ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΡΑΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΦΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΩΝ. Α.Δεληγιάννης, Γ.Χρυσανθόπουλος, Φ.

Transcript

1 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΡΑΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΦΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΩΝ Α.Δεληγιάννης, Γ.Χρυσανθόπουλος, Φ.Ζαννίκος Εργαστήριο Τεχνολογίας Καυσίμων & Λιπαντικών, Σχολή Χημικών Μηχανικών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Αθήνα ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η συμμετοχή του βιοντήζελ (μεθυλεστέρες λιπαρών οξέων) στο ελληνικό και ευρωπαϊκό ενεργειακό ισοζύγιο ενισχύεται συστηματικά την τελευταία δεκαετία. Στις ημέρες μας η παραγωγή βιοντήζελ βασίζεται παγκοσμίως σε ραφιναρισμένα φυτικά έλαια όπως το σογιέλαιο, το κραμβέλαιο, και το ηλιέλαιο. Έχει παραπλήσιες φυσικοχημικές ιδιότητες με αυτές του συμβατικού πετρελαίου, δεν είναι τοξικό, δεν περιέχει αρωματικές και θειούχες ενώσεις, είναι πλήρως βιοδιασπώμενο και ασφαλές κατά την μεταφορά και διακίνηση του. Ωστόσο, η χρήση ραφιναρισμένων πρώτων υλών έχει ως αποτέλεσμα την επιβάρυνση του κόστους του παραγόμενου τελικού προϊόντος, γι αυτό τον λόγο μελετώνται συνεχώς εναλλακτικές λύσεις. Tα τελευταία χρόνια ενδιαφέρον δίνεται και στην καύση βιόμαζας, διότι η περιβαλλοντική επιβάρυνση μειώνεται με την χρήση της. Η καύση της βιόμαζας ενδείκνυται για ηλεκτροπαραγωγή και οικιακή θέρμανση. Η παραγωγή υγρών και στερεών βιοκαυσίμων από τα παραπροϊόντα της παραγωγικής διαδικασίας του αφεψήματος καφέ φαίνεται να αποτελεί μια ελκυστική λύση, καθώς μέχρι και σήμερα δεν υπάρχει κάποια ανταγωνιστική χρήση και απορρίπτεται ως απόβλητο. Η συνολική δυνατότητα ενεργειακής εκμετάλλευσης των παραπροϊόντων του καφέ ξεπερνά το 90% και καθιστά εμφανές ότι η αντιμετώπιση τους ως ενεργειακό απόβλητο μπορεί να οδηγήσει στη μείωση της εξάρτησης σε πετρελαϊκά καύσιμα, καθώς και στη χρήση τους σε συστήματα καύσης βιόμαζας. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με τη διάδοση των βιοκαυσίμων στον ενεργειακό τομέα αντικατοπτρίζεται στις Οδηγίες 2009/28 και 2009/30 σύμφωνα με τις οποίες οι στόχοι για το έτος 2020 είναι αφενός μεν το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών να ανέλθει στο 20% (σε ενεργειακή βάση), αφετέρου δε να μειωθούν κατά 6% τα αέρια του θερμοκηπίου από καύσιμα που χρησιμοποιούνται στον τομέα των μεταφορών. Τα παραπάνω εμπλουτίζονται με τις προτάσεις που έχει υποβάλλει πρόσφατα η ευρωπαϊκή επιτροπή αναφορικά με τον περιορισμό στο 5% ως το 2020 του ποσοστού των βασιζόμενων σε διατροφικές