Η Βουκέντρα: Είναι ένα λεπτό κυλινδρικό ξύλο μήκους 1,20 μ. και έχει σιδερένια τα 2 πρόσθετα άκρα της.με το 1 αιχμηρό άκρο, το κεντρί ο γεωργός

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η Βουκέντρα: Είναι ένα λεπτό κυλινδρικό ξύλο μήκους 1,20 μ. και έχει σιδερένια τα 2 πρόσθετα άκρα της.με το 1 αιχμηρό άκρο, το κεντρί ο γεωργός"

Άιμον Σαμαράς
5 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Η Βουκέντρα: Είναι ένα λεπτό κυλινδρικό ξύλο μήκους 1,20 μ. και έχει σιδερένια τα 2 πρόσθετα άκρα της.με το 1 αιχμηρό άκρο, το κεντρί ο γεωργός κεντρίζει τα βόδια να προχωρήσουν, ενώ το άλλο, αξιάλι ή ξύστρα καθαρίζει το χώμα που κολλά στο υνί και εμποδίζει το αλέτρι να προχωρήσει. Δισάκι: (σποροσάκουλο): έβαζαν τον σπόρο

3 ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΕΡΙΣΜΟ Δρεπάνι: Έχει κοντή ξύλινη λαβή και χρησίμευε για το θερισμό των ψηλών σταχυών. Λελέκι: Έχει μακρύτερη λαβή από το δρεπάνι και χρησίμευε στο θερισμό των χαμηλών σταχυών. Παλαμαριά: Είναι ξύλινη κατασκευή που προσαρμοζόταν στην παλάμη και είχε θέσεις για ένα,δύο ή και τρία δάχτυλα και μια ξύλινη προέκταση που ακουμπούσε στο πάνω μέρος της παλάμης. Τη χρησιμοποιούσε ο θεριστής για να πιάνει και να θερίζει περισσότερα στάχυα. Το εργαλείο αυτό προστάτευε από τους τραυματισμούς και βοηθούσε στη συγκέντρωση του δεματιού. Ο Κλητσίνικος: Είναι ξύλινο μυτερό εργαλείο, που χρησίμευε στον θεριστή για το δέσιμο των σταχυών με το δεματικό δηλαδή το γερό στέλεχος των φυτών που το χρησιμοποιούσε σαν σχοινί.

4 ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΑΛΩΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΛΙΧΝΙΣΜΑ Το ξυλόφτιαρο,το καρπολόι, η κλέμπρα, λιάμπα, ο αχυροψόης, η παπαδιά, το δικούλι, ή δικράνι είναι ξύλινα εργαλεία που χρησίμευαν στον γεωργό για το αλώνισμα, το λίχνισμα και το φόρτωμα του καρπού στα κάρα ή στα ζώα. Ντουένι ή δοκάνη ή αδοκάνη ή αλοκάνη ή γιουβάρλα : Χρησίμευε στο αλώνισμα και είναι ξύλινη τραπεζοειδής κατασκευή. Αποτελείται από 2 χοντρές σανίδες που κυρτώνουν στην μια τους άκρη, η οποία είναι ελάχιστα στενότερη. Η κάτω επιφάνεια έχει ένθετα κοφτήρια από σκληρή πέτρα ή σίδερο. Η δοκάνη ζευόταν στα βόδια. Στην πάνω επιφάνεια στεκόταν ο γεωργός που οδηγούσε τα ζώα γύρω-γύρω στο αλώνι και τα κοφτήρια αλώνιζαν το σιτάρι. Λιχνιστήρι: Ανακάτευαν τα γεννήματα. Τα διράβδια ή λιράδια: Πρόκειται για 2 ισομήκη κυλινδρικά ξύλα προσδεμένα στις άκρες ενός κοντού και γερού σχοινιού. Το πιο λεπτό ξύλο, τη λαβή, κρατά ο γεωργός και με το πιο χοντρό, το δάρτη, χτυπά δυνατά τα δημητριακά που θέλει να αλωνίσει.

