Oστεονέκρωση των γνάθων από διφωσφονικά Κλινική μελέτη 21 περιπτώσεων

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Oστεονέκρωση των γνάθων από διφωσφονικά Κλινική μελέτη 21 περιπτώσεων"

Transcript

1 Αρχεία Ελληνικής Στοματικής και Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής (2011) 3, Hellenic Archives of Oral & Maxillofacial Surgery (2011) 3, Oστεονέκρωση των γνάθων από διφωσφονικά Κλινική μελέτη 21 περιπτώσεων Βιολέττα ΛΙΑΝΟΥ 1, Μαρία ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ 2, Δημήτριος ΚΑΝΟΥΤΟΣ 1, Λαμπρινή ΤΡΟΥΜΠΟΥΚΗ 3, Δημήτριος ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ 4 Κλινική Στοματικής και Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Πατρών (Διευθυντής: Δ. Παπαβασιλείου) Bisphosphonate-induced osteonecrosis of the jaws A clinical study of 21 cases Violetta LIANOU, Maria ALEXOPOULOU, Dimitrios KANOUTOS, Lamprini TROUMPOUKI, Dimitrios PAPAVASILIOU Oral & Maxillofacial Surgery Clinic. General University Hospital of Patras (Head: D. Papavasiliou) Kλινική μελέτη Clinical paper 1 Επιμελητής Β ΣΓΠΧ 2 Επιμελήτρια Α ΣΓΠΧ 3 Οδοντίατρος, Επικουρική Επιμελήτρια 4 Διευθυντής ΣΓΠΧ ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Τα διφωσφονικά άλατα θεωρούνται φάρμακα πρώτης εκλογής στην αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης, αλλά και πολλών μορφών καρκίνου. Μία από τις επιπλοκές τους είναι η οστεονέκρωση των γνάθων, η οποία σχετίζεται περισσότερο με την ενδοφλέβια χορήγησή τους. Στην παρούσα εργασία καταγράφεται η κλινική εμπειρία από 21 περιστατικά οστεονέκρωσης γνάθων, που αντιμετωπίστηκαν την τελευταία πενταετία ( ). Εννέα άνδρες, 12 γυναίκες με μέσο όρο ηλικίας τα έτη, με εγκατεστημένες οστεονεκρωτικές βλάβες στις γνάθους από τη χρήση διφωσφονικών, αντιμετωπίστηκαν συντηρητικά και χειρουργικά. Δέκα εκ των ασθενών αντιμετωπίστηκαν συντηρητικά, ενώ οι υπόλοιποι ένδεκα υποβλήθηκαν σε διάφορης έκτασης χειρουργική αντιμετώπιση. Στην πλειοψηφία των χειρουργηθέντων τα αποτελέσματα υπήρξαν ικανοποιητικά, ενώ στο διάστημα της παρακολούθησης τρεις ασθενείς κατέληξαν από την κύρια νόσο. Με αφορμή τους ασθενείς μας περιγράφονται με λε - πτομέρεια τα κριτήρια ένταξης στη συγκεκριμένη νο - σολογική οντότητα, το θεραπευτικό μας πρωτόκολλο και γίνεται αναδρομή στις επικρατούσες στη βιβλιογραφία απόψεις. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: διφωσφονικά, οστεονέκρωση γνάθων SUMMARY: Bisphosphonates are the first-line drugs for osteoporosis, as well as for many types of cancer. One of their side-effects is osteonecrosis of the jaw, which has mainly been associated with their intravenous administration. This article features a clinical study of 21 cases of jaw osteonecrosis 9 male and 12 female patients, with a mean age of years and established bisphosphonate osteonecrosis of the jaws (BONJ), who were treated either conservatively or surgically in the past five years ( ). Of these 21 patients, 17 were on bisphosphonates due to neoplastic disease and another 4 due to osteoporosis. Anti microbial chemotherapy and oral hygiene was the initial treatment for 10 patients with minor symptoms, while a broad spectrum of surgical treatments from selected tooth extraction under prophylactic administration of antibiotics to marginal resection of necrotic bone were used in 11 patients with severe bone exposure, infection and masticatory impairment. The majority of the patients who were surgically treated had a satisfactory outcome with no major complications, while 3 patients died from the main disease during the follow-up period. Within this context, we also present in detail the inclusion and taxonomy criteria for this particular disease, as well as our therapeutic protocols, and review the most significant contributions to the literature. KEY WORDS: bisphosphonates, osteonecrosis of the jaws Παρελήφθη: 2/05/11 - Έγινε δεκτή: 10/07/2011 Paper received: 2/05/11 - Accepted: 10/07/2011 Τόμος 12, Νο 3, 2011/Vol 12, No 3, 2011

2 142 Λιανού Β. και συν./lianou V. et al. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα διφωσφονικά άλατα είναι γνωστά στη χημεία από το Αποτελούν συνθετικά ανάλογα του πυροφωσφορικού οξέος και διακρίνονται σε αζωτούχα και μη αζωτούχα. Μπορούν να χορηγηθούν τόσο από το στόμα όσο και ενδοφλεβίως. Οι κυριότερες αζωτούχες ενώσεις είναι η αλενδρονάτη, η ρισεδρονάτη, η ιμπαδρονάτη, η παμιδρονάτη και το ολενδρονικό οξύ, ενώ από τις μη αζωτούχες ενώσεις οι ετιδρονάτη και τιλουδρονάτη (Ruggiero και συν. 2004, Brooks και συν. 2007). Τα διφωσφονικά θεωρούνται φάρμακα πρώτης εκλογής σε περιπτώσεις οστεοπενίας ή οστεοπόρωσης, γιατί μειώνουν τον κίνδυνο οστεοπορωτικού κατάγματος κατά 50-60%, ενώ παράλληλα αυξάνουν την πυκνότητα του ανόργανου οστού στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης και το ισχίο (Stewart, 2005, Νικητάκης και συν. 2008, Χριστόπουλος και συν. 2008). Από τη δεκαετία του 70 τα διφωσφονικά χρησιμοποιούνται με επιτυχία στην αντιμετώπιση νεοπλασιών (πολλαπλό μυέλωμα, καρκίνος μαστού, νεφρού, προστάτη και πνεύμονα), επειδή περιορίζουν κατά πολύ τις οστικές μεταστάσεις, τον οστικό πόνο, αλλά και την κακοήθη υπερασβεστιαιμία που η νόσος προκαλεί. Χορηγούνται, επίσης, επί ατελούς οστεογένεσης και νό - σου Paget των οστών (Λάσκαρης και Γκάγκαρη 2008, Χριστόπουλος και συν. 2008, Borgioli και συν. 2009). Το 2003 αναφέρονται για πρώτη φορά στη διεθνή βιβλιογραφία περιπτώσεις ασθενών υπό θεραπεία με διφωσφονικά, που ανέπτυξαν οστεονέκρωση γνάθων (Marx, 2003) και έκτοτε καταγράφονται διαρκώς νέες περιπτώσεις. