξαγκόο ζα γίλεη πςειόηεξνο από απηόλ κηαο πεξηνρήο ζεξκνύ θαη πγξνύ θιίκαηνο εμαηηίαο κηαο ζρεηηθά πην εληαηηθήο δξάζεο ηνπ αλέκνπ. Σν απνηέιεζκα είλαη όηη έλαο ηέηνηνο θξαγκόο κπνξεί λα αλαπηύζζεηαη πξνο ηε ζάιαζζα πην αξγά. Ζ πνζόηεηα ησλ θειπθώλ ζηα ηδήκαηα παξαιίαο ηνπ θξαγκνύ εμαξηάηαη από ηελ πνζόηεηα πνπ απηά παξάγνληαη ζηελ ππνπαξάθηηα δώλε θαη επίζεο από ην βαζκό πξνζθνξάο ηεο άκκνπ. ε ζεξκά πγξά θιίκαηα ηα θειύθε κε αζβεζηηηηθό πιηθό ζε ίδεκα πνπ είλαη πάλσ από ηε ζηάζκε ηνπ πδξνθόξνπ νξίδνληα (water- table) κπνξνύλ λα 8

10 δηαιπζνύλ, εθηόο αλ ε παξαιία ηνπ θξαγκνύ ζπληίζεηαη ζρεδόλ απνθιεηζηηθά από θειύθε. ε έλα μεξό θιίκα ην θέιπθνο κπνξεί λα δηαηεξείηαη ρσξίο ζεκαληηθή δηάιπζε. Ο αξηζκόο θαη ην κέγεζνο ησλ δηαύισλ (πιάηνο θαη κήθνο) κε ηνλ νπνίν ζπλδέεηαη κηα ιηκλνζάιαζζα κε ηνλ αλνηρηό σθεαλό είλαη ζπλάξηεζε ηεο πνζόηεηαο ηνπ λεξνύ πνπ θηλείηαη κέζα από ηνπο δηαύινπο. Ζ πεγή ηεο πδάηηλεο απηήο ξνήο είλαη από ηνπο πνηακνύο πνπ ρύλνληαη ζηε ιηκλνζάιαζζα θαη από ηελ αλύςσζε θαη ηαπείλσζε ηεο σθεάληαο παιίξξνηαο. Αλ ην παιηξξντθό εύξνο είλαη κηθξό, ε πνηάκηα ξνή είλαη ν βαζηθόο παξάγνληαο ζηε δηαηήξεζε ελόο δηαύινπ. Ζ πνζόηεηα ηνπ λεξνύ πνπ ξέεη κέζα από έλα δίαπιν εμαηηίαο ηεο σθεάληαο παιηξξντθήο δξάζεο είλαη κηα απεπζείαο ζπλάξηεζε ηνπ παιηξξντθνύ εύξνπο, ηεο παιηξξντθήο ζπρλόηεηαο, θαη ηεο έθηαζεο ηεο ιηκλνζάιαζζαο πνπ δέρεηαη ηελ παιηξξντθή πιεκκύξα. Ζ παξνπζία πνιιαπιώλ δηαύισλ ζε κηα ιηκλνζάιαζζα θαζώο θαη ε κεηαμύ ηνπο απόζηαζε δελ έρνπλ επαξθώο εμεγεζεί. Ζ παξνπζία πνιιαπιώλ δηαύισλ θαίλεηαη όηη είλαη ην απνηέιεζκα ηεο αληαιιαγήο (exchange) ελόο κεγάινπ όγθνπ λεξνύ αλάκεζα ζηε ιηκλνζάιαζζα θαη ηνπ αλνηθηνύ σθεαλνύ. Όπνπ έλα ξεύκα ρύλεηαη κέζα ζε κηα ιηκλνζάιαζζα, ν δίαπινο ζπρλά βξίζθεηαη ζε κηα θαηά πξνζέγγηζε αληίζεηε ζέζε από απηή ηνπ ξεύκαηνο θαη είλαη πξνθαλέο όηη ε ξνή ηνπ ξεύκαηνο έρεη κηα επίδξαζε πάλσ ζηε ζέζε ηνπ δηαύινπ. Σν ζύζηεκα ησλ ιηκλνζαιαζζίσλ απιαθώλ παξνπζηάδεη έλα ραξαθηεξηζηηθό κνληέιν. Όπνπ ππάξρεη έλα ζεκαληηθό παιηξξντθό εύξνο ην πην βαζύηεξν θαλάιη (channel) είλαη πάληα πίζσ θαη δίπια από ηνλ ιηκλνζαιάζζην θξαγκό θαη θηλείηαη παξάιιεια πξνο απηόλ. Ζ γέλεζε θαη ε δηαηήξεζε απηνύ ηνπ θύξηνπ θαλαιηνύ ζηε ζέζε απηή κπνξεί λα εμεγεζεί από ηνλ ηξόπν δεκηνπξγίαο θαη αλάπηπμεο κηαο ιηκλνζάιαζζαο. Ο θξαγκόο πεξηνξίδεη ην ιηκλνζαιάζζην λεξό πάλσ ζε κηα επηθάλεηα πνπ θιίλεη πξνο ζηε ζάιαζζα θαη σο εθ ηνύηνπ ην πην βαζύ ηκήκα ηεο ιηκλνζάιαζζαο βξίζθεηαη ακέζσο δίπια από ην θξαγκό. Σα ξεύκαηα πνπ εηζάγνληαη ιόγσ παιίξξνηαο κέζα ζηελ αξρηθή ιηκλνζάιαζζα έρνπλ ηηο πην κεγάιεο ηαρύηεηεο δίπια από ην θξαγκό, όπνπ ην λεξό είλαη βαζύ θαη αθνύ νη ηαρύηεηεο ησλ ξεπκάησλ είλαη θύξηα ζπλάξηεζε ηνπ βάζνπο ηνπ λεξνύ. Οη ζρεηηθά πςειέο ηαρύηεηεο ησλ ξεπκάησλ ηείλνπλ λα δηαηεξήζνπλ ην θύξην θαλάιη ζηελ αξρηθή ηνπ ζέζε. Σν θαλάιη απηό αλαραηηίδεη ηε κεηαλάζηεπζε ηνπ θξαγκνύ κέζα 9

11 ζηε ιηκλνζάιαζζα, όπνπ ηα παιηξξντθά ξεύκαηα είλαη επαξθή, εθηόο όπνπ κηα ιηκλνζάιαζζα ηεκαρίδεηαη από δηαδηθαζίεο πνπ ζα αλαθεξζνύλ παξαθάησ. Σν κεγαιύηεξν ηκήκα κηαο ιηκλνζάιαζζαο απαξηίδεηαη από κεζνπαιηξξντθέο πεδηάδεο (intertidal flat), ηνπιάρηζηνλ ζε πεξηνρέο όπνπ ε παιίξξνηα είλαη ζεκαληηθή. Σα θαλάιηα ζπλήζσο αλαδύνληαη απόηνκα ζηηο κεζνπαιηξξντθέο πεδηάδεο, αθόκε θαη αλ ην βάζνο ηνπ θαλαιηνύ δελ είλαη κεγάιν. Αξθεηέο από ηηο κεζνπαιηξξντθέο πεδηάδεο θαη εζσηεξηθέο ιεθάλεο ηεο ιηκλνζάιαζζαο απνζηξαγγίδνληαη ή πιεκκπξίδνπλ κε ηε βνήζεηα θαλαιηώλ ηα νπνία είλαη δεπηεξεύνληα θαλάιηα ζε ζρέζε κε ην θύξην θαλάιη. Ο αξηζκόο θαη ην κέγεζνο ησλ δεπηεξεπόλησλ θαλαιηώλ είλαη έλα απνηέιεζκα ηνπ κεγέζνπο ηεο ιηκλνζάιαζζαο θαη επίζεο, πηζαλά ησλ αξρηθώλ αλσκαιηώλ ηνπ ιηκλνζαιάζζηνπ ππζκέλα πνπ ζρεκάηηζαλ ηηο ιεθάλεο. Σα πεξηζζόηεξα ή όια ηα ξεύκαηα ζε πνιιέο ιηκλνζάιαζζεο ηξνθνδνηνύληαη από ηελ σθεαληθή παιίξξνηα. Καζώο ε παιίξξνηα αλπςώλεηαη ζηνλ αλνηθηό σθεαλό, ε ζηάζκε ηνπ λεξνύ έμσ από ηε ιηκλνζάιαζζα γίλεηαη πςειόηεξε από ηε ζηάζκε ηνπ λεξνύ κέζα ζηε ιηκλνζάιαζζα. Έηζη, ην λεξό θηλείηαη πξνο ηε ιηκλνζάιαζζα κέζα από ην δίαπιν (inlet) θαη ε ηαρύηεηα ηνπ ξεύκαηνο είλαη ζπλάξηεζε ηεο πδξνζηαηηθήο πίεζεο, ηνπ βάζνπο θαη πιάηνπο ηνπ θαλαιηνύ κέζα από ην νπνίν θηλείηαη θαη από ηελ ηξαρύηεηα (rough-ness) ηνπ ππζκέλα. Ζ ξεπκαηηθή ηαρύηεηα εμαξηάηαη από ηελ πνζόηεηα ηνπ λεξνύ ε νπνία πξέπεη λα ξέεη κέζα θαη έμσ ηεο ιηκλνζάιαζζαο αλά κνλάδα ρξόλνπ. Έηζη, ε παιηξξντθή ζπρλόηεηα (tidal frequency) θαη ε ζπλνιηθή έθηαζε ηεο ιηκλνζάιαζζαο είλαη ζεκαληηθνί παξάγνληεο. Ζ ηαρύηεηα ελόο ξεύκαηνο είλαη κεγίζηε, όηαλ ε δηαθνξά ζηε ζηάζκε ηνπ λεξνύ είλαη κεγίζηε. Οη ηαρύηεηεο απμάλνπλ ή ειαηηώλνληαη ζύκθσλα κε έλα ραξαθηεξηζηηθό κνληέιν ζηε δηάξθεηα νπνηαζδήπνηε παιηξξντθήο δηαδξνκήο. Οη κέγηζηεο ηαρύηεηεο απαληνύλ πεξίπνπ ζην half tide ή ιίγν αξγόηεξα από ην half tide. ε πεξηνξηζκέλα θαλάιηα θαη όπνπ νη ηαρύηεηεο είλαη πςειέο, ε ηπξβώδεο ξνή κπνξεί λα είλαη έληνλε. 10

12 Οη πην κεγάιεο ηαρύηεηεο ξεπκάησλ εληνπίδνληαη ζηα πην ζηελά ηκήκαηα ηνπ δηαύινπ πνπ δξα σο αθξνθύζην ζπζηήκαηνο κέζα ζην νπνίν ξέεη ε πην κεγάιε πνζόηεηα λεξνύ. Δπηπιένλ, κέζα ζε κηα ιηκλνζάιαζζα ε νπνία ζηεξείηαη πνηάκηαο ξνήο, ππάξρεη κηα κείσζε ηεο ηαρύηεηαο ησλ ξεπκάησλ θαηά ηξόπν θαλνληθό κε ηα πην αζζελή ξεύκαηα ζην εζώηεξν ηκήκα ηεο ιηκλνζάιαζζαο. Σα αζζελή ξεύκαηα κέζα ζηελ «εζσηεξηθή» ιηκλνζάιαζζα (inner lagoon) νθείινληαη ζηελ κηθξή πνζόηεηα πνπ ξέεη από έλα νπνηνδήπνηε ζεκείν ζε ζρέζε κε άιιεο ζέζεηο κέζα ζηε ιηκλνζάιαζζα. Όπνπ έλαο πνηακόο ρύλεηαη ζε κηα ιηκλνζάιαζζα ε ξνή ηνπ πνηάκηνπ λεξνύ κπνξεί λα είλαη επαξθήο, λα αηηηνινγήζεη έλα ζπλερέο ξεύκα έμσ από ηε ιηκλνζάιαζζα, θαη ηα παιηξξντθά ξεύκαηα κπνξνύλ λα θαιπθζνύλ εηδηθά αλ ην παιηξξντθό εύξνο είλαη ρακειό. ε κηα ηέηνηα θαηάζηαζε θαζαξό ζαιαζζηλό λεξό βξίζθεηαη θάησ από ην γιπθό λεξό θαη απηό ην λεξό ηνπ ππζκέλα ίζσο αληηδξά πξνο ηελ παιηξξντθή θίλεζε. Ο θξαγκόο ζπληίζεηαη από άκκν (εηθόλα 3) πνπ είλαη γεληθά πνιύ ιεπηόθνθθε αιιά θακηά θνξά είλαη θάπσο ρνλδξόηεξε. Σν θνθθνκεηξηθό κέγεζνο εμαξηάηαη από ηελ πεγή ηξνθνδνζίαο πνπ δηαηίζεηαη θαη από ηε θύζε θαη ηελ έληαζε ησλ δηαδηθαζηώλ κεηαθνξάο. ηηο πεξηζζόηεξεο πεξηπηώζεηο ε άκκνο κεηαθέξεηαη κέζα ζην θξαγκό κε ηελ θπκαηηθή δξάζε από ηελ «ππνπαξάθηηα ηπξβώδε Εώλε» (nearshore turbulent zone) θαη θαηαλέκεηαη παξάιιεια πξνο ηελ παξαιία ηνπ θξαγκνύ κε ηα longshore current ξεύκαηα. 11

13 Εικόνα 3: Γενικό ςχζδιο κατανομισ των λιμνοκαλάςςιων ιηθμάτων (Κοντόπουλοσ ). Μεξηθέο ιηκλνζάιαζζεο ζρεκαηίδνληαη πίζσ απ έλα θξαγκό πνπ είλαη έλαο βξαρίνλαο απιόο ή πνιιαπιόο πνπ εθηείλεηαη απ έλα αθξσηήξην ή απ έλα πνηάκην ζηόκην. Ζ άκκνο ηνπ θξαγκνύ ζπλήζσο έρεη έλα θαιό βαζκό ηαμηζέηεζεο εμαηηίαο κηαο ζρεηηθά εληαηηθήο επαλεπεμεξγαζίαο από ηα θύκαηα, ηα ξεύκαηα θαη ηνλ άλεκν. Σν πην ρνλδξόθνθθν ίδεκα ζηε ιηκλνζάιαζζα βξίζθεηαη πάλσ ζηνλ ππζκέλα ηνπ δηαύινπ (inlet), εμαηηίαο ησλ ηζρπξώλ ξεπκάησλ πνπ έρνπλ εγθαηαζηαζεί ζ απηόλ (εηθόλα 3). Όπνπ ηα ξεύκαηα ζην δίαπιν είλαη επαξθώο ηζρπξά ν ππζκέλαο κπνξεί λα είλαη έλα αξρηθό ππόβαζξν από πνιύ ρνλδξόθνθθν ίδεκα από έλα λσξίηεξν θύθιν. Έλα δέιηα δηαύινπ (inlet delta) ζπληηζέκελν από άκκν (εηθόλα 3) ζρεκαηίδεηαη ζε θάζε έλα απ ηα άθξα ηνπ δηαύινπ, όπνπ ππάξρεη ακθίδξνκε παιηξξνηαθή ξνή. Σν ίδεκα απνηίζεηαη ζηηο ζέζεηο απηέο εμαηηίαο κηαο απόηνκεο ειάηησζεο ζηε ηαρύηεηα ηνπ ξεύκαηνο, όηαλ απηό βγαίλεη από ην άθξν ηνπ δηαύινπ. 12

14 Σν δέιηα πνπ ζρεκαηίδεηαη πξνο ηελ πιεπξά ηνπ αλνηθηνύ σθεαλνύ (outer inlet delta) κεηαβάιιεηαη απ ηελ θπκαηηθή δξάζε θαη ζπληζηά έλα θξαγκό «bar» πνπ κπνξεί λα εκπνδίδεη ην εύθνιν πέξαζκα ησλ πινίσλ πξνο ηελ ιηκλνζάιαζζα. Σν δέιηα πνπ ζρεκαηίδεηαη πξνο ηελ πιεπξά ηεο ιηκλνζάιαζζαο (inner delta) είλαη έλαο αβαζήο θξαγκόο «bar» πνπ ζπρλά αλαπηύζζεηαη ζ έλα ρακειό λεζί. Ζ θπκαηηθή δξάζε κέζα απ ην δίαπιν ζπρλά απνζέηεη άκκν πάλσ από ην «high water» θαη ε αθνινπζνύκελε δξάζε ηνπ αλέκνπ κπνξεί λα ζρεκαηίδεη ακκόινθνπο, απμάλνληαο ην αλάγιπθν ηνπ λεζηνύ. Ζ πνζόηεηα (κέηξεζεο) ηεο «longshore» κεηαλάζηεπζεο ελόο δηαύινπ λα ιπζεί κε ηηο ζέζεηο παιηώλ «inner deltas» ζε ζρέζε πξνο ηε ζέζε ηνπ ζεκεξηλνύ δηαύινπ. ε ιηκλνζάιαζζεο, όπνπ ε ξνή ηνπ λεξνύ νπζηαζηηθά είλαη όιε πξνο ηε ζάιαζζα από πνηακνύο, δελ αλαπηύζζεηαη δηαθξηηό «inner inlet delta». Σν πην ιεπηόθνθθν ίδεκα πνπ δηαηίζεηαη ζην ζύζηεκα απνηίζεηαη ζην πην εζσηεξηθό ηκήκα ηεο ιηκλνζάιαζζαο καθξηά απ ην δίαπιν, όπνπ νη ηαρύηεηεο ησλ ξεπκάησλ είλαη πνιύ ρακειέο. Λεπηόθνθθα ηδήκαηα επίζεο απαληνύλ ζε έιε (marshes) εμαηηίαο ηεο παξνπζίαο ησλ εισδώλ θπηώλ πνπ δξνπλ σο κία παγίδα ηδήκαηνο (εηθόλα 3). Τπάξρεη, έηζη κηα «εζσηεξηθή» ιηκλνζάιαζζα κε ζρεηηθώο ιεπηόηεξα ηδήκαηα θαη κέζα ζηε «ρακειόηεξε» ιηκλνζάιαζζα (lower lagoon) απνηίζεηαη ζρεηηθά ρνλδξόηεξν ίδεκα. Δπηπξόζζεηα, αθαλόληζηεο πεξηνρέο ιεπηόθνθθνπ πιηθνύ απαληνύλ, όπνπ ππάξρνπλ έιε. ε κηα ιηκλνζάιαζζα πνπ έρεη πνιιαπινύο δηαύινπο ηα ξεύκαηα πνπ παξάγνληαη εμαηηίαο ηεο παιίξξνηαο εηζάγνληαη κέζα ζηνπο δηαύινπο ηαπηόρξνλα θαη θηλνύληαη πάλσ ζην θύξην θαλάιη πνπ βξίζθεηαη σο γλσζηόλ πίζσ απ ην θξαγκό. Όκσο, ε θίλεζε απηή θέξλεη ηα ξεύκαηα απηά αληηκέησπα ην έλα κε ην άιιν θαη κάιηζηα ζην κέζν ηεο απόζηαζεο δύν δηαδνρηθώλ δηαύισλ ηείλνπλ λα αιιειναλαηξεζνύλ. Έηζη, ζηε ζέζε απηή ιόγσ ηεο ειαρίζηεο ηαρύηεηαο πνπ παξνπζηάδνπλ ηα ξεύκαηα παξαηεξείηαη γξήγνξε απόζεζε ιεπηόθνθθνπ ηδήκαηνο. Ζ απόζεζε απηή ζρεκαηίδεη ηειηθά κηα αβαζή πεξηνρή (μέξα) πνπ νδεγεί ζην ηεκαρηζκό ηεο ιηκλνζάιαζζαο. Θαιάζζηα έιε απαληνύλ ζε ρακειέο αθηέο πνπ είλαη δξαζηηθνί ρώξνη απόζεζεο θαη θύξηα ζπλνδεύνληαη κε ιηκλνζάιαζζεο θαη δέιηα. Σα έιε αλαπηύζζνληαη ζηε ζέζε απόζεζεο ηεο κεζνπαιηξξνηαθήο πεδηάδαο (Stevenson and Emery, 1958). Σν ρακειόηεξν όξην ηνπ ρώξνπ απηνύ πνπ ξηδώλνπλ ηα έιε είλαη θαηά πξνζέγγηζε ην επίπεδν ηνπ Mean lower high water θαη έηζη απηά κπνξνύλ λα εδξαηώλνληαη κόλν ζηα 13