καλλιέργειες βιοκαυσίμων, καθώς και της αξιολόγησης αυτών με κριτήρια αειφορίας και επιπτώσεων από την έμμεση αλλαγή της χρήσης γης (ILUC). Σκοπός των τελευταίων είναι να προωθηθεί η ανάπτυξη των βιοκαυσίμων 2ης και μακροπρόθεσμα των 3ης γενιάς τα οποία δεν ανταγωνίζονται άμεσα προϊόντα προοριζόμενα για τη διατροφή και, ταυτόχρονα, είναι περισσότερο αειφόρα. Τα υπολείμματα που προκύπτουν ως παραπροϊόν από την κατεργασία καφέ υπάγονται στην κατηγορία της φυτικής βιόμαζας. Το παραχθέν καύσιμο θεωρείται σε κάθε περίπτωση περιβαλλοντικά υπέρτερο από τα ορυκτά καύσιμα σε ότι αφορά στη συμβολή του στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και των κλιματικών αλλαγών, καθώς το διοξείδιο του άνθρακα-που αποτελεί το κυριότερο εκπρόσωπο των ατμοσφαιρικών εκπομπών από την καύση του και συγκαταλέγεται στα αέρια του θερμοκηπίου - συμμετέχει στο φυσικό κύκλο του άνθρακα και συνεπώς ελαχιστοποιείται η περαιτέρω επιβάρυνση του ισοζυγίου του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα σε αντίθεση με τα ορυκτά καύσιμα. Επιπλέον, τα ενεργειακά προϊόντα (βιοκαύσιμα) που δύναται να παραχθούν από τα υπολείμματα καφέ μπορούν να συνεισφέρουν ως προς το στόχο υποκατάστασης για το 2020 εώς και 4 φορές το ενεργειακό τους περιεχόμενο σύμφωνα με το Παράρτημα ΙΧ της Οδηγίας COM (2012) 595. Η βιωσιμότητα της πρότασης τεκμηριώνεται και από τη φύση του καφέ ως ευρέως διαδεδομένου καταναλωτικού προϊόντος και καθημερινής συνήθειας γεγονός που εξασφαλίζει ουσιαστικά την συνεχή και απρόσκοπτη διαθεσιμότητα των εξεταζόμενων υπολειμμάτων καφέ. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Το αρχικό στάδιο αφορά την προετοιμασία των υπολειμμάτων καφέ που συλλέχθηκαν από κυλικεία της πολυτεχνειακής κοινότητας. Ο χρησιμοποιημένος καφές ξηραίνεται σε φούρνο στους 105 C για 24 h αμέσως

2 μετά τη συλλογή του. Τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας έδειξαν πως η περιεκτικότητα του αποβλήτου σε υγρασία κυμαίνεται μεταξύ % κ.β. Στη συνέχεια, ακολουθεί εκχύλιση των απαλλαγμένων από υγρασία υπολειμμάτων καφέ σε συσκευή Soxhlet με οργανικό διαλύτη κανονικό εξάνιο. Η επιλογή του εξανίου πραγματοποιήθηκε λόγω του χαμηλού σημείου βρασμού, του μικρού κόστους καθώς και της χαμηλής τοξικότητας σε σχέση με άλλους διαλύτες όπως το διχλωρομεθάνιο και την ισοπροπανόλη. Η εκχύλιση έλαβε χώρα σε σταθερή θερμοκρασία 70 C για 5ώρες (h). Ο διαχωρισμός του εξανίου γίνεται σε περιστροφικό εξατμιστήρα υπό κενό (rotary vacuum evaporator) ώστε να απομονωθεί το έλαιο των υπολειμμάτων καφέ, το οποίο σύμφωνα με τα πειραματικά αποτελέσματα αποτελεί το % κ.