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η παρουσίαση κλινικής μελέτης επί 21 ασθενών με οστεονέκρωση γνάθων από διφωσφονικά. Τα αποτελέσματα της μελέτης μας συγκρίνονται με τα αντίστοιχα της διεθνούς βιβλιογραφίας. ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ Το υλικό της παρούσας μελέτης αποτέλεσαν 21 ασθενείς με εγκατεστημένη οστεονέκρωση των γνάθων από διφωσφονικά, που αντιμετωπίστηκαν στην κλινική μας κατά την περίοδο (12 γυναίκες και 9 άντρες με μέσο όρο ηλικίας τα έτη). Οι 14 εκ των ασθενών παραπέμφθηκαν από την Ογκολογική Κλινική του ΠΓΝΠ, ενώ οι λοιποί 7 από Παθολογικές Κλινικές Νοσοκομείων της ευρύτερης περιοχής της Δυτικής Ελλάδας. Οι 4 ασθενείς (όλες γυναίκες) έπασχαν από οστεοπόρωση και λάμβαναν τα διφωσφονικά από το στόμα. Οι υπόλοιποι 17 είχαν ιστορικό κακοήθειας και λάμβαναν την αγωγή ενδοφλεβίως. Στους νεοπλασματικούς ασθενείς η πρωτοπαθής εστία ήταν σε 6 (29%) ο μαστός, σε 4 (19%) ο πνεύμονας, INTRODUCTION Bisphosphonates have been known to chemists since They are synthetic analogs of pyrophosphate and can be divided into nitrogenous and non-nitrogenous bisphosphonates. Their administration can be either oral or intravenous. The main nitrogenous compounds are alendronate, risedronate, ibandronate, pamidronate and zoledronic acid, while the main non-nitrogenous are etidronate and tiludronate (Ruggiero et al. 2004, Brooks et al. 2007). Bisphosphonates are the first-line drugs for osteopenia or osteoporosis, reducing the risk of osteoporotic fracture by 50% to 60%, while at the same time they increase bone mineral density in the lumbar spine and hip joint (Stewart, 2005, Nikitakis et al. 2008, Chri - stopoulos et al. 2008). Since the 1970s, bisphosphonates have been successfully used in the treatment of neoplastic diseases (multiple myeloma; breast, kidney, prostate and lung cancer), reducing to a significant degree bone metastases and pain, as well as the resulting malignant hypercalcaemia. Bisphosphonates are also used in the treatment of osteogenesis imperfecta and Paget's disease of bone (Laskaris and Gagari, 2008, Chistopoulos et al. 2008, Borgioli et al. 2009). Osteonecrosis of the jaws in patients receiving bisphosphonate therapy were first reported in international literature in 2003 (Marx, 2003). Since then, numerous new cases have been reported. The aim of this article is to present a clinical study of 21 patients with bisphosphonates-induced osteonecrosis of the jaws. The results of our study are compared to those in the international literature. MATERIAL AND METHOD The material of this study involved 21 patients with established bisphosphonate osteonecrosis of the jaws, who were treated at our clinic between 2005 and female and 9 male, with a mean age of years. Of these 21 patients, 14 were referred to us by the Oncology Clinic of the General University Hospital of Patras, while the remaining 7 by Pathology Clinics of other hospitals located in the wider region of West Greece. Four patients (all female) were suffering from osteoporosis and were receiving bisphosphonates orally. The remaining 17 patients had a history of neoplasia and were receiving them intravenously. The primary site in 6 of cancer patients (29%) was the breast; in 4 (19%) the lung; in 4 (19%) the prostate; and in 1 (5%) the kidney, while 2 patients were suffering from multiple myeloma. At the time of the first examination, 11 of these patients (52%) had already developed metastasis to the bones and other organs. Moreover, 3 Αρχεία Ελληνικής Στοματικής & Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής/ Hellenic Archives of Oral and Maxillofacial Surgery