15 ςειόηεξα ηκήκαηα ησλ παιηξξνηαθώλ πεδηάδσλ. Απηό βέβαηα, είλαη ζε ζπλάξηεζε κε ην παιηξξντθό εύξνο πνπ επηθξαηεί ζε νπνηαδήπνηε πεξηνρή. Σα έιε ζηηο ιηκλνζάιαζζεο ζπλήζσο απαληνύλ πάλσ ζηα δέιηα ησλ πνηακώλ πνπ ρύλνληαη κέζα ζ απηέο, πάλσ ζε νπνηαδήπνηε παιηξξνηαθή πεδηάδα, όπνπ απηά κπνξνύλ λα εδξαησζνύλ, ηηο πεξηζζόηεξεο θνξέο ζηα πεξηζώξηα ησλ ιηκλνζαιαζζώλ θαη πάλσ ζηνπο θξαγκνύο θαη κάιηζηα ζηε πιεπξά ηνπο πνπ βιέπεη ηε ιηκλνζάιαζζα, όπνπ ππάξρνπλ θνηιώκαηα ζην θαηάιιειν ύςνο. «Mangrove» έιε απαληνύλ ζε ιηκλνζάιαζζεο ηξνπηθώλ πεξηνρώλ. Έιε ζε εύθξαηεο θαη αξθηηθέο πεξηνρέο ζπληίζεληαη θπξίσο από «grasses» θαη άιια αλζνθόξα θπηά θαη αιιόθπια. Οη ζεκεξηλέο θπηηθέο θνηλόηεηεο απηώλ ησλ ειώλ πνηθίινπλ ζεκαληηθά. Γεληθά ηα έιε ησλ επθξάησλ πεξηνρώλ ζπλίζηαληαη από δύν θπηηθέο δώλεο. Ζ κία ραξαθηεξίδεηαη σο «ρακειό έινο» ( low marsh) θαη ε άιιε σο «πςειό έινο» (high marsh). Σν «ρακειό έινο» εθηείλεηαη θαηά πξνζέγγηζε απ ην «mean lower high water» σο ην «mean higher high water» θαη ην «πςειό έινο» είλαη ηέιεηα αλαπηπγκέλν πάλσ ζην «mean higher high water» αλ θαη απηό κπνξεί λ απαληά ζε θάπσο ρακειόηεξν ύςνο. Ζ δώλσζε ζε «ρακειό» θαη «πςειό» έινο κπνξεί λ αλαγλσξηζηεί απ ηηο δηαθνξέο ζηηο θπηηθέο ζπληξνθηέο, ζηα καιάθηα θαη ζηηο ζπληξνθηέο ησλ ηξεκαηνθόξσλ. Δπηπξόζζεηα, ηα θαλάιηα πνπ απνζηξαγγίδνπλ έλα έινο έρνπλ δηαθξηηηθά ηξεκαηνθόξα θαη καιάθηα. Μειέηεο ζηα ηξεκαηνθόξα έρνπλ απνθαιύςεη πνιύ κεγάιεο βηνκάδεο ζηα έιε δείρλνληαο πνιύ ςειή νξγαληθή παξαγσγή. Δληνύηνηο ν αξηζκόο ησλ εηδώλ είλαη πνιύ κηθξόο κ έλα ή δύν είδε λα ζπληζηνύλ ην πιείζηνλ ηνπ πιεζπζκνύ ζε πεξηνρέο ςειήο παξαγσγήο. Έιε ζε πεξηνρέο κε πςειό «runoff» θαη ρακειή αικπξόηεηα πεξηέρνπλ ηξεκαηνθόξα πνπ έρνπλ θπξίσο ή εληειώο ζπκθπξκαηνπαγέο θέιπθνο. Έιε πνπ είλαη πεξηζζόηεξν αληηθείκελν ζαιαζζίσλ επηδξάζεσλ θαη έηζη ςειόηεξεο αικπξόηεηαο πεξηέρνπλ ηξεκαηνθόξα κε αζβεζηηηηθό θέιπθνο. ε κεξηθέο πεξηνρέο ελόο ρακειήο αικπξόηεηαο έινπο πεξηέρνληαη κόλν αζβεζηηηηθά ηξεκαηνθόξα. 14

16 Σα έιε αλαπηύζζνληαη ζε ζέζεηο αβαζνύο ύδαηνο, όπνπ νη ηαρύηεηεο ησλ ξεπκάησλ είλαη ρακειέο θαη ηα ειώδε θπηά δξνπλ σο έλα θξάγκα γηα παξαπέξα ειάηησζε ησλ ηαρπηήησλ. Σν απνηέιεζκα είλαη ν πςειόο ξπζκόο ηδεκαηνγέλεζεο ην δε έινο ηείλεη λα κεγαιώζεη πιεπξηθά θαη θαηαθόξπθα κ έλα ζρεηηθά γξήγνξα ξπζκό. Ο πξαγκαηηθόο ξπζκόο αλάπηπμεο ξπζκίδεηαη από ηε πνζόηεηα ηνπ ηδήκαηνο πνπ δηαηίζεηαη θαη απ ην κνληέιν πιεκκύξαο. Ζ πεγή λεξνύ γηα ηελ ιηκλνζάιαζζα είλαη ην ζαιαζζηλό λεξό πνπ κπαίλεη ζ απηήλ από ηνλ αλνηρηό σθεαλό κέζν ηνπ δηαύινπ θαζώο θαη ην γιπθό λεξό ησλ πνηακώλ θαη ξεπκάησλ πνπ ρύλνληαη κέζα ζηε ιηκλνζάιαζζα. Σν λεξό ηεο ιηκλνζάιαζζαο κπνξεί λα λαη ζρεδόλ γιπθό κέρξη πάξα πνιύ αικπξό. ηηο πεξηζζόηεξεο ιηκλνζάιαζζεο εκθαλίδνληαη δύν δηαθνξεηηθέο κάδεο λεξνύ νη νπνίεο μερσξίδνπλ κεηαμύ ηνπο κε βάζε ηε «βαζκίδα ηεο αιαηόηεηαο» ( salinity gradient) θαη ηελ θαηαλνκή ησλ νξγαληζκώλ. Σν κέγεζνο κηαο ιηκλνζάιαζζαο είλαη έλαο ζπνπδαίνο παξάγνληαο γηα λα πξνζδηνξηζηεί πόζν δηαθξηηέο είλαη απηέο νη κάδεο λεξνύ, ε κία απ ηελ άιιε. Σν λεξό κέζα θαη δίπια ζην δίαπιν ηεο ιηκλνζάιαζζαο νπζηαζηηθά είλαη απηό πνπ πξνζθέξεηαη απ ηνλ αλνηθηό σθεαλό. Όκσο, ην λεξό απηό κεηαβάιιεηαη θαζώο απνκαθξύλεηαη απ ηνλ δίαπιν. Αλ ππάξρεη γιπθό λεξό λα πξνζθέξεηαη κέζα ζηε ιηκλνζάιαζζα, ην λεξό ηεο ιηκλνζάιαζζαο γίλεηαη νινέλα πεξηζζόηεξν πθάικπξν πξνο ηελ πεγή πξνζθνξάο γιπθνύ λεξνύ. Όπνπ ππάξρεη αθζνλία γιπθνύ λεξνύ κηα ζθήλα αικπξνύ (πθάικπξνπ) λεξνύ κπνξεί λα εθηείλεηαη θαηά κήθνο ηνπ ππζκέλα γηα κηα αμηνζεκείσηε απόζηαζε κέζα ζηε ιηκλνζάιαζζα. Δηδηθόηεξα γηα ζε ηξεηο ιηκλνζάιαζζεο ηεο Γπηηθήο Διιάδαο (Κατάθαο, Γηάινβα θαη Κνηύρη) θαη κε βάζε ηα παξαπάλσ βξέζεθαλ: 15

17 Καϊάυας Ζ ιηκλνζάιαζζα ηνπ Κατάθα βξίζθεηαη ζηηο αθηέο ηνπ Κππαξηζζηαθνύ Κόιπνπ ζηε Γπηηθή Πεινπόλλεζν. Έρεη έλα κήθνο πεξίπνπ 2 Km πιάηνο πεξίπνπ 500 m θαη πεξηνξίδεηαη από ην Ηόλην Πέιαγνο από κηα ακκνισξίδα (θξαγκαηηθό λεζί) πιάηνπο πεξίπνπ 400 m. Πάλσ ζηελ ακκνισξίδα αλαπηύζζεηαη ζύζηεκα ακκνζηλώλ ελώ ε ίδηα ζην βόξεην άθξνλ ηεο δηαθόπηεηαη από ζηελό ηερλεηό δίαπιν πνπ ζπλδέεη ηελ ιηκλνζάιαζζα κε ηελ αλνηρηή ζάιαζζα. Πξνο ηελ πιεπξά ηεο ρέξζνπ ε ιηκλνζάιαζζα πεξηνξίδεηαη από ειώδε δώλε ζεκαληηθνύ πιάηνπο, ελώ ζην βόξεην άθξνλ ηεο θαη γηα κηθξή απόζηαζε γεηηληάδεη κε αζβεζηνιηζηθό όγθν ν νπνίνο θέξεη ηα ζπήιαηα Αληγξίδσλ Νπκθώλ θαη Γεξάληνλ Άληξνλ ζηα νπνία αλαβιύδνπλ ηακαηηθέο πεγέο. Ζ ιηκλνζάιαζζα ηνπ Κατάθα ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 70 ππέζηε εθηεηακέλεο παξεκβάζεηο πνπ αθνξνύζαλ απνμήξαλζε κηθξνύ ηκήκαηνο ζην βόξεην άθξνλ ηεο, εθβάζπλζε ζην ζύλνιό ηεο κε ηελ απνκάθξπλζε πεξίπνπ 2 m ηιύνο, δεκηνπξγία ηζηκεληέληνπ θξεπηδώκαηνο ζηα λόηηα πεξηζώξηά ηεο θαη επαλαδηεπζέηεζε ηεο εζσηεξηθήο αθηήο ηεο ακκνισξίδαο θαη δεκηνπξγία λεζίδαο ηνπξηζηηθώλ εγθαηαζηάζεσλ ηνπ Δ.Ο.Σ. Μεηά από έξεπλεο ζηελ ιηκλνζάιαζζα ηνπ Κατάθα παίξλνπκε ηα εμήο απνηειέζκαηα: Ζ κεηαβνιή ηεο ζεξκνθξαζίαο ζηα λεξά ηεο ιηκλνζάιαζζαο νξίδεη δύν ζεξκνθξαζηαθνύο θύθινπο. Μηα ςπρξή πεξίνδν από ην Ννέκβξην κέρξη ην Μάξηην θαη κηα ζεξκή πεξίνδν ην ππόινηπν δηάζηεκα. ηηο πεξηόδνπο 5/95 θαη 8-9/95 νη ρακειόηεξεο ζεξκνθξαζίεο απαληνύλ πιεζίνλ ηνπ δηαύινπ ελώ ζρεδόλ ζε όιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο ε ζρεηηθώο πςειόηεξε ζεξκνθξαζία απαληά ζην ζεκείν απνβίβαζεο θαη επηβίβαζεο ηνπ πειαίνπ Νηγξίδσλ Νπκθώλ. Ζ ιηκλνζάιαζζα ζε όιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο ραξαθηεξίδεηαη σο πθάικπξε. 16

18 Ζ κεηαβνιή ηεο αιαηόηεηαο ζηα ύδαηα ηεο ιηκλνζάιαζζαο νξίδεη δύν θύθινπο κε δηαθνξεηηθέο ηηκέο γηα θάζε έλαλ από απηνύο, νη νπνίνη ρξνληθώο αληηζηνηρνύλ ζηνπο δύν ζεξκνθξαζηαθνύο θύθινπο. πγθεθξηκέλα ν έλαο θύθινο κε ρακειέο ηηκέο αιαηόηεηαο αληηζηνηρεί ζηελ ςπρξή πεξίνδν θαη ν άιινο κε πεξηζζόηεξν πςειέο ηηκέο αιαηόηεηαο αληηζηνηρεί ζηε ζεξκή πεξίνδν. Απνπζηάδεη ε νξηδόληηα ρσξηθή δώλσζε ηεο αιαηόηεηαο ζε όιε ηελ δηάξθεηα ηνπ έηνπο. Οη ηηκέο ξζ θπκαίλνληαη ζε θπζηνινγηθά επίπεδα γηα ηελ πδξόβηα δσή. Σν δηαιπκέλν νμπγόλν απαληά κε ρακειέο ηηκέο ζηε δηάξθεηα ηνπ ζέξνπο θαη ηνπ θζηλνπώξνπ αθνινπζώληαο ηελ ίδηα ρσξηθή θαηαλνκή ζηηο δύν απηέο πεξηόδνπο δεηγκαηνιεςίαο. Οη ζπγθεληξώζεηο ησλ ζξεπηηθώλ αιάησλ δελ παξνπζηάδνπλ ρσξηθέο αιιά κόλν επνρηαθέο δηαθπκάλζεηο. Οη ζπγθεληξώζεηο ησλ ληηξηθώλ αιάησλ βξίζθνληαη ζε θαλνληθά επίπεδα. Οη ηηκέο ησλ ληηξσδώλ αιάησλ είλαη πςειέο ζηε δηάξθεηα ηεο ςπρξήο πεξηόδνπ ελώ ζην ππόινηπν δηάζηεκα ηνπ ρξόλνπ παξακέλνπλ ρακειέο. Οη ζπγθεληξώζεηο ηεο ακκσλίαο είλαη απμεκέλεο ζε όιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο θαη κπνξεί λα θαηαζηεί ηνμηθή γηα ηα πδξόβηα δώα. Οη ζπγθεληξώζεηο ησλ θσζθνξηθώλ αιάησλ είλαη ρακειέο θαη κόλν ζην ηέινο ηνπ ζέξνπο παξαηεξνύληαη πςειέο ηηκέο ζην λόηην ηκήκα ηεο ιηκλνζάιαζζαο ππνδειώλνληαο έηζη, ζε ζπλδπαζκό κε ηηο πςειέο ηηκέο ακκσλίαο, επηξνθηθέο ζπλζήθεο. Τπάξρεη έιιεηςε αεξηζκνύ ησλ ιηκλνζαιαζζίσλ πδάησλ ην θζηλόπσξν. Απηό ην επηβεβαηώλνπλ θαη νη πςειέο ζπγθεληξώζεηο ληηξσδώλ αιάησλ θαη ακκσλίαο ηελ επνρή απηή. Ζ ηαπηόρξνλε πςειή παξνπζία ληηξηθώλ, ληηξσδώλ θαη ακκσληαθώλ αιάησλ ζηελ πεξίνδν 10/94 πηζαλά νθείιεηαη ζε απμεκέλε εθθόξηηζε ππνινίπσλ γεσξγηθώλ ιηπαζκάησλ κέζα ζηε ιηκλνζάιαζζα. 17

19 Γιάλοβα Ζ ιηκλνζάιαζζα ηεο Γηάινβαο είλαη έλα αβαζέο παξάθηην νηθνζύζηεκα ην νπνίν ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 50 θαη εληεύζελ ππέζηε εθηεηακέλεο παξεκβάζεηο απνμήξαλζεο ρσξίο επηηπρία κε ζπλέπεηα ηελ πεξηβαιινληηθή ππνβάζκηζε ηεο ιηκλνζάιαζζαο. ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 κεηά ηε κόληκε εγθαηάζηαζε δηαύινπ επηθνηλσλίαο ηεο ιηκλνζάιαζζαο κε ηνλ θόιπν ηνπ Ναπαξίλνπ παξαηεξήζεθε κηα ζπλερή αύμεζε ηεο αιαηόηεηαο κε ηνλ ρξόλν ε νπνία δεκηνπξγεί αξλεηηθέο ζπλζήθεο γηα ηελ ππάξρνπζα εθεί ηρζπνπαξαγσγή θαη γεληθώο ζηελ παλίδα. Μεηά από έξεπλεο ζηελ ιηκλνζάιαζζα ηεο Γηάινβαο παίξλνπκε ηα εμήο απνηειέζκαηα: Ζ κεηαβνιή ηεο ζεξκνθξαζίαο ζηα λεξά ηεο ιηκλνζάιαζζαο νξίδεη δύν ζεξκνθξαζηαθνύο θύθινπο. Μηα ςπρξή πεξίνδν από ην Ννέκβξην κέρξη θαη ην Μάξηην θαη κηα ζεξκή πεξίνδν ην ππόινηπν δηάζηεκα. Ζ κεηαβνιή ηεο αιαηόηεηαο ζηα λεξά ηεο ιηκλνζάιαζζαο νξίδεη δύν θύθινπο κε δηαθνξεηηθέο ηηκέο αιαηόηεηαο γηα θάζε έλαλ από απηνύο, νη νπνίνη ρξνληθώο αληηζηνηρνύλ ζηνπο δύν ζεξκνθξαζηαθνύο θύθινπο. Ο έλαο θύθινο κε ρακειέο ηηκέο αιαηόηεηαο αληηζηνηρεί ζηε ςπρξή πεξίνδν θαη ν άιινο κε πςειέο ηηκέο αιαηόηεηαο αληηζηνηρεί ζηε ζεξκή πεξίνδν. ηηο πεξηόδνπο 10-11/94 θαη 8-9/95 ε ιηκλνζάιαζζα είλαη ππεξάικπξε, ζηελ πεξίνδν 3/95 είλαη πθάικπξε θαη ζηελ πεξίνδν 5/95 έλα κέξνο ηεο ιηκλνζάιαζζαο έρεη θαλνληθή ζαιάζζηα αιαηόηεηα (πεξηνρή πιεζίνλ ηνπ ηερλεηνύ δηαύινπ) θαη ζην ππόινηπν ηκήκα ηεο ε ιηκλνζάιαζζα είλαη ππεξάικπξε (εζσηεξηθή ιηκλνζάιαζζα). Οη ηηκέο ηνπ ξζ ζηελ πεξίνδν δεηγκαηνιεςίαο 8-9/95 είλαη ειαθξώο πςειόηεξεο ζε ζρέζε κε ηελ πεξίνδν δεηγκαηνιεςίαο 5/95 όκσο νη ηηκέο ηνπ ξζ θαη γηα ηηο δπν απηέο πεξηόδνπο θπκαίλνληαη ζε θπζηνινγηθά επίπεδα γηα ηελ πδξόβηα δσή. Σν δηαιπκέλνπ νμπγόλνπ δειώλεη ζπλζήθεο θνξεζκνύ, όκσο ζηελ πεξίνδν δεηγκαηνιεςίαο 10-11/1994 ζε έλα κεγάιν ηκήκα ηεο ιηκλνζάιαζζαο παξαηεξείηαη θαη ρακειή παξνπζία νμπγόλνπ. 18

20 Οη ζπγθεληξώζεηο ησλ ζξεπηηθώλ αιάησλ παξνπζηάδνπλ θαη ρσξηθέο θαη επνρηαθέο δηαθπκάλζεηο. Οη ηηκέο ησλ ληηξσδώλ θαη ληηξηθώλ αιάησλ θπκαίλνληαη ζε θαλνληθά επίπεδα. Οη ζπγθεληξώζεηο ησλ θσζθνξηθώλ αιάησλ είλαη πςειέο ζηε ζεξκή πεξίνδν θαη γεληθά ζην κεγαιύηεξν δηάζηεκα ηνπ ρξόλνπ δειώλνληαο επηξνθηθέο ζπλζήθεο. Οη ζπγθεληξώζεηο ηεο ακκσλίαο είλαη απμεκέλεο ζηε δηάξθεηα ηεο άλνημεο θαη γεληθώο ζην κεγαιύηεξν δηάζηεκα ηνπ ρξόλνπ. Ζ παξνπζία πςειώλ ζεξκνθξαζηώλ θαη αιαηόηεηαο ζην ηέινο ηνπ θαινθαηξηνύ θαη ζηηο αξρέο θζηλνπώξνπ ζα πξέπεη λα δεκηνπξγνύλ δπζηξνθηθέο θξίζεηο πνπ κεγηζηνπνηνύληαη κε ηελ παξέκβαζε ησλ επηξνθηθώλ ζπλζεθώλ. 19

21 Κοτύτι Ζ ιηκλνζάιαζζα ηνπ Κνηπρίνπ, είλαη κηα αβαζήο (κέζν βάζνο πεξίπνπ 50 cm), πεξηνξηζκέλεο έθηαζεο ιηκλνζάιαζζα (πεξίπνπ 8 km), βξίζθεηαη ζην λνκό Ζιείαο, ζηε Βνξεηνδπηηθή αθηή ηεο Πεινπνλλήζνπ, ζε απόζηαζε 8 km βόξεηα ηεο πόιεο ησλ Λεραηλώλ. Ζ ιηκλνζάιαζζα απηή πεξηνξίδεηαη από ηελ αλνηρηή ζάιαζζα (Ηόλην Πέιαγνο) κ' έλα ρακειό ακκώδε θξαγκό (sand barrier). Ο ακκώδεο απηόο θξαγκόο θέξεη πεξίπνπ ζην κέζν ηνπ έλα ζηαζεξό δίαπιν (inlet), κε ηνλ νπνίν επηθνηλσλεί ε ιηκλνζάιαζζα κε ην αλνηρηό πέιαγνο. Ο δίαπινο απηόο ζρεκαηίζηεθε πξηλ από 160 ρξόληα πεξίπνπ (Raphael C.N.,1973). Βόξεηα ηεο ιηκλνζάιαζζαο, ε αθηή ζπληίζεηαη από κηα ζεηξά παξαιιήισλ ακκσδώλ ξάρεσλ, εκηζειελνεηδνύο κνξθήο. Ζ γέλεζε ησλ ξάρεσλ αξρίδεη ηνπιάρηζην ζηνπο Διιεληζηηθνύο ρξόλνπο (Raphael C.N.,1978). Πάλσ ζηηο γεσκνξθέο απηέο αλαπηύζζνληαη παξάθηηεο ζίλεο αηνιηθήο γέλεζεο θαη κέρξη ζε κηα απόζηαζε 150m πξνο ηελ πιεπξά ηεο μεξάο. Αλαηνιηθά ηε ιηκλνζάιαζζα πεξηνξίδνπλ ην ζύγρξνλν αιινπβηαθό πεδίν ησλ πνηακνρεηκάξξησλ ζπζηεκάησλ ηνπ Παιαηνπελεηνύ, πθηά, Γνπβνύ, Κιηκαηζηδίνπ θαη Βέξγα. ηηο εθβνιέο ησλ ρεηκάξξσλ απηώλ δεκηνπξγείηαη έλα κηθξό πεδίν δειηατθώλ ηδεκάησλ, ηα νπνία πξνζρώλνπλ ηελ ιηκλνζάιαζζα θαη δηεπθνιύλνπλ ηελ πξνέιαζε ησλ δειηατθώλ θαη ησλ παιηξξντθώλ ειώλ, πξνο ηε πιεπξά ηεο ιηκλνζάιαζζαο. Μεηαμύ ησλ δειηατθώλ πεδίσλ αλαπηύζζνληαη, κηα ελδνπαιηξξντθή δώλε (intertidal zone) θαη κηα πίζσ απ' απηήλ επηπαιηξξντθή δώλε (supratidal zone). Ακθόηεξεο νη δώλεο απηέο είλαη ηιπώδεηο θαη θαιύπηνληαη από αιιόθπια (θπξίσοsalicornia). Μεηά από έξεπλεο ζηελ ιηκλνζάιαζζα ηνπ Κνηπρίνπ παίξλνπκε ηα εμήο απνηειέζκαηα: Οη ζεξκνθξαζηαθέο αιιαγέο ζηα λεξά ηεο ιηκλνζάιαζζαο από πεξίνδν ζε πεξίνδν δεηγκαηνιεςίαο νξίδνπλ κηα ςπρξή θαη κία ζεξκή πεξίνδν. Ζ κεηαβνιή ηεο αιαηόηεηαο ζηα λεξά ηεο ιηκλνζάιαζζαο από πεξίνδν ζε πεξίνδν δεηγκαηνιεςίαο νξίδεη έλα θύθιν ρακειώλ ηηκώλ αιαηόηεηαο πνπ αληηζηνηρεί ζηε ςπρξή πεξίνδν θαη έλα θύθιν πςειώλ ηηκώλ αιαηόηεηαο πνπ αληηζηνηρεί ζηελ ζεξκή πεξίνδν. 20

