ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. στην. Τρίτη έκθεση για την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης. {SWD(2017) 387 final} - {SWD(2017) 388 final} - {SWD(2017) 389 final} -

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2017) 688 final ANNEX 2 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ στην ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ, ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ Τρίτη έκθεση για την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης {SWD(2017) 384 final} - {SWD(2017) 385 final} - {SWD(2017) 386 final} - {SWD(2017) 387 final} - {SWD(2017) 388 final} - {SWD(2017) 389 final} - {SWD(2017) 390 final} - {SWD(2017) 391 final} - {SWD(2017) 392 final} - {SWD(2017) 393 final} - {SWD(2017) 394 final} - {SWD(2017) 395 final} - {SWD(2017) 396 final} - {SWD(2017) 397 final} - {SWD(2017) 398 final} - {SWD(2017) 399 final} - {SWD(2017) 401 final} - {SWD(2017) 402 final} - {SWD(2017) 404 final} - {SWD(2017) 405 final} - {SWD(2017) 406 final} - {SWD(2017) 407 final} - {SWD(2017) 408 final} - {SWD(2017) 409 final} - {SWD(2017) 411 final} - {SWD(2017) 412 final} - {SWD(2017) 413 final} - {SWD(2017) 414 final} EL EL

2 Παράρτημα 2 - Παρατηρήσεις πολιτικής σε επίπεδο κρατών μελών, περιφερειακό και ΕΕ Εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα Σύμφωνα με το υπόδειγμα που πρότεινε η Επιτροπή για τα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ) 1, τα κράτη μέλη έχουν ξεκινήσει την προετοιμασία των σχεδίων τους για την περίοδο 2021 έως 2030, τα οποία θα πρέπει να περιλαμβάνουν εθνικές συνεισφορές στους στόχους της Ενεργειακής Ένωσης και στους στόχους του 2030 για την ενέργεια και το κλίμα. Περισσότερα από τα δύο τρίτα των κρατών μελών έχουν θεσπίσει πολιτική διαδικασία για τα σχέδια ή βρίσκονται σε προπαρασκευαστικό στάδιο. Περισσότερα από τα μισά κράτη μέλη έχουν ήδη πραγματοποιήσει δημόσια διαβούλευση σχετικά με τα σχέδια. Περισσότερα από το ένα τρίτο των κρατών μελών έχουν αναφέρει στην Επιτροπή ότι έχουν ξεκινήσει εργασίες σχετικά με την αναλυτική βάση και την περιφερειακή συνεργασία στο πλαίσιο της κατάρτισης των σχεδίων. Με βάση την πρόοδο που έχει σημειωθεί, είναι πλέον απαραίτητο να ενταθούν οι προσπάθειες για την κατάρτιση και την οριστικοποίηση των εθνικών προσχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα. Ενεργειακή ασφάλεια Η ΕΕ σημειώνει ικανοποιητική πρόοδο ως προς τη διαφοροποίηση των πηγών, των οδών εφοδιασμού και των προμηθευτών ενέργειας είναι σημαντικό ότι οι εξελίξεις που σημειώθηκαν στον τομέα της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές μεταξύ των ετών 2005 και 2015 μείωσαν την ανάγκη για ορυκτά καύσιμα κατά περισσότερο από 10 % σε σύγκριση με το ποσοστό που θα προέκυπτε ειδάλλως. Ορισμένα κράτη μέλη εξακολουθούν να εξαρτώνται πλήρως ή ως επί το πλείστον από μία μόνο πηγή εφοδιασμού ή από έναν μόνο προμηθευτή, κυρίως η Βουλγαρία, η Εσθονία, η Λετονία, η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Φινλανδία, οι οποίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από έναν μόνο προμηθευτή φυσικού αερίου (Ρωσία). Ορισμένα κράτη μέλη βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση όσον αφορά το