β του αρχικού ξηρού δείγματος. Το ανακτηθέν εξάνιο επαναχρησιμοποιείται σε νέα εκχύλιση [1,2]. Οι φυσικοχημικές ιδιότητες του ελαίου των υπολειμμάτων καφέ παρουσιάζονται στον Πίνακα 1. Πίνακας 1: Φυσικοχημικές ιδιότητες ελαίου υπολειμμάτων καφέ Ιδιότητα Μονάδες Έλαιο Μέθοδος ΥπολειμμάτωνΚαφέ Διάγνωσης Πυκνότητα (15 C) g/cm 3 0,9338 ISO Κινηματικό Ιξώδες mm 2 ASTM D /s 46,965 (40 C) 7042 Ανώτερη Θερμογόνος Δύναμη MJ/kg 39,49 D 240 Σημείο Απόφραξης Ψυχρού Φίλτρου C 9 EN 116 Σημείο Θόλωσης C 13 D 2500 Θείο mg /kg 4,5 ISO Αριθμός Ιωδίου g Ι 2 /100g 82 EN Νερό mg /kg 795,4 EN Αριθμός Οξύτητας mg KOH/g 0,62 EN ΜΕΘΥΛΕΣΤΕΡΕΣ ΛΙΠΑΡΩΝ ΟΞΕΩΝ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΚΑΦΕ (COF.ME) Για τη μετατροπή του ελαίου σε μεθυλεστέρες λιπαρών οξέων (FAME) πραγματοποιείται η αντίδραση μετεστεροποίησεως. Η αντίδραση μετεστεροποίησεως του παραπάνω ελαίου, έλαβε χώρα σε σφαιρική φιάλη των 500 ml η οποία με κατάλληλη συνδεσμολογία ενώνεται με ψυκτήρα, ο οποίος συνδέεται με βρύση και τον διοχετεύει με κρύο νερό για την υγροποίηση των ατμών της μεθανόλης οι οποίοι λόγω σημείου ζέσεως. εξατμίζονται. Ως καταλύτης χρησιμοποιήθηκε το μεθοξείδιο του νατρίου (CH 3 ONa). Η μετεστεροποίηση πραγματοποιοήθηκε με περίσσεια άνυδρης μεθανόλης (CH 3 -OH), σε γραμμομοριακή αναλογία 9:1 και συγκέντρωση καταλύτη 1% κ.β. Ο χρόνος αντίδρασης ήταν 3 ώρες (h) και η θερμοκρασία ήταν στους 65 C. Μετά την ολοκλήρωση της αντιδράσης, η γλυκερίνη διαχωρίζεται λόγω του ειδικού βάρους. Ο καταλύτης απομακρύνεται με εκπλύσεις θερμού απιονοσμένου νερού. Η πλήρης απομάκρυνση του καταλύτη ελέγχεται με τιτλοδοτήσεις δείκτη φαινολοφθαλείνης. Η περίσσεια μεθανόλης καθώς και η υγρασία απομακρύνονται με την διαδικασία της αποστάξεως υπό κενό. Το τελικοί παραγόμενοι μεθυλεστέρες ξηραίνονται με άνυδρο θειικό νάτριο[2].

3 Οι μεθυλεστέρες των λιπαρών οξέων από τα υπολείμματα καφέ (Cof.ΜΕ) που παράχθηκαν, μελετήθηκαν ως προς τις φυσικοχημικές τους ιδιότητες, προκειμένου να διαπιστωθεί εάν αυτές είναι εντός του Ευρωπαϊκού Προτύπου EN Συμφώνα με τα πειραματικά αποτελέσματα, οι περισσότερες φυσικοχημικές ιδιότητες του Cof.ME που παρασκευάσθηκε είναι εντός των προδιαγραφών ΕΝ Το κινηματικό ιξώδες των υπολειμμάτων καφέ ήταν υψηλό (ανώτερο του 5 mm 2 /s). Να σημειωθεί ότι το κινηματικό ιξώδες των μεθυλεστέρων ήταν σημαντικά μειωμένο από εκείνο των ελαίων. Το μειονέκτημα αυτό θα μπορούσε να καταπολεμηθεί με την ανάμειξη των μεθυλεστέρων με συμβατικό ντήζελ, ώστε να επιτευχθεί στο τελικό καύσιμο το επιθυμητό ιξώδες. Επίσης η περιεκτικότητα των εστέρων δεν πληροί τις προδιαγραφές διότι στη σύσταση των λιπιδίων του ελαίου περιέχονται και ενώσεις στεροειδών αλκοολών (στερόλες) καθώς και εστέρες που προέρχονται από διτερπενικές αλκοόλες και λιπαρά οξέα. [3,4].