Εταιρείες υψηλής ανάπτυξης και δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας

Transcript

1 Εταιρείες υψηλής ανάπτυξης και δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας Προφίλ ΔΔΙ των ΜΜΕ υψηλού δυναμικού στην Ευρώπη Μάιος 2019 Κοινό έργο μεταξύ του Ευρωπαϊκού Γραφείου Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας και του Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης 1

2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στην παρούσα έκθεση, η οποία συντάχθηκε από κοινού από οικονομολόγους του Ευρωπαϊκού Γραφείου Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (ΕΓΔΕ) και του Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUIPO), εξετάζεται η σχέση μεταξύ της δραστηριότητας στον τομέα της διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΙ) και των προοπτικών ανάπτυξης των ευρωπαϊκών μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ). Λέγεται συχνά ότι οι ΜΜΕ αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής οικονομίας. Πράγματι, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι ΜΜΕ συνιστούν το 99 % των επιχειρήσεων της ΕΕ, απασχολούν δύο στους τρεις εργαζόμενους και παράγουν το 57 % του ΑΕΠ της Ένωσης 1. Ωστόσο, ένα μικρό ποσοστό των επιχειρήσεων αυτών αντιπροσωπεύει δυσανάλογο μερίδιο της απασχόλησης και της αύξησης του κύκλου εργασιών στον τομέα των ΜΜΕ. Αυτές οι επιχειρήσεις υψηλής ανάπτυξης αποτελούν ένα μικρό ποσοστό των ευρωπαϊκών ΜΜΕ, αλλά είναι το μέλλον της ευρωπαϊκής οικονομίας, και ορισμένες από αυτές θα είναι οι αυριανοί πρωταθλητές της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Λόγω του καινοτόμου χαρακτήρα τους, οι επιχειρήσεις αυτές βασίζονται σε πολύ μεγάλο βαθμό στα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας. Καθώς αναπτύσσονται σε διεθνή κλίμακα, κυρίως εντός της ενιαίας αγοράς της ΕΕ αλλά και αλλού, πρέπει να εξασφαλίζουν την προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΙ) τους τόσο σε πανευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Όπως προκύπτει από τη μελέτη, οι εν λόγω ΜΜΕ υψηλού δυναμικού απευθύνονται συχνά στο ΕΓΔΕ και στο EUIPO προκειμένου να εξασφαλίσουν τέτοιου είδους προστασία. Οι ΜΜΕ και οι μεμονωμένοι επιχειρηματίες αντιπροσωπεύουν το 20 % των αιτήσεων που κατατίθενται από την Ευρώπη στο ΕΓΔΕ και ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό των αιτήσεων καταχώρισης σημάτων και σχεδίων ή υποδειγμάτων που κατατίθενται στο EUIPO. Επίσης, τα πανεπιστήμια (9 %), αποτελούν σημαντικό στοιχείο του ευρωπαϊκού οικοσυστήματος καινοτομίας. Συνεπώς, αποτελεί σημαντικό στόχο για το ΕΓΔΕ και το EUIPO, ως υπηρεσίες της ΕΕ, να στηρίξουν την ανάπτυξη και την εξέλιξη των ευρωπαϊκών ΜΜΕ, βοηθώντας ώστε να αποκτήσουν άρτια προστασία ΔΙ και, κατ επέκταση, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να εκμεταλλευτούν εμπορικά τη διανοητική τους ιδιοκτησία σε ολόκληρη την Ευρώπη και παγκοσμίως. Στην παρούσα έκθεση προσδιορίζονται ποσοτικά ορισμένα από τα οφέλη αυτής της διαδικασίας. Christian Archambeau António Campinos 1 COM (2018), Annual report on European SMEs (Ετήσια έκθεση για τις ευρωπαϊκές ΜΜΕ). Πρόσβαση μέσω της διεύθυνσης: 2