πετρέλαιο ή/και τον γαιάνθρακα, καθώς και όσον αφορά σημαντικό μέρος του εφοδιασμού τους με πυρηνικά καύσιμα. Η στρατηγική της ΕΕ για τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού με φυσικό αέριο βασίζεται σε τρεις βασικούς άξονες δράσης: i) διαφανής, ρευστή και ευέλικτη αγορά υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ), ii) νότιος διάδρομος φυσικού αερίου και iii) Μεσογειακός κόμβος φυσικού αερίου. Νέες διασυνδέσεις και νέοι τερματικοί σταθμοί ΥΦΑ, και ειδικότερα τα έργα κοινού ενδιαφέροντος (ΕΚΕ), έχουν διευκολύνει τη βελτίωση της ασφάλειας του εφοδιασμού με φυσικό αέριο την τελευταία διετία. Σήμερα, το αυξημένο ποσοστό ζήτησης φυσικού αερίου μπορεί να ικανοποιηθεί με εναλλακτικές υποδομές, ενώ υπολείπεται ένα μόνο κράτος μέλος, το οποίο δεν μπορούσε να υποκαταστήσει πλήρως τη διακοπή της σημαντικότερης υποδομής φυσικού αερίου που διαθέτει (Βουλγαρία) 2. 1 Παράρτημα I στην πρόταση κανονισμού για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης COM(2016) 759 final. 2 Ούτε η Σλοβενία δεν μπορεί να συμμορφωθεί πλήρως με τον κανόνα αυτό, αλλά από κοινού με το Λουξεμβούργο και τη Σουηδία εξαιρείται από την εφαρμογή του. 1

3 Η ολοκλήρωση των διευρωπαϊκών δικτύων φυσικού αερίου πρέπει να επιταχυνθεί περαιτέρω, ώστε να αντιμετωπιστούν τα σημεία συμφόρησης που εξακολουθούν να υφίστανται μεταξύ κρατών μελών (π.χ. Κροατίας, Ουγγαρίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας και Ελλάδας Πορτογαλίας και Ισπανίας με τη Γαλλία κρατών της Βαλτικής μέσω Λιθουανίας Πολωνίας), και να διασφαλιστεί ότι οι καταναλωτές και οι προμηθευτές σε όλα τα κράτη μέλη έχουν πρόσβαση σε κόμβους ΥΦΑ. Ο εφοδιασμός της Ευρώπης επηρεάζεται από τις εξελίξεις στην παγκόσμια αγορά καθώς το φυσικό αέριο καθίσταται ολοένα και περισσότερο παγκόσμιο βασικό προϊόν. Αυτό αποδείχθηκε με τη μείωση που σημειώθηκε το προηγούμενο έτος στις εισαγωγές ΥΦΑ στη Βορειοδυτική Ευρώπη, όταν τα φορτία κατευθύνθηκαν προς τις ασιατικές αγορές στις οποίες οι τιμές είναι υψηλότερες. Ο νότιος διάδρομος φυσικού αερίου παραμένει έργο στρατηγικής προτεραιότητας στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την ενεργειακή ασφάλεια και της στρατηγικής για την Ενεργειακή Ένωση. Η έγκαιρη ολοκλήρωσή του έχει καίρια σημασία, προκειμένου το φυσικό αέριο από νέους προμηθευτές να μπορέσει να εισρεύσει στην Ευρώπη έως το Η ΕΕ συνεχίζει να συνεργάζεται ενεργά με όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς που συμμετέχουν στην ανάπτυξη του εν λόγω διαδρόμου. Οι πρόσφατες ανακαλύψεις μεγάλων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου (Ισραήλ, Κύπρος, Αίγυπτος) και οι προοπτικές για ακόμη μεγαλύτερα εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα (πιθανόν και στον Λίβανο) έχουν ενισχύσει το προφίλ της περιοχής ως παραγωγού και εξαγωγέα φυσικού αερίου. Ως εκ τούτου, είναι προς το συμφέρον της ΕΕ να συνδράμει τις χώρες της περιοχής στην καλύτερη αξιοποίηση των ενεργειακών τους πόρων και να αναπτύξει αμοιβαία επωφελή εμπορική συνεργασία μαζί τους. Όσον αφορά την ηλεκτρική ενέργεια, το κύμα ψύχους στο μεγαλύτερο τμήμα της Ευρώπης οδήγησε σε σημαντική αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας τον Ιανουάριο του Παρότι δεν σημειώθηκαν