3 Oστεονέκρωση γνάθων από διφωσφονικά/bisphosphonate-induced osteonecrosis of the jaws 143 σε 4 (19%) ο προστάτης, σε 1 (5%) ο νεφρός, ενώ 2 ασθενείς (9%) έπασχαν από πολλαπλό μυέλωμα. 11 (52%) από αυτούς είχαν ήδη μεταστάσεις στα οστά και σε άλλα όργανα στην πρώτη εξέταση. 3 ασθενείς (14%) απεβίωσαν στο διάστημα της καταγραφής. Μέθοδος: Τα ερωτήματα που θέσαμε αφορούσαν το συσχετισμό της οστικής νέκρωσης με την per os ή την ενδοφλέβια λήψη διφωσφονικών, καθώς και το χρονικό διάστημα που μεσολαβούσε από τη διενέργεια μιας ενδοστοματικής χειρουργικής πράξης μέχρι την εμφάνιση της νέκρωσης. Οι ασθενείς κατατάχτηκαν με βάση το πρωτόκολλο της Aμερικανικής Εταιρείας Στοματικής και Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής (AAOMS, 2009) και αντιμετωπίστηκαν με βάση την έκταση της οστικής νέκρωσης και τη βαρύτητα της νόσου τους. Όλοι υπεβλήθησαν σε εκτεταμένο κλινικό και ακτινογραφικό έλεγχο, αντιμετωπίστηκαν ανάλογα με την έκταση του νεκρωθέντος οστού αλλά και τη βαρύτητα της υποκείμενης νόσου και βάσει ευρημάτων, 11 εξ αυτών αντιμετωπίστηκαν χειρουργικά και 10 συντηρητικά. Στα πλαίσια της προεγχειρητικής προετοιμασίας οι ασθενείς έλαβαν διπλό αντιβιοτικό σχήμα (αμοξυκιλλίνηκλαβουλανικό οξύ + μετρονιδαζόλη) για διάστημα 20 ημερών per os ή 8 ημερών ενδοφλεβίως προ της επέμβασης και 15 ημερών μετά από αυτήν. Στη συνέχεια ακολούθησαν όλοι το πρωτόκολλο παρακολούθησης που τους συστήθηκε. Στα πλαίσια της παρακολούθησης οι ασθενείς εξετάζονταν ανά μήνα το πρώτο 3μήνο και στη συνέχεια ανά 3μηνο ή επί προβλήματος. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Κλινικά η πλειοψηφία των ασθενών εμφάνιζε εκτεθειμένο και νεκρωτικό οστό. Η οστεονέκρωση αφορούσε την κάτω γνάθο σε 14 περιπτώσεις (%), την άνω γνάθο σε 6 (28%), ενώ σε 1 περίπτωση (5%) η προσβολή ήταν μικτή. Από τις 14 περιπτώσεις νέκρωσης της κάτω γνάθου, οι 6 (43%) αφορούσαν την περιοχή των γομφίων, οι 5 (36%) το οπισθογόμφιο τρίγωνο και οι λοιπές 3 (21%) την περιοχή των προγομφίων. Στην άνω γνάθο η προσβολή αφορούσε σε 3 (50%) περιπτώσεις την περιοχή των γομφίων και σε 3 (50%) περιπτώσεις την περιοχή των προγομφίων. Στην περίπτωση της μικτής προσβολής η κάτω γνάθος εμφάνιζε μεγαλύτερη επιφάνεια προσβολής συγκριτικά με την άνω. Από το σύνολο των ασθενών, 16 (76%) λάμβαναν ζο - λενδρονικό ενδοφλέβια στα πλαίσια κακοήθους νόσου, 1 (5%) ιμπαδρονάτη ενδοφλεβίως, 3 (14%) αλενδρονάτη και 1 ασθενής (5%) ιμπαδρονάτη από το στόμα στα πλαίσια οστεοπόρωσης (Πίνακας 1). 5 εκ των ασθενών (24%) ανέφεραν άλγος και δυσκολία στη μάσηση, που συνοδεύονταν από συχνά επεισόδια φλεγμονών. Σε 19 από τις 21 περιπτώσεις (90%) ο εκλυτικός παράγοντας ήταν η εξαγωγή δοντιού κατά patients (14%) died during the follow-up period. Method: The research questions included the correlation between osteonecrosis and the oral or intravenous administration of bisphosphonates, as well as the length of the interval between the performance of an intraoral surgical procedure and the occurrence of osteonecrosis. The patients were classified by the 2009 Αmerican Associaton of Oral and Maxillofacial Surgery (AAOMS) protocol and treated according to the extent of osteonecrosis and severity of their disease. They all underwent extensive clinical and radiographic examination and were treated according to the extent of the necrotic bone, as well as the severity of the underlying neoplasia and on the basis of findings 11 of them were treated surgically and 10 conservatively. As part of their preoperative preparation, our patients received a double antibiotic scheme (amoxicillin-clavulanic acid + clavulanic acid) for 20 days per os or 8 days intravenously before the operation and for 15 days after it. Subsequently, all patients followed the follow-up protocol that was recommended to them. For the purposes of these follow-ups, the patients were examined once per month for the first trimester and then once every three months or in case of complication. RESULTS Clinically, the majority of the patients displayed bone exposure and necrosis. In 14 cases (%), osteonecrosis involved the mandible, in 6 cases (28%) the maxilla, while in 1 case (5%) it involved both jaws. Of the 14 cases of mandibular necrosis, 6 (43%) involved the molar region, 5 (36%) the retromolar triangle and the remaining 3 (21%) the premolar region. In the maxilla, 3 cases (50%) involved the molar region and 3 cases (50%) the premolar area. In the one case where both jaws had been affected, the lesion in the mandible was larger than that in the maxilla. Of all the patients, 16 (76%) were receiving intravenous zoledronate due to neoplastic disease, 1 (5%) intravenous ibandronate, 3 (14%) alendronate and 1 (5%) oral ibandronate due to osteoporosis (Table 1). Of these 21 patients, 5 (24%) reported pain and difficulties upon mastication, accompanied by frequent inflammatory episodes. In 19 cases (90%), the triggering factor had been tooth extraction at some point during the past 3 months, while in the remaining 2 cases (10%) it was a mechanical injury caused by a denture. Based on findings and according to the 2009 AAOMS classification protocol, 1 of the patients was classified as stage 0, 8 as stage I, 7 as stage II and 5 as stage III. In 11 of our patients (52%) osteonecrosis was quite extensive and surgical dissection was performed (Fig. 1-5). On a case-by-case basis and under strictly aseptic Τόμος 12, Νο 3, 2011/Vol 12, No 3, 2011