3 Εκτελεστικός Διευθυντής, EUIPO Πρόεδρος, ΕΓΔΕ 3

4 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Λέγεται συχνά ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής οικονομίας. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, μεγάλο μέρος της συνεισφοράς τους στην ανάπτυξη και στη δημιουργία θέσεων εργασίας προέρχεται από ένα μικρό ποσοστό των ΜΜΕ. Αυτές οι επιχειρήσεις υψηλής ανάπτυξης 2 αποτελούν στόχο προτεραιότητας για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Περιλαμβάνουν νεοφυείς επιχειρήσεις, καθώς και πιο κλασικές ΜΜΕ, ορισμένες εκ των οποίων θα μπορούσαν να εξελιχθούν μελλοντικά σε πρωταθλητές της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Σε σύγκριση με άλλες ΜΜΕ, η επιτυχία τους συχνά οφείλεται σε επενδύσεις που πραγματοποιούν στην καινοτομία και σε περιουσιακά στοιχεία διανοητικής ιδιοκτησίας, ενώ η ανάπτυξή τους κατά κανόνα εξελίσσεται σε διεθνή κλίμακα. Τα επίσημα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ), όπως διπλώματα ευρεσιτεχνίας, σήματα και βιομηχανικά σχέδια ή υποδείγματα, μπορεί να είναι καθοριστικής σημασίας για αυτές τις καινοτόμες ΜΜΕ ώστε να μπορούν να εκμεταλλευθούν την αξία των ιδεών τους και να εξασφαλίσουν την απόδοση των επενδύσεών τους σε άυλα στοιχεία ενεργητικού. Οι μικρές επιχειρήσεις μπορούν να αξιοποιήσουν τα ΔΔΙ για να διασφαλίσουν υψηλότερα περιθώρια κέρδους και άδειες εκμετάλλευσης τεχνολογίας, να συνάψουν συμφωνίες συνεργασίας και να προσελκύσουν επενδυτές. Μπορούν επίσης να βασίζονται στην προστασία των ΔΔΙ σε ξένες αγορές για να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους και να ανταγωνιστούν μεγάλες και εδραιωμένες επιχειρήσεις στις αγορές αυτές. Στόχος της παρούσας μελέτης είναι να προσδιοριστεί η σημασία των δραστηριοτήτων στον τομέα των ΔΔΙ για τις επιχειρήσεις υψηλής ανάπτυξης στην Ευρώπη. Για τον σκοπό αυτό, διερευνάται αν οι ΜΜΕ οι οποίες κάνουν συχνότερα χρήση των ΔΔΙ έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εξελιχθούν σε επιχειρήσεις υψηλής ανάπτυξης. Εξετάζονται επίσης οι ιδιαίτεροι τρόποι με τους οποίους οι επιχειρήσεις υψηλής ανάπτυξης διαμορφώνουν τις στρατηγικές τους στον τομέα των ΔΔΙ πριν εισέλθουν σε πορεία υψηλής ανάπτυξης. Τα ζητήματα αυτά παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, δυνητικούς επενδυτές και επιχειρηματικούς εταίρους που επιθυμούν να εντοπίσουν μελλοντικές επιχειρήσεις υψηλής ανάπτυξης σε πρώιμο στάδιο της ανάπτυξής τους. Απλοί δείκτες της δραστηριότητας στον τομέα των ΔΔΙ μπορούν να τους παράσχουν ενδεικτικά στοιχεία της ικανότητας μιας ΜΜΕ να δημιουργήσει και να εκμεταλλευτεί περιουσιακά στοιχεία διανοητικής ιδιοκτησίας. Από τη διεξοδική ανάλυση του χαρτοφυλακίου ΔΔΙ μιας ΜΜΕ ενδέχεται να προκύψουν ακόμη περισσότερες πληροφορίες για την ικανότητά της να αξιοποιήσει αποτελεσματικά τα εν λόγω περιουσιακά στοιχεία προκειμένου να διατηρήσει μια πορεία ταχείας ανάπτυξης σε μελλοντικές αγορές. Η παρούσα μελέτη στηρίζεται σε πλούσιο σύνολο δεδομένων, το οποίο συνδέει δημογραφικά στοιχεία σχετικά με τις ευρωπαϊκές ΜΜΕ σε μεταποιητικούς κλάδους από το 2005 έως το 2010 με δεδομένα που είναι αποθηκευμένα στα εθνικά και ευρωπαϊκά μητρώα διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, σημάτων και δικαιωμάτων επί βιομηχανικών σχεδίων ή υποδειγμάτων. Οι επιχειρήσεις υψηλής ανάπτυξης αντιπροσωπεύουν μόλις το 6 % του δείγματος των ευρωπαϊκών ΜΜΕ που αναλύθηκαν στο πλαίσιο της μελέτης, αλλά συμβάλλουν σε ποσοστό 28 % στην καθαρή δημιουργία θέσεων εργασίας. Η διερεύνηση των διασυνδέσεων μεταξύ της δραστηριότητας στον τομέα των ΔΔΙ και της υψηλής αύξησης του κύκλου εργασιών πραγματοποιείται μέσω περιγραφικής στατιστικής και οικονομετρικής ανάλυσης δεδομένων. 2 Οι επιχειρήσεις υψηλής ανάπτυξης ορίζονται στην παρούσα μελέτη ως εταιρείες που παρουσιάζουν ποσοστό αύξησης του κύκλου εργασιών της τάξης του 20 % ή μεγαλύτερο για περίοδο τριών ετών. 4