Οι χημικές αυτές ενώσεις αποτελούν το ασαπωνοποίητο κλάσμα του ελαίου, το οποίο δεν μπορεί να μετατραπεί σε μεθυλεστέρες, με αποτέλεσμα η περιεκτικότητα να ανέρχεται στο 81%(m/m). Όμως το βασικότερο χαρακτηριστικό που ενισχύει την αξιοποίηση του χρησιμοποιημένου καφέ ως πρώτη ύλη για την παραγωγή βιοντήζελ είναι η πολλή υψηλή οξειδωτική σταθερότητα που εμφανίζει το παραχθέν FAME. Η υψηλή οξειδωτική σταθερότητα οφείλεται στις φυσικές αντιοξειδωτικές ουσίες που εμπεριέχονται στα υπολείμματα καφέ, με κύριες τις τοκοφερόλες, που καθυστερούν την υποβάθμιση του καυσίμου και καθιστούν δυνατή την αποθήκευση του για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα [5]. Πίνακας 2:Φυσικοχημικές ιδιότητες Cof. ME Ιδιότητα Μονάδες Cof. ME Όρια Μέθοδος ΕΝ Διάγνωσης Πυκνότητα (15 C) g/cm 3 0, ISO Κινηματικό Ιξώδες mm 2 ASTM D /s 5,612 3,5-5 (40 C) 7042 Ανώτερη Θερμογόνος Δύναμη MJ/kg 39,49 D 240 Σημείο Απόφραξης Ψυχρού Φίλτρου C 9 Εθνικά όρια 1 EN 116 Σημείο Θόλωσης C 13 D 2500 Αριθμός Οξύτητας mg KOH/g 0,36 max 0,5 EN Θείο mg /kg 4,5 max 10 ISO Σημείο Ανάφλεξης C >120 min 101 EN ΟξειδωτικήΣταθερότητα Rancimat h 7,9 min 8 EN Οξειδωτική Σταθερότητα PetroΟxy min 19,07 - pren Νερό mg /kg 255,6 500 EN Αριθμός Kετανίου - 51,81 min 51 D Εστέρες % (m/m) 81,28 min 96.5 EN Η περιεκτικότητα των τελικού προϊόντος σε μεθυλεστέρες, προσδιορίστηκε σε αέριο χρωματογράφο DANI GC με ανιχνευτή FID και στήλη με διαστάσεις (μήκος 5 m,εσωτερική διάμετρο 0,25 mm και πάχος φίλμ 0,25 μm).το COF. ME. περιέχει τόσο ομάδες κορεσμένων όσο και ακόρεστων λιπαρών οξέων. Ο συνδυασμός του παλμιτικού και του λινελαϊκού οξέους αποτελούν πάνω από το 50% της ολικής περιεκτικότητας του σε λιπαρά οξέα [6]. (Πίνακας 3) 1 Για την Ελλάδα κατά τη θερινή περίοδο η προδιαγραφή είναι +5 C και κατά τη χειμερινή -5 C.

4 Πίνακας 3: Περιεκτικότητα COF. ME σε λιπαρά οξέα Ομάδα λιπαρών οξέων Χημική Δομή % Περιεκτικότητα Κορεσμένα Παλμιτικό C16 CH 3 (CH 2 ) 14 COOH 33,99 Στεατικό C 18 CH 3 (CH 2 ) 16 COOH 10,91 Αραχιδικό C 20 CH 3 (CH 2 ) 18 COOH 4,04 Ακόρεστα Ελαϊκό C 18:1 CH 3 (CH 2 ) 7 CH=CH(CH 2 ) 7 COOH 7,16 Λινελαϊκό C 18:2 CH 3 (CH 2 ) 3 (CH 2 CH=CH) 2 (CH 2 ) 7 COOH 23,27 ΣΤΕΡΕΟ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΟ (COFFEE PELLETS) Το στερεό υπόλειμμα της εκχύλισης διαθέτει υψηλό ενεργειακό περιεχόμενο. Οδηγείται προς ξήρανση για την απομάκρυνση του εναπομείναντος εξανίου ώστε να αξιοποιηθεί ως βιόμαζα. Το τελικό προϊόν επί ξηρής βάσης αποτελεί το % κ.