22 ε όιε ηελ δηάξθεηα ηνπ έηνπο ε ιηκλνζάιαζζα παξακέλεη πθάικπξε. Ζ νξηδόληηα θαηαλνκή ησλ ζεξκνθξαζηώλ δείρλεη ηελ παξνπζία δσλώζεσλ παξάιιεισλ πξνο ην κεγάιν άμνλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο ζηηο πεξηόδνπο 3/95 θαη 5/95 ελώ ζηελ πεξίνδν 8-9/95 νη δσλώζεηο έρνπλ ζηξαθεί θαηά 90 ν θαη έρνπλ θαηαζηεί παξάιιειεο πξνο ην κηθξό άμνλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο. ηελ πεξίνδν 10-11/94 ε νξηδόληηα δώλσζε ησλ ζεξκνθξαζηώλ είλαη αζαθήο θαη ηείλεη λα πξνζνκνηάζεη κε απηή ησλ πεξηόδσλ 3/95 θαη 5/95. Ζ κεηαβνιή ηεο αιαηόηεηαο ζηα λεξά ηεο ιηκλνζάιαζζαο ζηηο πεξηόδνπο 10-11/94 θαη 3/95 δίλεη δώλεο παξάιιειεο πξνο ην κηθξό άμνλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο ελώ ζηελ πεξίνδν 8-9/95 νη δσλώζεηο έρνπλ ζηξαθεί θαηά 90 ν θαη έρνπλ θαηαζηεί παξάιιειεο πξνο ην κεγάιν άμνλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο. ηελ πεξίνδν 5/95 νη δσλώζεηο αθνινπζνύλ ελ κέξεη ηηο απεηθνλίζεηο ηεο πεξηόδνπ 3/95 θαη ελ κέξεη ηελ απεηθόληζε ηεο πεξηόδνπ 8-9/95. Οη ηηκέο ph ζε όιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο είλαη επλντθέο γηα ηελ πδξόβηα δσή. Οη δώλεο ηεο ζεξκνθξαζίαο θαη ηεο αιαηόηεηαο ζπλδένληαη κε ηα αλαπηπζζόκελα αλεκνγελή ξεύκαηα κε ηελ επίδξαζε ΒΓ/θώλ θαη ΝΓ/θώλ αλέκσλ θαη ηα νπνία ξεύκαηα θηλνύληαη παξάιιεια πξνο ηα θξάζπεδα ηεο ιηκλνζάιαζζαο (Μπνύδνο θαη Κνληόπνπινο, 1998) κε ηε δηαθνξηθή εηζξνή γιπθνύ λεξνύ από ην ππάξρσλ απνζηξαγγηζηηθό δίθηπν θαηά ηηο πεξηόδνπο δεηγκαηνιεςίαο θαη από ηε δξάζε ηεο παιίξξνηαο. Σν δηαιπκέλν νμπγόλν δειώλεη ζπλζήθεο θνξεζκνύ κε εμαίξεζε ηελ πεξίνδν 8-9/95 όπνπ ζην λόηην ηκήκα ηεο ιηκλνζάιαζζαο ε απνπζία νμπγόλνπ είλαη απαγνξεπηηθή γηα ηελ επηβίσζε ςαξηώλ θαη ησλ άιισλ αεξόβησλ νξγαληζκώλ. Οη ηηκέο ππεξθνξεζκνύ ζε νμπγόλν απνδίδνληαη ζε έληνλε θσηνζπλζεηηθή δξαζηεξηόηεηα. Ζ απνπζία ηνπ νμπγόλνπ ζα πξέπεη λα ζρεηίδεηαη κε ζπλζήθεο επηξνθηζκνύ. 21

23 Οη ζπγθεληξώζεηο ησλ θσζθνξηθώλ θαη ακκσληαθώλ αιάησλ είλαη πςειέο ζε όιεο ηηο πεξηόδνπο δεηγκαηνιεςίαο. Οη ζπγθεληξώζεηο ησλ ληηξηθώλ αιάησλ είλαη επίζεο πςειέο ηελ πεξίνδν 5/95 ελώ ζηηο άιιεο πεξηόδνπο νη ηηκέο απηέο εληνπίδνληαη ζην βόξεην θαη λόηην ηκήκα ηεο ιηκλνζάιαζζαο. Οη ζπγθεληξώζεηο ησλ ληηξσδώλ αιάησλ θπκαίλνληαη ζε θαλνληθά επίπεδα ζε όιεο ηηο πεξηόδνπο δεηγκαηνιεςίαο. Ζ ιηκλνζάιαζζα ηνπ Κνηπρίνπ ραξαθηεξίδεηαη σο επηξνθηθή εμαηηίαο ησλ πςειώλ ζπγθεληξώζεσλ ζξεπηηθώλ αιάησλ πνπ νθείινληαη ζηελ εηζξνή ζε απηήλ κεγάιε πνζνηήησλ αγξνρεκηθώλ ζηξαγγηζκάησλ. Ζ εηζξνή απηή ζα πξέπεη λα μεπεξλά ηηο αλάγθεο ηεο θσηνζύλζεζεο. Δπηπιένλ νη επηξνθηθέο ζπλζήθεο ζε ζπλδπαζκό κε ηελ απνπζία νμπγόλνπ θαηά ζέζεηο ζην λόηην κηζό ηκήκα ηεο ιηκλνζάιαζζαο ζηελ πεξίνδν 8-9/95 δεκηνπξγεί αλαεξόβην πεξηβάιινλ θαη ζαλάησζε ησλ ςαξηώλ. 22

24 1.1.2 Γεληθά γηα ηηο ιίκλεο ύκθσλα κε ηνλ Κνληόπνπιν ( ), νη ιίκλεο ζε παγθόζκηα θιίκαθα θαιύπηνπλ πεξίπνπ ην 1% ηεο επηθάλεηαο ηεο γεο. Σν 60% από απηέο ηηο ιίκλεο έρνπλ γιπθό λεξό. Όιεο νη ιίκλεο είλαη εθήκεξεο ζηε γεσινγηθή θαηαγξαθή επεηδή ε ιηκλαία ιεθάλε από ηε θύζε ηεο είλαη κηα ηνπνγξαθηθά ρακειή επηθάλεηα πνπ πεξηβάιιεηαη από πςειόηεξεο πεξηνρέο θαη αλαπόθεπθηα εμαζθαιίδεη ηελ θαηαζηξνθή ηεο. Έηζη, πνιιέο ιηκλαίεο ιεθάλεο, ζπρλά ζηε δηάξθεηα ηεο ζύληνκεο δσήο ελόο αλζξώπνπ, δηέξρνληαη κέζα από έλα αλαγλσξίζηκν θύθιν θαηαζηξνθήο, από ιίκλε ζε "pond" θαη ην "pond" ζε "marsh" θαη ην "marsh" ζε "swamp" θαη ην "swamp" ζε ζηεγλή ρέξζν. Δπνκέλσο είλαη αλαγθαίνο έλαο αθξηβήο νξηζκόο επεηδή απηό πνπ ζα ζεσξεζεί σο κηα ιίκλε ζε κηα πεξηνρή κπνξεί λα νξηζηεί σο "pond", "marsh", "bog" ή "swamp" ζε άιιε πεξηνρή. Οη όξνη "swamp", "marsh" θαη "bog" ζπρλά ζεσξνύληαη ζπλώλπκνη από ηελ άπνςε όηη όινη απηνί νη όξνη αλαθέξνληαη ζε πεξηνρέο θησρήο απνζηξάγγηζεο. Δληνύηνηο, νη ιηκλνιόγνη ζεσξνύλ σο "swamp" έλα θνξεζκέλν έδαθνο πνπ ζηεξίδεη δελδξώδε βιάζηεζε, ελώ σο "marsh" έλα θνξεζκέλν έδαθνο κε πόεο θαη πδξνραξή βιάζηεζε. Ο όξνο "bog" αλαθέξεηαη ζε νπνηαδήπνηε πεξηνρή ελόο θνξεζκέλνπ εδάθνπο πνπ πεξηέρεη απνζέζεηο ηύξθεο. Φπζηθά ηόζν ζε "marsh" όζν θαη ζε "swamp" κπνξεί λα απνηίζεηαη ηύξθε αλ είλαη αξθνύλησο κεγάιεο ειηθίαο θαη ζε πςειόηεξα πιάηε όπνπ ε ηύξθε απνηίζεηαη εύθνια. Οπδέπνηε ππήξμε ιίκλε ρσξίο λα γεκίζεη κε λεξό κηα ιεθάλε ή έλα βύζηζκα. Καηά ζπλέπεηα ε κειέηε ησλ ιηκλώλ θαη ησλ ιηκλαίσλ ιεθαλώλ ζπλδένληαη ζε βάζνο κε ηηο δεκηνπξγίεο ησλ (πξσηνγελώλ) αξρηθώλ ιεθαλώλ. Οη θπξηόηεξεο δηαδηθαζίεο ζρεκαηηζκνύ ηεο ιηκλαίαο ιεθάλεο ειέγρνληαη γεληθώο πεξηθεξεηαθά. Όκσο ν αθξηβήο ηύπνο ηεο ιεθάλεο θαη ε ηδηαίηεξε ηνπνζεζία ηνπ ζπρλά θαζνξίδεηαη ηνπηθά γηα θάζε ιεθάλε από ηελ έληνλε ηνπηθή δξαζηεξηόηεηα. Αθνινπζεί κηα ιίζηα από ηηο έληεθα θύξηεο δηαδηθαζίεο νη νπνίεο αζρνινύληαη κε ηε γέλεζε ησλ ιηκλαίσλ ιεθαλώλ ζε παγθόζκηα θιίκαθα. 23

25 Γνκηθέο ιεθάλεο Λεθάλεο από Βαξπηηθέο θηλήζεηο Ζθαηζηεηαθέο ιεθάλεο Μεηεσξηθέο ιεθάλεο Λεθάλεο από δηάιπζε Παγεηηθέο ιεθάλεο Λεθάλεο από πνηάµηα δξάζε Αλεµνγελείο ιεθάλεο Οξγαληθέο ιεθάλεο Λεθάλεο από δξάζε δώσλ Λεθάλεο αθηώλ Δίλαη αζύλεζεο λα βξεζεί κόλν έλαο ηύπνο ιίκλεο ζε κηα πεξηνρή επεηδή κηα βαζηθή δηαδηθαζία ιηκλαίνπ ζρεκαηηζκνύ ακεηάβιεηα επεξεάδεη κηα επξεία γεσγξαθηθή πεξηνρή. ηε πξάμε, από ηηο έληεθα θύξηεο γεσινγηθέο δηαδηθαζίεο ππεύζπλεο γηα ην ζρεκαηηζκό ησλ ιηκλαίσλ ιεθαλώλ παγθνζκίσο, κόλν κία, ε κεηεσξηθή ιεθάλε ππάξρεη πάλσ ζε κηα πεξηνξηζκέλε ηνπηθή θιίκαθα. Μηα εμήγεζε γηα ηε γέλεζε κηαο νπνηαζδήπνηε ιηκλαίαο ιεθάλεο κπνξεί ηόηε ζπρλά λα απνθηάηαη απιά από κηα γλώζε ηεο ηνπηθήο πεξηθεξεηαθήο γεσινγίαο αλ θαη ε πηζαλόηεηα πνιύπινθσλ παξαγόλησλ, πνπ ζπλήζσο είλαη θαηαθαλήο ζε βαζκό αλεζπρίαο, πξέπεη πάληνηε λα ζηαζκίδεηαη. ίγνπξα ζε παγθόζκηα θιίκαθα ππάξρνπλ ιηκλαίεο ιεθάλεο ησλ νπνίσλ ε γέλεζή ηνπο δελ αληηζηνηρεί ζε θάπνηα από ηηο πξνεγνύκελεο δηαδηθαζίεο ζρεκαηηζκνύ θαη ππάξρνπλ ιεθάλεο όπνπ κηα ηδηαίηεξε γέλεζε επηθαιύπηεηαη κέζα από δηαθνξεηηθέο θαηεγνξίεο. Οη ζύγρξνλνη ιηκλνιόγνη αζρνινύληαη κε ηελ πξόνδν ηεο επηζηήκεο ηνπο, αιιά θαη επίζεο κε ηηο εθαξκνγέο ηεο επηζηήκεο απηήο ζηε δηαηήξεζε θαη ελίζρπζε (βειηίσζε) ησλ πδάηηλσλ νηθνζπζηεκάησλ. Οη ιίκλεο θαη ηα πνηάκηα ζπζζσξεύνπλ ξππαληηθέο νπζίεο θαη εύθνια θαηαζηξέθνληαη. Πνιύ ιίγεο λέεο ιίκλεο, πνηάκηα ή πγξόηνπνη έρνπλ παξαρζεί από θπζηθά κέζα. ηελ πξάμε, κεξηθέο κηθξέο ιίκλεο πνπ έρνπλ παξαρζεί από ηελ παγεησληθή δξάζε εμαθαλίδνληαη βξαδέσο θαη πνιινί πγξόηνπνη έρνπλ ήδε ραζεί εμαηηίαο ηεο αγξνηηθήο θαη νηθηζηηθήο αλάπηπμεο. 24

26 Δληνύηνηο, κεγάιεο λέεο ιίκλεο ζρεκαηίζηεθαλ πίζσ από θξάγκαηα θαη πνιιέο κηθξέο ιίκλεο δεκηνπξγήζεθαλ επεηδή ήηαλ ζην επίθεληξν ζηεγαζηηθήο αλάπηπμεο. Έηζη, αλαπηύρζεθαλ πγξόηνπνη ή άιινη απνθαηαζηάζεθαλ σο αληάιιαγκα ρέξζνπ ή σο άκβιπλζε γηα θαηεζηξακκέλεο ζέζεηο θαη ξεύκαηα. Κακηά θνξά ζρεκαηίζηεθαλ ή απμήζεθαλ ζε κέγεζνο από θνξηία επεμεξγαζκέλσλ πγξώλ απνβιήησλ. Από ηε δεθαεηία ηνπ 1970 έρεη πξνθαιέζεη ην ελδηαθέξνλ ηόζν ησλ κεραληθώλ όζν θαη κηαο θαηλνύξγηαο γεληάο ιηκλνιόγσλ, ε επηβάξπλζε ησλ ιηκλώλ θαη αζρνιήζεθαλ κε ηελ ελεκέξσζε γηα ηελ επηδείλσζε ηνπ πδάηηλνπ πεξηβάιινληνο θαη ηελ αλάγθε γηα δξάζε. Δίλαη νπζηαζηηθό λα ζεκεησζεί όηη ηνπο πδάηηλνπο πόξνπο πξέπεη λα ηνπο δηαρεηξίδνληαη κε επαηζζεζία θαη ζε ηνπηθή θαη ζε παγθόζκηα θιίκαθα. Σν πξόβιεκα απηό είλαη ηόζν πηεζηηθό ώζηε ζε κεγάιν βαζκό έρεη επεξεάζεη ηελ ηξέρνπζα έξεπλα ζηε ιηκλνινγία. Π.ρ. ν επηξνθηζκόο ησλ ιηκλώλ έρεη ππνβαζκίζεη ηελ πνηόηεηα ηνπ λεξνύ ηόζν γηα ηνπο αλζξώπνπο όζν θαη γηα ηα ςάξηα. ηε δεθαεηία ηνπ 1960 ην πξόβιεκα ζεσξήζεθε όηη νθείιεηαη νινθιεξσηηθά ζην ππεξβνιηθό θνξηίν ηνπ θσζθόξνπ, από ηε γεσξγία, ηα αζηηθά ιύκαηα θαη ηα απνξξππαληηθά. Μηα ζνβαξή πξνζπάζεηα έγηλε γηα λα κεησζεί ην θνξηίν ηνπ θσζθόξνπ θαη κέζα από απηό λα κεησζεί ε αλάπηπμε θπθηώλ. Έρεη ηώξα αλαγλσξηζηεί όηη ν θώζθνξνο δελ είλαη ην κόλν ζξεπηηθό ην νπνίν κπνξεί λα πεξηνξίζεη ηελ αλάπηπμε ησλ θπθηώλ, εηδηθά πέξαλ από ηηο ιίκλεο ηεο εύθξαηεο δώλεο, γλσζηέο ζηνπο πεξηζζόηεξνπο ιηκλνιόγνπο. Αιιειεπίδξαζε «Collimitation» από ακθόηεξα ηα θσζθνξηθά θαη ληηξηθά ηόληα, κε δηαθνξεηηθά είδε θπθηώλ, πνπ πεξηνξίζηεθαλ από δηαθνξεηηθά ζξεπηηθά ζπζηαηηθά, πηζαλά είλαη ν θαλόλαο παξά ε εμαίξεζε. Σξηάληα ρξόληα αξγόηεξα, νη ζεσξεηηθνί πξνβιέπνπλ όηη ην πην κεγάιν ηκήκα ηεο επίδξαζεο ηνπ επηξνθηζκνύ κπνξεί λα απνκαθξπλζεί ηξνπνπνηώληαο ηελ νξνθή ηεο ηξνθηθήο αιπζίδαο, ην κεγάιν ςάξη. Απηή ε πξνζέγγηζε πνπ αθνξά ηελ νξνθή θαη όρη ηε βάζε ηεο ηξνθηθήο αιπζίδαο κπνξεί λα είλαη ή λα κελ είλαη επξέσο επηηπρήο. 25

27 Σα βαζηθά θξηηήξηα γηα ηελ ηαμηλόκεζε ησλ ιηκλώλ είλαη: a. Σαμηλόκεζε ιηκλώλ σο πξνο ηνλ ηξόπν γέλλεζή ηνπο. b. Σαμηλόκεζε ιηκλώλ σο πξνο ηελ θιηκαηηθή ηνπο δώλε. c. Σαμηλόκεζε ησλ ιηκλώλ σο πξνο ηνλ ηύπν απνζηξάγγηζεο. d. Σαμηλόκεζε ιηκλώλ σο πξνο ηηο επηθξαηνύζεο πδξνρεκηθέο ζπλζήθεο. e. Σαμηλόκεζε ιηκλώλ σο πξνο ηηο επηθξαηνύζεο ζεξκηθέο ζπλζήθεο. f. Σαμηλόκεζε ιηκλώλ σο πξνο ηηο επηθξαηνύζεο βηνρεκηθέο ζπλζήθεο. a. Σαμηλόκεζε ιηκλώλ σο πξνο ηνλ ηξόπν γέλλεζή ηνπο. Ζ ηαμηλόκεζε απηή αλαθέξζεθε ζην πξνεγνύκελν θεθάιαην. b. Σαμηλόκεζε ιηκλώλ σο πξνο ηελ θιηκαηηθή ηνπο δώλε. Οη θιηκαηηθνί παξάγνληεο επεξεάδνπλ ζε κεγάιε έθηαζε ηνπο άιινπο παξάγνληεο, κε απνηέιεζκα νη ιίκλεο πνπ απαληηνύληαη ζηελ ίδηα θιηκαηηθή δώλε λα δείρλνπλ επίζεο ίδηεο πδξνδπλακηθέο, πδξνρεκηθέο θαη πδξνβηνινγηθέο ζπλζήθεο θαζώο θαη ηδήκαηα ηνπ ίδηνπ ραξαθηήξα. Με βάζε ινηπόλ ην θιίκα νη ιίκλεο ρσξίδνληαη ζηηο εμήο δώλεο: 1. Εώλε ηξνπηθώλ θαη ππνηξνπηθώλ ιηκλώλ γιπθνύ λεξνύ. 2. Εώλε αικπξώλ θαη πθάικπξσλ ιηκλώλ βόξεηα θαη λόηηα ησλ πξνεγνύκελσλ. 3. Εώλε νξεηλώλ ιηκλώλ. c. Σαμηλόκεζε ησλ ιηκλώλ σο πξνο ηνλ ηύπν απνζηξάγγηζεο. Οη πδξνινγηθέο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνύλ ζηηο ιίκλεο είλαη εθείλεο πνπ ξπζκίδνπλ ηνλ ηύπν απνζηξάγγηζεο θαη εμαξηώληαη ηόζν από ηηο ππάξρνπζεο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο όζν θαη από ηελ κνξθνινγία θαη ηε γεσινγία ηεο πεξηνρήο. 1. Λίκλεο ειιηπνύο απνζηξάγγηζεο (Drainless lakes). 2. Λίκλεο δηαξθνύο απνζηξάγγηζεο (Running water lakes). 3. Λίκλεο πεξηνδηθήο απνζηξάγγηζεο (Intermittent lakes). 26

