Tο Σκεφτόμαστε τον Πόλεμο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό La Rivista dei Libri, τεύχος 1ης Aπριλίου 1991, στη διάρκεια του πολέμου του Kόλπου.

Transcript

1 E i σ a γ ω γ h Τ α κείμενα που συγκέντρωσα εδώ έχουν δύο κοινά χαρακτηριστικά. Eίναι πάνω απ όλα περιστασιακά, προϊόντα συνεντεύξεων ή παρεμβάσεις στην επικαιρότητα. Kαι παρά τη θεμα τολογική τους ποικιλία, έχουν ηθικό χαρακτήρα, δηλαδή αφορούν σε αυτό που καλό θα ήταν να γίνει, σε αυτό που δεν θα έπρεπε να γίνει ή σε αυτό που δεν μπορεί, κατά κανέναν τρόπο, να γίνει. Δεδομένου του περιστασιακού τους χαρακτήρα, θεωρώ απαραίτητο να διευκρινίσω υπό ποιες συνθήκες γράφηκαν, διαφορετικά θα μπορούσαν τελικά να καταλήξουν δυσνόητα. Tο Σκεφτόμαστε τον Πόλεμο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό La Rivista dei Libri, τεύχος 1ης Aπριλίου 1991, στη διάρκεια του πολέμου του Kόλπου. O Aιώνιος Φασισμός ήταν μια ομιλία, στην αγγλική γλώσσα, κατά τη διάρκεια ενός συμποσίου που οργανώθηκε από τα Tμήματα Γαλλικών και

2 Iταλικών του Πανεπιστήμιου της Kολούμπια, στις 25 Aπριλίου 1995, για τον εορτασμό της απελευθέρωσης της Eυρώπης. Στη συνέχεια δημοσιεύθηκε με τον τίτλο Eternal Fascism στο The New York Review of Books (22 Iουνίου 1995) και μεταφράστηκε στο La Rivista dei Libri του Iουλίου-Aυγούστου 1995 ως «Totalitarismo fuzzy e Ur- Fascismo» (Oλοκληρωτισμός fuzzy και Ur-Φασισμός) (εκδοχή που διακρίνεται από αυτήν που δημοσιεύω εδώ μόνο ως προς κάποιες, ελαφρές, τυπικές αναμορφώσεις). Eπιβάλλεται, ωστόσο, να έχουμε κατά νου ότι στη σύλληψη του κειμένου είχε ληφθεί υπόψη ένα κοινό αποτελούμενο από Aμερικανούς φοιτητές και ότι το κείμενο διαβάστηκε τις μέρες που η Aμερική συγκλονιζόταν από την απόπειρα της Oκλαχόμα και την αποκάλυψη του γεγονότος (που μόνο κρυφό δεν ήταν) ότι υπήρχαν στις Hνωμένες Πολιτείες στρατιωτικές οργανώσεις της άκρας δεξιάς. Eπομένως, το ζήτημα του αντιφασισμού αποκτούσε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά υπό εκείνες τις συνθήκες, και ο ιστορικός στοχασμός ήθελε να ενθαρρύνει σκέψεις πάνω σε προβλήματα επικαιρότητας σε διάφορες χώρες στη συνέχεια η συνέντευξη μεταφράστηκε από εφημερίδες και περιοδικά σε πολλές άλλες γλώσσες. Έπειτα το γεγονός ότι η ομιλία απευθυνόταν σε νεαρούς Aμερικανούς εξηγεί το γιατί παρέχονται πληροφορίες και διευ κρινίσεις σχεδόν στοιχειώδεις πάνω σε γεγονότα που ένας Eυρωπαίος αναγνώστης όφειλε να γνωρίζει, και γιατί υπάρχουν αναφορές στον Pούζβελτ, υπο νοού μενα για το αντιφασιστικό 10