σημαντικές διαταραχές του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια, αρκετές χώρες επέβαλαν περικοπές στις εξαγωγές ή ρητές απαγορεύσεις των εξαγωγών, γεγονός που υπονόμευσε την εμπιστοσύνη στην εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και την ασφάλεια. Τα γεγονότα αυτά ανέδειξαν την ανάγκη θέσπισης κοινών κανόνων για την πρόληψη, την ετοιμότητα και τη διαχείριση κρίσεων στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας με μεγαλύτερη αλληλεγγύη και διαφάνεια. Η έγκριση από τους συννομοθέτες της πρότασης της Επιτροπής σχετικά με την ετοιμότητα αντιμετώπισης κινδύνων στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας έχει εν προκειμένω καίρια σημασία. Εσωτερική αγορά ενέργειας Υποδομές ηλεκτρικής ενέργειας Το 2017 δεκαεπτά κράτη μέλη έχουν ήδη υπερβεί τον στόχο διασύνδεσης του 10 % για το 2020, ενώ πολλά άλλα βρίσκονται πολύ κοντά στην επίτευξη του. Η ολοκλήρωση των διευρωπαϊκών δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να επιταχυνθεί με σκοπό την ενίσχυση της ασφάλειας του εφοδιασμού, τη διαχείριση της μεταβλητότητας, τη βελτίωση της ενσωμάτωσης της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και την προώθηση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας. 2

4 Απαιτούνται πρόσθετες γραμμές διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας και ενίσχυση των εσωτερικών γραμμών για την περαιτέρω ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στη Νοτιοδυτική Ευρώπη και στη Βόρεια και Κεντρική Ευρώπη (π.χ. Γερμανία και Πολωνία), καθώς και για την επίτευξη προόδου ως προς την ενοποίηση των κρατών της Βαλτικής με το ευρωπαϊκό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας μέσω συγχρονισμού. Αγορές χονδρικής πώλησης Οι αγορές χονδρικής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας έχουν ενοποιηθεί περαιτέρω και σήμερα 30 από τα 42 σύνορα της ΕΕ 3 συμμετέχουν ήδη στη σύζευξη των αγορών επόμενης ημέρας. Με την αποδοτικότερη χρήση των γραμμών διασύνδεσης, η σύζευξη των αγορών συμβάλλει στη βελτίωση της κοινωνικής πρόνοιας σε ολόκληρη την ΕΕ αξιοποιώντας τα οφέλη της αυξημένης αποδοτικότητας. Η εφαρμογή της σύζευξης των αγορών σε όλα τα εναπομείναντα ευρωπαϊκά σύνορα που εξακολουθούσαν να εφαρμόζουν άμεσες δημοπρασίες επόμενης ημέρας έως το τέλος του 2016 αναμένεται ότι θα αποφέρει ετήσιο όφελος άνω των 200 εκατ. EUR στον τομέα της κοινωνικής πρόνοιας 4. Για την περαιτέρω ενοποίηση των αγορών απαιτείται στενότερος συντονισμός με τους γείτονες. Μεγάλες ποσότητες δυναμικότητας των γραμμών διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας παραμένουν αναξιοποίητες λόγω έλλειψης συντονισμού μεταξύ των διαχειριστών γειτονικών συστημάτων μεταφοράς και των ρυθμιστικών αρχών 5. Από παραδείγματα σε διάφορα κράτη μέλη προκύπτει ότι με τον συντονισμένο υπολογισμό της δυναμικότητας μπορεί να αυξηθεί σημαντικά το διασυνοριακό εμπόριο προς όφελος των καταναλωτών. Πολλά κράτη μέλη έχουν σημειώσει ικανοποιητική πρόοδο όσον αφορά το άνοιγμα των αγορών χονδρικής τους στον ανταγωνισμό. Το πλέον πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί ο αναθεωρημένος νόμος της Φινλανδίας για την αγορά φυσικού αερίου, ο οποίος αναμένεται ότι θα οδηγήσει σε άνοιγμα της αγοράς φυσικού αερίου στον ανταγωνισμό όταν ολοκληρωθεί το έργο Baltic-connector (αγωγός διασύνδεσης φυσικού αερίου μεταξύ Φινλανδίας και Εσθονίας). Γενικά, σε κράτη μέλη στα οποία οι αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου άνοιξαν στον ανταγωνισμό, αυξήθηκαν οι επιλογές και βελτιώθηκε η ασφάλεια του εφοδιασμού. Ωστόσο, σε άλλες χώρες η συγκέντρωση της αγοράς υπερβαίνει τον μέσο όρο της ΕΕ και ο χαμηλός ανταγωνισμός οδηγεί σε αύξηση των τιμών και μείωση της ασφάλειας. 