4 144 Λιανού Β. και συν./lianou V. et al. τους τελευταίους 3 μήνες, ενώ στις λοιπές 2 περιπτώσεις (10%) αίτιο αποτελούσε ο μηχανικός τραυματισμός από οδοντοστοιχία. Βάσει ευρημάτων και ακολουθώντας το πρωτόκολλο κατάταξης της AAOMS 2009, 1 εκ των ασθενών κατατάχθηκε στο στάδιο 0, 8 στο στάδιο Ι, 7 στο στάδιο ΙΙ και 5 ασθενείς κατατάχτηκαν στο στάδιο ΙΙΙ. Σε 11 από τους ασθενείς (52%) η νέκρωση του οστού ήταν αρκετά εκτεταμένη και διενεργήθηκε χειρουργικός καθαρισμός (Εικ. 1-5). Κατά περίπτωση και υπό συνθήκες αυστηρά άσηπτες, πραγματοποιήθηκε εξαίρεση του νεκρωθέντος οστού με φρέζα ή/και οστεο- conditions, necrotic bone was removed by means of a bone bur or/and osteotome until healthy bone was revealed, and then an appropriate mucosal flap covered the defect, ensuring the lowest possible level of stress on it, in order to eliminate the risk of dehissence. In the 3 patients who displayed fistulas (2 extraoral and 1 intraoral), reconstruction was carried out after the fistula was excised. All patients had discontinued their bisphosphonate therapies approximately 3 months preoperatively, with the consent and under the guidance of the attending oncologist or physician, provided that the primary disease allowed for this decision to be Πίνακας 1. Κατανομή ασθενών κατά κύρια νόσο, φαρμακευτική αγωγή, εντόπιση της βλάβης και εκλυτικό παράγοντα Ασθενής Φύλο/ Ηλικία Πρωτοπαθής Νόσος Διφωσφονικά Χρόνος λήψης Περιοχή οστεονέκρωσης Κατάταξη κατά AAOMS Αιτιολογικός παράγοντας 1. Κ.Α. 2. Α.Α. 3. Α.Α. 4. Σ.Γ. 5. Μ.Δ. 6. Ε.Τ. 7. Κ.Β. 8. Α.Φ. 9. Π.Τ. 10. Κ.Λ. 11. Γ.Μ. 12. Γ.Ν. 13. Π.Τ. 14. Α.Γ. 15. Κ.Σ. 16. Κ.Χ. 17. Μ.Κ. 18. Α.Κ. 19. Ε.Π. 20. Ε.Σ. 21. Β.Π Νεφρού Πολλαπλό Μυέλωμα 20 μήνες 3 έτη 5 έτη 4 έτη 18 μήνες 3,5 έτη Ιμπαδρονάτη 1 έτος 3 έτη Ζολεδρονικό 1 έτος Ζολεδρονικό Ζολεδρονικό 4 έτη 2,5 έτη Αλενδρονάτη 3 έτη Ιμπανδρονάτη 1 έτος Αλενδρονάτη 4 έτη Αλενδρονάτη κάτω γνάθου (ΑΡ) Οπισθογόμφια περιοχή κάτω γνάθου (ΔΕ) άνω γνάθου (ΑΡ) Περιοχή προγομφίων άνω γνάθου (ΔΕ) Οπισθογόμφια περιοχή κάτω γνάθου (ΔΕ) κάτω γνάθου (ΑΡ) Οπισθογόμφια περιοχή κάτω γνάθου (ΑΡ) άνω γνάθου (ΑΡ) Οπισθογόμφια περιοχή κάτω γνάθου (ΑΡ) Περιοχή προγομφίων κάτω γνάθου (ΔΕ) Οπισθογόμφια περιοχή κάτω γνάθου (ΔΕ) Περιοχή προγομφίων άνω γνάθου (ΑΡ) κάτω γνάθου (ΑΡ) Περιοχή προγομφίων κάτω γνάθου (ΔΕ) κάτω γνάθου (ΔΕ) άνω γνάθου (ΑΡ) Άνω και κάτω γνάθος αμφοτερόπλευρα κάτω γνάθου (ΑΡ) άνω γνάθου (ΔΕ) κάτω γνάθου (ΔΕ) Περιοχή προγομφίων κάτω γνάθου (ΔΕ) II I I I I I II II I II II I Στάδιο O Τραυματισμός από μερική οδ/χία Τραυματισμός από μερική οδ/χία Αρχεία Ελληνικής Στοματικής & Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής/ Hellenic Archives of Oral and Maxillofacial Surgery

5 Oστεονέκρωση γνάθων από διφωσφονικά/bisphosphonate-induced osteonecrosis of the jaws 145 τόμο μέχρι να αποκαλυφθεί οστούν «υγιές» και στη συνέχεια διενεργώντας τον κατάλληλο βλεννογόνιο κρημνό έγινε κάλυψη του τραύματος όσο το δυνατό χωρίς τάση, ώστε να αποφευχθεί η πιθανότητα διάσπασης. Στους 3 ασθενείς που εμφάνιζαν συρίγγιο (2 εξωστοματικά και 1 ενδοστοματικό), πραγματοποιήθηκε αποκατάσταση μετά τον καθαρισμό του συριγγίου. Όλοι οι ασθενείς διέκοψαν την αγωγή με τα διφωσφονικά για διάστημα περίπου 3 μηνών προεγχειρητικά, πάντα υπό τη σύμφωνη γνώμη και την καθοδήγηση του θεράποντος ογκολόγου ή παθολόγου και εφόσον η πρωτοπαθής νόσος το επέτρεπε. Στα πλαίσια της προ- taken. As part of their preoperative preparation, our patients received a double antibiotic scheme (amoxicillin-clavulanic acid + metronidazole) for 20 days per os or 8 days intravenously before the operation and for 15 days after it. Eight of the patients who were treated surgically (73%) had a considerable clinical improvement and reported a significant relief of their symptoms. The remaining 3 (27%) relapsed within the next 3 months after the operation, developing osteonecrosis at a site adjacent to that of the initial lesion. The 10 patients who received conservative treatment Table 1. Distribution of patients primary disease, medication, lesion location, and osteonecrosis etiological factor Patient Gender/ Age Primary disease Bisphosphonates Length of use Osteonecrosis region AAOMS stage Aetiological factor 1. Κ.Α. 2. Α.Α. 3. Α.Α. 4. S.G. 5. Μ.D. 6. Ε.Τ. 7. Κ.Β. 8. Α.F. 9. P.Τ. 10. Κ.L. 11. G.Μ. 12. G.Ν. 13. P.Τ. 14. Α.G. 15. Κ.S. 16. Κ.X. 17. Μ.Κ. 18. Α.Κ. 19. Ε.P. 20. Ε.S. 21. Β.P Kidney Cancer Prostate Cancer Prostate Cancer Multiple Myeloma Prostate Cancer Prostate Cancer 2o months 3 years 5 years 4 years 18 months 3.5 years Ibandronate 1 year 3 years 1 year 4 years 2.5 years Alendronate 3 years 1 year Alendronate 4 years Alendronate molar region (L) retromolar region (L) Maxillary molar region (R) Maxillary premolar region (R) retromolar region (R) molar region (L) retromolar region (L) Maxillary molar region (L) retromolar region (L) premolar region (R) retromolar region (R) Maxillary premolar region (L) molar region (L) Premolar region (R) molar region (R) Maxillary molar region (L) Maxilla and mandible bilaterally molar region (L) Maxillary molar region (R) Molar region (R) Premolar region (R) II I I I I I II II I II II I Stage O Partial denture injury Partial denture injury Τόμος 12, Νο 3, 2011/Vol 12, No 3, 2011