5 Τα κύρια πορίσματα που προκύπτουν από την ανάλυση είναι τα ακόλουθα: 1. Οι ΜΜΕ με προηγούμενες δραστηριότητες στον τομέα των ΔΔΙ έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες ανάπτυξης σε σύγκριση με άλλες ΜΜΕ. Οι ΜΜΕ που έχουν καταθέσει αίτηση για ένα τουλάχιστον ΔΔΙ έχουν κατά 21 % περισσότερες πιθανότητες να διανύσουν στη συνέχεια περίοδο ανάπτυξης και κατά 10 % περισσότερες πιθανότητες να εξελιχθούν σε επιχειρήσεις υψηλής ανάπτυξης. Η πιθανότητα να διανύσουν περίοδο υψηλής ανάπτυξης είναι κατά 9 % υψηλότερη για τις ΜΜΕ που έχουν καταθέσει τουλάχιστον μία αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και κατά 13 % υψηλότερη για όσες έχουν καταθέσει τουλάχιστον μία αίτηση για σήμα. Ανάπτυξη + 21% Υψηλή ανάπτυξη + 10% Διάγραμμα 1 Αύξηση των πιθανοτήτων ανάπτυξης με προηγούμενη χρήση ΔΔΙ 2. Οι ΜΜΕ που έχουν καταθέσει αίτηση για ευρωπαϊκό ΔΔΙ έχουν ακόμη περισσότερες πιθανότητες να εξελιχθούν σε επιχειρήσεις υψηλής ανάπτυξης. Οι ΜΜΕ που έχουν καταθέσει αίτηση για ένα τουλάχιστον ευρωπαϊκό ΔΔΙ έχουν κατά 17 % περισσότερες πιθανότητες να διανύσουν περίοδο υψηλής ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, η κατάθεση αίτησης για ευρωπαϊκό ΔΔΙ συνιστά θετικό δείκτη όσον αφορά την ετοιμότητα μιας ΜΜΕ να επεκτείνει την επιχειρηματική της δραστηριότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ανάπτυξη + 26% Υψηλή ανάπτυξη + 17% Διάγραμμα 2 Αύξηση των πιθανοτήτων ανάπτυξης με προηγούμενη χρήση ευρωπαϊκού ΔΔΙ 3. Η προηγούμενη κατάθεση αιτήσεων για διπλώματα ευρεσιτεχνίας λειτουργεί καλύτερα ως παράγοντας πρόβλεψης της πιθανότητας μιας επιχείρησης να εξελιχθεί σε επιχείρηση υψηλής ανάπτυξης σε κλάδους υψηλής τεχνολογίας και χαμηλής τεχνολογίας. Σε κλάδους υψηλής τεχνολογίας, η πιθανότητα υψηλής ανάπτυξης είναι κατά 110 % μεγαλύτερη για τις ΜΜΕ που έχουν καταθέσει μία ή περισσότερες αιτήσεις για ευρωπαϊκά διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Παρουσιάζει ενδιαφέρον το στοιχείο ότι η προβλεπτική ικανότητα των ευρωπαϊκών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας είναι ιδιαίτερα υψηλή σε κλάδους χαμηλής τεχνολογίας (+172 %), όπου η κατάθεση αίτησης για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας μπορεί να αποτελεί σχετικά σπάνιο γεγονός. 5