6 Το δερμόνι : Είναι κόσκινο λαμαρινένιο διαμέτρου 0,80 μ. περίπου. Χρησίμευε στο δερμόνισμα ( κοσκίνισμα) του καρπού, μετά το λίχνισμα για την απομάκρυνση των σκουπιδιών.έτσι καθάριζε το σιτάρι από την ήρα ( ζιζάνιο σιταριού). Το δικράνι : Ξύλινο όργανο με 2 ή 3 δόντια στην άκρη του που χρησιμοποιούσαν οι αγρότες για το λίχνισμα των δημητριακών. Με το δικράνι ανακάτευαν τα στάχυα και λίχνιζαν τα άχυρα. Καρπολόι: Ξύλινο γεωργικό εργαλείο σαν μεγάλο πιρούνι, με 2 έως 4 πλατιά ξυλόδοντα. Με αυτό πετούσαν ψηλά το αλωνισμένο σιτάρι, ο αέρας έπαιρνε μακριά το άχυρο μαζί με την σκόνη και ο καρπός έμενε στη γη κι έπαιρνε σχήμα σωρού. Στην Κρήτη το λέγανε θρινάκι. Με αυτό μάζευαν σε σωρό τα στάχυα που ήταν απλωμένα στο αλώνι, χωρίς να καταστραφεί ο πάτος του αλωνιού που ήταν χωμάτινος. Ο πεινασμένος νεαρός έλεγε και την σχετική μαντινάδα : «Να χαμε κ είντα να χαμε, 40 αυγά, σφουγιάντο και μια χειρομηλόπιτα σαν τ αλωνιού τον πάτο.»

8 ΜΕΣΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ Βοϊδάμαξες και κάρα Οι εναλλακτικές λύσεις που σήμερα απλόχερα προσφέρει ο εκσυγχρονισμός δεν υπήρχαν παλιά. Ο κάθε νοικοκύρης έπρεπε να έχει στο σπίτι του, όλα τα εργαλεία για να κάνει τις δουλειές του.

9 ΟΜΑΔΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ

10 ΤΟ ΑΛΕΣΜΑ Οι άνθρωποι από τότε που ανακάλυψαν το σιτάρι και τα άλλα δημητριακά, βρέθηκαν στην ανάγκη να το αλευροποιήσουν για να κάνουν το ψωμί και τα γλυκά τους. Ο πρώτος μύλος ήταν δυο επιφάνειες π.χ δυο πέτρες που χτυπιόταν μεταξύ τους και οι σπόροι γίνονταν σκόνη. Μετά βρέθηκε ο τρόπος της τριβής και τέλος της περιστροφής, με τις γνωστές μυλόπετρες. Η κάτω πέτρα ήταν σταθερή ενώ η επάνω περιστρεφόταν. Η περιστροφή σε μικρό μύλο γινόταν με το χέρι και με δύναμη ζώου, αέρα ή νερού.

11 ΧΕΙΡΟΜΥΛΟΣ Στα παλιότερα χρόνια άλεθαν το σιτάρι με το χειρόμυλο. Έριχναν την ποσότητα του σιταριού που ήθελαν στην τρύπα που βρισκόταν στο κέντρο της περιστρεφόμενης μυλόπετρας. Στη συνέχεια πιάνοντας από την λαβή, γυρνούσαν την περιστρεφόμενη μυλόπετρα πάνω στη σταθερή και έτσι άλεθαν το σιτάρι και έπαιρναν το αλεύρι.

12 Οι δυο πέτρες δεν τρίβονταν η μια στην άλλη, τις κρατούσε σε κάποια απόσταση τη χελιδόνα, ένα ειδικά διαμορφωμένο σανίδι που ρύθμιζε πόσο θα έσπαγαν οι κόκκοι του σιταριού.

13 ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΣ Στα νησιά υπήρχαν ανεμόμυλοι, μιας και οι νησιωτικές περιοχές είχαν τους κατάλληλους ανέμους, ενώ το νερό ήταν λιγοστό για να λειτουργήσουν οι νερόμυλοι. Οι ανεμόμυλοι ήταν συνήθως σε υψώματα, για να δέχονται τα πανιά της φτερωτής και τη μεγάλη δύναμη του αέρα. Στη συνέχεια, η κίνηση μεταδιδόταν στον κεντρικό άξονα, που έστρεφε το πάνω λιθάρι.

14 Ο πρώτος ανεμόμυλος σχεδιάστηκε από τον Ήρωνα της Αλεξάνδρειας τον 1 ο αιώνα μ.χ. Ήταν οριζόντιου άξονα περιστροφής και είχε τέσσερα πτερύγια.