6 146 Λιανού Β. και συν./lianou V. et al. Εικ. 1: Η κλινική εικόνα της ασθενούς 1 με οστεονέκρωση από διφωσφονικά. Fig. 1: Clinical appearance of patient no 1, bisphosphonate induced osteonecrosis. Εικ. 2: Η προεγχειρητική πανοραμική ακτινογραφία της ασθενούς 1. Fig. 2: Pre-operative panoramic x-ray of patient no 1. Εικ. 3: Η αξονική τομογραφία που δείχνει την έκταση της βλάβης (ασθενής 1). Fig. 3: CT of patient no 1, to show the size of the lesion. εγχειρητικής προετοιμασίας οι ασθενείς έλαβαν διπλό αντιβιοτικό σχήμα (αμοξυκιλλίνη-κλαβουλανικό οξύ + μετρονιδαζόλη) για διάστημα 20 ημερών per os ή 8 ημερών ενδοφλεβίως προ της επέμβασης και 15 ημερών μετά από αυτήν. Οι 8 από τους χειρουργηθέντες (73%) εμφάνισαν μεγάλη βελτίωση κλινικά και ανέφεραν σημαντική ανακούφιση από τα συμπτώματά τους. Οι υπόλοιποι 3 (27%) παρουσίασαν υποτροπή σε διάστημα 3 μηνών από την επέμβαση, με οστεονέκρωση σε παρακείμενη της αρχικής βλάβης θέση. Οι 10 ασθενείς που αντιμετωπίστηκαν συντηρητικά, εμφάνιζαν πολύ πιο περιορισμένη βλάβη του οστού, τόσο κλινικά όσο και ακτινογραφικά, χωρίς τοπική φλεγμονή ή πόνο. Σε αυτούς χορηγήθηκε διπλό αντιβιοτικό σχήμα από το στόμα, για διάστημα 20 ημερών και συστήθηκε καλή στοματική υγιεινή και ενδοστοματικές πλύσεις με διάλυμα χλωρεξιδίνης 0,12% 3 φορές την ημέρα (Πίνακας 2). δοντιών πραγματοποιήθηκαν χωρίς επιπλοκές σε 6 ασθενείς, οι οποίοι κατατάσσονταν στο στάδιο 0 και Ι, δεν είχαν εγκατεστημένη νόσο και η κλινική τους εικόνα και ο ακτινογραφικός έλεγχος το επέβαλ- Εικ. 4: Διεγχειρητική εικόνα (ασθενής 1). Fig. 4: Intra-operative view of patient no 1. Εικ. 5: Ο μετεγχειρητικός ακτινογραφικός έλεγχος της ασθενούς 1. Fig. 5: Post-operative imaging of patient no 1. displayed limited bone lesions, both clinically and radiographically, without local inflammation or pain. These patients received a double antibiotic scheme per os for 20 days and were advised to maintain good oral hygiene and rinse their mouths with a 0.12% chlorhexidine solution 3 times a day (Table 2). Tooth were free of complications in 6 Αρχεία Ελληνικής Στοματικής & Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής/ Hellenic Archives of Oral and Maxillofacial Surgery

7 Oστεονέκρωση γνάθων από διφωσφονικά/bisphosphonate-induced osteonecrosis of the jaws 147 λαν. Σε όλες τις περιπτώσεις προηγήθηκε προεγχειρητική λήψη αντιβίωσης επί 20ήμερο. Οι 4 από τους ασθενείς που λάμβαναν διφωσφονικά κατά την εξέτασή τους διέκοψαν την αγωγή για 3 μήνες προεγχειρητικά. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Τα άλατα του διφωσφονικού οξέος συνταγογραφούνται ευρέως και έχουν καθιερωθεί στην αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης και τη θεραπευτική του καρκίνου. Είναι μόρια ανάλογα αυτών του πυροφωσφορικού οξέος, ωστόσο ο μηχανισμός δράσης τους δεν έχει patients, who were stage 0 and I respectively, their disease was not established, and their clinical image and radiographic examination required it. All patients had received antibiotics for 20 days preoperatively. Four of the patients who were on bisphosphonates at the time of their examination discontinued them for 3 months preoperatively. DISCUSSION Bisphosphonates are widely prescribed substances, used in the treatment of osteoporosis, as well as in cancer therapeutics. Bisphosphonate molecules are similar Πίνακας 2. Αντιμετώπιση των ασθενών και συσχετισμός με την έκβαση Ασθενής Φύλο/ Ηλικία Πρωτοπαθής Νόσος Διφωσφονικά Χρόνος λήψης Αντιμετώπιση Επανεξέταση 1. Κ.Α. 2. Α.Α. 3. Α.Α. 4. Σ.Γ. 5. Μ.Δ. 6. Ε.Τ. 7. Κ.Β. 8. Α.Φ. 9. Π.Τ. 10. Κ.Λ. 11. Γ.Μ. 12. Γ.Ν. 13. Π.Τ. 14. Α.Γ. 15. Κ.Σ. 16. Κ.Χ. 17. Μ.Κ. 18. Α.Κ. 19. Ε.Π. 20. Ε.Σ. 21. Β.Π Νεφρού Πολλαπλό Μυέλωμα 20 μήνες 3 έτη 5 έτη 4 έτη 18 μήνες 3,5 έτη Ιμπαδρονάτη 1 έτος 3 έτη Ζολεδρονικό 1 έτος Ζολεδρονικό Ζολεδρονικό 4 έτη 2,5 έτη Αλενδρονάτη 3 έτη Ιμπανδρονάτη 1 έτος Αλενδρονάτη 4 έτη Αλενδρονάτη Χειρουργική αφαίρεση απολύματος Χειρουργικός καθαρισμός Χειρουργικός καθαρισμός Χειρουργική αφαίρεση απολύματος Χειρουργικός καθαρισμός Χειρουργικός καθαρισμός Χειρουργικός καθαρισμός Χειρουργική αφαίρεση απολύματος Χειρουργική αφαίρεση απολύματος Χειρουργική αφαίρεση απολύματος Χειρουργικός καθαρισμός Ικανοποιητική επούλωση Απεβίωσε Αποτέλεσμα αμετάβλητο Βελτίωση Αποτέλεσμα αμετάβλητο Διάσπαση τραύματος και υποτροπή Ικανοποιητική επούλωση Απεβίωσε Υποτροπή σε παρακείμενη περιοχή Ικανοποιητική επούλωση Ικανοποιητική επούλωση Βελτίωση Ικανοποιητική επούλωση Απεβίωσε Ικανοποιητική επούλωση Διάσπαση τραύματος και υποτροπή Ικανοποιητική επούλωση Αποτέλεσμα αμετάβλητο Αποτέλεσμα αμετάβλητο Βελτίωση Αποτέλεσμα αμετάβλητο Τόμος 12, Νο 3, 2011/Vol 12, No 3, 2011