3 Περιλαμβάνονται η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Δανία, η Εσθονία, η Ισπανία, η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες, η Λετονία, η Λιθουανία, η Μεγάλη Βρετανία, η Νορβηγία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Πορτογαλία, η Ρουμανία, η Σλοβακία, η Σλοβενία, η Σουηδία, η Τσεχική Δημοκρατία και η Φινλανδία. 4 ACER/CEER Annual Report on the Results of Monitoring the Internal Electricity and Gas Markets in 2016 (Ετήσια έκθεση του ACER σχετικά με τα αποτελέσματα της παρακολούθησης των εγχώριων αγορών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου το 2016), κεφάλαιο «Electricity Wholesale Markets» (Αγορές χονδρικής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας), Οκτώβριος Βλέπε ΑCER/CEER ANNUAL REPORT ON THE RESULTS OF MONITORING THE INTERNAL ELECTRICITY MARKETS IN 2016 (Ετήσια έκθεση του ACER σχετικά με τα αποτελέσματα της παρακολούθησης των εγχώριων αγορών ηλεκτρικής ενέργειας το 2016), κεφάλαιο «Wholesale Markets» (Αγορές χονδρικής πώλησης), ενότητες 3.2/3.3. 3

5 Πολλά κράτη μέλη δεν έχουν ακόμη εφαρμόσει πλήρως τους αναγκαίους κανόνες που να καθιστούν εφικτή τη λειτουργία ανταγωνιστικών αγορών με μεγάλη ρευστότητα, ιδίως αγορών χονδρικής πώλησης φυσικού αερίου. Επιπλέον, οι κατεστημένες επιχειρήσεις εξακολουθούν να έχουν σημαντική ισχύ στην αγορά σε ορισμένα κράτη μέλη. Η επιβολή του ανταγωνισμού παραμένει βασικός παράγοντας για την εξασφάλιση ανοικτών και ανταγωνιστικών αγορών. Οι μη συντονισμένες κρατικές παρεμβάσεις οδηγούν σε ολοένα μεγαλύτερη στρέβλωση της αγοράς και των επενδυτικών μηνυμάτων, με αποτέλεσμα να δημιουργείται περιττό κόστος για τους καταναλωτές. Η προσαρμογή των καθεστώτων στήριξης σε περισσότερο αγορακεντρικά μοντέλα (π.χ. με διαγωνισμούς) και το διασυνοριακό άνοιγμα των αγορών δυναμικότητας μπορούν να μειώσουν σημαντικά τις στρεβλώσεις στην αγορά, όπως καταδεικνύεται σε διάφορα κράτη μέλη. Αγορές λιανικής πώλησης και καταναλωτές Όσον αφορά τους βιομηχανικούς πελάτες, την τελευταία διετία παρατηρήθηκε σύγκλιση των τιμών λιανικής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Πρόσφατα, περισσότερα κράτη μέλη εγκατέλειψαν επιτυχώς τη ρύθμιση των τιμών για τους τελικούς χρήστες (Ιρλανδία, Λετονία). Ωστόσο, στο ήμισυ περίπου των κρατών μελών συνεχίζεται, σε διαφορετικό βαθμό, η ρύθμιση των τιμών για τα νοικοκυριά, γεγονός που συνιστά εμπόδιο για τη συμμετοχή από την πλευρά της ζήτησης και τον ανταγωνισμό σε επίπεδο λιανικής, ενώ παράλληλα μπορεί να αποθαρρύνει τις επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση. Η ενεργειακή φτώχεια θα πρέπει να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικότερα σε επίπεδο κρατών μελών. Σήμερα, στην εθνική νομοθεσία των περισσότερων