15 ΝΕΡΟΜΥΛΟΣ Οι νερόμυλοι ήταν σε χαμηλά μέρη όπου περνούσε νερό. Εκεί, περνούσε το νερό μέσα από το Βαγένι που ήταν φαρδύ στο πάνω μέρος και στενό κάτω. Αυτό ήταν ξύλινο, σαν βαρέλι, ή σιδερένιο ή τσιμεντένιο. Τα λιθάρια γύριζαν και δέχονταν το σιτάρι, που έπεφτε στο κέντρο από τη χούρχουρη, που γέμιζε από το σιτάρι που έριχνε ο μυλωνάς.

16 Το σιτάρι έβγαινε ψιλοκομμένο, φαρίνα, χοντροκομμένο ή πλιγούρι για τραχανάδες, ανάλογα με την θέληση του μυλωνά. Με τον μπόμπολα ή την μπουρού, ο μυλωνάς ειδοποιούσε τους χωρικούς ότι πάει στο μύλο.

17 ΚΥΛΙΝΔΡΟΜΥΛΟΣ Σήμερα το άλεσμα των σιτηρών γίνεται σε υπερσύγχρονους κυλινδρόμυλους που τηρούν όλες τις προδιαγραφές που απαιτούνται για την ασφαλή επεξεργασία των σιτηρών.

18 ΜΥΛΟΙ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΙ ΜΥΛΟΙ ΡΟΔΙΑΣ

19 ΟΜΑΔΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ

20 ΖΥΜΩΜΑ (ΠΑΛΙΑ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ) Το ζύμωμα είναι από τα πιο σημαντικά στάδια στην παραγωγή του ψωμιού. Σαν ζύμωμα θεωρείται η μάλαξη του ζυμαριού με στόχο τον σχηματισμό γλουτένης, την αύξηση της ελαστικότητάς της και την ωρίμανση του ζυμαριού. Κάθε νοικοκυρά που θέλει να ζυμώσει << αναπιάνει>> το προζύμι από το βράδυ.

21 Το ζύμωμα αρχίζει το πρωί. Η νοικοκυρά κοσκινίζει το αλεύρι με χονδρή ή ψιλή κρισάρα. Στο σκαφίδι διαλύει το προζύμι σε νερό, προσθέτει αλάτι και αλεύρι και ανακατεύει. Η αρχική ζύμωση γίνεται με λίγο νερό δηλαδή η νοικοκυρά ξεροζυμώνει. Ύστερα γαλακτίζει τη ζύμη δηλαδή προσθέτει λίγο λίγο το νερό και ολοκληρώνει το ζύμωμα. Το ζύμωμα πρέπει να γίνεται με σταθερό ρυθμό και η ζύμη χρειάζεται να τραβιέται, να απλώνεται και να αναποδογυρίζει πολλές φορές ώστε να γίνει σωστή οξυγόνωση. Τα παλιά χρόνια οι νοικοκυρές για να κρατάνε σταθερό ρυθμό στο ζύμωμα τραγουδούσαν κάποιο σκοπό ή τραγούδι, ανάλογα με την περίσταση για την οποία προοριζόταν το ψωμί (γάμος, γιορτή.) έλεγαν τα αντίστοιχα τραγούδια. Σημαντικά για την επιτυχία του ζυμώματος είναι τρία βασικά πράγματα. Το προζύμι, η καθαριότητα και η θερμοκρασία.

22 ΤΟ ΠΡΟΖΥΜΙ Δίνει στο ψωμί όγκο, άρωμα και γεύση

23 ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑ Τα παλιά χρόνια οι νοικοκυρές βάζανε ένα μαντήλι στο κεφάλι και έπλεναν καλά τα χέρια τους.έβαζαν μία καθαρή ποδιά και μετά το ζύμωμα το ψωμί το σκέπαζαν με καθαρές, λινές πετσέτες.

Η ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ Η θερμοκρασία του ζυμαριού θα πρέπει να είναι 20-25 βαθμοί κελσίου. Το ζυμάρι ωριμάζει σκεπασμένο σε ζεστό μέρος μέχρι να φουσκώσει,μέσα στις πινακωτές. Αυτό το λέμε<<ξεκούραση>>.