28 Οη ιίκλεο ειιηπνύο απνζηξάγγηζεο επηθξαηνύλ ζε πεξηνρέο κε μεξό ή εκίμεξν θιίκα. Οη ιίκλεο απηέο ηξνθνδνηνύληαη από πνηακνύο, από εθήκεξα ξεύκαηα ή από αηκνζθαηξηθέο εγθαηαθξεκλίζεηο. Γελ ραξαθηεξίδνληαη από απώιεηα λεξνύ ιόγσ εθξνήο. Ζ απώιεηα λεξνύ ππάξρεη κόλν από εμάηκηζε.(π.ρ. Καζπία, Αξάιε). Οη ιίκλεο δηαξθνύο απνζηξάγγηζεο απαληνύλ θπξίσο ζε πεξηνρέο κε πγξό θιίκα. Σξνθνδνηνύληαη από πνηακνύο θαη από αηκνζθαηξηθέο εγθαηαθξεκλίζεηο. Παξαηεξείηαη απώιεηα λεξνύ ιόγσ εμαηκίζεσο, ιόγσ ππόγεηαο εθξνήο, ή ιόγσ επηθαλεηαθήο εθξνήο κε πνηακνύο ή ξεύκαηα. Οη ιίκλεο πεξηνδηθήο απνζηξάγγηζεο (κε πεξηνδηθή παξνρή λεξνύ) παξνπζηάδνπλ ην ζύζηεκα απνζηξάγγηζεο κόλν ζην ρξόλν πνπ δηαηίζεηαη ζεκαληηθή πνζόηεηα λεξνύ. d. Σαμηλόκεζε ιηκλώλ σο πξνο ηηο επηθξαηνύζεο πδξνρεκηθέο ζπλζήθεο. Οη ιίκλεο αλάινγα κε ηελ αιαηόηεηα ηαμηλνκνύληαη: 1. Λίκλεο γιπθνύ λεξνύ (αιαηόηεηα 0,3-1,0%). 2. Λίκλεο πθάικπξνπ λεξνύ (αιαηόηεηα1,0-24,7%). 3. Λίκλεο αικπξνύ λεξνύ (αιαηόηεηα >27% ). e. Σαμηλόκεζε ιηκλώλ σο πξνο ηηο επηθξαηνύζεο ζεξκηθέο ζπλζήθεο. ηηο πεξηζζόηεξεο ιίκλεο ππάξρνπλ ζρεδόλ ζπλερώο ηξεηο ζεξκηθέο δώλεο ζηελ θαηαθόξπθν, ην επηιίµλην, ην µεηαιίµλην θαη ην ππνιίµλην, ζηα νπνία ζα γίλεη αλαθνξά ζηα επόκελα. Με βάζε ινηπόλ ηε ζεξκηθή ηνπο ζηξσκάησζε νη ιίκλεο ρσξίδνληαη ζε: 1. Φπρξέο ιίκλεο µνλόµεηθηεο. 2. Θεξµέο ιίκλεο µνλόµεηθηεο. 3. Λίκλεο δηπιήο αλάκεημεο. 4. Λίκλεο πνιύκεηθηεο αλάκεημεο. 5. Λίκλεο πησρήο αλάκεημεο. 6. Λίκλεο ρσξίο αλάκεημε. 7. Λίκλεο κεξηθήο αλάκεημεο. 27

29 f. Σαμηλόκεζε ιηκλώλ σο πξνο ηηο επηθξαηνύζεο βηνρεκηθέο ζπλζήθεο. Οη ιίκλεο µε βάζε ην δείθηε ηξνθηθόηεηαο ηνπο ηαμηλνκνύληαη ζε νιηγνηξνθηθέο, επηξνθηθέο θαη δπζηξνθηθέο. Ο δείθηεο ηξνθηθόηεηαο έρεη ζρέζε µε ηε ζπγθέληξσζε ηνπ νξγαληθνύ πιηθνύ κέζα ζε ιηκλαία ύδαηα, πξνεξρόκελν είηε από απηόρζνλεο είηε από αιιόρζνλεο πεγέο. Να αλαθεξζεί επίζεο, όηη ν όξνο επηξνθηζκόο ρξεζηκνπνηείηαη όηαλ αλαθεξόκαζηε ζηελ ππέξκεηξε αύμεζε ηεο πξσηνγελνύο παξαγσγηθόηεηαο, ζηελ ππέξκεηξε δειαδή αύμεζε ηεο θπηηθήο βηνκάδαο (θπηνπιαγθηόλ, πδξόβηα, πδξνραξήο βιάζηεζε) κηαο "θιεηζηήο" πδάηηλεο κάδαο. 28

30 λιγοτρουικές λίμνες (Oligotrofιc lakes) Υαξαθηεξίδνληαη νη ιίκλεο µε αξθεηά ρακειή αξρηθή βηνδξαζηεξηόηεηα θαη µε κηθξή ζπγθέληξσζε ζξεπηηθώλ αιάησλ. Αληίζεηα, ε πεξηεθηηθόηεηα ηνπ δηαιειηκέλνπ νμπγόλνπ (dissolved oxygen) είλαη πςειή θαη θζάλεη ζπρλά ζε θνξεζκό. Σν γεγνλόο απηό δεκηνπξγεί ζην ππνιίµλην ηζρπξέο νμεηδσηηθέο ζπλζήθεο πεξηβάιινληνο. Γεληθά ην ππνιίµλην ηνπο είλαη κεγαιύηεξνπ πάρνπο από ην επηιίµλην, ελώ ην µέζν βάζνο ηνπο μεπεξλά ηα 18m. Σν λεξό ησλ ιηκλώλ απηώλ έρεη ζθνύξν κπιε πξνο αλνηρηό πξάζηλν ρξώκα θαη ε δηαθάλεηα ηνπ µε δίζθν Secchi είλαη πάλσ από 10m. Σν λεξό ηνπο είλαη θησρό ζε ληηξηθά θαη θσζθνξηθά άιαηα, ελώ ηα αλζξαθηθά άιαηα έρνπλ πνηθίιε πεξηεθηηθόηεηα. Σν αησξνύκελν πιηθό ηνπ λεξνύ ησλ ιηκλώλ είλαη θπξίσο ιεπηόθνθθν αξγηιηθό, αιιά ζε ζρεηηθά κεγάιεο πνζόηεηεο. ηα ηδήκαηα ησλ ιηκλώλ απηώλ είλαη ραξαθηεξηζηηθή ε απνπζία ησλ ζαπξνπειώλ ελώ επθαηξηαθά απνηίζεληαη αξγηιηθά ηδήκαηα. Ζ παξάθηηα βιάζηεζε είλαη γεληθά κέηξηα θαη αλαπηύζζεηαη θαηά ηόπνπο ζε θάπνηα παξάθηηα ηκήκαηα. Σν βέλζνο είλαη άθζνλν ζε πνζόηεηα, αιιά θησρό ζε είδε. ηηο κηθξέο ιίκλεο επηθξαηνύλ ηα πειεθύπνδα, µε εμαίξεζε ηηο Αιπηθέο ιίκλεο όπνπ απνπζηάδνπλ ηειείσο. Οη ηππηθέο νιηγνηξνθηθέο ιίκλεο γελληόληαη κέζα ζε ζπκπαγή εθξεμηγελή ή κεηακνξθσκέλα πεηξώκαηα θαζώο θαη ζηηο θνξπθέο παγεησληθώλ απνζέζεσλ. Γεληθά, νη νιηγνηξνθηθέο ιίκλεο, µε ην πέξαζκα ηνπ ρξόλνπ δηέξρνληαη από ην επηξνθηθό ζηάδην θαη θαηαιήγνπλ ζε δπζηξνθηθέο. Δίλαη όκσο δπλαηό λα θαηαιήμνπλ απ επζείαο ζε δπζηξνθηζκό. 29

31 Δστρουικές λίµνες (eutrofic lakes) Πξόθεηηαη γηα ιίκλεο µε πςειή βηνδξαζηεξηόηεηα θαη πςειέο ζπγθεληξώζεηο νξγαληθνύ πιηθνύ θαη ζξεπηηθώλ αιάησλ. Αληίζεηα ε πνζόηεηα ηνπ δηαιειπµέλνπ νμπγόλνπ ζηα λεξό ησλ ιηκλώλ απηώλ είλαη ζρεηηθά κηθξή θαη ην ππνιίµλην ηνπο κπνξεί λα θηάζεη ζε θνξεζκό. Σν γεγνλόο απηό δεκηνπξγεί αζζελώο αλαγσγηθό πεξηβάιινλ. Σν µέζν βάζνο ησλ επηξνθηθώλ ιηκλώλ είλαη θάησ από 18m, ην αλάγιπθν ηνπ ππζκέλα ηνπο είλαη γεληθά επίπεδν, ελώ ην πάρνο ηνπ επηιίµληνπ είλαη ζαθώο κεγαιύηεξν ηνπ ππνιίµληνπ. Σν λεξό ηνπο έρεη θηηξηλνπξάζηλν ρξώκα θαη ε δηαθάλεηα ηνπ πεξηνξίδεηαη ζε κεξηθά µόλν κέηξα. Δίλαη πινύζην ζε θσζθνξηθά θαη ληηξηθά άιαηα θαζώο θαη ζε αλζξαθηθά άιαηα. Δίλαη επίζεο πινύζην ζε ειεθηξνιύηεο αιιά θησρό ζε ρνπµηθά ζπζηαηηθά. Σν αησξνύκελν πιηθό ηνπ λεξνύ ηνπο είλαη θπξίσο πιαγθηό ζε αθζνλία. Ζ παξάθηηα βιάζηεζε είλαη ηδηαίηεξα αλαπηπγκέλε, θπξίσο θνληά ζην επηιίµλην. Σν βέλζνο είλαη ζρεηηθά άθζνλν ζε είδε κηαο θαη παξνπζηάδνληαη άθζνλα πειεθύπνδα. Δπηξνθηθέο ιίκλεο αλαπηύζζνληαη θύξηα ζε πνξώδε ηδήκαηα πινύζηα ζε νξγαληθό πιηθό ή ζε εδάθε πνπ απνπιέλνληαη θαη εκπινπηίδνληαη ζε νξγαληθό πιηθό. Γεληθά νη επηξνθηθέο ιίκλεο µε ην πέξαζκα ηνπ ρξόλνπ εμειίζζνληαη ζε δπζηξνθηθέο. 30

32 Γσστρουικές λίμνες (dystrofik lakes) Πξόθεηηαη γηα ιίκλεο µε πνιύ πςειή ζπγθέληξσζε ζξεπηηθώλ αιάησλ ζην λεξό ηνπο θαη µε ρακειή πεξηεθηηθόηεηα δηαιειπµέλνπ νμπγόλνπ ην νπνίν ζπρλά κπνξεί θαη λα απνπζηάδεη. Σν γεγνλόο απηό δεκηνπξγεί ζηηο ιίκλεο ηεο θαηεγνξίαο απηήο έληνλεο αλαγσγηθέο ζπλζήθεο. Οη δπζηξνθηθέο ιίκλεο είλαη ζπλήζσο κηθξέο ζε κέγεζνο ιεθάλεο πνπ ζπρλά εμειίζζνληαη ζε έιε. Σν λεξό ηνπο έρεη έληνλν θαθέ ρξώκα, ελώ ε δηαύγεηα ηνπ είλαη γύξσ ζηα δύν κέηξα. Γεληθά, ην λεξό ησλ δπζηξνθηθώλ ιηκλώλ πεξηέρεη πινύζην αηώξεµα απνηεινύκελν από ρνπµηθά θνιινεηδή ζπζηαηηθά. Σα ηδήκαηα ησλ ιηκλώλ απηώλ απνηεινύληαη από αξγηινύρνπο ηιπνιίζνπο, δηαηνµνύρα νξπθηά θαη ιηκλαίεο ζηδεξνύρεο απνζέζεηο. Ζ παξάθηηα βιάζηεζε είλαη γεληθά θησρή όπσο θαη ην βέλζνο. Οη δπζηξνθηθέο ιίκλεο απνηεινύλ ιεθάλεο πνπ βξίζθνληαη ζην ζηάδην ηνπ γήξαηνο από άπνςεο εμέιημεο θαη ε κόλε κεηαβνιή πνπ κπνξνύλ λα ππνζηνύλ είλαη λα πεξάζνπλ ζε απόζεζε ηύξθεο. 31

33 Εώνωση Φωτός. Εώλεο βαζηζκέλεο πάλσ ζηελ πνζόηεηα ηνπ θσηόο ζε έλα ζπγθεθξηκέλν βάζνο ζεκειηώλνπλ έλα θύξην ζηνηρείν ηεο ιηκλαίαο δνκήο. Σα αλώηεξα ύδαηα πνπ θσηίδνληαη από ην θσο ηνπ ήιηνπ ζπληζηνύλ ηελ επθσηηθή δώλε (euphotic zone) ε νπνία εθηείλεηαη από ηελ επηθάλεηα ηεο ιίκλεο κέρξηο ζε έλα βάζνο όπνπ ην θσο γίλεηαη ακπδξό θαη είλαη ην 1 % πεξίπνπ απηνύ πνπ απαληά ζηελ επηθάλεηα (εηθόλα 4). Εικόνα 4: Η καηανομή ηοσ θωηός και ηης θερμοκραζίας ζε μια θσζικής δομής λίμνης (Κονηόποσλος ). Καηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο ε επθσηηθή δώλε είλαη κηα πεξηνρή παξαγσγήο νμπγόλνπ από ηα θπηά. ηε δηάξθεηα ηεο λύρηαο ε θσηνζύλζεζε ζηακαηά αιιά ε αλαπλνή ησλ θπηώλ θαη δώσλ ζπλερίδεηαη θαη ην νμπγόλν κπνξεί λα παξαθκάδεη. Ζ παξάθηηα δώλε θαη ηα αλώηεξα ηκήκαηα ηεο πειαγηθήο δώλεο πεξηέρνληαη ζηελ επθσηηθή δώλε (εηθόλα 4). Ζ αθσηηθή δώλε (aphotic zone) εθηείλεηαη θάησ από ηελ επθσηηθή δώλε κέρξη ηνλ ππζκέλα ηεο ιίκλεο. ηε δώλε απηή ηα επίπεδα ηνπ θσηόο γηα θσηνζύλζεζε είλαη πνιύ ρακειά. Παξόια απηά ε αλαπλνή ζπλερίδεηαη ζε όια ηα βάζε, έηζη ε αθσηηθή δώvε πάληνηε δαπαλά νμπγόλν. Ζ πεξηνρή απηή θαιείηαη θαη βαζηά δώλε (profundal zνne) επεηδή ζπλήζσο είλαη βαζηά (εηθόλα 4). 32

34 Σν θαηώηεξν όξην ηεο επθσηηθήο δώλεο πνηθίιεη εκεξεζίσο θαη επνρηαθά κε ηε κεηαβνιή ηεο ειηαθήο έληαζεο θαη ηεο δηαθάλεηαο ηνπ λεξνύ. Π.ρ. ε επθσηηθή δώλε κεηώλεηαη αλ ε δηαθάλεηα ειαηησζεί από ηελ άλζεζε ησλ αιγώλ (algae blooms) ή από αησξνύκελν ίδεκα. Αβαζήο ιίκλεο κε δηάθαλν λεξό όπσο είλαη ηα 'pools' ζε πςειέο νξνζεηξέο ή βαζηά ζε δάζε κπνξεί λα κελ έρνπλ ππνπαξάθηηεο, βαζηέο ή αθσηηθέο δώλεο. Μεγάινπ πάρνπο βξύα ή θύθηα κπνξνύλ λα θαιύπηνπλ νιόθιεξν ηνλ ππζκέλα ηεο ιίκλεο θαη νιόθιεξε ε πδάηηλε ζηήιε θσηίδεηαη επαξθώο γηα λα επηηξέςεη ηε θσηνζύλζεζε. Αληίζεηα κε ηηο ξερέο ιίκλεο κε δηάθαλν λεξό, ξερέο ιίκλεο κε αδηάθαλα λεξά, έρνπλ ζπρλά κηα αθσηηθή δώλε όπνπ δελ κπνξεί λα απαληά θπηηθή αλάπηπμε. Σνπξβηδίηεο από θύθηα θαη αησξνύκελα ηδήκαηα ζθηάδνπλ ηελ αλάπηπμε ησλ θπηώλ πνπ πξνζθύνληαη ζηνλ ππζκέλα, ιίγα κέηξα από ηελ αθηή παξά ην κηθξό βάζνο ηεο ιίκλεο. 33

35 Θερμοκρασιακή Εώνωση. ηε δηάξθεηα ζεξκηθήο ζηξσκάησζεο (thermal stratifηcation) ηξεηο θαηαθόξπθεο δώλεο απαληνύλ ζε ιίκλεο εύθξαησλ δσλώλ (temperate lakes). Σα αλώηεξα δεζηά λεξά ηεο ιίκλεο θαινύληαη επηιίκλην (epilimnion), ην κεζαίν ηκήκα, όπνπ ν ξπζκόο ηεο ζεξκνθξαζηαθήο αιιαγήο κε ην βάζνο είλαη κέγηζηνο [ην ζεξκνθιηλέο (thermocline)] θαιείηαη κεηαιίκλην (metalimnion) θαη ην βαζύηεξν ηκήκα ππνιίκλην (hypolimnio) (εηθόλα 5). Όιν ή ηκήκα ηνπ επηιηκλίνπ κπνξεί λα αλαδεύεηαη θαιώο θαη ην αλακεκεηγκέλν ζηξώκα (mixed layer) είλαη απιά ην λεξό πνπ έρεη αλακηρζεί από ηνλ άλεκν (εηθόλα 4). Σν ζηξώκα απηό κπνξεί λα απαληά ζε βάζνο ή ζρεδόλ ξερεύεη θαη απηό εμαξηάηαη από ηελ επνρή θαη ηελ αιιεινεπίδξαζε αλέκνπ θαη ήιηνπ ζε κηα νπνηαδήπνηε δνζκέλε εκέξα. Σν θαινθαίξη, όιν ή κέξνο ηνπ επηιηκλίνπ ζπληζηά ην αλακεκηγκέλν ζηξώκα. 34

36 Εικόνα 5: Οπηική και θερμική δομή μιας λίμνης καηά ηην περίοδο ηοσ καλοκαιριού (Κονηόποσλος ). 35

37 Σν θζηλόπσξν θαη ηελ άλνημε νιόθιεξε ε πδάηηλε ζηήιε αλακεηγλύεηαη από ηελ θνξπθή κέρξη ηνλ ππζκέλα θαη θάιπκκα πάγνπ εκπνδίδεη ηελ κείμε εθ κέξνπο ηνπ αλέκνπ ηνλ ρεηκώλα. Οη αβαζείο ιίκλεο κπνξεί εμνινθιήξνπ λα κελ εθζέηνπλ ζεξκηθή ζηξσκάησζε, κε νιόθιεξε ηε ιίκλε λα έρεη αλακεηρζεί πεξηζζόηεξν ή ιηγόηεξν ζπλερώο. Ζ δνκή ηεο πδάηηλεο ζηήιεο όπσο εξκελεύζεθε από ηε ζεξκνθξαζία είλαη κηα αληαλάθιαζε ηεο δηαθνξάο ηεο ππθλόηεηαο ηνπ λεξνύ. Σν ζεξκόηεξν, ιηγόηεξν ππθλό ζηξώκα λεξνύ επηπιέεη ζηελ επηθάλεηα. Σν ςπρξόηεξν, ππθλόηεξν λεξό βπζίδεηαη πξνο ηνλ ππζκέλα θαη ππάξρεη κηα δώλε απόηνκεο αιιαγήο ηεο ππθλόηεηαο κεηαμύ ησλ δύν πξώησλ ζηξσκάησλ. 36

38 Χημικοί Παράγοντες. Ζ θαηαλνκή ησλ ρεκηθώλ, εηδηθά ησλ ζξεπηηθώλ, πξνκεζεύεη ην ηξίην θύξην ζηνηρείν ηεο ιηκλαίαο δνκήο. Μεηά ηελ έλαξμε ηεο ζεξκηθήο ζηξσκάησζεο, ηα ζξεπηηθά ζπρλά εμαθαλίδνληαη από ην επηιίκλην ή ηελ επθσηηθή δώλε ελώ ηελ ίδηα ζηηγκή παξακέλνπλ ζηαζεξά ή αθόκε ζπζζσξεύνληαη ζην ππνιίκλην ή αθσηηθή δώλε. ε αλαινγία κε ηε ζεξκνθξαζία, ην βάζνο ζην νπνίν παξαηεξείηαη ε απόηνκε αιιαγή ζε κία νπζία απαληά ζην ιεγόκελν ρεκνθιηλέο (chemocline). ε ιίγεο ιίκλεο ην ρεκνθιηλέο είλαη έλαο ζηαζεξόο ραξαθηήξαο αιιά ζπλήζσο ε ρεκηθή ζηξσκάησζε εξκελεύεηαη από ηε ζεξκηθή ζηξσκάησζε. Μεγάινπ βάζνπο ιίκλεο όπσο νη ιίκλεο Superior, Tahoe ή ε ιίκλε Tanganyika ζηελ Αθξηθή, κπνξεί λα έρνπλ ρεκηθή ζηξσκάησζε ε νπνία είλαη αλεμάξηεηε ηεο ζεξκνθξαζίαο θαη εμαξηάηαη από ηηο κηθξνβηαθέο δηαδηθαζίεο. πάληα ππάξρεη κηα νπνηαδήπνηε ζηαζεξή θαηαθόξπθε ζηξσκάησζε ησλ ρεκηθώλ ζπζηαηηθώλ ζηελ θαιά αλακεηγκέλε παξάθηηα δώλε. Δληνύηνηο, κπνξεί λα απαληά νξηδόληηα δώλσζε ησλ ζξεπηηθώλ κε ηηο πην πςειέο ζπγθεληξώζεηο ζηελ αθηή ή ζηα αβαζή. Ζ παξάθηηα δώλε θαη ν ππζκέλαο κηαο ξερήο ιίκλεο πξνκεζεύεη κηα θαιή θαηνηθία γηα νξγαληζκνύο πνπ δηακέλνπλ ζηνλ ππζκέλα, ησλ νπνίσλ ε βόζθεζε, ε δεκηνπξγία ζηνώλ θαη ε απέθθξηζε βνεζνύλ ζηελ αλαθύθισζε ησλ ζξεπηηθώλ από ηνλ ππζκέλα. Δάλ ε αθηή έρεη πνιπάξηζκνπο θόιπνπο θαη αθξσηήξηα (δειαδή ην DL είλαη κεγάιν) ζα ππάξρεη πεξηζζόηεξε επαθή ηεο αλνηθηήο ιίκλεο κε ηελ αθηή θαη ηνλ ππζκέλα. Απηό αηηηνινγεί ζξεπηηθά όπσο θώζθνξνο, άδσην, ζίδεξνο θαη ηρλνζηνηρεία λα δηαιύνληαη ζηα ιηκλαία λεξά απμάλνληαο ηηο ζπγθεληξώζεηο ηνπο ζε απηέο ηηο πεξηνρέο ηεο αθηήο. Σν θαηαθόξπθν ζπζηαηηθό ηεο ιηκλαίαο ρεκηθήο δνκήο είλαη επνρηαθό θαη εμαξηάηαη από ηελ παξνπζία ζηξσκάησλ λεξνύ κε ζηαζεξνπνηεκέλε ππθλόηεηα. Σν νξηδόληην ζπζηαηηθό ίζσο κπνξεί λα ρξεηαζηεί πνιύ ρξόλν γηα λα δεκηνπξγεζεί θαη πξνθύπηεη από ηελ επίδξαζε ησλ ιηκλαίσλ αθηώλ θαη ηνπ ππζκέλα. 37