κρατών μελών δεν περιλαμβάνεται ορισμός της ενεργειακής φτώχειας. Θα πρέπει να προσδιοριστούν καλύτερα τα νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν ενεργειακή φτώχεια και να παρακολουθείται η εξέλιξη του φαινομένου αυτού, προκειμένου να διευκολυνθεί η ανάληψη περισσότερο στοχευμένης δράσης μέσω, αφενός, μέτρων ενεργειακής απόδοσης, όπως μακροπρόθεσμες στρατηγικές ανακαίνισης κτιρίων ειδικά για τα νοικοκυριά σε ενεργειακή φτώχεια, και, αφετέρου, μέτρων κοινωνικής πολιτικής, όπως στοχευμένη ενίσχυση του εισοδήματος. Ενεργειακή απόδοση και μετριασμός της ζήτησης Έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης. Η συνολική κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας μειώθηκε τα έτη μετά την ύφεση, γεγονός που καταδεικνύει ότι η οικονομική ανάκαμψη και η ανάπτυξη μπορούν να επιτευχθούν χωρίς να αυξηθεί η ζήτηση ενέργειας. Το 2015 η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας της Ένωσης ήταν μόνο κατά 3 % υψηλότερη από τον στόχο κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας για το 2020 και η κατανάλωση τελικής ενέργειας το 2015 ήταν ήδη χαμηλότερη από τον στόχο που συμφωνήθηκε για το Ωστόσο, η κατανάλωση τόσο πρωτογενούς όσο και τελικής ενέργειας αυξήθηκε το 2015 σε σύγκριση με το 2014, ενώ παράλληλα αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω το 2016, εν μέρει λόγω των κλιματικών διακυμάνσεων και των χαμηλότερων τιμών των ορυκτών καυσίμων. 4

6 Σε συλλογικό επίπεδο, οι εθνικοί στόχοι που ανακοινώθηκαν για το 2020 συνάδουν με το επίπεδο φιλοδοξίας της ΕΕ για την κατανάλωση τελικής ενέργειας, αλλά το χάσμα είναι πλέον μεγαλύτερο όσον αφορά την κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας. Τα κράτη μέλη σημειώνουν ικανοποιητική πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη εξοικονόμησης ενέργειας βάσει του άρθρου 7 της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση. Οι συλλογικές προσπάθειες που κατέβαλαν το 2015 υπερέβησαν τη γραμμική πορεία για την επίτευξη της απαιτούμενης εξοικονόμησης σε επίπεδο ΕΕ για το Η επιτάχυνση του ρυθμού ανακαίνισης του κτιριακού δυναμικού της ΕΕ, το οποίο αντιπροσωπεύει περίπου το 40 % της χρήσης ενέργειας στην ΕΕ, συνιστά πρωταρχική προτεραιότητα. Πολλά κράτη μέλη έχουν εφαρμόσει φιλόδοξες πολιτικές για να ανταποκριθούν στην ανάγκη αυτή με χρηματοδοτικά κίνητρα και καθεστώτα στήριξης, μεταξύ άλλων, με την αξιοποίηση ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων. Εν προκειμένω, η βελτίωση της πρόσβασης σε ελκυστικά χρηματοδοτικά προϊόντα για τη χρηματοδότηση ανακαινίσεων κτιρίων αποτελεί βασικό παράγοντα για την προσέλκυση περισσότερων ιδιωτικών επενδύσεων. Αυτό επιβεβαιώθηκε από τη σχετική χρήση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων στη γαλλική περιφέρεια Île de France, για την οποία εξασφαλίστηκε επιτυχώς μακροπρόθεσμο δάνειο με χαμηλό επιτόκιο για την ανακαίνιση έως διαμερισμάτων. Στην πλειονότητα των κρατών μελών απαιτείται περαιτέρω βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης στον τομέα των μεταφορών, συμπεριλαμβανομένων μέτρων που προωθούν τη στροφή προς μέσα μαζικής μεταφοράς και οχήματα μηδενικών και χαμηλών εκπομπών. