θμαντικά νζα δεδομζνα από τισ αναςκαφζσ του Πανεπιςτθμίου Κφπρου ςτα Κοφκλια-Παλαιπάφου το 2017

Transcript

1 θμαντικά νζα δεδομζνα από τισ αναςκαφζσ του Πανεπιςτθμίου Κφπρου ςτα Κοφκλια-Παλαιπάφου το 2017 Ο εντυπωςιακϊν διαςτάςεων τφμβοσ ςτθ Λαόνα και το εκτεταμζνο εργαςτθριακό ςφμπλεγμα ςτο οροπζδιο Χατζηαπτουλλάς αποτελοφν δυο μοναδικά μνθμεία τθσ Αρχαίασ Κφπρου τα οποία ιταν παντελϊσ άγνωςτα πριν από τθν ζναρξθ του αρχαιολογικοφ προγράμματοσ ανάλυςθσ τοπίου τθσ Αρχαίασ Πάφου [ΕΙΚ. 1]. Σο πρόγραμμα υλοποιείται από το 2006 ςτο ευρφτερο περιβάλλον τθσ κοινότθτασ Κουκλιϊν υπό τθ διεφκυνςθ τθσ κακθγιτριασ Μαρία Ιακϊβου του Σμιματοσ Ιςτορίασ και Αρχαιολογίασ. Σόςο θ αναςκαφι όςο και θ διαχείριςθ των ευρθμάτων γίνεται από φοιτθτζσ του ΠΚ όλων των πτυχιακϊν κφκλων [ΕΙΚ. 2-3], ενϊ ςτο κερινό πρόγραμμα πεδίου γίνονται δεκτοί 2-4 φοιτθτζσ από πανεπιςτιμια του εξωτερικοφ. Η δωδζκατθ ετιςια αναςκαφι του Πανεπιςτθμίου Κφπρου ςτθν Παλαίπαφο αναπτφχτθκε παράλλθλα και ςτα δυο μνθμεία χάρθ ςτθν οικονομικι ενίςχυςθ του ερευνθτικοφ προγράμματοσ τθσ Λαόνας από τον χορθγό κφριο Γιϊργο Ιωάννου και τθν Εταιρεία ΚΟΡΑΝΣΙΝΑ, ενϊ, για τα ζτθ , οι δειγματολθψίεσ και αναλφςεισ των πλοφςιων αρχαιοπεριβαλλοντικϊν δεδομζνων από το βιομθχανικό κζντρο του Χατηθαπτουλλά διεξάγονται ςτο πλαίςιο του προγράμματοσ «MEANING: From the metalliferous sources to the citadel complex of Ancient Paphos: archaeo-environmental analysis of the mining and the built environment», το οποίο χρθματοδοτείται ςτο πλαίςιο των προγραμμάτων που προςφζρει το Ίδρυμα Α.Γ. Λεβζντθ ςτο Πανεπιςτιμιο Κφπρου. Επιπλζον, το Σμιμα Αρχαιοτιτων Κφπρου, ςυμβάλλοντασ ςτθν προςπάκεια διαχείριςθσ και αποκικευςθσ του μεγάλου όγκου των υλικϊν που προζρχονται από τθν αναςκαφι των δυο νζων μνθμείων, ζχει παραχωριςει ςτθν ομάδα του Πανεπιςτθμίου Κφπρου αναπαλαιωμζνθ αγροτικι οικία, θ οποία κα λειτουργιςει ωσ εργαςτιριο, κζντρο ζρευνασ και ενθμζρωςθσ [ΕΙΚ. 4-5]. το κζντρο ζγιναν φζτοσ 6 ειδικά ςεμινάρια και μια ανοικτι εκδιλωςθ με μεγάλθ ςυμμετοχι κατοίκων τθσ περιοχισ [ΕΙΚ. 6], τθν οποία προϊκθςαν οι ELEA CLUB και Gabriel s Tavern. τόχοσ τθσ αποςτολισ 2017 ςτθ Λαόνα ιταν θ ολοκλιρωςθ τθσ διερεφνθςθσ του νοτιοανατολικοφ τμιματοσ του τφμβου *ΕΙΚ. 7] παράλλθλα με τθ διεξαγωγι μελζτθσ αναφορικά με τθ μζκοδο ανζγερςθσ του ςπάνιου μνθμείου. το παρόν ςτάδιο των ερευνϊν, θ καταςκευι του τφμβου χρονολογείται ςτθν πρϊιμθ Πτολεμαϊκι περίοδο (3 οσ αιϊνασ π.χ.). Για τθ μικρομορφολογικι ανάλυςθ, τθν οποία ανζλαβε ο Δρ Σάκθσ Καρκάνασ, Διευκυντισ του Αρχαιοπεριβαλλοντικοφ Εργαςτθρίου Wiener τθσ Αμερικανικισ χολισ Κλαςικϊν πουδϊν ςτθν Ακινα, ζγινε εκτενισ δειγματολθψία τθσ βόρειασ και ανατολικισ τομισ θ οποία ξεπερνά ςιμερα τα 7μ. [ΕΙΚ. 8]. Ο τφμβοσ δεν είναι το μόνο, οφτε το αρχαιότερο μνθμείο τθσ Λαόνας: τα φερτά χϊματα για τθν ανζγερςι του ςκζπαςαν και διατιρθςαν ςε φψοσ που φτάνει τα 6μ., φρουριακι εγκατάςταςθ του 5 ου αιϊνα π.χ. [ΕΙΚ. 9] με πφργουσ και αντικριςτζσ κλίμακεσ [ΕΙΚ. 10]. Μζχρι ςιμερα ζχει αποκαλυφκεί θ ανατολικι πλευρά ςε μικοσ 64 μζτρων. τθν αρχιτεκτονικι δομι του φρουρίου γίνεται εκτεταμζνθ χριςθ ομοιόμορφων πλίνκων (40χ50εκ.) [ΕΙΚ. 11] καταςκευαςμζνων ςε μιτρα (καλοφπι). Οι αναλφςεισ των υλικϊν ζχουν μζχρι ςτιγμισ δϊςει δυο 1