24 Η ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ Η θερμοκρασία του ζυμαριού θα πρέπει να είναι βαθμοί κελσίου. Το ζυμάρι ωριμάζει σκεπασμένο σε ζεστό μέρος μέχρι να φουσκώσει,μέσα στις πινακωτές. Αυτό το λέμε<<ξεκούραση>>. Κατά την διάρκεια της ξεκούρασης με την βοήθεια της ζέστης οι ζυμομύκητες αναπτύσσονται κάνοντας το ζυμάρι να φουσκώσει. Παλιά η νοικοκυρά έβαζε το ζυμάρι σε χαλκωματένια ταψιά λαδωμένα και τα έβαζε στο παραγώνι (ζεστό μέρος )και τα σκέπαζε για να ανέβει η ζύμη.

25 ΨΗΣΙΜΟ-ΦΟΥΡΝΙΣΜΑ Η νοικοκυρά άφηνε το ζυμάρι να ξεκουραστεί και πήγαινε να ετοιμάσει τον φούρνο. Το ψωμί,ψηνόταν σε πυρωμένους ξυλόφουρνους.το ψήσιμο του ψωμιού ήταν αποκλειστικά γυναικεία δουλειά. Η νοικοκυρά ανάβει τον φούρνο καίγοντας κλαδιά και λεπτά ξύλα μέσα στον θάλαμο.ο φούρνος είναι έτοιμος όταν ασπρίσει. Τότε με τον σύρτη ή τη φουρνομασιά τραβάει έξω από το φούρνο την ανθρακιά και με ένα βρεγμένο πανί στερεωμένο σε μακρύ ξύλο ( τον πανιστή ) καθαρίζει το δάπεδο του θαλάμου για να μην έχει στάχτες και με το φουρναρόξυλο ρίχνει τα ταψιά στο φούρνο αφού τα χαράζει.

26 Το ψωμί χρειάζεται περίπου μιάμιση ώρα για να ψηθεί. Όταν το ξεφουρνίζουν νοτίζουν ελαφριά την επιφάνεια του και το φυλάσσουν σκεπασμένο με πάνινα μεσάλια σε ξύλινο ράφι ή στην άρκλα. Ακόμη και σήμερα η διαδικασία για το ζύμωμα του ψωμιού είναι η ίδια, μόνο που η τεχνολογία τα κάνει όλα πιο εύκολα και πιο γρήγορα για τη νοικοκυρά. Σήμερα οι περισσότεροι άνθρωποι προμηθεύονται το ψωμί από το φούρνο της γειτονιάς τους ή από οργανωμένα πρατήρια. Και στις μέρες μας ωστόσο υπάρχουν νοικοκυρές που παρασκευάζουν μόνες τους το ψωμί. Σε κάθε περίπτωση τόσο παλιά όσο και σήμερα για να φτάσει το ψωμί στο τραπέζι μας απαιτείται χρόνος, μόχθος και πολλή φροντίδα.

27 ΟΜΑΔΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ

28 ΠΑΛΙΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΑΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΤΟ ΨΗΣΙΜΟ ΤΟΥ ΨΩΜΙΟΥ ΑΜΠΑΡΙ Φύλαγαν εκεί το αλεύρι για να προστατεύεται από την υγρασία.

29 ΚΡΙΣΑΡΑ(αριά ή δασιά) Η χρήση της ήταν για να κοσκινίζουν το αλεύρι και να το διαχωρίζουν από το πίτουρο. Η αριά άφηνε να περάσει περισσότερο πίτουρο από τη δασιά. Η ύφανση της ήταν πολύ λεπτή και δεν μπορούσε να διακρίνει κανείς πίσω από την κρισάρα τα χαρακτηριστικά κάποιου.

Σχετικά έγγραφα

ΠΛΑΣΤΗΡΙ, ΤΑΨΙ. Έβαζαν πάνω τα καρβέλια να φουσκώσουν.

ΠΛΑΣΤΗΡΙ, ΤΑΨΙ. Έβαζαν πάνω τα καρβέλια να φουσκώσουν. ΣΚΑΦΙΔΙ Το χρησιμοποιούσαν για να κάνουν το ζυμάρι. Έπρεπε εκεί να ετοιμάσουν το αλεύρι, να αναπιαστεί το προζύμι και να γίνει ο ζυμωτός, δηλαδή το ζυμάρι. Μετά το τέλος του ζυμωτού η σκάφη πλενόταν και