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να εξακολουθήσει να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην προώθηση και τη στήριξη της ηλεκτροκίνησης, συμπεριλαμβανομένης της ταχύτερης ανάπτυξης υποδομών επαναφόρτισης, η οποία εξετάζεται επίσης στην πρόταση επικαιροποίησης της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων 6. Απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές Τα περισσότερα κράτη μέλη αναμένεται να επιτύχουν τους στόχους τους για το 2020 όσον αφορά τους τομείς εκτός ΣΕΔΕ στο πλαίσιο της απόφασης επιμερισμού των προσπαθειών. Λίγα μόνο κράτη μέλη θα πρέπει είτε να θεσπίσουν πρόσθετα μέτρα είτε να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες ευελιξίας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Γερμανία, την Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, τη Μάλτα και τη Φινλανδία. Κατά τη διάρκεια της περιόδου , η Μάλτα υπερέβη τον στόχο της. Σύμφωνα με τις προκαταρκτικές εκτιμήσεις για το 2016, η Μάλτα, το Βέλγιο, η Φινλανδία και η Ιρλανδία είναι πιθανό να υπερβούν τους στόχους τους για τους τομείς εκτός ΣΕΔΕ. Μια σημαντική συμβολή σε δράσεις της Ενεργειακής Ένωσης προέρχεται από έσοδα που παράγουν τα κράτη μέλη από πλειστηριασμούς δικαιωμάτων 6 COM(2016) 765 final. 5

7 εκπομπών στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΕΔΕ). Τα κράτη μέλη εισέπραξαν σχεδόν 15,8 δισ. EUR από τον πλειστηριασμό δικαιωμάτων εκπομπών του ΣΕΔΕ της ΕΕ την περίοδο Περίπου το 80 % του ποσού αυτού έχει χρησιμοποιηθεί ή προγραμματίζεται να χρησιμοποιηθεί για σκοπούς που σχετίζονται με το κλίμα και την ενέργεια. Τα κράτη μέλη χρησιμοποιούν το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων αυτών σε εθνικό επίπεδο στον τομέα της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και ακολουθούν οι τομείς της ενεργειακής απόδοσης και των βιώσιμων μεταφορών. Το 2016, οι εκπομπές από τομείς που καλύπτονται από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ μειώθηκαν κατά 2,9 % σε 1,75 δισεκατομμύρια τόνους, δηλαδή κάτω από το προβλεπόμενο για το 2020 επίπεδο. Η τρίτη μείωση του αριθμού των πλειστηριασμών λόγω του συμφωνηθέντος μέτρου παρακράτησης σημειώθηκε το 2016, με αποτέλεσμα η προσφορά στο ΣΕΔΕ της ΕΕ να μειωθεί κατά 200 εκατομμύρια. Για την αντιμετώπιση της διαρθρωτικής ανισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης δικαιωμάτων εκπομπών στην αγορά άνθρακα και για την αύξηση της ευελιξίας της προσφοράς δικαιωμάτων εκπομπών σε πλειστηριασμό στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ της ΕΕ, το 2015 συμφωνήθηκε η δημιουργία αποθεματικού για τη σταθερότητα της αγοράς. Καθώς το αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς θα αρχίσει να λειτουργεί το 2019, η Επιτροπή δημοσίευσε για πρώτη φορά τον Μάιο του 2017 τον συνολικό αριθμό των δικαιωμάτων εκπομπών που βρίσκονται σε κυκλοφορία, ο οποίος ανέρχεται σε 1,69 δισεκατομμύρια δικαιώματα εκπομπών. Ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διατηρήσουν και ορισμένα θα πρέπει να ενισχύσουν τις προσπάθειες για την επίτευξη των δεσμευτικών τους στόχων για το 2020, καθώς η πορεία γίνεται πιο απότομη όσο πλησιάζει το Το 2015 τα κράτη μέλη στη συντριπτική τους πλειονότητα είχαν ήδη υπερβεί την ενδεικτική μέση πορεία τους για την περίοδο Μόνο τρία κράτη μέλη (η Γαλλία, οι Κάτω Χώρες και το Λουξεμβούργο) παρουσίασαν για το 2015 μερίδια ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές τα οποία ήταν χαμηλότερα από την ενδεικτική μέση πορεία τους για την περίοδο Έντεκα κράτη μέλη έχουν ήδη υπερβεί τον στόχο τους για το 2020 στον τομέα της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Το θέμα της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές εξετάζεται ολοένα συχνότερα σε φόρουμ περιφερειακής συνεργασίας, όπως είναι το σχέδιο διασύνδεσης των αγορών ενέργειας της περιοχής της Βαλτικής (ΒΕΜΙΡ) και η ομάδα για τη συνδεσιμότητα της Κεντρικής και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης όσον αφορά το φυσικό αέριο (CESEC), τα οποία έχουν επεκταθεί επιτυχώς σε νέους τομείς συνεργασίας, όπως η ηλεκτρική ενέργεια, η ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και η ενεργειακή απόδοση. Με την περιφερειακή συνεργασία μπορούν να αξιοποιηθούν πρόσθετες οικονομικά αποδοτικές δυνατότητες ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε ολόκληρη την ΕΕ, όπως καταδεικνύεται από τον πρόσφατο κοινό πιλοτικό διαγωνισμό Δανίας και Γερμανίας. Η ύπαρξη σταθερών και προβλέψιμων κανονιστικών πλαισίων έχει καίρια σημασία για τη διευκόλυνση της οικονομικά αποδοτικής ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι πρόσφατοι επιτυχείς πλειοδοτικοί διαγωνισμοί για τη στήριξη έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, για παράδειγμα στη Δανία, 6

8 τη Γερμανία, τις Κάτω Χώρες και το Ηνωμένο Βασίλειο, κατέδειξαν την εμπιστοσύνη των επενδυτών στην τεχνολογική πρόοδο, τον ορθό σχεδιασμό πολιτικών και τις μεταρρυθμίσεις στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Από τις ορθές αυτές πρακτικές θα πρέπει να αντληθούν διδάγματα και να διαδοθούν σε ολόκληρη την ΕΕ. Η μείωση του κόστους των τεχνολογιών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που σημειώθηκε την τελευταία διετία διευκολύνει τους καταναλωτές να παράγουν ολοένα περισσότερο τη δική τους ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και ενθαρρύνει την ευρύτερη υιοθέτηση. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν περισσότερες από ενεργειακές κοινότητες. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, το 50 % της δυναμικότητας παραγωγής ανήκει σε ιδιώτες και το κόστος της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας ανταγωνίζεται τους μεγάλους παράγοντες της αγοράς. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συνεχίσουν να καταβάλλουν προσπάθειες ώστε να διασφαλιστεί ότι η ιδιοκατανάλωση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές δεν υπόκειται σε αδικαιολόγητα περιοριστικές προϋποθέσεις. Τοπικές πρωτοβουλίες Οι τοπικές πρωτοβουλίες έχουν συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε τοπικό επίπεδο, όπως, για παράδειγμα, η πρωτοβουλία των κατοίκων της πόλης της Breda στις Κάτω Χώρες. Πράγματι, περισσότερες από πόλεις σε χώρες της ΕΕ και πέραν αυτής συμμετέχουν στην πρωτοβουλία του Συμφώνου των Δημάρχων ως εκ τούτου, ποσοστό άνω του 31 % του πληθυσμού της ΕΕ ζει σε περιοχές στις οποίες υλοποιούνται φιλόδοξες πρωτοβουλίες για το κλίμα και την ενέργεια. Έρευνα, καινοτομία και ανταγωνιστικότητα Η ευρωπαϊκή βιομηχανία, τα ερευνητικά