39 Βιολογική Εώνωση. Σν ηέηαξην θύξην ζηνηρείν ηεο ιηκλαίαο δνκήο είλαη βηνινγηθό. Οη πεξηζζόηεξνη νξγαληζκνί κπνξνύλ λα ηαμηλνκεζνύλ πάλσ ζηε βάζε ησλ πην ζπλεζηζκέλσλ ελδηαηηεκάησλ ηνπο. Αλ εμαηξέζεη θαλείο ηα ςάξηα θαη επηπιένληα ή αλαδπόκελα θπηά, νη ιηκλαίνη νξγαληζκνί είλαη αόξαηνη ζηνπο ηπραίνπο παξαηεξεηέο αιιά ε ρξήζε ελόο κηθξνζθνπίνπ απνθαιύπηεη κπξηάδεο κηθξνζθνπηθνύο νξγαληζκνύο πνπ δνπλ ζηελ αλνηρηή ιίκλε. Πιαγθηόλ (plankton) είλαη νη επηπιένληεο ή αζζελώο θνιπκβόληεο νξγαληζκνί πνπ είλαη ζην έιενο ησλ θπκάησλ θαη ησλ ξεπκάησλ. Σα δώα απηήο ηεο νκάδαο θαινύληαη δσνπιαγθηόλ (zooplankton) θαη ηα θύθε νλνκάδνληαη θπηνπιαγθηόλ (phytoplankton). Σα πιαγθηνληθά βαθηήξηα, κύθεηεο θαη ηνί είλαη επίζεο παξόληα αιιά ζπλήζσο ζπλνδεύνληαη κε αησξνύκελα ζξαύζκαηα. Σα δώα πνπ είλαη δπλαηνί θνιπκβεηέο, όπσο ηα ςάξηα, ηα νπνία θαηνηθνύλ ζηελ πειαγηθή δώλε θαη είλαη θύξηνη (ειέγρνπλ) ζηηο ζέζεηο ηνπο ζηελ πδάηηλε ζηήιε νλνκάδνληαη λεθηόλ (nekton). Δπίζεο, ππάξρεη κηα εηδηθή θνηλόηεηα νξγαληζκώλ ην λεπζηόλ (neuston), πνπ θαηνηθεί ζηελ επηθάλεηα ηνπ λεξνύ. Έλα ηκήκα ηνπ λεπζηνύ είλαη ην πιεπζηόλ, πνπ πεξηιακβάλεη κεγάιεο επηπιένπζεο θνηλόηεηεο πνπ παξαζύξνληαη από ηνλ άλεκν. ηηο Αθξηθαληθέο ιίκλεο ηα κεγάια πδξόβηα καθξόθπηα ηνπ γέλνπο pistίa (λεξνιάραλν) κπνξνύλ λα γίλνπλ ην άθζνλν ζπζηαηηθό ηνπ πιεπζηνύ θαη ίζσο λα θαιύπηνπλ πιήξσο κηθξνύο θόιπνπο θαη όξκνπο. Μεηαμύ ησλ νξγαληζκώλ ηεο παξάθηηαο δώλεο ηα πξνζθνιιεκέλα θύθε (attached algae) είλαη ζεκαληηθά εθεί όπνπ ηα πεηξώκαηα ή ηα πςειόηεξα θπηά πξνκεζεύνπλ έλα ζηέξεν ππόβαζξν. Σα πςειόηεξα θπηά, όπσο ηα πδξόβηα καθξόθπηα (aquatic macrophytes) πηζαλά λα θπξηαξρνύλ ζηηο ακκώδεηο ή ηιπώδεηο παξάθηηεο δώλεο ησλ ιηκλώλ αλ ε θπκαηηθή δξάζε δελ ηα μεξηδώλεη. Ζ όιε θνηλσλία ησλ κηθξννξγαληζκώλ πνπ δνπλ πξνζθνιιεκέλα θαη απνηεινύληαη από θύθε, βαθηήξηα, κύθεηεο, πξσηόδσα θαη κηθξά κεηάδσα νλνκάδνληαη 'aufwuchs'. Οη θνηλσλίεο απηέο είλαη επαίζζεηεο ζε πεξηβαιινληηθέο αιιαγέο θαη πξνζθέξνληαη σο εμαίξεηνη βηνινγηθνί δείθηεο γηα ηε ιηκλαία γνληκόηεηα. 38

40 Οη νξγαληζκνί πνπ ζπλδένληαη κε ην ιηκλαίν ππζκέλα νλνκάδνληαη βελζηθνί νξγαληζκνί (bentic organisms) θαη αλαθέξνληαη ζπλνιηθά σο βέλζνο (benthos). Πεξηιακβάλνπλ όιεο ηηο κνξθέο πνπ βξίζθνληαη κέζα ή πάλσ ζην ππόζηξσκα αλεμάξηεηα αλ απηέο είλαη ζηελ παξάθηηα, ππνπαξάθηηα ή 'profundal' δώλε. Οη νξγαληζκνί νη νπνίνη δνπλ θαη θηλνύληαη γύξσ από ηνλ ππζκέλα ηεο ιίκλεο όπσο νη θαξαβίδεο ησλ γιπθέσλ πδάησλ θαη ιάξβεο ηνπ εληόκνπ ιηβεινύιε νλνκάδνληαη επηβελζηθνί νξγαληζκνί (epibentic organisms). Οη νξγαληζκνί πνπ παξάγνπλ ζηνέο θάησ από ηελ ηιπνύρα επηθάλεηα όπσο νη πδξόβηνη ζθώιεθεο θαη θάπνηεο ιάξβεο εληόκσλ είλαη γλσζηνί σο infauna.h επηθπηηθή (epiflνral)θαηνηθία ηεο ππνβξύρηαο βιάζηεζεο πξνκεζεύεη επίζεο κηα θαηνηθία γηα πνιινύο ηύπνπο θπθηώλ θαη κηθξώλ αζπνλδύισλ. 39

41 1.2 ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΔ ΠΙΔΔΙ ΣΧΝ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΙΧΝ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΧΝ Ζ πςειή ζπγθέληξσζε πιεζπζκνύ θαη δξαζηεξηνηήησλ είλαη ν βαζηθόο παξάγσλ πεξηβαιινληηθήο πίεζεο ζηηο παξάθηηεο δώλεο. Οη αλαπηπμηαθέο δηεξγαζίεο ησλ ηειεπηαίσλ 40 εηώλ ζπλνδεύνληαη από κείδνλεο αιιαγέο ησλ παξάθηησλ νηθνζπζηεκάησλ θαη θνηλσληώλ, κε απνηέιεζκα ηνλ πνιιαπιαζηαζκό ησλ πεξηβαιινληηθώλ πηέζεσλ. Οηθηαθά, αγξνηηθά θαη βηνκεραληθά ιύκαηα θαη ζηεξεά απόβιεηα, αηκνζθαηξηθή ξύπαλζε θαη ζόξπβνο, ξύπαλζε από πεηξειαηνθειίδεο, απνζηξαγγίζεηο πγξνηόπσλ, επηπηώζεηο από δαζηθέο ππξθαγηέο, ππεξάληιεζε ησλ ππόγεησλ λεξώλ, δηάβξσζε ηνπ εδάθνπο, θίλεζε απηνθηλήησλ θαη ζθαθώλ, αιόγηζηε δόκεζε εμνρηθώλ θαηνηθηώλ θαη ηνπξηζηηθώλ εγθαηαζηάζεσλ, πξνζσξηλή ή κόληκε ειεύζεξε θαηαζθήλσζε, κεραλνθίλεηε αλαςπρή, εξαζηηερληθή αιηεία ζπληζηνύλ έλα επξύ θάζκα ραξαθηεξηζηηθώλ πηέζεσλ. Οη πηέζεηο επεθηείλνληαη πιένλ ζε πνιύ κεγαιύηεξν κήθνο αθηώλ, αθνύ ε δπλαηόηεηα επθνιόηεξεο πξόζβαζεο ζε κέρξη πξόηηλνο απξόζηηεο παξαιίεο θαη λεζίδεο, κέζσ ηδησηηθώλ ζθαθώλ αλαςπρήο, πξνθαιεί απμεκέλε ξύπαλζε από ζθνππίδηα, ιύκαηα θαη ζόξπβν, ελώ πηέδεη έληνλα ηελ παξάθηηα βιάζηεζε θαη παλίδα. Ζ ζαιάζζηα ξύπαλζε επίζεο, θπξίσο ζθνππίδηα θαη πεηξειαηνεηδή από δηεξρόκελα πινία, θηάλεη κέρξη ηηο αθηέο απξόζηησλ λεζίδσλ. ε κεγάιν κέξνο ηεο παξάθηηαο δώλεο αλαπηύζζνληαη εληαηηθέο αγξνηηθέο δξαζηεξηόηεηεο θαη ηρζπνθαιιηέξγεηεο. Αθόκα ζεκαληηθά ηκήκαηα πνηάκησλ Γέιηα ή άιισλ παξάθηησλ πγξνηόπσλ παξαδίδνληαη ζηελ εληαηηθή γεσξγία. Οη αιιαγέο ρξήζεσλ γεο απμάλνπλ θαη ηελ ηξσηόηεηα ηεο παξάθηηαο δώλεο απέλαληη ζε θπζηθνύο θηλδύλνπο. Όηαλ ην ζύλνιν ζρεδόλ ηεο αθηήο βξηζθόηαλ ζε θπζηθή ή εκηθπζηθή θαηάζηαζε θαη ε παξάθηηα δώλε δελ ήηαλ ππθλνθαηνηθεκέλε, νη επηπηώζεηο ησλ βίαησλ θαηξηθώλ θαηλνκέλσλ ήηαλ πνιύ ιηγόηεξν θαηαζηξνθηθέο, αθνύ ε αλζξώπηλε επίδξαζε ήηαλ θπξίσο παξαδνζηαθέο γεσξγηθέο θαη θηελνηξνθηθέο δξαζηεξηόηεηεο, ελώ νη νηθηζκνί θαηείραλ κόλν έλα κηθξό πνζνζηό ηεο αθηήο. ήκεξα, βίαηα θαηλόκελα όπσο πιεκκύξεο, ηπθώλεο, ηζνπλάκη θ.ιπ. πξνθαινύλ ηεξάζηηεο θαηαζηξνθέο ζηηο πεξηζζόηεξεο παξάθηηεο δώλεο πνπ θηινμελνύλ πνιιέο δξαζηεξηόηεηεο θαη κεγάινπο πιεζπζκνύο. Ζ ελδερόκελε θιηκαηηθή αιιαγή ζα εληζρύζεη ζεκαληηθά απηνύο ηνπο θηλδύλνπο. 40

42 Πνιιέο παξάθηηεο δώλεο ζήκεξα πθίζηαληαη έληνλε πεξηβαιινληηθή πίεζε από ηνπξηζηηθέο ή παξαζεξηζηηθέο ρξήζεηο. Οη απμεκέλεο θαηαλαισηηθέο απαηηήζεηο κεζαίσλ ή κηθξνκεζαίσλ θνηλσληθώλ ζηξσκάησλ πνπ έρνπλ επσθειεζεί ζεκαληηθά από ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηώλ απμάλνπλ θαηαθόξπθα ηηο πηέζεηο ζηηο αθηέο. Έλα ζεκαληηθό πνζνζηό θπζηθνύ ηνπίνπ θαη αγξνηηθήο γεο θαηαιακβάλεηαη από άιιεο ρξήζεηο. Ζ αθηή γίλεηαη ππνδνρέαο καδηθνύ ηνπξηζκνύ, εθηεηακέλεο παξαζεξηζηηθήο θαηνηθίαο, ππθλνύ δηθηύνπ κεηαθνξώλ θαη ζεκαληηθώλ ππνδνκώλ, όπσο καξίλεο, εγθαηαζηάζεηο επεμεξγαζίαο απνβιήησλ θ.ι.π. Ζ λέα νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή πξαγκαηηθόηεηα θάλεη πην δύζθνιν ηνλ έιεγρν ηεο αλαπηπμηαθήο δηαδηθαζίαο θαη επνκέλσο ηελ νινθιεξσκέλε δηαρείξηζε. Έλα κέξνο ησλ νηθνλνκηθώλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ ηνπξηζκνύ αλήθεη ζηελ παξανηθνλνκία θαη ηα γξήγνξα θαη εύθνια θέξδε δελ επλννύλ ηηο απόπεηξεο νινθιεξσκέλνπ θαη καθξνπξόζεζκνπ ζρεδηαζκνύ. πρλά επηθξαηεί δηάρπηε ε πεπνίζεζε όηη ην ηνπξηζηηθό εηζόδεκα έρεη κηα αδηαηάξαθηε πεξηνδηθόηεηα θαη ζα αξρίζεη λα εηζξέεη κόιηο ε ζεξκνθξαζία αξρίζεη λα αλεβαίλεη. Δύθνια νδεγείηαη ε ηνπηθή θνηλσλία ζην ζπκπέξαζκα όηη δελ ρξεηάδεηαη εηδηθόο ζρεδηαζκόο γηα λα δηαηεξεζεί ε θπζηθή εμέιημε ησλ πξαγκάησλ. Από ηελ άιιε κεξηά, ε έληαζε ηεο ηνπξηζηηθήο αηρκήο θαηά ηνπο ζεξκόηεξνπο θαη ζπλήζσο μεξόηεξνπο κήλεο ηνπ έηνπο επηβαξύλεη δπζαλάινγα όρη κόλν ην πεξηβάιινλ, αιιά θαη ηηο θνηλσληθέο ιεηηνπξγίεο. Καηά ηελ ρεηκεξηλή πεξίνδν πξνθαιείηαη θνηλσληθή εξήκσζε θαη δηάζεζε παξαίηεζεο ή εγθαηάιεηςεο. Έηζη, ε αιόγηζηε εθκεηάιιεπζε ππνλνκεύεη ηελ ζπλεθηηθή ιεηηνπξγία ηόζν ησλ νηθνινγηθώλ όζν θαη ησλ θνηλσληθώλ ζπζηεκάησλ (Πεγή: itia.ntua). Αλαθνξηθά κε ηηο ειιεληθέο ιηκλνζάιαζζεο ην πξόβιεκα ηεο ξύπαλζεο είλαη αξθεηά ζνβαξό. Πην ζπγθεθξηκέλα, έξεπλεο ζηε ιηκλνζάιαζζα ηνπ Μεζνινγγίνπ- Αηησιηθνύ έρνπλ θαηαδείμεη ηελ έληνλε ξύπαλζε ηεο πεξηνρήο. Ζ ξύπαλζε πξνέξρεηαη από ηξεηο δηαθνξεηηθέο πεγέο. Από ηε ξίςε αζηηθώλ ιπκάησλ από ηελ πόιε ηνπ Μεζνινγγίνπ θαη ηνπ Αηησιηθνύ, ηελ απόζεζε απνξξηκκάησλ ζηελ πεξηνρή ηεο δπηηθήο θαη αλαηνιηθήο Κιείζνβαο, θαζώο θαη από ηα λεξά πνπ απνζηξαγγίδνληαη ζηε ιηκλνζάιαζζα αθνύ πξώηα έρνπλ μεπιύλεη γεσξγηθέο εθηάζεηο. Σα αζηηθά ιύκαηα θαη ηα απνξξίκκαηα είλαη ζεκαληηθέο πεγέο βαξέσλ κεηάιισλ (Cr, Pb, Zn, Ni, Cu). Σα βαξέα κέηαιια κπαίλνπλ ζηελ ηξνθηθή αιπζίδα θαη κέζσ ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο βηνζπζζώξεπζεο 41

43 κπνξνύλ λα δεκηνπξγήζνπλ πξνβιήκαηα ζηνπο νξγαληζκνύο (θαη ζηνλ άλζξσπν), πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηνμηθόηεηα. Σα λεξά πνπ απνζηξαγγίδνπλ γεσξγηθέο εθηάζεηο εκπινπηίδνπλ ηε ιηκλνζάιαζζα κε ζξεπηηθά ζπζηαηηθά, θώζθνξν θαη άδσην θαη εληείλνπλ ην θαηλόκελν ηνπ επηξνθηζκνύ (Hotos et al 1997, Papatheodorou et al 2002, Goutner et al 2005, Papadakis 2007). Υαξαθηεξηζηηθό γηα ηελ πεξηνρή ηνπ Αηησιηθνύ είλαη έλα αλνμηθό γεγνλόο πνπ ζπλέβε ζηα ηέιε ηνπ Ννεκβξίνπ ηνπ1990 θαη είρε σο απνηέιεζκα ην ζάλαην ρηιηάδσλ ςαξηώλ. Ο ζάλαηνο ησλ ςαξηώλ πξνήιζε από ηε δξακαηηθή κείσζε ηνπ δηαιειπκέλνπ νμπγόλνπ ζην επηθαλεηαθό ζηξώκα λεξνύ. Σν νμπγόλν αληηθαηαζηάζεθε από H 2 S πνπ πξνήιζε από βαζύηεξν ζηξώκα λεξνύ θνληά ζηνλ ππζκέλα, όπνπ επηθξαηνύλ κόληκα αλνμηθέο ζπλζήθεο. Σν θαηλόκελν απηό επεξεάζηεθε επίζεο από ηηο απμεκέλεο ζπγθεληξώζεηο ζξεπηηθώλ ζπζηαηηθώλ (άδσην, θώζθνξνο) πνπ ελέηεηλαλ ην θαηλόκελν ηεο αλόμηαο (Dassenakis et al 1994, Papadakis 2007). Δθηόο από ηε ιηκλνζάιαζζα Μεζνινγγίνπ-Αηησιηθνύ πεξηβαιινληηθέο πηέζεηο αληηκεησπίδνπλ θαη άιιεο ιηκλνζάιαζζεο. ηε ιηκλνζάιαζζα ηνπ Κνηπρίνπ παξαηεξείηαη απμεκέλε ξύπαλζε κε ζξεπηηθά ζπζηαηηθά (θσζθόξνο, άδσην) κε απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία επηξηθηθώλ ζπλζεθώλ (Kalivas et al 2003, Papadakis 2007). ηε ιίκλε Βηζηνλίδα έρεη παξαηεξεζεί επίζεο ην θαηλόκελν ηνπ επηξνθηζκνύ ιόγσ ησλ κεγάισλ ζπγθεληξώζεσλ ζξεπηηθώλ ζπζηαηηθώλ θαζώο επίζεο θαη απνξξίςεηο αλεπεμέξγαζησλ νηθηαθώλ θαη βηνκεραληθώλ ιπκάησλ (Dimitrios et al 2007, Gelegenis et al 2006, Papadakis 2007). Ζ Διιάδα δηαζέηεη έλα πινύζην πεξηβαιινληηθό απόζεκα. Σν ζρεηηθά κεππνβαζκηζκέλν θπζηθό πεξηβάιινλ πνπ δηαθξίλεηαη γηα ηελ πςειή βηνπνηθηιόηεηα ζε ζπλδπαζκό κε κεγάιε πνηθηιία βηνηόπσλ, ε πνηόηεηα ησλ λεξώλ θνιύκβεζεο θαη ησλ αθηώλ ηεο ρώξαο, ε πνηόηεηα ηεο αηκόζθαηξαο, βξίζθνληαη ζε γεληθέο γξακκέο ζε θαιύηεξε θαηάζηαζε απ όηη ζηηο πεξηζζόηεξεο επξσπατθέο ρώξεο - παξά ηα επηκέξνπο πξνβιήκαηα. Σαπηόρξνλα, ην δίθηπν NATURA 2000, έλα κεγάιεο θιίκαθαο Δπξσπατθό πξόγξακκα πνπ αθνξά ζηε δηαηήξεζε θαη δηαρείξηζε ηεο θπζηθήο θιεξνλνκηάο, έρεη νινθιεξσζεί θαη βξίζθεηαη ζηε θάζε ηεο πινπνίεζεο από ηνπο θνξείο δηαρείξηζεο (Πεγή: inioxos./ / AravosisKonstantinos_EMP_Greece.pdf). 42

44 Οη πιένλ νξαηέο ζπλέπεηεο ηεο ππνβάζκηζεο ηνπ πεξηβάιινληνο είλαη ε πιεζώξα νδηθώλ αξηεξηώλ θαηά κήθνο ησλ αθηώλ πνπ νδεγνύλ ζηνπο ηνπξηζηηθνύο πξννξηζκνύο θαη ν ζπλσζηηζκόο ζηηο παξαιίεο. Ζ αιόγηζηε θαηαλάισζε λεξνύ θαηά ηελ άλνκβξε πεξίνδν, πξνθαιεί πηέζεηο ζηνπο πδάηηλνπο πόξνπο, ηδηαίηεξα ζηα κηθξά λεζηά. Ζ πςειή δήηεζε λεξνύ θαη ηδηαίηεξα ε ππεξάληιεζε έρεη πνιιαπιέο επηπηώζεηο ζε απηέο ηηο πεξηνρέο, όπσο ε κε-αληηζηξεπηή πθαικύξσζε ησλ ππόγεησλ πδξνθνξέσλ. Ζ ηνπξηζηηθή βηνκεραλία είλαη, επίζεο, παξαγσγόο κεγάισλ πνζνηήησλ ζηεξεώλ απνβιήησλ. Οη ηνπηθέο αξρέο αδπλαηνύλ, ηηο πεξηζζόηεξεο θνξέο, λα αληεπεμέιζνπλ απνηειεζκαηηθά ζε απηή ηελ παξαγσγή. Ο θαζαξηζκόο ησλ αθηώλ κε ηε ρξήζε εηδηθώλ κεραλεκάησλ έρεη γίλεη θνηλή πξαθηηθή, παξόηη νη κέζνδνη απηέο ελδέρεηαη λα πξνθαινύλ δηάβξσζε ζηηο παξαιίεο. Παξάιιεια, ε επεμεξγαζία ησλ ιπκάησλ, ε παξαγσγή ειεθηξηθνύ ξεύκαηνο, νη ηαηξηθέο θαη άιιεο ππεξεζίεο, παξνπζηάδνληαη ζπρλά αλεπαξθείο θαηά ηηο πεξηόδνπο αηρκήο (Πεγή: inioxos./ / AravosisKonstantinos_EMP_Greece.pdf). 43