2 «ςυνταγζσ» για τθν καταςκευι των πλίνκων. Για ςκοποφσ προλθπτικισ ςυντιρθςθσ των ευαίςκθτων υλικϊν, το τείχοσ τθσ Λαόνας κα παραμείνει ςχεδόν εξολοκλιρου ςκεπαςμζνο μζχρι να ολοκλθρωκεί θ αναςκαφι και να ετοιμαςτεί μελζτθ για τθ ςυντιρθςθ και ανάδειξι του. Σο οροπζδιο Χατζηαπτουλλάς πρζπει να ιταν ςτθν Κυπρο-Κλαςικι περίοδο το διοικθτικό-οικονομικό κζντρο, δθλαδι θ ακρόπολθ, τθσ αρχαίασ πολιτείασ τθσ Πάφου. τθν ΒΑ αγωνία είναι ορατά τα ερείπια ενόσ εμβλθματικοφ κτιρίου [ΕΙΚ. 1, τεμάχιο 140], που είχε αναςκαφεί ατελϊσ από Βρετανικι αποςτολι ςτθ δεκαετία του 1950 και δεν δθμοςιεφτθκε ποτζ. Δικαιωματικά, όμωσ, ερμθνεφεται ωσ το ανακτορικό ςυγκρότθμα των Κλαςικϊν χρόνων. Δίπλα του (ςτα δυτικά), κατά μικοσ τθσ βόρειασ πλευράσ του οροπεδίου, θ αποςτολι του Πανεπιςτθμίου Κφπρου εντόπιςε και αναςκάπτει ζνα ςφνκετο ςφμπλεγμα, το οποίο είχε ανεγερκεί ςτισ αρχζσ του 5 ου αιϊνα π.χ., αναμφίβολα από τθ βαςιλικι δυναςτεία τθσ Πάφου, για τθ διαχείριςθ οικονομικϊν πόρων. Η ζκταςι του φτάνει τα 65μ. ςε μικοσ *ΕΙΚ Οι παραγωγικζσ και αποκθκευτικζσ του μονάδεσ αναπτφςςονται ςε διαηϊματα εξωτερικά του τείχουσ τθσ ακρόπολθσ. Οι τοιχοποιία των εργαςτθριακϊν εγκαταςτάςεων διατθρείται ςε φψοσ 1,5-2μ. και οι επιχϊςεισ ζχουν ςυμβάλει ςτθ διατιρθςθ εργαλείων (μφλοι, βαρίδια, αγωγοί, ελαιοπιεςτιρια, κ.α.), αμφορζων, και πλοφςιων αρχαιο-περιβαλλοντικϊν δεδομζνων που κα επιτρζψουν τθν αναςφςταςθ του οικονομικοφ μοντζλου τθσ πολιτείασ. Ωσ ςιμερα ζχουν αναγνωριςκεί και αναςκάπτονται 6 ξεχωριςτζσ μονάδεσ και διάδρομοι επικοινωνίασ [ΕΙΚ. 13]. τόχοσ των αναςκαφϊν 2017 ιταν θ ολοκλιρωςθ τθσ διερεφνθςθσ τθσ Μονάδασ 3, ενόσ ενιαίου εργαςτθριακοφ χϊρου 69τ.μ., και τθσ παρακείμενθσ μικρισ Μονάδασ 4 [ΕΙΚ. 14]. Η χωρικι κατανομι των υλικϊν καταλοίπων από τισ Μονάδεσ 3 κα 4 [ΕΙΚ. 15] φαίνεται να αντιςτοιχεί ςτα τρία ςτάδια τθσ παραγωγισ ελαιολάδου: (α) τθ ςφνκλιψθ (από ελαιόκαρπο ςε ενιαία μάηα ελαιοπολτοφ), (β) τθ ςυμπίεςθ του πολτοφ και (γ) το διαχωριςμό του λαδιοφ από τα υπόλοιπα υγρά. Ωσ τϊρα, ςτο πλαίςιο μελζτθσ των υλικϊν καταλοίπων ζχουν καταγραφεί 545 τμιματα αμφορζων. Εκτόσ από τουσ ντόπιουσ, υπάρχει ςθμαντικόσ αρικμόσ ειςθγμζνων, που προζρχονται από τθ Φοινικικι ακτι, τθ υρία και τθ Βόριο Αφρικι, ενϊ υπεριςχφουν αρικμθτικά οι αμφορείσ από το Αιγαίο (π.χ. Χίοσ, Θάςοσ, Μζνδθ, Ρόδοσ, Κωσ). Η περίοδοσ παραγωγισ των περιςςοτζρων είναι ο 4 οσ αι. π.χ., αλλά ζνασ ςθμαντικόσ αρικμόσ αμφορζων του 5 ου αιϊνα προζρχεται από τα εργαςτιρια άμου-μίλθτου. Φζτοσ, βρζκθκε ενεπίγραφθ (dipinto) λαβι κυπριακοφ αμφορζα ςτο παφιακό ςυλλαβάριο. [ΕΙΚ. 16]. Δθλϊνει το όνομα Ονάςασ ςτθν ονομαςτικι και ακολουκεί (δυςανάγνωςτο) πατρϊνυμο ςτθ γενικι (πικανϊσ, ta-mo-se, δθλ. ο Ονάςασ του Δάμου). Πλθροφορίεσ για το πρόγραμμα PULP (The Palaepaphos Urban Landscape Project ), τουσ ςυντελεςτζσ, τισ ετιςιεσ αποςτολζσ, τισ ομιλίεσ και ανακοινϊςεισ που ζχουν γίνει ι κα γίνουν ςε ιδρφματα του εξωτερικοφ και ςε ςυνζδρια και εργαςτιρια ςτθν Κφπρο και Ελλάδα, κακϊσ και οι μζχρι ςιμερα δθμοςιεφςεισ ςχετικϊν άρκρων, ςυγκεντρϊνονται ςτθν ιςτοςελίδα: 2