ιδρύματα και οι ακαδημαϊκοί φορείς καινοτομίας βρίσκονται γενικά σε καλή θέση στο παγκόσμιο ενεργειακό τοπίο. Με το 35 % των διεθνών ευρεσιτεχνιών 7 στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η ΕΕ είναι πρωτοπόρος στην καινοτομία βασικών τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Σημαντική ανάπτυξη παρατηρείται όσον αφορά τις καινοτομίες για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής στην Ευρώπη, κυρίως στους τομείς των τεχνολογιών και των μεταφορών καθαρής ενέργειας. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες για την ταχεία και επιτυχή μεταφορά των καινοτομιών αυτών στις εσωτερικές και εξαγωγικές αγορές και για τη μετατροπή τους σε ευκαιρίες ανάπτυξης και απασχόλησης. Το σχέδιο ΣΕΤ αποτελεί τον ευρωπαϊκό μηχανισμό υλοποίησης και το μόνο συλλογικό φόρουμ για τους βιομηχανικούς ενδιαφερόμενους φορείς, τις χώρες και τα ερευνητικά ιδρύματα όσον αφορά την έρευνα και καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας, με σκοπό την υλοποίηση της πέμπτης διάστασης της Ενεργειακής Ένωσης. Η υπό εξέλιξη διαδικασία υλοποίησης επιτυγχάνει τους στόχους που έχουν τεθεί για καθεμία από τις 10 δράσεις του σχεδίου ΣΕΤ και επικυρώνει τις δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν το προηγούμενο έτος, γεγονός που αποτελεί πολύ σημαντικό βήμα προόδου. Ωστόσο, τα κράτη μέλη πρέπει να 7 Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Κοινό Κέντρο Ερευνών (με βάση δεδομένα του Ευρωπαϊκού Γραφείου Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας). 7

9 συνεργαστούν πιο ενεργά και συλλογικά με τους ερευνητικούς και βιομηχανικούς φορείς, ώστε να επιδείξουν συγκεκριμένες συνεργατικές δραστηριότητες οι οποίες είναι αντάξιες των στόχων που έχουν τεθεί για τον σκοπό αυτόν. Επιπλέον, το σχέδιο ΣΕΤ θα πρέπει να λειτουργήσει ως κόμβος γνώσεων και μηχανισμός στήριξης για τα κράτη μέλη, προκειμένου να εκπληρώσουν τις νέες προταθείσες υποχρεώσεις τους, οι οποίες συνίστανται στον σχεδιασμό και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με συγκεκριμένους δείκτες Ε&Κ και σχετικά με την ανταγωνιστικότητα στην πέμπτη διάσταση των εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα, στο πλαίσιο της πρότασης για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης. Ο ιδιωτικός τομέας διαδραματίζει καίριο ρόλο διασφαλίζοντας την επιτυχή διείσδυση καινοτόμων προϊόντων, τεχνολογιών και υπηρεσιών στην αγορά. Οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα είναι ιδιαίτερα σημαντικές στο συγκεκριμένο πλαίσιο και για τον λόγο αυτόν το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» έχει διαθέσει σημαντικούς πόρους σε αυτού του είδους τη συνεργασία. Στο στρατηγικό θεματολόγιο έρευνας και καινοτομίας στον τομέα των μεταφορών (STRIA) 8 περιγράφονται επτά τομείς προτεραιότητας Ε&Κ στον τομέα των μεταφορών για μελλοντική έρευνα και καινοτομία, με σκοπό την απαλλαγή του τομέα των μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές. Με βάση τους συγκεκριμένους χάρτες πορείας, τον Νοέμβριο του 2017, ομάδα διακυβέρνησης αποτελούμενη από κράτη μέλη θα αρχίσει να εποπτεύει την υλοποίηση των βασικών δράσεων, να παρακολουθεί τη διαδικασία και να συντονίζει τις ερευνητικές δραστηριότητες. 8 SWD(2017)