3 πνεύμα των Aμερικανών, ή κάποια εμμονή στη συνάντηση Eυρωπαίων και Aμερικανών κατά τις ημέρες της απελευθέρωσης. Tο Για τον Tύπο είναι μια αναφορά που παρουσιάστηκε στη διάρκεια ενός κύκλου σεμιναρίων τα οποία οργανώθηκαν από τη Γερουσία (υπό την προεδρία του Carlo Scognamiglio) και ενώπιον μελών της Γερουσίας και διευθυντών των σημαντικότερων ημερήσιων εφημερίδων της Iταλίας, με τους οποίους στη συνέχεια ακολούθησε ευρεία συζήτηση. Kατόπιν το κείμενο δημοσιεύθηκε, υπό την αιγίδα της Γερουσίας πάντα, στο Gli Incontri di studio a Palazzo Giustiniani. Stampa e mondo politico oggi (Mελετητικές συναντήσεις στο Iουστινιάνειο Mέγαρο. Tύπος και πολιτικοί σήμερα), Pώμη, Tυπογραφείο της Γερουσίας, 1995 το κείμενο περιέχει, επίσης, τις παρεμβάσεις των Carlo Scognamiglio 1, Eugenio Scalfari 2, Giulio Anselmi, Francesco Tabladini, Silvano Boroli, Walter Veltroni 3, Salvatore Carruba 4, Darko Bratina, Livio Caputo και Paolo Mieli 5. Tο Όταν έρχεται ο άλλος στο προσκήνιο δεν είναι παρά μία από τις απαντήσεις μου στον καρδινάλιο Martini 6, στη διάρκεια μιας ανταλλαγής τεσσάρων επιστολών, που προγραμματίστηκε και δημοσιεύθηκε από το περιοδικό Liberal. H αλληλογραφία στη συνέχεια συγκεντρώθηκε σε έναν μικρό τόμο [Che cosa crede chi non crede? (Tι πιστεύει αυτός που δεν πιστεύει;), Pώμη, Eκδόσεις Atlantide, 1996]. Tο κείμενό μου απαντάει στην Εισαγωγή 11

4 ερώτηση που μου είχε απευθύνει ο καρδινάλιος Martini: «Σε τι βασίζει τη βεβαιότητα και την επιτακτικότητα της ηθικής συμπεριφοράς του αυτός που δεν προτίθεται, για να εδραιώσει το απόλυτο μιας ηθικής, να επικαλεστεί μεταφυσικές αρχές ή έστω διαχρονικές αξίες ούτε κατηγορικές επιταγές με παγκόσμια ισχύ;» Ως πλαίσιο της συζήτησης παραπέμπω προφανώς στο προαναφερθέν τομίδιο, που περιέχει επίσης παραπομπές και παρεμβάσεις των Emanuele Severino 7, Manlio Sgalambro, Eugenio Scalfari, Indro Montanelli 8, Vittorio Foa 9 και Claudio Martelli 10. Oι μεταναστεύσεις, η ανεκτικότητα και το μη ανεκτό είναι ένα κολάζ. H πρώτη παράγραφος αφορά στο πρώτο μέρος μιας διάσκεψης που έλαβε χώρα στις 23 Iανουαρίου 1997, στα εγκαίνια του Συμποσίου που οργανώθηκε από το Δήμο της Bαλέντσια, με άξονα τις προοπτικές της τρίτης χιλιετίας. H δεύτερη μεταφράζει και αναπροσαρμόζει την εισαγωγή στο διεθνές Φόρουμ γύρω από τη μη ανεκτικότητα, που οργανώθηκε στο Παρίσι από την Académie Universelle des Cultures (Παγκόσμια Aκαδημία Πολιτισμών) στις 26 και 27 Mαρτίου Tο τρίτο είχε δημοσιευθεί με τον τίτλο «Aς μην αναρωτιόμαστε για ποιον χτυπά η καμπάνα» στην εφημερίδα La Repubblica, με την ευκαιρία της αναγγελίας της απόφασης του Στρατοδικείου της Pώμης για τον Priebke

5 Σ h m e i ω σ e i ς 1. Carlo Scognamiglio: Πρόεδρος της ιταλικής Γερουσίας. 2. Eugenio Scalfari: Iδρυτής της εφημερίδας La Repubblica. 3. Walter Veltroni: Πολιτικός του ιταλικού Kομμουνιστικού Kόμματος. 4. Salvatore Carruba: Διευθυντής της οικο νο μικής εφημερίδας Sole 24 ore. 5. Paolo Mieli: Διευθυντής του Corriere della Sera. 6. Carlo Maria Martini: O καρδινάλιος του Mιλάνου. Oι φήμες τον θέλουν υποψήφιο Πάπα. 7. Emanuele Severino: Σύγχρονος φιλόσοφος. 8. Indro Montanelli: Δημοσιογράφος που ίδρυ σε την εφημερίδα Il Giornale. Γνωστός και για το συγγραφικό του έργο La Storia d Italia, που συνέγραψε με τον Roberto Gervaso. 9. Vittorio Foa: Συγγραφέας και κριτικός. Aνέκαθεν υπήρξε η κριτική συνείδηση της Aριστεράς. 10. Claudio Martelli: Σημαντική προσωπικότητα του Σοσιαλιστικού Kόμματος (του PSI), το οποίο δεν υφίσταται πια. Ήταν ο δελφίνος του Mπεττίνο Kράξι. 11. Priebke: H υπόθεση Priebke αφορά στον ομώνυμο Γερμανό στρατιωτικό, υπεύθυνο για μια σφαγή με θύματα κυρίως Eβραίους πολίτες. H υπόθεση φιλοξενούνταν για πολλά χρόνια στα πρωτοσέλιδα των ιταλικών εφημερίδων και πρόσφατα αναβίωσε και πάλι, προκαλώντας μεγάλη ένταση. Εισαγωγή 13