6 Χαμηλής τεχνολογίας + 172% Υψηλής τεχνολογίας + 110% Διάγραμμα 3 Αύξηση των πιθανοτήτων υψηλής ανάπτυξης με προηγούμενη χρήση ευρωπαϊκού διπλώματος ευρεσιτεχνίας 4. Η προηγούμενη κατάθεση αιτήσεων για σήματα λειτουργεί καλύτερα ως παράγοντας πρόβλεψης της πιθανότητας μιας επιχείρησης να εξελιχθεί σε επιχείρηση υψηλής ανάπτυξης σε κλάδους προσανατολισμένους στον καταναλωτή. Σε κλάδους μη διαρκών καταναλωτικών αγαθών, οι ΜΜΕ έχουν κατά 62 % περισσότερες πιθανότητες υψηλής ανάπτυξης εάν έχουν καταθέσει αίτηση για ευρωπαϊκό σήμα. Αντιθέτως, η κατάθεση αίτησης για εθνικό σήμα αποτελεί καλύτερο παράγοντα πρόβλεψης (+49 %) της πιθανότητας υψηλής ανάπτυξης σε κλάδους διαρκών καταναλωτικών αγαθών. Διαρκή καταναλωτικά αγαθά + 18% Μη διαρκή καταναλωτικά αγαθά + 62% Διάγραμμα 4 Αύξηση των πιθανοτήτων υψηλής ανάπτυξης με προηγούμενη χρήση ευρωπαϊκού σήματος 5. Οι ΜΜΕ που χρησιμοποιούν δέσμες σημάτων, διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και σχεδίων ή υποδειγμάτων αντί για μία και μοναδική κατηγορία ΔΔΙ έχουν ακόμη μεγαλύτερες πιθανότητες να επιτύχουν υψηλή ανάπτυξη. Οι δέσμες ΔΙ που περιλαμβάνουν σήματα καταγράφουν συστηματικά καλύτερες επιδόσεις σε σύγκριση με άλλες δέσμες και κατηγορίες μεμονωμένων ΔΔΙ, στοιχείο που υποδηλώνει, συνεπώς, ότι τα σήματα αποτελούν το βασικό δομικό στοιχείο μιας αποτελεσματικής δέσμης ΔΙ. Αυτό οφείλεται πιθανότατα στο γεγονός ότι η καταχώριση σήματος συνδέεται με την είσοδο στην αγορά και συνεπώς με την αύξηση του κύκλου εργασιών. 6

7 + 27% + 33% + 16% + 10% Σήμα Σήμα και δίπλωμα ευρεσιτεχνίας Σήμα και σχέδιο ή υπόδειγμα Σήμα, δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και σχέδιο ή υπόδειγμα Διάγραμμα 5 Αύξηση των πιθανοτήτων υψηλής ανάπτυξης με προηγούμενη χρήση δέσμης ΔΔΙ Η οικονομετρική ανάλυση από την οποία προκύπτουν τα κύρια αποτελέσματα είναι σχεδιασμένη κατά τέτοιον τρόπο ώστε να αξιολογείται η προβλεπτική ικανότητα των δεικτών ΔΔΙ, με τη μέτρηση της συσχέτισης μεταξύ των δραστηριοτήτων των ΜΜΕ στον τομέα της ΔΙ και της πιθανότητας να διανύσουν περίοδο υψηλής ανάπτυξης. Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι η συσχέτιση αυτή δεν θα πρέπει να ερμηνεύεται ως άμεση αιτιώδης συνάφεια: απλώς και μόνο η κατάθεση αίτησης για δικαίωμα ΔΙ δεν επαρκεί για την ενεργοποίηση της ανάπτυξης μπορεί, όμως, να δηλώνει μεγαλύτερη ικανότητα μιας επιχείρησης να διατηρήσει την ανάπτυξη μέσω της δημιουργίας, της προστασίας και της εκμετάλλευσης περιουσιακών στοιχείων διανοητικής ιδιοκτησίας. 7

8 Δημοσίευση και επιμέλεια από το ΕΓΔΕ και το EUIPO. Μόναχο, Γερμανία και Αλικάντε, Ισπανία Συντάκτες Yann Ménière, Ilja Rudyk (ΕΓΔΕ) Nathan Wajsman, Michał Kazimierczak (EUIPO) Σχεδιασμός και παραγωγή Graphic Design Munich (ΕΓΔΕ) Μπορείτε να μεταφορτώσετε την έκθεση από τις ακόλουθες διευθύνσεις: epo.org/high-growth και euipo.europa.eu/ohimportal/en/web/observatory/observatory-publications ISBN