45 1.3 ΣΤΠΟ ΦΤΣΟΚΑΛΤΦΗ ΣΟΤ ΠΤΘΜΔΝΑ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΙΟΤ- ΛΙΜΝΑΙΟΤ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΟ Ο Ακβξαθηθόο θόιπνο είλαη ν κεγαιύηεξνο θόιπνο ηεο Γπηηθήο Διιάδαο κε έθηαζε πεξίπνπ 405km2. Απνηειεί κηα από ηηο ζπνπδαηόηεξεο πεξηνρέο ηεο ρώξαο καο, όπνπ ζύκθσλα κε ηελ Κ.Τ.Α /93 έρεη ππαρζεί ζε θαζεζηώο πξνζηαζίαο, ζε εθαξκνγή ηεο δηεζλνύο ζύκβαζεο Ramsar πνπ αθνξά ηελ πξνζηαζία θαη ηε δηαηήξεζε ησλ πδξόβησλ θαη παξπδάηησλ νξγαληζκώλ. Ζ πεξηνρή πξόζθαηα έρεη εληαρζεί ζην δίθηπν ΦΤΖ 2000 κε θσδηθό GR θαη απνηειεί ζεκαληηθό βηόηνπν ηόζν γηα ηα πδξόβηα θαη παξπδάηηα πνπιηά πνπ δηαρεηκάδνπλ θαη αλαπαξάγνληαη ζηελ πεξηνρή όζν θαη γηα ζεκαληηθά είδε ρισξίδαο θαη παλίδαο. Οη ιηκλνζάιαζζεο ηνπ Ακβξαθηθνύ θόιπνπ απαληνύλ θπξίσο ζην βόξεην ηκήκα. Οη θπξηόηεξεο ιηκλνζάιαζζεο είλαη ην ζύκπιεγκα «Ρνδηά, Σζνπθαιηό, Απιεξή» δπηηθά ηνπ ιόθνπ ηεο αιαώξαο θαη ε ιηκλνζάιαζζα Λνγαξνύ αλαηνιηθά ηνπ ίδηνπ ιόθνπ. Οη δύν από ηηο ηξεηο ιηκλνζάιαζζεο, ε Σζνπθαιηό θαη ε Ρνδηά επηθνηλσλνύλ κεηαμύ ηνπο θαη δηαρσξίδνληαη από ηε Λνγαξνύ κε κηα ζηελή ισξίδα γεο. Οη παξάθηηεο ιηκλνζάιαζζεο βξίζθνληαη κεηαμύ μεξάο θαη ζάιαζζαο θαη επεξεάδνληαη ηόζν από ην ζαιάζζην όζν θαη από ην ρεξζαίν πεξηβάιινλ. Δπεξεάδνληαη από ζε απμεκέλεο εηζξνέο ζξεπηηθώλ από ηνπο πνηακνύο θαη ηηο αλζξσπνγελείο δξαζηεξηόηεηεο πνπ αλαπηύζζνληαη ζηε ιεθάλε απνξξνήο ηνπο. Οη παξάθηηεο ιηκλνζάιαζζεο είλαη απηόλνκα δπλακηθά νηθνζπζηήκαηα κε πςειή παξαγσγηθή ηθαλόηεηα θαη παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξα κνξθνινγηθά θαη νηθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά. Σα θύξηα ραξαθηεξηζηηθά απηώλ ησλ ζπζηεκάησλ είλαη νη ζπρλέο κεηαβνιέο ησλ πεξηβαιινληηθώλ παξακέηξσλ (ζεξκνθξαζία θαη αιαηόηεηα) πνπ πξνθαινύλ ζεκαληηθέο κεηαβνιέο ζηελ αθζνλία θαη ηελ θαηαλνκή ησλ νξγαληζκώλ. Ζ νηθνινγηθή έξεπλα βαζίζηεθε ζηελ παξαθνινύζεζε ησλ επνρηθώλ δηαθπκάλζεσλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο βιαζηεηηθήο πεξηόδνπ, από ηνλ Μάτν ηνπ 2003 έσο ηνλ Μάτν ηνπ 2004, ηεο βιάζηεζεο ησλ πδξνβίσλ καθξνθύησλ, ησλ ζξεπηηθώλ αιάησλ θαη ησλ θπζηθνρεκηθώλ παξακέηξσλ ηνπ λεξνύ (βάζνο, δηαθάλεηα, ζεξκνθξαζία, αιαηόηεηα, αγσγηκόηεηα, δηαιπκέλν νμπγόλν, ph) ζηηο ηξεηο παξάθηηεο ιηκλνζάιαζζεο ηνπ Ακβξαθηθνύ θόιπνπ. Γηεξεπλήζεθε επίζεο ε δνκή ησλ καθξνθπηηθώλ θνηλσληώλ πνπ εληνπίζηεθαλ ζηηο ιηκλνζάιαζζεο ηνπ Ακβξαθηθνύ θαζώο θαη ν ηξόπνο κε ηνλ νπνίν νη αβηνηηθνί 44

46 παξάγνληεο κπνξνύλ λα επεξεάζνπλ ηελ αθζνλία ησλ δηαθνξεηηθώλ θπηηθώλ εηδώλ. Δηδηθόηεξα κειεηήζεθε ε ζύλζεζε ησλ θπηηθώλ νξγαληζκώλ, νη επνρηθέο αιιαγέο θαη ε δηαδνρή ησλ θπξίαξρσλ εηδώλ ζηηο ιηκλνζάιαζζεο ζε ζρέζε κε ηνπο θύξηνπο πεξηβαιινληηθνύο παξάγνληεο. Σν ζύκπιεγκα ησλ ιηκλνζαιαζζώλ απνηειείηαη από δηαθνξεηηθνύο βηόηνπνπο σο πξνο ηελ αθζνλία θαη ηελ πνηνηηθή θαη πνζνηηθή ζύζηαζε ησλ βπζηζκέλσλ καθξνθύησλ. Οη ιηκλνζάιαζζεο Ρνδηά θαη Σζνπθαιηό παξνπζηάδνπλ νκνηόηεηεο κεηαμύ ηνπο, ελώ ε Λνγαξνύ έρεη κεγαιύηεξε νκνηόηεηα κε ηνλ Ακβξαθηθό, κε ηνλ νπνίν ε επηθνηλσλία είλαη άκεζε. ηε καθξνθπηηθή βιάζηεζε ησλ ιηκλνζαιαζζώλ ηνπ Ακβξαθηθνύ επηθξαηνύλ ην αγγεηόζπεξκν Zostera noltii θαη ην ραξόθπην Lamprothamnium papulosum, ελώ έρνπλ θαηαγξαθεί ζπλνιηθά 12 είδε πδξόβησλ καθξνθύησλ ηα νπνία δηαρσξίζηεθαλ κε ηελ αλάιπζε ζπζηάδσλ ζε έμη νκάδεο βιάζηεζεο. Σα θπξίαξρα θπηηθά είδε ήηαλ ην αγγεηόζπεξκν Zostera noltii θαη ην ραξόθπην Lamprothamnium papulosum ζηηο ιηκλνζάιαζζεο Ρνδηά θαη Σζνπθαιηό, ελώ ζηε ιηκλνζάιαζζα Λνγαξνύ θαηαγξάθεθαλ ζε αθζνλία ηα είδε Gracilaria-bursa pastoris θαη Acetabularia mediterranea θαη ζε πεξηνξηζκέλε έθηαζε ε Zostera noltii. Οη πεξηνρέο ζηηο νπνίεο παξαηεξνύληαη νη κεγαιύηεξνη δείθηεο πνηθηιόηεηαο θαη αθζνλίαο ησλ εηδώλ εληνπίδνληαη ζην λόηην ηκήκα ηεο ιηκλνζάιαζζαο Σζνπθαιηό. Σελ άλνημε ηνπ 2004 παξαηεξήζεθε απμεκέλε παξνπζία λεκαηνεηδώλ θπθώλ ηα νπνία ραξαθηεξίδνληαη σο επθαηξηαθά είδε θαη ε παξνπζία ηνπο απνηειεί δείθηε επηξνθηζκνύ. Ζ ιηκλνζάιαζζα Ρνδηά παξνπζίαζε ζεκαληηθή κείσζε ηελ άλνημε ηνπ 2004 ηόζν ζην αξηζκό ησλ πδξόβησλ θπηηθώλ εηδώλ όζν θαη ζην πνζνζηό θάιπςεο. Γηα ηνλ θαζνξηζκό ησλ ζρέζεσλ κεηαμύ ησλ πεξηβαιινληηθώλ κεηαβιεηώλ θαη ησλ εηδώλ ησλ καθξνθύησλ ρξεζηκνπνηήζεθε ε αλάιπζε θαλνληθώλ αληηζηνηρηώλ CCA (CANOCO-Canonical Correspondence Analysis) Οη ζηαηηζηηθέο δηαθνξέο ζηηο κέζεο ηηκέο ησλ πεξηβαιινληηθώλ παξακέηξσλ θαη ησλ νκάδσλ βιάζηεζεο ππνινγίζηεθαλ κε ηελ Αλάιπζε Γηαζπνξάο (ANOVA- Tukey s test) Οη θπξηόηεξνη παξάγνληεο πνπ θαίλεηαη λα επεξεάδνπλ ηε καθξνθπηηθή βιάζηεζε ζηελ πεξηνρή κειέηεο είλαη ην πδξνινγηθό ηζνδύγην, ε αιαηόηεηα, ε πεξηεθηηθόηεηα ζε ζξεπηηθά άιαηα θαη ε δηαθάλεηα ηνπ λεξνύ. Ζ δηαθάλεηα ηνπ λεξνύ ήηαλ πςειόηεξε ζηηο ιηκλνζάιαζζεο Σζνπθαιηό θαη Ρνδηά θαη κηθξόηεξε ζηε Λνγαξνύ. Σν ph ζηηο ιηκλνζάιαζζεο ήηαλ αιθαιηθό θαη 45

47 θπκαίλνληαλ από 7,5 έσο 9, θαη νη ηηκέο ηνπ δηαιπκέλνπ νμπγόλνπ κπνξνύλ λα θαηαηάμνπλ ηα ύδαηα ησλ ιηκλνζαιαζζώλ ηνπ Ακβξαθηθνύ ζηα ζρεδόλ πινύζηα ή πινύζηα. Ζ κεγαιύηεξε δηαθύκαλζε ηεο αιαηόηεηαο παξαηεξήζεθε ζηηο ιηκλνζάιαζζεο Ρνδηά θαη Σζνπθαιηό ελώ ε κηθξόηεξε δηαπηζηώζεθε ζηε ιηκλνζάιαζζα Λνγαξνύ πνπ κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί σο ππεξύαιε κηαο θαη ε ηηκή ηεο ζπγθεθξηκέλεο παξακέηξνπ παξνπζίαζε ηηκέο πνπ μεπεξλνύζαλ ην 40. Παξαηεξήζεθε επνρηθή κεηαβνιή ζηηο ζπγθεληξώζεηο ησλ ζξεπηηθώλ αιάησλ ηνπ αδώηνπ κεηαμύ ησλ πεξηόδσλ παξαθνινύζεζεο. εκεηώλεηαη κείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηνπ νιηθνύ αλόξγαλνπ Ν θαηά ηε δηάξθεηα ηεο άλνημεο ηνπ 2004 ζε ζρέζε κε ηελ άλνημε ηνπ Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ νιηθνύ αλόξγαλνπ Ν είλαη ρακειόηεξε ην θαινθαίξη θαη ην θζηλόπσξν. Ζ ιηκλνζάιαζζα Ρνδηά παξνπζηάδεη ηε κεγαιύηεξε ζπγθέληξσζε νιηθνύ αλόξγαλνπ αδώηνπ, αθνινπζεί ε ιηκλνζάιαζζα Σζνπθαιηό θαη ηειεπηαία ε ιηκλνζάιαζζα Λνγαξνύ. Οη ζπγθεληξώζεηο ησλ ληηξηθώλ ηόλησλ εκθαλίδνληαη απμεκέλεο ηελ άλνημε θαη ην θζηλόπσξν. Σν θζηλόπσξν επίζεο παξαηεξνύληαη πςειέο ζπγθεληξώζεηο ακκσληαθώλ ηόλησλ ελώ νη ζπγθεληξώζεηο ησλ θσζθνξηθώλ θπκαίλνληαη ζε πνιύ ρακειά επίπεδα. εκαληηθό ξόιν ζηε αλάπηπμε ησλ καθξνθύησλ παίδεη ν θώζθνξνο ν νπνίνο απνηειεί πεξηνξηζηηθό παξάγνληα. Ο θώζθνξνο είλαη απηόο πνπ ξπζκίδεη θαη ηνλ αληαγσληζκό κεηαμύ καθξνθύησλ θαη θπηνπιαγθηνύ θαη ζεσξείηαη όηη είλαη έλαο από ηνπο θύξηνπο παξάγνληεο πεξηνξηζκνύ ηεο θπηνθάιπςεο ζηηο ιηκλνζάιαζζεο ηνπ Ακβξαθηθνύ θόιπνπ (Πεγή: nemertes.lis.upatras). 46

48 1.3.1 Ληκλνζάιαζζα Κνηύρη ηε ιηκλνζάιαζζα Κνηύρη πξνζδηνξίζζεθαλ νη αθόινπζεο πέληε θπηνθνηλσλίεο: Φπηνθνηλσλίεο αγγεηόζπεξκσλ Zosteretum noltii (=Ass. Zostera noltii) Ruppietum maritimae (=Ass. Ruppia maritima) Φπηνθνηλσλίεο καθξνθπθώλ Ass. Ulva rigida θαη Enteromorpha spp. Ass. Gracilaria bursa-pastoris & Gracilariopsis longissima (=Gracilaria verrucosa) Ass. Chaetomorpha linum & Cladophora spp. Ζ θπηνθνηλσλία ηνπ αγγεηόζπεξκνπ Zostera noltii παξνπζηάδεη ηε κηθξόηεξε εμάπισζε. Παξαηεξήζεθε θαηά ηόπνπο κεγάιε αθζνλία από ηα ρισξνθύθε Enteromorpha linza θαη Ulva rigida. ε αξθεηέο ζέζεηο ππάξρεη αλάκεηθηε βιάζηεζε από ηα ξνδνθύθε Gracilariopsis longissima θαη Gracilaria bursa-pastoris ηόζν κε ηα πξναλαθεξζέληα ρισξνθύθε όζν θαη κε θαλεξόγακα. ε αξθεηέο πεξηνρέο ην θαλεξόγακν Ruppia maritima ζρεκαηίδεη ακηγή ιηβάδηα πνπ ζπλνδεύνληαη από θάπνηα ρισξνθύθε θαη θπξίσο Ulva rigida θαη Chaetomorpha linum. Πξνο ηα αλαηνιηθά ηεο ιηκλνζάιαζζαο ζε δύν επνρέο παξαηεξήζεθε ζεκαληηθή επηπιένπζα βηνκάδα καθξνθπθώλ θαη θαλεξόγακσλ ζε απνζύλζεζε, ελώ ν ππζκέλαο είλαη γπκλόο από βιάζηεζε (Πεγή: tedkaxaias). 47

49 1.3.2 Ληκλνζάιαζζα Πξόθνπνο ηε ιηκλνζάιαζζα Πξόθνπνο πξνζδηνξίζζεθαλ νη αθόινπζεο δύν θπηνθνηλσλίεο: Φπηνθνηλσλίεο αγγεηόζπεξκσλ. Ruppietum maritimae (=Ass. Ruppia maritima) Φπηνθνηλσλίεο καθξνθπθώλ Ass. Enteromorpha spp. Παξαηεξνύληαη δηαθνξέο ζηηο ηξεηο ππνιεθάλεο ηεο ιηκλνζάιαζζαο. Ζ ιεθάλε ηεο Υεξνβνιηάο παξνπζηάδεη ζρεηηθά κεγάιν βάζνο θαη ζρεδόλ απνπζηάδεη ε βιάζηεζε. Ζ βιάζηεζε μεθηλά ζην θαλάιη πξνο ηε βόξεηα ιεθάλε (Παιάδεο). ηηο Παιάδεο θπξηαξρεί ε θπηνθνηλσλία ηνπ αγγεηόζπεξκνπ Ruppia maritima, ην νπνίν ζρεκαηίδεη πνιύ ππθλό ιηβάδη (παξαηεξήζεθε θαη αλζνθνξία θαηά ηελ αλνημηάηηθε δεηγκαηνιεςία) θαηά ηελ πεξίνδν Απξίιηνο-επηέκβξηνο πνπ ζπλνδεύεηαη θαηά ηόπνπο από πνιύ κηθξή πνζόηεηα ησλ ρισξνθπθώλ Enteromorpha linza θαη Enteromorpha flexuosa. Σε ρεηκεξηλή πεξίνδν παξαηεξήζεθε κεγάιε αθζνλία ηνπ ρισξνθύθνπο Enteromorpha spp. ύκθσλα κε ηελ De Casabianca (1996) ε θύξηα παξάκεηξνο ζηε δηακόξθσζε θαη ζηαζεξνπνίεζε ησλ θπηνθνηλσληώλ ζηηο ιηκλνζάιαζζεο ηεο Μεζνγείνπ είλαη ε δηαθύκαλζε ηεο αιαηόηεηαο ζε ζπλδπαζκό κε ηε δηαθύκαλζε ησλ ηηκώλ ησλ ζπγθεληξώζεσλ ησλ ζξεπηηθώλ αιάησλ από ηηο εηζξνέο γιπθνύ λεξνύ ηεο ιεθάλεο απνξξνήο, ηνλ ηύπν ηεο ιηκλνζάιαζζαο (ξερή ή βαζηά, ζαιάζζηνπ ηύπνπ ηεθηνληθήο πξνέιεπζεο), ηε ζνιεξόηεηα θαη πδξνδπλακηζκό. Ζ επίδξαζε ηεο αύμεζεο ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ ζξεπηηθώλ έρεη κειεηεζεί ζε πνιιέο ιηκλνζάιαζζεο κε δηαθνξεηηθέο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο. ύκθσλα κε ηνλ Harlin (1995) ζηα ξερά ζαιάζζηα ζπζηήκαηα, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ιηκλνζαιαζζώλ, ν εκπινπηηζκόο κε ζξεπηηθά επλνεί ηελ αύμεζε ηεο βηνκάδαο ησλ καθξνθπθώλ, ηδηαίηεξα ησλ γελώλ ησλ ρισξνθπθώλ Ulva, Enteromorpha, Cladophora θαη νξηζκέλσλ ξνδνθπθώλ ησλ γελώλ Gracilaria θαη Ceramium, ελώ πεξηνξίδνληαη ηα αγγεηόζπεξκα (Zostera spp, Ruppia spp). ύκθσλα κε ηνλ ίδην ζπγγξαθέα, ζηηο ιηκλνζάιαζζεο, ζε αληίζεζε κε ζπζηήκαηα ησλ γιπθώλ λεξώλ, πςειή βηνκάδα θαη αθζνλία θπηνπιαγθηνύ δελ είλαη ε ζπλήζεο απόθξηζε ζηελ αύμεζε ησλ ζξεπηηθώλ. 48

50 Μεηαμύ ησλ δύν ιηκλνζαιαζζώλ παξαηεξείηαη ζαθήο δηαθνξνπνίεζε σο πξνο ηε ζύλζεζε ησλ θπηνθνηλσληώλ θαη ησλ εηδώλ, ε νπνία κε βάζεη ηα αλσηέξσ ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηε δηαθνξνπνίεζε ησλ αβηνηηθώλ γλσξηζκάησλ θαη παξακέηξσλ (βάζνο, δηαθύκαλζε αιαηόηεηαο, ζνιεξόηεηα, ζπγθεληξώζεηο ζξεπηηθώλ αιάησλ). Ζ ιηκλνζάιαζζα Κνηύρη ραξαθηεξίδεηαη από ηε ζπγθπξηαξρία ησλ ιεηκώλσλ ηνπ ξηδσκέλνπ αγγεηόζπεξκνπ Ruppia maritima θαη ησλ καθξνθπθώλ (ησλ ρισξνθπθώλ Chaetomorpha linum, Enteromorpha spp., Cladophora spp., θαη ησλ ξνδνθπθώλ Gracilariopsis longissima θαη Gracilaria bursa-pastoris) θαη κεγαιύηεξν αξηζκό εηδώλ κε ηα καθξνθύθε λα παξνπζηάδνπλ ηάζε πνζνηηθήο θπξηαξρίαο. Πξέπεη λα ζεκεησζεί ε κηθξή θάιπςε ησλ ιεηκώλσλ ηνπ αγγεηόζπεξκνπ Zostara noltii, ην νπνίν απνηειεί climax θνηλσλία ζηηο ιηκλνζάιαζζεο πνπ δελ πθίζηαληαη ηηο επηπηώζεηο ησλ αλζξσπνγελώλ δξαζηεξηνηήησλ ζηε ιεθάλε απνξξνήο. Αληίζεηα, ε ιηκλνζάιαζζα Πξόθνπνο (ιεθάλε Παιάδεο) ραξαθηεξίδεηαη από ηελ θπξηαξρία ησλ ιεηκώλσλ ηνπ ξηδσκέλνπ αγγεηόζπεξκνπ Ruppia maritimα ελώ ηα ρισξνθύθε ηνπ γέλνπο Enteromorpha παξνπζηάδνπλ κηθξόηεξε θάιπςε θαη αθζνλία. Πξέπεη επίζεο λα ηνληζηεί ε κεγάιε αθζνλία ησλ «reefs» ησλ εδξαίσλ πνιύραηησλ ζηε ι/ζ Πξόθνπνο. Οη άιιεο δύν ιεθάλεο ζηνλ Πξόθνπν ραξαθηεξίδνληαη από ηελ απνπζία ηεο βιάζηεζεο βπζηζκέλσλ καθξνθύησλ θαη ηε κεγάιε θπξηαξρία ησλ θαιακώλσλ. H ζύλζεζε θαη αθζνλία ησλ εηδώλ ησλ θπηνθνηλσληώλ ζηε Λ/Θ Κνηύρη παξνπζηάδεη νκνηόηεηεο ζε ζύγθξηζε κε άιιεο εύηξνθεο ιηκλνζάιαζζεο ηεο Μεζνγείνπ (Thau lagoon De Casabianca et al. 1997, Venice lagoon Sfriso et al.1989, Couriel et al. 2004). ηε Λ/Θ Πξόθνπνο κόλν ε ιεθάλε Παιάδεο παξνπζηάδεη θπξηαξρία climax θνηλσλίαο αιιά εκθαλίδεη κηθξή πνηθηιόηεηα εηδώλ θαη ηελ παξνπζία ζρεηηθά πςειήο βηνκάδαο ηνπ ρισξνθύθνπο Enteromorpha spp (Πεγή: tedkaxaias). 49