3 ΕΙΚΟΝΕ για Δελτίο Σφπου Λαόνα και Χατηθαπτουλλάσ Παλαιπάφου 2017 ΕΙΚ.1 3

4 ΕΙΚ.2 ΕΙΚ.3 4

5 ΕΙΚ.4 ΕΙΚ.5 5

6 ΕΙΚ.6 Εκδιλωςθ-διάλεξθ για το κοινό και επίςκεψθ ςτο εργαςτιριο 6

7 ΕΙΚ.7 ΕΙΚ.8 Ανατολικι τομι τφμβου 7

8 τείχουσ ΕΙΚ.9 Κάτοψθ 8

9 ΕΙΚ.10 Οι αντικριςτζσ κλίμακεσ του τείχουσ ΕΙΚ.11 Πλίνκοι φρουρίου ΕΙΚ.12 Κάτοψθ υμπλζγματοσ Χατηθαπτουλλά 9

10 ΕΙΚ.13 Κάτοψθ εργαςτθριακϊν μονάδων ΕΙΚ. 14 Μονάδα 4 10

11 ΕΙΚ.15 Μονάδεσ ελαιοπαραγωγισ 3-4 ΕΙΚ.16 Παφιακό ςυλλαβάριο ςε λαβι αμφορζα 11

12 12