β του αρχικού προς εκχύλιση ξηρού καφέ. Η συνολική αξιοποίηση των παραπροϊόντων από την παραγωγική διαδικασία του καφέ είναι πολύ υψηλή. Η ανώτερη θερμογόνος δύναμη των υπολειμμάτων καφέ μετρήθηκε σύμφωνα με την ASTM D 240 και κυμαίνεται σε εύρος 21,23 22,76 ΜJ/kg πριν την εκχύλιση και στα 17,48 18,03 ΜJ/kg μετά την εκχύλιση του ελαίου (Πίνακας 4). Η κατώτερη θερμογόνος δύναμη προκύπτει υπολογιστικά ίση με 21,08 22,60 ΜJ/kg πριν και 17,32 17,89 ΜJ/kg μετά την εκχύλιση αντίστοιχα σύμφωνα με τη σχέση (1). 580 (% / w H2) w (1) Συγκρινόμενο με τον λιγνίτη των ελληνικών κοιτασμάτων, το ξηρό υπόλειμμα εκχύλισης διαθέτει έως και 4,4 φορές μεγαλύτερη θερμογόνο δύναμη (Πίνακας 5). Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πέλλετ βιόμαζας στην ηλεκτροπαραγωγή για μικτή καύση με λιγνίτη καθώς και σε εφαρμογές οικιακής θέρμανσης. Ένα επιπλέον μεγάλο πλεονέκτημα είναι η χαμηλή περιεκτικότητά του σε τέφρα. Σύμφωνα με το πρότυπο EN τα πέλλετ καφέ μπορούν να ταξινομηθούν στην ενεργειακή κλάση ΕΝplus-A2 2. Πίνακας 4: Ανάλυση ξηρού υπολείμματος εκχύλισης Ιδιότητα Ανώτερη Θερμογόνος Δύναμη Μονάδες Ξηρό Υπόλειμμα Εκχύλισης ΜJ/kg 17,48 18,03 C w % 52,026 H w % 6,307 N w % 0,492 Τέφρα w % 0,98 Συντελεστής Εκπομπής CO 2 t CO 2 /TJ 90,15 2 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι

5 Πίνακας 5: Θερμογόνος δύναμη λιγνιτών Ελλάδας [Πηγή: dei.gr] Περιοχή ΚατώτερηΘερμογόνος Δύναμη σε ΜJ/kg Μεγαλόπολη Αμύνταιο 4,08-5,77 Δράμα Πτολεμαΐδα 5,28-6,76 Φλώρινα Ελασσόνα 8,06-9,44 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στόχος την παρούσας εργασίας ήταν η ανάδειξη των παραπροϊόντων καφέ ως ενεργειακό απόβλητο ώστε να αποτελέσουν μια εναλλακτική πρώτη ύλη για την παραγωγή βιοντήζελ και πέλλετ βιόμαζας. Το εκχυλιζόμενο έλαιο του καφέ χρησιμοποιείται στην αντίδραση μετεστεροποιήσεως για την παραγωγή μεθυλεστέρων. Οι περισσότερες φυσικοχημικές ιδιότητες του τελικού προϊόντος βρίσκονται εντός των ορίων προδιαγραφής του ευρωπαϊκού προτύπου ΕΝ Τα αποτελέσματα δείχνουν πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο κίνησης σε μείγματα με συμβατικό πετρελαϊκό ντήζελ. Λόγω των φυσικών αντιοξειδωτικών που περιέχει, μπορεί να δώσει λύση σε ένα από τα βασικά προβλήματα της αποθήκευσης του βιοντήζελ, την οξειδωτική σταθερότητα. Το ξηρό υπόλειμμα της εκχύλισης μπορεί να αξιοποιηθεί ως πέλλετ βιόμαζας διότι έχει υψηλό ενεργειακό περιεχόμενο και χαμηλή περιεκτικότητα σε τέφρα. Τα βιοκαύσιμα που παράγονται από τα παραπροϊόντα του καφέ χαρακτηρίζονται ως 2ης γενιάς (2G) καθώς ο άνθρακας προέρχεται από απόβλητες μη βρώσιμες πρώτες ύλες, σε αντίθεση με τα βιοκαύσιμα 1ης γενιάς (1G) όπου ο άνθρακας λαμβάνεται απευθείας από φυτά ενεργειακών καλλιεργειών. Τα βιοκαύσιμα 1ης γενιάς εμφανίζουν το σημαντικό μειονέκτημα της ανταγωνιστικότητας των πρώτων υλών