51 1.3.3 Ληκλνζάιαζζα Καινγξηάο Βξίζθεηαη ζηα λνηηνδπηηθά ηνπ Ννκνύ Αραΐαο, κεηαμύ ηνπ όξκνπ Καξαβνζηάζη θαη ηνπ αθξσηεξίνπ Άξαμνο θαη είλαη ζηαζκόο ηρζπνθαιιηέξγεηαο. Δθηόο από ηε ζεκαληηθή νηθνλνκηθή αμία έρεη θαη κεγάιε νηθνινγηθή αμία, αθνύ είλαη ε βνξεηόηεξε ιηκλνζάιαζζα ηεο δπηηθήο Πεινπνλλήζνπ, ζπλέρεηα κηαο ζεηξάο ιηκλνζαιαζζώλ πνπ ππάξρνπλ ή ππήξραλ. Ννεηά ζπλδέεηαη κε ηηο ιηκλνζάιαζζεο ηνπ Μεζνινγγίνπ, σο ελδηάκεζνο ζηαζκόο γηα ηελ πδξόβηα νξληζνπαλίδα πνπ αθνινπζεί ην κεηαλαζηεπηηθό κνλνπάηηηεο δπηηθήο Διιάδαο (Πεγή: Λίκλε Σζηβινύ Βξίζθεηαη ζηελ αλαηνιηθή Αραΐα, ζε θνληηλή απόζηαζε από ηελ Κνηλόηεηα Εαξνύριαο. Σν ηνπίν ζπλδπάδεη ηελ αηζζεηηθή νκνξθηά κε ηελ νηθνινγηθή ζπνπδαηόηεηα, όπνπ θαηαγξάθνληαη ζεκαληηθέο πνζόηεηεο ςαξηώλ, ελώ ζηηο όρζεο έρεη αλαπηπρζεί πινύζηα βιάζηεζε πιαηάλνπ, ειάηεο θαη πςειόηεξα από απηέο καύξεο πεύθεο (Πεγή: in.gr) Αιπθή Αηγίνπ Βξίζθεηαη ζην αθξσηήξην Γύθηηζζα, θνληά ζηελ πόιε ηνπ Αηγίνπ. Πεξηιακβάλεη κηα κηθξή παξάθηηα ιηκλνζάιαζζα, ε νπνία θαηά ηε ζεξηλή πεξίνδν μεξαίλεηαη θαη πεξηβάιιεηαη από θαιακώλεο. Παξά ην κηθξό κέγεζνο απνηειεί πνιύ ζεκαληηθό νηθνζύζηεκα, πνπ ζπγθεληξώλεη όια ηα θύξηα ραξαθηεξηζηηθά ελόο ηππηθνύ πγξνηόπνπ. Δίλαη ζεκαληηθή γηα ηα δηεξρόκελα είδε, όπσο ν ιεπθνηζηθληάο (Ergetta garzetta), ν πνξθπξνηζηθληάο (Ardea purpurea), ε ραιθόθνηα (Plegadis falcinellus), ε ρνπιηαξνκύηα (Platalea leucorodia), ην θνηληθόπηεξν (Phoenicopterus ruber), ν θαιακνθαλάο (Himantopus himantopus), ν καρεηήο (Philomachus pugnax), ν ιαζπόηξπγγαο (Tringa glareola) θαη ν καπξνθέθαινο γιάξνο (Larus melanocephalus) (Πεγή: in.gr). 50

52 1.4 ΜΔΘΟΓΟΙ ΑΠΟΣΤΠΧΗ ΣΗ ΦΤΣΟΚΑΛΤΦΗ ΣΟΤ ΠΤΘΜΔΝΑ Μία από ηηο κεζόδνπο απνηύπσζεο ηεο θπηνθάιπςεο ηνπ ππζκέλα, ζε βαζύηεξα πεξηβάιινληα, είλαη ν ητοβολιστής πλεσρικής σάρωσης (side scan sonar) (Pasqualini et al 1998, Pasqualini et al 1999, Winfield et al 2000, Plazzi et al 2000, Papadakis 2007). Γεληθά ν ερνβνιηζηήο πιεπξηθήο ζάξσζεο απνηππώλεη κε ερεηηθά θξηηήξηα ηε κνξθνινγία ηνπ ππζκέλα θαη δίλεη δηζδηάζηαηεο απεηθνλίζεηο (ερνγξαθίεο) ηεο επηθάλεηάο ηνπ. Έλα ζύζηεκα ερνβνιηζηή πιεπξηθήο ζάξσζεο ζπληζηάηαη από ηξία βαζηθά κέξε: a) Σνπο εκηπισηνύο πνκπνδέθηεο πνπ ηνπνζεηνύληαη ζηελ ερνβνιηζηηθή ηνξπίιε. b) Σν θαιώδην κεηαθνξάο ηνπ ζήκαηνο θαη ζπγρξόλσο θαιώδην ζύξζεο. c) Σελ θαηαγξαθηθή κνλάδα δύν θαλαιηώλ. Εικόνα 6: Ηχοβολιςτισ πλευρικισ ςάρωςθσ (side scan sonar) [πθγι:noaanews.noaa.gov] 51

53 Μία δεύηεξε κέζνδνο απνηύπσζεο ηεο θπηνθάιπςεο ηνπ ππζκέλα είλαη ε δεηγκαηνιεςία ζην πεδίν. Απηή ε κέζνδνο είλαη πνιύ ζεκαληηθή γηα ηελ ηαπηνπνίεζε ηνπ είδνπο πνπ κειεηάκε. Βαζηθό όκσο κεηνλέθηεκά ηεο είλαη όηη απαηηείηαη πνιύο ρξόλνο θαη ε δεηγκαηνιεςία είλαη ρσξηθά πνιύ πεξηνξηζκέλε (Pasqualini et al 1998, Pasqualini et al 1999, Winfield et al 2000, Plazzi et al 2000, Papadakis 2007). Σέινο, κηα Σξίηε κέζνδνο απνηύπσζεο ηεο θπηνθάιπςεο ηνπ ππζκέλα είλαη ε ιήςε αεξνθσηνγξαθηώλ θαη δνξπθνξηθώλ εηθόλσλ. Πξόθεηηαη γηα κία γξήγνξε κέζνδν εθηίκεζεο ηεο θπηνθάιπςεο ηνπ ππζκέλα ζε κεγάιε θιίκαθα. Ζ ρξήζε ηεο κεζόδνπ απηήο πεξηνξίδεηαη ζε ξερά πεξηβάιινληα, ελώ ε αθξίβεηά ηεο επεξεάδεηαη ζεκαληηθά από κε ειεγρόκελνπο παξάγνληεο όπσο ε ζνιεξόηεηα ηνπ λεξνύ θαη ε λεθνθάιπςε (Pasqualini et al 1998, Pasqualini et al 1999, Winfield et al 2000, Plazzi et al 2000, Papadakis 2007). Ζ απνηειεζκαηηθόηεξε κεζνδνινγηθή πξνζέγγηζε γηα ηελ απνηύπσζε βηνινγηθώλ ζηόρσλ θαη ζπγθεθξηκέλε ηεο θπηνθάιπςεο ηνπ ππζκέλα είλαη ε ζπλδπαζηηθή ρξήζε ερνβνιηζηηθώλ κεζόδσλ (ερνβνιηζηήο πιεπξηθήο ζάξσζεο) θαη δεηγκαηνιεςηώλ ζην πεδίν κε βάζε ηα απνηειέζκαηα ηεο ερνβνιηζηηθήο έξεπλαο. 52

54 1.5 ΑΚΟΤΣΙΚOI/ΗΥΟΒΟΛΙΣΙΚOI ΜEΘΟΓΟΙ ΦΤΣΟΚAΛΤΦΗ ΠΤΘΜEΝΑ Οη αθνπζηηθνί/ερνβνιηζηηθνί κέζνδνη θπηνθάιπςεο ηνπ ππζκέλα είλαη νη εμήο: I. Σνκνγξάθνο ππνδνκήο ππζκέλα II. Ηρνβνιηζηηθό ζύζηεκα πνιιαπιήο ερεηηθήο δέζκεο III. Ηρνβνιηζηήο πιεπξηθήο ζάξσζεο Ο ηνκνγξάθνο ππνδνκήο ηνπ ππζκέλα (εηθόλα 7) ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ κειέηε ηεο γεσινγηθήο ππνδνκήο ηνπ ππζκέλα. Δθπέκπνπλ ερεηηθά θύκαηα ηα νπνία αλαθιώληαη κεξηθώο από ηελ επηθάλεηα ηνπ ππζκέλα, ελώ ην δηεηζδύνλ κέξνο ησλ ερεηηθώλ θπκάησλ αλαθιάηαη ηκεκαηηθά από ηα ππνεπηθαλεηαθά ζηξώκαηα. Σα επηζηξέθνληα ερεηηθά θύκαηα πξνζιακβάλνληαη από ην δέθηε, εληζρύνληαη θαη θαηαγξάθνληαη κε ηέηνην ηξόπν έηζη ώζηε λα ζρεηίδνληαη νη αλαθιάζεηο πνπ πξνέξρνληαη από ηελ ίδηα αλαθιαζηηθή επηθάλεηα. Με ηνλ ηξόπν απηό ζηνηρεηνζεηείηαη κηα ζεηζκηθή ή ερεηηθή ηνκή ηνπ ππζκέλα αλάινγε ησλ γεσινγηθώλ ηνκώλ ηεο ρέξζνπ (Παπαζενδώξνπ Γ. 2006). Ο ηνκνγξάθνο ππνδνκήο ππζκέλα έρεη ρξεζηκνπνηεζεί επηηπρώο γηα ηελ ραξηνγξάθεζε ζρεκαηηζκώλ αζβεζηηηηθώλ ξνδνθπθώλ («ηξαγάλεο») ζηε ζαιάζζηα πεξηνρή ησλ Κπθιάδσλ (Georgiadis et al., 2009). Δπηπιένλ ν ηνκνγξάθνο ππνδνκήο ππζκέλα ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηνλ θαζνξηζκό ηνπ ππνζηξώκαηνο (ζθιεξό ή καιαθό) πάλσ ζην νπνίν έρνπλ αλαπηπρζεί νη ζπγθεθξηκέλνη ζρεκαηηζκνί (Georgiadis et al., 2009). 53

55 Εικόνα 7: Τομογράφοσ υποδομισ του πυκμζνα (πθγι: commons.wikimedia.org). 54

56 Σν ερνβνιηζηηθό ζύζηεκα πνιιαπιήο ερεηηθήο δέζκεο (εηθόλα 8) εθπέκπεη ηαπηόρξνλα πνιιέο ερεηηθέο δέζκεο κε ζπλέπεηα ηελ ηαπηόρξνλε κέηξεζε βάζνπο ηζάξηζκσλ ζεκείσλ, ζε αληίζεζε κε ηα βαζύηεξα απινύ ηύπνπ, όπνπ εθπέκπεηαη κία ερεηηθή δέζκε θαη κεηξάηαη ην βάζνο ελόο ζεκείνπ θάζε θνξά. Έηζη κε ηελ θίλεζε ηνπ ζθάθνπο θαη ηε ζπλερηδόκελε εθπνκπή πνιιαπιήο ερεηηθήο δέζκεο πεηπραίλεηαη ε βπζνκέηξεζε, όρη κηαο γξακκήο, αιιά νιόθιεξεο δώλεο (Παπαζενδώξνπ Γ. 2006). Εικόνα 8: Ηχοβολιςτικό ςφςτθμα πολλαπλισ θχθτικισ δζςμθσ (πθγι: google.gr). 55

57 Ο ερνβνιηζηήο πιεπξηθήο ζάξσζεο (εηθόλα 9) εθπέκπεη ηνλ ήρν πιεπξηθά θαη όπσο έρεη αλαθεξζεί παξαπάλσ, απνηππώλεη κε ερεηηθά θξηηήξηα ηελ κνξθνινγία ηνπ ππζκέλα θαη δίλεη δηζδηάζηαηεο απεηθνλίζεηο (ερνγξαθίεο) ηεο επηθάλεηάο ηνπ (Παπαζενδώξνπ Γ. 2006). Ο ερνβνιηζηήο πιεπξηθήο ζάξσζεο έρεη απνδεηρζεί ε απνηειεζκαηηθόηεξε κέζνδνο απνηύπσζεο βηνινγηθώλ ζρεκαηηζκώλ ζηελ επηθάλεηα ηνπ ππζκέλα (Pasqualini et al 1998, Pasqualini et al 1999, Winfield et al 2000, Plazzi et al 2000, Georgiadis et al., 2009). Εικόνα 9: Ηχοβολιςτισ πλευρικισ ςάρωςθσ (πθγι: ci.uri.edu). 56

58 1.6 ΚΟΠΟ ΣΗ ΔΡΓΑΙΑ θνπόο ηεο παξνύζαο εξγαζίαο είλαη ε θαηαγξαθή ηεο πεξηβαιινληηθήο θαηάζηαζεο ηεο ιηκλνζάιαζζαο ηνπ Κατάθα ζην λνκό Ζιείαο ηεο Πεινπνλλήζνπ, κεηά ηηο ππξθαγηέο ηεο 24 εο Απγνύζηνπ ηνπ 2007 θαη ε ζύγθξηζή ηεο κε αληίζηνηρεο κεηξήζεηο ηε ρξνληθή πεξίνδν πξηλ από ηηο ππξθαγηέο. πγθεθξηκέλα γίλεηαη ε θαηαγξαθή ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ηεο ιηκλνζάιαζζαο όζνλ αθνξά ζηελ πνηόηεηα ηνπ λεξνύ (κηθξνβηνινγηθό θνξηίν) θαη ζηε θπηνθάιπςε ηνπ ππζκέλα. Απηή ε κειέηε-θαηαγξαθή θηινδνμεί λα απνδώζεη κηα ζαθή εηθόλα ηεο πεξηβαιινληηθήο θαηάζηαζεο ηεο ιηκλνζάιαζζαο ελώ παξάιιεια δύλαηαη λα απνηειέζεη κηα ρξήζηκε ηξάπεδα δεδνκέλσλ γηα ηε ζρεδίαζε κειινληηθώλ εξεπλεηηθώλ εξγαζηώλ θαη πεξηβαιινληηθώλ παξεκβάζεσλ. Σνλίδεηαη όηη ε απνηύπσζε ηεο θπηνθάιπςεο ηνπ ππζκέλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο κε ερνβνιηζηή πιεπξηθήο ζάξσζεο είλαη από ηηο πξώηεο πνπ επηρεηξνύληαη ζην ιηκλνζαιάζζην πεξηβάιινλ ηεο Διιάδνο. 57

59 3. ΜΔΘΟΓΟΙ ΔΡΔΤΝΑ 3.1 ΜΔΘΟΓΟΙ ΔΡΔΤΝΑ ΠΔΓΙΟΤ Θαιάζζηα γεσθπζηθή έξεπλα Ζ ζαιάζζηα γεσθπζηθή έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε ζηηο 2 Απγνύζηνπ ηνπ 2009 κε ην ζθάθνο πνπ ην δηαρεηξίδεηαη ε εηαηξία Διιεληθά Σνπξηζηηθά Αθίλεηα (ΔΣΑ). Γηα ηελ κνξθνινγηθή απνηύπσζε ηνπ ππζκέλα ρξεζηκνπνηήζεθε ερνβνιηζηήο πιεπξηθήο ζάξσζεο E.G & G KHz, ν νπνίνο ζπλίζηαηαη από: i. Ζρνβνιηζηηθή ηνξπίιε 272 TD ii. Φεθηαθή θαηαγξαθηθή κνλάδα θαη iii. Καιώδην ζύξζεο ηύπνπ Kevlar κήθνπο 50 m. Χο θιίκαθα δώλεο ζάξσζεο επηιέρζεθε απηή 50 m κε επηθάιπςε 20 m θαη εθηειέζηεθαλ πνξείεο ζπλνιηθνύ κήθνπο 11.3 km (ράξηεο 1). Ο πξνζδηνξηζκόο ηεο ζέζεο ηνπ ζθάθνπο έγηλε κε ην δνξπθνξηθό ζύζηεκα πξνζδηνξηζκνύ ζέζεηο (GPS) ηύπνπ MAGELAN NAV 6500, αθξίβεηαο 15 m. Γηα ηελ επηβεβαίσζε ηεο κνξθνινγίαο ηνπ ππζκέλα θαη ηνλ θαζνξηζκό ηνπ ηύπνπ ηεο θπηνθάιπςεο αθνινπζήζεθε ν αθόινπζνο ζρεδηαζκόο ησλ εξεπλώλ: 1 ε ΦΑΖ: Απνηύπσζε ηνπ ππζκέλα κε ερνβνιηζηή πιεπξηθήο ζάξσζεο. 2 ε ΦΑΖ: Καζνξηζκόο αθνπζηηθώλ ηύπσλ θαη ραξηνγξάθεζή ηνπο (βιέπε επόκελν θεθάιαην Μέζνδνη Αλάιπζεο). 3 ε ΦΑΖ: ηνρεπόκελε δεηγκαηνιεςία ηνπ ππζκέλα κε βάζε ηελ εμάπισζε ησλ αθνπζηηθώλ ηύπσλ. 58

60 Χάρτθσ 1: περιοχι μελζτθσ. 59

61 3.1.2 Μηθξνβηνινγηθή έξεπλα Ζ κηθξνβηνινγηθή έξεπλα έγηλε ηνλ κήλα Οθηώβξην (23/10) ηνπ 2009 ζε 6 θαζνξηζκέλα ζεκεία όπσο θαίλεηαη θαη από ηνλ παξαθάησ ράξηε (ράξηεο 2). Ζ ζπιινγή δεηγκάησλ έγηλε ζε βάζνο λεξνύ πεξίπνπ 20 cm κε απνζηεηξσκέλα γπάιηλα δνρεία. ηε ζπλέρεηα, ηα δείγκαηα κεηαθέξζεθαλ ζε θνξεηό ςπγείν κέρξη ην εξγαζηήξην. Ζ αλάιπζε ησλ δεηγκάησλ μεθίλεζε ηελ ίδηα εκέξα θαη νινθιεξώζεθε ζηηο 26/10/

62 61

63 3.2 ΔΡΓΑΣΗΡΙΑΚΔ ΜΔΘΟΓΟΙ ΑΝΑΛΤΗ Αλάιπζε γεσθπζηθώλ δεδνκέλσλ Καηά ηε ζαιάζζηα γεσθπζηθή έξεπλα ζπιιέρηεθαλ ςεθηαθά δεδνκέλα κε ηε κνξθή αξρείσλ xtf. Γηα λα πάξνπλ ηα δεδνκέλα απηά ηελ ηειηθή ηνπο κνξθή αθνινπζήζεθε ε παξαθάησ δηαδηθαζία Bottom Track Γηα λα αθαηξέζνπκε ηελ πδάηηλε ζηήιε από ηνλ ππζκέλα (bottom track), ρξεζηκνπνηνύκε ην πξόγξακκα Triton Isis. Ξεθηλάκε πεγαίλνληαο ζην main window, επηιέγνπκε ην πξάζηλν βειάθη, έπεηηα look in, θαη ζηε ζπλέρεηα επηιέγνπκε ην αξρείν πνπ ζέινπκε. Δπηιέγνληαο έλα από ηα xtf αξρεία (εηθόλα 10), απηό απηόκαηα αλνίγεη θαη «ηξέρεη» ζην main window. ηε ζπλέρεηα θάλνπκε θάπνηεο ξπζκίζεηο. ην bottom track primary towfish επηιέγνπκε ην channel 2, έπεηηα ζην method επηιέγνπκε amplitude (εηθόλα 11), θαη κεηά ην save newly tracked altitude to original life. ε απηή ηελ επηινγή ν ππνινγηζηήο θάλεη από κόλνο ηνπ ην bottom track. Λακβάλνληαο ππόςε ηελ ήδε ζρεκαηηδόκελε θόθθηλε γξακκή επηιέγνπκε ζην method ην P&C (εηθόλα 12) πξνθεηκέλνπ λα ηελ ηνπνζεηήζνπκε ζσζηά όπνπ απηό ρξεηάδεηαη. Αθνύ, ινηπόλ, επηιέμνπκε ην save newly tracked altitude to original life (γηα απνζήθεπζε ησλ αιιαγώλ), κε alt θαη αξηζηεξό θιηθ θάλνπκε δηνξζώζεηο ζην bottom track πνπ όπσο είπακε έρεη γίλεη από ηε κέζνδν amplitude. Σέινο, ζην bottom track επηιέγνπκε: method => off θαη κε δεμί θιηθ πάλσ ζην main window επηιέγνπκε ζην correct for slant ην range θαη ην speed θαη έπεηηα ok. Με απηό θαίλεηαη ε θαηαγξαθή bottom tracked. Να αλαθεξζεί όηη αλ γηα νπνηνδήπνηε ιόγσ θαη ζε νπνηνδήπνηε βήκα ζέινπκε λα επηζηξέςνπκε ζηελ αξρή ηνπ αξρείνπ, παηάκε ην πιήθηξν home. Γεληθά λα αλαθέξνπκε όηη ζην bottom track ην level ππνδειώλεη ηελ επαηζζεζία, θαη ην holdoff ππνδειώλεη πεξίπνπ ην βάζνο πνπ ππνινγίδεηαη ε πξώηε αλάθιαζε. Δπίζεο, ζηελ επηινγή towfish altitude source επηιέγνπκε ην primary towfish. 62