8 148 Λιανού Β. και συν./lianou V. et al. αποσαφηνιστεί πλήρως. Θεωρείται πως παρεμβαίνουν στο βιοχημικό μονοπάτι της μεβαλονάτης (βιοσύνθεση στερολών), προκαλώντας διακοπή της οστεοκλαστικής δραστηριότητας (Μοnkkonen και συν. 2006, Ρωμάνος και συν. 2009), καθώς επίσης αναστέλλουν την αντλία πρωτονίων-atp μειώνοντας έτσι τη μεταβολική δραστηριότητα των οστεοκλαστών (David και Βaron, 1995). Η οστεοβλαστική δραστηριότητα επηρεάζεται επίσης από την έμμεση δράση των διφωσφονικών στον κύκλο οστικού μεταβολισμού, μέσω μείωσης της οστικής απορρόφησης (Τσετσενέκου και Καλύβας, 2010). Μια πολύ σημαντική ιδιότητα των διφωσφονικών αλάτων είναι επίσης η ανασταλτική επίδρασή τους στη λει- in structure to pyrophosphate molecules, however their mechanism of action has not yet been fully clarified. They are thought to interfere with the mevalonate biochemical pathway (sterol biosynthesis) by inhibiting osteoclastic activity (Μοnkkonen et al. 2006, Romanos et al. 2009), while they also inhibit the the ATPase proton pump, thus reducing the metabolic activity of osteoclasts (David and Βaron, 1995). Osteoblastic activity is also affected by the indirect impact of bisphosphonates on the cycle of bone metabolism, through the reduction of bone resorption (Tsetse - nekou and Kalivas, 2010). Moreover, one of the key properties of bisphospho- Table 2. Patients treatment and outcome Patient Gender/ Age Primary disease Bisphosphonates Length of use Treatment Outcome 1. Κ.Α. 2. Α.Α. 3. Α.Α. 4. S.G. 5. Μ.D. 6. Ε.Τ. 7. Κ.Β. 8. Α.F. 9. P.Τ. 10. Κ.L. 11. G.Μ. 12. G.Ν. 13. P.Τ. 14. Α.G. 15. Κ.S. 16. Κ.X. 17. Μ.Κ. 18. Α.Κ. 19. Ε.P. 20. Ε.S. 21. Β.P Kidney Cancer Prostate Cancer Prostate Cancer Multiple Myeloma Prostate Cancer Prostate Cancer 2o months 3 years 5 years 4 years 18 months 3.5 years Ibandronate 1 year 3 years 1 year 4 years 2.5 years Alendronate 3 years 1 year Alendronate 4 years Alendronate Surgical removal of sequestrum Surgical debridement Surgical debridement Surgical removal of sequestrum Surgical debridement Surgical debridement Surgical debridement Surgical removal of sequestrum Surgical removal of sequestrum Surgical removal of sequestrum Surgical debridement Satisfactory healing Died No change Improvement No change wound dehiscence and relapse Satisfactory healing Died Relapse to adjacent region Satisfactory healing Satisfactory healing Improvement Satisfactory healing Died Satisfactory healing wound dehiscence and relapse Satisfactory healing No change No change Improvement No change Αρχεία Ελληνικής Στοματικής & Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής/ Hellenic Archives of Oral and Maxillofacial Surgery

9 Oστεονέκρωση γνάθων από διφωσφονικά/bisphosphonate-induced osteonecrosis of the jaws 149 τουργία της αγγειογένεσης μέσω της μείωσης της συγκέντρωσης του παράγοντα VEGF (αγγειακός αυξητικός παράγοντας του ενδοθηλίου) στο αίμα (Ruggiero και συν, 2004, Ferreti και συν. 2005). Οι Wang και συν. (2003) ανέφεραν για πρώτη φορά 3 περιπτώσεις οστεονέκρωσης γνάθου σε γυναίκες με ιστορικό καρκίνου του μαστού που λάμβαναν διφωσφονικά. Έκτοτε καταγράφονται διαρκώς ανάλογες περιπτώσεις ασθενών, που εμφανίζουν μια εξαιρετικά ανθεκτική μορφή οστεομυελίτιδας η οποία μοιάζει με τις βλάβες που προκαλούνται από οστεοακτινονέκρωση και χαρακτηρίζεται ως οστεονέκρωση των γνάθων από διφωσφονικά (Migliorati και συν. 2005α και 2005β, Nικητάκης και συν. 2008). Το 2007 η Αμερικανική Εταιρεία Στοματικής και Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής (AAOMS) καθόρισε τις προϋποθέσεις που πρέπει να ισχύουν, ώστε να θεωρηθεί πως η νέκρωση του οστού της γνάθου προέρχεται από διφωσφονικά, ως εξής: - Εξελισσόμενη ή προηγηθείσα της διάγνωσης θεραπεία με διφωσφονικά - Εκτεθειμένο και νεκρωτικό οστό για διάστημα μεγαλύτερο των 8 εβδομάδων και - Απουσία χορήγησης ακτινοβολίας στη τραχηλοπροσωπική χώρα (AAOMS 2007). Η σχεδόν αποκλειστική εμφάνιση της οστεονέκρωσης στις γνάθους οφείλεται στη μεγάλη συγκέντρωση του φαρμάκου στην περιοχή, λόγω της αυξημένης αιματικής ροής και των αυξημένων αναγκών αναδιαμόρφωσης, σε συνδυασμό με την μικροβιακή χλωρίδα του στόματος (Bagan και συν. 2007, Khosla και συν. 2007). Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων η οστεονέκρωση των γνάθων σχετίζεται με την ενδοφλέβια χορήγηση των διφωσφονικών φαρμάκων και πολύ σπανιότερα εμφανίζεται μετά από per os αγωγή, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τη δική μας μελέτη. Οι ουσίες που ενοχοποιούνται κυρίως είναι το ζολενδρονικό οξύ και η παμινδρονάτη, ενώ αυξανομένης της χρονικής διάρκειας λήψης του φαρμάκου, αυξάνεται και ο κίνδυνος εμφάνισης οστεονέκρωσης. Αν και γνωρίζουμε πως απαιτούνται περίπου 3-5 χρόνια λήψης διφωσφονικών από το στόμα για να προκληθεί βλάβη, ο αντίστοιχος ελάχιστος χρόνος για τα ενδοφλέβια σκευάσματα, δεν είναι γνωστός (Marx και συν. 2007). Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται ως μέσος χρόνος οι 9,3-14,1 μήνες, ενώ η εμφάνιση της βλάβης έπεται πάντα μιας ενδοστοματικής χειρουργικής πράξης άλλοτε άλλης βαρύτητας (Marx και συν. 2007). Στη δική μας μελέτη ο αντίστοιχος μέσος χρόνος λήψης διφωσφονικών ενδοφλεβίως ήταν 30 μήνες, ενώ απαιτούνταν περίπου 3 μήνες μετά τη διενέργεια μιας ενδοστοματικής πράξης για να εμφανιστεί η οστική νέκρωση. Τα αζωτούχα σκευάσματα εξάλλου, ενοχοποιούνται πολύ περισσότερο από τα μη αζωτούχα στην εμφάνιση οστικών αλλοιώσεων (Ruggiero και συν. nates is their inhibiting effect on process of angiogenesis, by reducing the levels of VEGF (vascular endothelial growth factor) in the blood (Ruggiero et al. 2004, Ferreti et al. 2005). Wang et al. (2003) were the first to report 3 cases of jaw osteonecrosis in women with a history of breast cancer, who where on bisphosphonates. Since then, numerous similar cases have been reported, involving a highly resistant type of osteomyelitis, which resembles lesions caused by osteoradionecrosis and has been described as bisphosphonate-induced osteonecrosis of the jaws (Migliorati et al. 2005a and 2005b, Nikitakis et al. 2008). In 2007, the American Association of Oral and Ma - xillofacial Surgery (AAOMS) determined the criteria that must be satisfied in order for a case of jaw osteonecrosis to be classified as bisphosphonateinduced. These criteria are: - Current or previous treatment with a bisphosphonate; - Exposed necrotic bone that has persisted for more than eight weeks; and - No history of radiation therapy in the cervicofacial region (AAOMS, 2007). The almost exclusive occurrence of osteonecrosis in the jaws can be explained by the high concentration of the drug in the area due to the increased blood flow and needs of bone remodelling, combined with the oral microbial flora (Bagan et al. 2007, Khosla et al. 2007). In the vast majority of cases, jaw osteonecrosis is related to the intravenous administration of bisphosphonate drugs and less often to their oral administration, which was also confirmed by our study. The substances that are mainly considered to account for that are zoledronic acid and pamidronate, while the risk of osteonecrosis increases with the duration of administration. Even though it has been discovered that a lesion can develop after 3-5 years of oral bisphosphonate use, it is not clear how long it takes for intravenous preparations to cause lesions (Marx et al. 2007). In the international literature, the average time is reported to be months, while lesions always develop after intraoral surgical procedures, the extent of which varies from case to case (Marx et al. 2007). In our study, the respective mean time of intravenous bisphosphonate use was 30 months, while after the intraoral procedure it took approximately 3 months for osteonecrosis to develop. Moreover, nitrogenous preparations are believed to account for the development of more bone lesions than non-nitrogenous ones (Ruggiero et al. 2006, Brooks et al. 2007, Gutta and Louis, 2007, Rizzoli et al. 2008, Nikitakis et al. 2009). Among the factors that appear to increase the risk of bisphosphonate-induced osteonecrosis are the patient s age, long-term corticosteroids use, metabolic Τόμος 12, Νο 3, 2011/Vol 12, No 3, 2011

10 150 Λιανού Β. και συν./lianou V. et al. 2006, Brooks και συν. 2007, Gutta και Louis, 2007, Rizzoli και συν. 2008, Nικητάκης και συν. 2009). Παράγοντες οι οποίοι φαίνεται πως αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης οστεονέκρωσης από διφωσφονικά είναι η μεγάλη ηλικία, η χρόνια λήψη κορτικοστεροειδών, τα μεταβολικά νοσήματα, τα νοσήματα του αίματος, οι συστηματικές λοιμώξεις, η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία, ενώ συμβάλλουν επίσης το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ και η πλημμελής στοματική υγιεινή (Λάσκαρης και Γκάγκαρη, 2008). Η κάτω γνάθος προσβάλλεται συχνότερα από την άνω (65-70%) λόγω πτωχότερης αιμάτωσης, ενώ σε ποσοστό -80% η εμφάνιση της οστεονέκρωσης ακολουθεί τη διενέργεια μιας ενδοστοματικής επέμβασης, που συνήθως είναι μια απλή εξαγωγή, όπως φαίνεται και στη δική μας μελέτη. Ωστόσο έχουν σημειωθεί οστικές βλάβες στα πλαίσια ορθοδοντικής θεραπείας, καθώς και αυτόματη εμφάνιση σε ποσοστό 20-25%. Σε περίπτωση αυτόματης νέκρωσης, προσβάλλεται συνήθως η οπίσθια γλωσσική πλευρά της κάτω γνάθου, πάνω από την περιοχή έκφυσης του γναθοϋοειδούς μυός (Bagan και συν. 2005, Πολυμέρης και συν. 2006, Marx και συν. 2007, Νικητάκης και συν. 2009). Σύμφωνα με την AAOMS (2009) η σταδιοποίηση της οστεονέκρωσης των γνάθων από διφωσφονικά διαμορφώνεται ως εξής: Ασθενείς υπό θεραπεία με διφωσφονικά από το στόμα ή ενδοφλεβίως, αλλά δεν εμφανίζουν νεκρωτικό οστούν, θεωρείται ότι ανήκουν στην ομάδα κινδύνου. Στο στάδιο 0, δεν υπάρχει κλινικά νεκρωτικό οστό, αλλά μη ειδικά κλινικά σημεία και συμπτώματα. Στο στάδιο I, παρατηρείται οστική έκθεση, πλην όμως ασυμπτωματική. Στο στάδιο II, συνυπάρχουν πόνος και σημεία φλεγμονής. Στο στάδιο III εμφανίζονται και οστικά απολύματα, συρίγγια με εκροή πύου, οστεολυσία