με τα τρόφιμα και φαίνεται πως είναι οριακά βιώσιμα τόσο από οικονομικής όσο και από περιβαλλοντικής απόψεως. Για πολλούς η χρήση καλλιεργειών με βρώσιμους καρπούς για την παραγωγή βιοκαυσίμων θέτει σε κίνδυνο την επάρκεια σε τρόφιμα, και κατ' επέκταση μπορεί να συντελέσει στην άνοδο των τιμών των τροφίμων. Αξιοποιώντας ενεργειακά τα παραπροϊόντα της διαδικασίας παρασκευής καφέ, δίνεται αξία σε ένα απόβλητο που δεν παρουσιάζει καμία άλλη σημαντική ανταγωνιστική χρήση προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ [1].Biodiesel production by transesterification of duck tallow with methanol on alkali catalysts Kyong- Hwan Chunga, Jin Kima,b, Ki-Young Leea,c, Biomass and Energy 33 (2009) [2].Centinkaya M, Karaosmanoglu F. Optimization of base- catalyzed transesterification reaction of used cooking oil. Energy and Fuels 2004;18: [3].Anabela S.G. Costa, Rita C. Alves, Ana F. Vinha, Sérgio V.P. Barreira,Maria A. Nunes, Luís M. Cunha, M. Beatriz P.P. Oliveira, Optimization of antioxidants extraction from coffee silverskin, aroasting by-product, having in view a sustainable process(2007) [4].Haq Nawaz Bhatti, Muhammad Asif Hanif, Mohammad Qasim, Ata-ur-Rehman, Biodiesel production from waste tallow, Fuel 87 (2008) [5].Leandro S. Oliveira, Adriana S. Franca, Juliana C.F. Mendonça, Mario C. Barros-Júnior, Proximate composition and fatty acids profile of green and roasted defective coffee beans,lwt 39 (2006) [6]. Leandro S. Oliveira, Adriana S. Franca, Rodrigo R.S. Camargos, Vany P. Ferraz, Coffee oil as a potential feedstock for biodiesel production, Bioresource Technology 99 (2008)

6 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΚΑΙ ΚΛΑΣΕΙΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΩΝ ΒΑΣΕΙ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΕΝ Από το 2010 ξεκίνησε να καθιερώνεται ένα κοινό ευρωπαϊκό πρότυπο το οποίο ελέγχεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πέλλετ (EPC) που είναι μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βιόμαζας (AEBIOM), ώστε να αντικαταστήσει τα πολλά διαφορετικά εθνικά πρότυπα πιστοποίησης των πέλλετ που ίσχυαν μέχρι τότε. Σύμφωνα με το πρότυπο ΕΝ το πιστοποιημένο πέλλετ μπορεί να ανήκει σε 3 κατηγορίες: ENplus-A1, ENplus-A2 και EN-B. Ιδιότητα Μονάδες EΝplus-A1 EΝplus-A2 EN-B Μέθοδος διάγνωσης Διάμετρος mm 6 ή 8 ΕΝ Μήκος mm 3,15-40 ΕΝ νερό % w 10 ΕΝ τέφρα % dw 0,7 1,5 3,0 ΕΝ (550 C) Μηχανική αντοχή % w 97,5 96,5 EN Λεπτόκοκκα σωματίδια % w < 1 EN Κατώτερη Θερμογόνος Δύναμη MJ/kg 16, , ,0-19 EN Πυκνότητα kg/m3 600 EN άζωτο % dw 0,3 0,5 1,0 EN θείο % dw 0,03 0,04 EN χλώριο % dw 0,02 0,03 EN Τηκτική Συμπεριφορά Τέφρας C EN (815 C)