64 Εικόνα 10: Bottom track (a). 63

65 Εικόνα 11: Bottom track (b). 64

66 Εικόνα 12: Bottom track (c). 65

67 Φίλτρο TVG (time varied Gain) Αξρηθά πεγαίλνπκε ζηηο εληνιέο πνπ βξίζθνληαη ζηελ πάλσ ζηήιε. Δπηιέγνπκε: window => sigual => voltage across θαη ζηε ζπλέρεηα ειέγρσ ηα peak λα κελ πεξλνύλ ηα όξηα. ηε ζπλέρεηα, ζην main window δηαιέγνπκε έλα αξρείν κε ην ίδην ηξόπν πνπ αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, θαη έρνληάο ην ζε κνξθή, όπνπ ζην correct for slant είλαη επηιεγκέλα ηα range θαη speed θαη ην bottom track method είλαη off. Έπεηηα ζην TVG and balance, επηιέγνπκε ην channel 1 θαη ζην custom «πεηξάδνπκε ηνπο ηξεηο αξηζκνύο» ζε first retum, έηζη ώζηε λα έρνπκε κηα νκνηόκνξθε θαηαγξαθή (εηθόλα 13). Έηζη ζα ηζρύνπλ ηα εμήο: Γηα ην 1 ν αξρείν: 2Aug_09_1.xtf => TVG: 6 log (R) R + 6 Γηα ην 2 ν αξρείν: 2Aug_09_2.xtf => TVG: 3 log (R) R + 10 Γηα ην 3 ν αξρείν: 2Aug_09_2.xtf => TVG: 2 log (R) R + 9 Γηα ην 4 ν αξρείν: 2Aug_09_2.xtf => TVG: 2 log (R) R + 9 Γηα ην 5 ν αξρείν: 2Aug_09_2.xtf => TVG: 2 log (R) R + 9 Να αλαθέξνπκε όηη εθόζνλ βξνύκε ην TVG, ειέγρνπκε πάιη ηα peak. Γηα λα είλαη ζσζηόο ν ππνινγηζκόο ηνπ TVG πξέπεη θαη εδώ ηα peak λα κελ μεπεξλνύλ ηα όξηα. ηε ζπλέρεηα, ζην main window θαη ζηε επηινγή tools, επηιέγνπκε coverage map and mosaic => full delphmap mosaic => start θαη κεηά νk. Αλνίγεη ην delphmap-new project. dmp θαη έλα «παξάζπξν» delph mosaic and DTM. ε απηό επηιέγνπκε ην set projection and bounding box θαη αλήγεη θαη εδώ έλα «παξάζπξν» map and projection settings. ην Grid resolution βάδνπκε 0,5 m θαη παηάκε ok. Απηό απηόκαηα βγαίλεη ζην αξρηθό «παξάζπξν» delph mosaic and DTM, θαη έπεηηα ζην more options => apply layback to nav in mosaic => setup => enter layback manually => ην layback ην ξπζκίδνπκε ζηα 2,5 m => accept => close => less options (πξνθεηκέλνπ λα θιείζεη ην «παξάζπξν» απηό). πλερίδνπκε ζην αξρηθό «παξάζπξν» delph mosaic and DTM θαη επηιέγνπκε ην build sidescan mosaic => start mosaic, παηάκε save ζην θάθειν πνπ ζέινπκε, θαη ζηε ζπλέρεηα ζην main window επηιέγνπκε ην αξρείν πνπ ζέινπκε (π. ρ ην 1 ν ), θαη αθνινπζνύκε ηελ εμήο δηαδηθαζία: home => space, γηα λα «ηξέμεη» ην αξρείν. Αθνύ νινθιεξσζεί, επηζηξέθνπκε ζην αξρηθό «παξάζπξν» delph mosaic and DTM => done => build sidescan mosaic (όπνπ θαη βγάδνπκε ηελ επηινγή) => space => main window => βάδνπκε ην επόκελν αξρείν => επηιέγνπκε πάιη ην build sidescan mosaic => 66

68 start mosaic => παηάκε save ζην θάθειν πνπ ζέινπκε => main window => home => space, γηα λα «ηξέμεη» ην αξρείν. Αθνύ θάλνπκε ηελ παξαπάλσ δηαδηθαζία κε όια ηα αξρεία, επηιέγνπκε project θαη save as. Σέινο, πεγαίλνπκε ζηελ επηινγή tools θαη θάλνπκε ηα εμήο: merge layers => select all => outpul file => ζην θάθειν πνπ ζέινπκε => merge. Εικόνα 13: Δθμιουργία TVG. 67

69 3.2.2 Μηθξνβηνινγηθόο έιεγρνο Γηα ηνλ κηθξνβηνινγηθό έιεγρν ηνπ λεξνύ ηεο ιηκλνζάιαζζαο ηνπ Κατάθα ειήθζεζαλ δείγκαηα (κε απνζηεηξσκέλεο γπάιηλεο θηάιεο) θαη εμεηάζηεθαλ σο πξνο ηελ παξνπζία νιηθώλ θνινβαθηεξηνεηδώλ, Δ.coli θαη εληεξόθνθθσλ. Ζ αλάιπζε ησλ δεηγκάησλ απηώλ έγηλε κε ηελ παξαθάησ δηαδηθαζία. a. Έιεγρνο νιηθώλ θνινβαθηεξηνεηδώλ Γηεζήζεθαλ 100 ml δείγκαηνο λεξνύ κέζσ απνζηεηξσκέλεο κεκβξάλεο 0.45 κm ηεξώληαο όινπο ηνπο θαλόλεο νξζήο εξγαζηεξηαθήο πξαθηηθήο (GLP). Μεηά ηε δηήζεζε ε κεκβξάλε ηνπνζεηείηαη πάλσ ζε ηξπβιίν κε ην πιηθό m-endo agar LES θαη επσάζηεθε ζηνπο 37 ν C γηα 48 h. Οη ζθνπξόρξσκεο κεηαιιηθήο ρξνηάο απνηθίεο αλαγλσξίδνληαη σο νιηθά θνινβαθηεξηνεηδή. b. Έιεγρνο θνινβαθηεξηνεηδώλ θνπξάλσλ Γηεζήζεθαλ 100 ml δείγκαηνο λεξνύ κέζσ απνζηεηξσκέλεο κεκβξάλεο 0.45 κm ηεξώληαο όινπο ηνπο θαλόλεο νξζήο εξγαζηεξηαθήο πξαθηηθήο (GLP). Μεηά ηε δηήζεζε ε κεκβξάλε ηνπνζεηείηαη πάλσ ζε ηξπβιίν κε ην πιηθό TBX θαη επσάδεηαη ζηνπο 44 ν C γηα 24 h. Μεηά ηελ επώαζε νη ζθνπξόρξσκεο κπιε απνηθίεο αληηζηνηρνύλ ζε απνηθίεο E.Coli ελώ νη θόθθηλεο αληηζηνηρνύλ ζε νιηθά θνινβαθηεξηνεηδή. c. Έιεγρνο θνπξαλσδώλ ζηξεπηόθνθθσλ Γηεζήζεθαλ 100 ml δείγκαηνο λεξνύ κέζσ απνζηεηξσκέλεο κεκβξάλεο 0.45 κm ηεξώληαο όινπο ηνπο θαλόλεο νξζήο εξγαζηεξηαθήο πξαθηηθήο (GLP). Μεηά ηε δηήζεζε ε κεκβξάλε ηνπνζεηείηαη πάλσ ζε ηξπβιίν κε ην πιηθό menterococcus Agar θαη επσάδεηαη ζηνπο 37 ν C γηα 48 h. Οη ζθνπξόρξσκεο απνηθίεο αληηζηνηρνύλ ζε θνπξαλώδεηο ζηξεπηόθνθθνπο. 68

70 4. ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΧΝ 4.1 ΗΥΟΒΟΛΙΣΙΚΗ ΑΠΟΣΤΠΧΗ ΦΤΣΟΚΑΛΤΦΗ ΣΟΤ ΠΤΘΜΔΝΑ Με ηε βνήζεηα ησλ όζσλ αλαθέξζεθαλ ζηα θεθάιαηα θαη , δεκηνπξγήζεθε ην κσζατθό ηνπ ππζκέλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο ηνπ Κατάθα (ράξηεο 3) Πώο απνηππώλεηαη ε βιάζηεζε Με ηε βνήζεηα ηνπ ερνβνιηζηή πιεπξηθήο ζάξσζεο, κπνξνύκε λα δηαπηζηώζνπκε ηελ ύπαξμε θπηνθάιπςεο κε ηνπο εμήο ηξόπνπο: a. Υξσκαηηθόο ηόλνο. ηελ παξαθάησ εηθόλα (εηθόλα 14) παξαηεξνύκε όηη ππάξρνπλ δηαθνξεηηθνί ρξσκαηηθνί ηόλνη ζην ρξώκα ηνπ θαθέ (ζθνύξν έσο αλνηρηό θαθέ). ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ην ζθνπξόρξσκν θαθέ αληηπξνζσπεύεη ηελ απνπζία θπηνθάιπςεο ή πνιύ αξαηή θπηνθάιπςε θαη ζπλεπώο ύπαξμε ηδήκαηνο ζηελ επηθάλεηα ηνπ ππζκέλα, ελώ ην πην αλνηρηόρξσκν θαθέ αληηπξνζσπεύεη ηελ ύπαξμε θπηνθάιπςεο. Εικόνα 14: Απεικόνιςθ χρωματικοφ τόνου. 69

71 b. Ύπαξμε νξίσλ. ηελ παξαθάησ εηθόλα (εηθόλα 15) ζεκεηώλνληαη ηα όξηα ηεο θπηνθάιπςεο ελόο ζεκείνπ ηνπ ππζκέλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο ηνπ Κατάθα. Γειαδή παξαηεξνύκε ηα όξηα ηνπ αλνηρηόρξσκνπ θαθέ ζε ζρέζε κε ην ζθνπξόρξσκν θαθέ. Εικόνα 15: Απεικόνιςθ ορίων. c. θηέο. ηελ παξαθάησ εηθόλα (εηθόλα 16) εληνπίδνπκε ηελ ύπαξμε αθνπζηηθώλ ή ερεηηθώλ ζθηώλ. Όηαλ ε ζθηά αθνινπζεί ακέζσο κεηά ην ζεκείν-ζηόρν, ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ηνπ αλνηρηνύ θαθέ, ηόηε δηαπηζηώλνπκε όηη πξόθεηηαη γηα θπηνθάιπςε κε ζεκαληηθό αλάγιπθν. Αλ ε ζθηά βξίζθεηαη ζε απόζηαζε από ην ζεκείν-ζηόρν ηόηε θαηαιαβαίλνπκε όηη δελ πξόθεηηαη γηα θπηνθάιπςε, αιιά γηα έλαλ ζηόρν πνπ αησξείηαη ζηελ πδάηηλε ζηήιε. Εικόνα 16: Απεικόνιςθ ςκιϊν. 70

72 71

73 4.1.2 Πεξηγξαθή ησλ πεξηνρώλ θπηνθάιπςεο ην ράξηε πνπ αθνινπζεί (ράξηεο 4) θαη κε ηε βνήζεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο GIS έγηλε ε ςεθηνπνίεζε ηνπ κσζατθνύ ηνπ ππζκέλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο ηνπ Κατάθα γηα ηελ πεξίνδν ηνλ ππζκέλα παξαηεξείηαη εθηεηακέλε θπηνθάιπςε. Τπάξρνπλ δύν είδε θπηώλ ζύκθσλα κε δεηγκαηνιεςίεο, νη νπνίεο έγηλαλ θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ 2006 (Papadakis, E. 2007). Απηά είλαη ηo Chara hispida f. corfuensis (Υαξόθπην) θαη ην Potamogeton pectinatus (Μαθξόθπην). Σν Υαξόθπην απνηειεί ηε ρακειή θπηνθάιπςε ηνπ ππζκέλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο, ελώ ην Μαθξόθπην απνηειεί ηελ πςειή θπηνθάιπςε ηνπ ππζκέλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο ηνπ Κατάθα (ράξηεο 4). Παξαηεξώληαο ην ράξηε πνπ αθνινπζεί (ράξηεο 4), δηαπηζηώλνπκε όηη ην Μαθξόθπην (πςειή θπηνθάιπςε) εληνπίδεηαη ζε όιε ζρεδόλ ηελ έθηαζε ηνπ ππζκέλα κε εληνλόηεξε ηελ εκθάληζε ζηα λόηηα θαη θπξίσο ζηα λνηηνδπηηθά ηεο ιηκλνζάιαζζαο. Δλώ ην Υαξόθπην (ρακειή θπηνθάιπςε) εληνπίδεηαη ζε πεξηνξηζκέλν βαζκό ζηα βόξεηα θαη θπξίσο ζηα βνξεηνδπηηθά ηεο ιηκλνζάιαζζαο. Τπνινγίδνληαο ην πνζνζηό ηεο θπηνθάιπςεο ηνπ ππζκέλα νδεγεζήθακε ζηα εμήο απνηειέζκαηα: Όπσο θαίλεηαη από ηελ παξαθάησ εηθόλα (εηθόλα 17), ζην ζύλνιό ηνπ ην Υαξόθπην (ρακειή θπηνθάιπςε) θαιύπηεη πεξίπνπ ην 3% ηεο ζπλνιηθήο επηθάλεηαο ηνπ ππζκέλα, ελώ ην Μαθξόθπην (πςειή θπηνθάιπςε) θαιύπηεη πεξίπνπ ην 9% ηεο ζπλνιηθήο επηθάλεηαο ηνπ ππζκέλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο ηνπ Κατάθα. Σν ππόινηπν 88% δελ θαιύπηεηαη από θάπνην είδνο θπηνθάιπςεο ή θαιύπηεηαη από αξαηή θαη ρακειή θπηνθάιπςε πέξαλ ηεο δηαθξηηθήο ηθαλόηεηαο ηνπ ερνβνιηζηηθνύ ζπζηήκαηνο. Γειαδή δηαπηζηώλνπκε όηη ην 12% ηνπ ππζκέλα θαιύπηεηαη από θάπνην είδνο θπηνθάιπςεο. 72

74 ΠΟΟΣΟ ΦΤΣΟΚΑΛΤΨΗ ΣΟΤ ΠΤΘΜΕΝΑ 3% 9% 88% Χαμηλή Υψηλή Άλλο Εικόνα 17: Ποςοςτό φυτοκάλυψθσ ςτθ λιμνοκάλαςςα του Καϊάφα το

75 74

76 4.1.3 ύγθξηζε απνηειεζκάησλ ησλ πεξηόδσλ 2006 θαη 2009 ην ράξηε πνπ αθνινπζεί (ράξηεο 6) θαη κε ηε βνήζεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο GIS έγηλε ε ςεθηνπνίεζε ηνπ κσζατθνύ ηνπ ππζκέλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο ηνπ Κατάθα γηα ηελ πεξίνδν 2006 (ράξηεο 5). ηνλ ππζκέλα θαη γηα ηελ ρξνληθή πεξίνδν ηνπ 2006 παξαηεξείηαη εθηεηακέλε θπηνθάιπςε. Καη εδώ εληνπίδνληαη ηα ίδηα είδε θπηώλ, ην Chara hispida f. corfuensis (Υαξόθπην) θαη ην Potamogeton pectinatus (Μαθξόθπην) [Papadakis, E. 2007]. Σν Υαξόθπην απνηειεί ηε ρακειή θπηνθάιπςε ηνπ ππζκέλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο, ελώ ην Μαθξόθπην απνηειεί ηελ πςειή θπηνθάιπςε ηνπ ππζκέλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο ηνπ Κατάθα (ράξηεο 6). Παξαηεξώληαο ην ράξηε πνπ αθνινπζεί (ράξηεο 6), δηαπηζηώλνπκε όηη ην Μαθξόθπην (πςειή θπηνθάιπςε) εληνπίδεηαη ζε όιε ζρεδόλ ηελ έθηαζε ηνπ ππζκέλα κε εληνλόηεξε ηελ εκθάληζε ζηα λόηηα θαη θπξίσο ζηα λνηηνδπηηθά ηεο ιηκλνζάιαζζαο. Δλώ ην Υαξόθπην (ρακειή θπηνθάιπςε) εληνπίδεηαη ζε πεξηνξηζκέλν βαζκό ζηα βόξεηα θαη θπξίσο ζηα βνξεηνδπηηθά ηεο ιηκλνζάιαζζαο, όπσο αθξηβώο θαη ζηε ρξνληθή πεξίνδν ηνπ Τπνινγίδνληαο θαη εδώ ην πνζνζηό ηεο θπηνθάιπςεο ηνπ ππζκέλα νδεγεζήθακε ζηα εμήο απνηειέζκαηα: Όπσο θαίλεηαη από ηελ παξαθάησ εηθόλα (εηθόλα 18), ζην ζύλνιό ηνπ ην Υαξόθπην (ρακειή θπηνθάιπςε) θαιύπηεη πεξίπνπ ην 4% ηεο ζπλνιηθήο επηθάλεηαο ηνπ ππζκέλα, ελώ ην Μαθξόθπην (πςειή θπηνθάιπςε) θαιύπηεη πεξίπνπ ην 5% ηεο ζπλνιηθήο επηθάλεηαο ηνπ ππζκέλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο ηνπ Κατάθα. Σν ππόινηπν 91% δελ θαιύπηεηαη από θάπνην είδνο θπηνθάιπςεο ή θαιύπηεηαη από αξαηή θαη ρακειή θπηνθάιπςε πέξαλ ηεο δηαθξηηθήο ηθαλόηεηαο ηνπ ερνβνιηζηηθνύ ζπζηήκαηνο. Γειαδή δηαπηζηώλνπκε όηη ην 9% ηνπ ππζκέλα θαιύπηεηαη από θάπνην είδνο θπηνθάιπςεο. 75

77 ΠΟΟΣΟ ΦΤΣΟΚΑΛΤΨΗ ΣΟΤ ΠΤΘΜΕΝΑ 4% 5% 91% Χαμηλή Φυτοκάληψη Υψηλή Φυτοκάληψη Άλλο Εικόνα 18: Ποςοςτό φυτοκάλυψθσ ςτθ λιμνοκάλαςςα του Καϊάφα το

78 77

79 78

80 Ο ράξηεο πνπ αθνινπζεί (ράξηεο 7) πεξηιακβάλεη ηόζν ηελ ςεθηνπνίεζε ηνπ κσζατθνύ ηνπ ππζκέλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο ηνπ Κατάθα γηα ηελ ρξνληθή πεξίνδν 2009, όζν θαη απηή γηα ηελ ρξνληθή πεξίνδν ηνπ Αξρηθά δηαπηζηώλνπκε όηη ε θπηνθάιπςε από ην 2006 έσο ην 2009 είλαη δηαθνξνπνηεκέλε. ε άιια ζεκεία παξνπζηάδεηαη πην απμεκέλε θαη ζε άιια πην πεξηνξηζκέλε. Ξεθηλώληαο κε ην Μαθξόθπην (πςειή θπηνθάιπςε) παξαηεξνύκε όηη έρεη κεγαιύηεξε έθηαζε θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ 2009 ζε ζρέζε κε απηή ηνπ 2006, όπσο άιισζηε θαίλεηαη θαη από ηα παξαπάλσ πνζνζηά (2006: 5%, 2009: 9%). ηα λόηηα δηαπηζηώλνπκε όηη ε βιάζηεζε βξίζθεηαη ζηα ίδηα αθξηβώο ζεκεία θαη ζηηο δπν πεξηόδνπο κε εθείλε ην 2009 λα είλαη πην απμεκέλε αθόκα θαη ζε ζεκεία (λνηηόηεξα) όπνπ πξνεγνπκέλσο δελ ππήξρε ίρλνο θπηνθάιπςεο (ράξηεο 7). Πξνρσξώληαο βόξεηα, θαηά κήθνο ηεο ιηκλνζάιαζζαο, παξαηεξείηαη ην ίδην αθξηβώο θαηλόκελν. Ζ βιάζηεζε λα βξίζθεηαη ζηα ίδηα ζεκεία κε εθείλε όκσο ηνπ 2006 λα είλαη πην πεξηνξηζκέλε (εηθόλα 19). Δπίζεο, βνξεηόηεξα παξαηεξνύληαη θάπνηα ζεκεία όπνπ ε βιάζηεζε θαίλεηαη κεηαηνπηζκέλε [εηθόλα 20] (ράξηεο 7). Έπεηηα ε εκθάληζε ηνπ Υαξόθπηνπ (ρακειή θπηνθάιπςε), θαίλεηαη λα πεξηνξίδεηαη ζηα βόξεηα ηεο ιηκλνζάιαζζαο. ε αληίζεζε κε ην Μαθξόθπην, ην Υαξόθπην θαίλεηαη λα έρεη κεγαιύηεξε έθηαζε θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ 2006 (2006: 4%, 2009:3%). Δπνκέλσο δηαπηζηώλνπκε όηη ε έθηαζε ηεο ρακειήο θπηνθάιπςεο, θαη ελώ βξίζθεηαη ζηα ίδηα ζεκεία, πεξηνξίζηεθε από ην 2006 κέρξη ην 2009 (ράξηεο 7). Γεληθά δηαπηζηώλνπκε όηη ην 2006 ε βιάζηεζε θάιππηε ην 9% ηνπ ζπλνιηθνύ ππζκέλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο, ελώ ην 2009 ε βιάζηεζε θαιύπηεη ην 12% ηνπ ππζκέλα. Γειαδή παξαηεξείηαη αύμεζε ηεο θπηνθάιπςεο ηνπ ππζκέλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο ηνπ Κατάθα από ην 2006 κέρξη ην 2009 (ράξηεο 7). 79

81 Εικόνα 19: Διαφορά φυτοκάλυψθσ από το 2006 μζχρι το Εικόνα 20: Μετατόπιςθ ςτθ φυτοκάλυψθ από το 2006 μζχρι το