και, ενίοτε, αυτόματα κατάγματα (Εικ. 6). Ο ασθενής παραπονείται για πόνο, αιμωδία, αίσθημα βάρους και παραισθησία του κάτω χείλους, ενώ συχνά εμφανίζει μια απότομη επιδείνωση της ενδοστοματικής του κατάστασης που μιμείται οδοντικές και περιοδοντικές φλεγμονές (Migliorati και συν. 2008). Στα αρχικά στάδια της νόσου μπορεί να μην παρατηρηθούν ακτινογραφικά ευρήματα. Καθώς όμως η οστεολυσία επεκτείνεται είναι δυνατή η αναγνώριση των οστεολυτικών αλλοιώσεων, με σαφή συνήθως όρια. Συνδυασμός διαυγάσεων-σκιάσεων μπορεί να παρατηρηθεί στην περίπτωση που συνυπάρχουν οστικά απολύματα (Εικ. 7,8,9) (Chiandoussi και συν. 2006). Ιστολογικά παρατηρείται νέκρωση οστού, αυξημένος αριθμός οστεοκλαστών, κοκκιώδης ιστός και υπολείμματα μικροβιακών παραγόντων (Ηansen και συν. 2006). Η νέκρωση επιμολύνεται συχνότερα από ακτινομύκητες, Eikenella και Moraxella και σπανιότερα από diseases, blood diseases, systematic infections, chemo and radiotherapy, while smoking, alcohol consumption and improper oral hygiene are also contributing factors (Laskaris and Gagari, 2008). Due to its poorer blood supply, the mandible is affected more often than the maxilla (65-70%), while in - 80% of the cases osteonecrosis develops after an intraoral procedure, which is usually a simple tooth extraction, as confirmed by our study. However, it is reported that bone lesions can also develop within the framework of an orthodontic treatment, as well as spontaneously in 20-25% of the cases. In cases of spontaneous necrosis, the areas that are most commonly affected are the posterior lingual surface of the mandible, above the attachment of the mylohyoid muscle (Bagan et al. 2005, Polymeris et al. 2006, Marx et al. 2007, Nikitakis et al. 2009). According to the AAOMS (2009) staging of bisphosphonate-induced jaw osteonecrosis is as follows: Patients on oral or intravascular bisphosphonates, who do not display necrotic bone, belong to the risk group. At stage 0, there is no clinically necrotic bone, but only non-specific clinical signs and symptoms. involves bone exposure, which however is asymptomatic. I involves pain and signs of inflammation, while stage III also includes sequestra, cutaneous fistulas, osteolysis and, sometimes, spontaneous fracture (Fig. 6). At this stage, the patient would complain about pain, bleeding, a feeling of heaviness and paraesthesia of the lower lip, while there is often a sudden deterioration of his/her intaoral condition, resembling dental or periodontal inflammation (Migliorati et al. 2008). At the initial stages of the disease, there might be no radiographic evidence. However, as osteolysis proceeds, it is possible to identify osteolytic lesions with clear margins. Α combination of radiolucency and ra - diopacity can be observed, in case sequestra are also present (Fig. 7,8,9) (Chiandoussi et al. 2006). Εικ. 6: Εξωστοματικό συρίγιο στην ασθενή 9. Fig. 6: Extraoral fistula of patient no 9. Αρχεία Ελληνικής Στοματικής & Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής/ Hellenic Archives of Oral and Maxillofacial Surgery

11 Oστεονέκρωση γνάθων από διφωσφονικά/bisphosphonate-induced osteonecrosis of the jaws 151 Εικ. 7: Οστεονέκρωση κάτω γνάθου (ΑΡ) στην ασθενή 6, με πολλαπλό μυέλωμα. Fig. 7: osteonecrosis (left) of patient no 6 suffering of multiple myeloma. Εικ. 8: Η πανοραμική ακτινογραφία της ασθενούς 6 αναδεικνύει εκτεταμένο οστικό απόλυμα στην κάτω γνάθο. Fig. 8: Panoramic x-ray of patient no 6 showing a large mandibular sequestra. Εικ. 9: Η 3D αξονική τομογραφία του ασθενούς 16 με εκτεταμένη οστεονέκρωση άνω γνάθου (ΑΡ). Fig. 8: 3D-CT of patient no 16 showing an extended maxillary (left) osteonecrosis. στελέχη methicillin-resistant Staphylococcus aureus, Streptococcus spp, streptococcus anginosus constellatus, Escherichia coli και Bacteroides melaninogenicus (Νικητάκης και συν. 2009). Η διαφορική διάγνωση περιλαμβάνει την οστεοακτινονέκρωση, την οστεομυελίτιδα, τις πρωτοπαθείς ή μεταστατικές οστικές βλάβες και την πολλαπλή οστεϊνοοστική δυσπλασία (Νικητάκης και συν. 2009). Το μείζον πρόβλημα είναι η πρόληψη της εμφάνισης της οστεονέκρωσης. Κρίνεται σκόπιμο πριν την έναρξη της θεραπευτικής αγωγής με διφωσφονικά και, ανεξάρτητα της οδού χορήγησης, να γίνεται πλήρης κλινικός και ακτινογραφικός έλεγχος της στοματικής κοιλότητας. Ο ασθενής θα πρέπει να ενημερώνεται λεπτομερώς για τους κινδύνους που διατρέχει και να τίθεται σε πρόγραμμα συστηματικού επανελέγχου, συνήθως ανά 3μηνο. Όλες οι ενδοστοματικές παρεμβάσεις πρέπει να προηγηθούν της έναρξης θεραπείας και ειδικά οι χειρουργικές, που είναι σκόπιμο να έχουν περατωθεί τουλάχιστον 1 μήνα πριν. Εννοείται ότι ο ασθενής πρέπει να εκπαιδεύεται στην επιτέλεση άψογης στοματικής υγιεινής και να ενημερώνεται πως πρέπει να απευθύνεται αμέσως στο γιατρό του, μόλις διαπιστώσει την παραμικρή ενδοστοματική αλλαγή. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, κατά τη διάρκεια της θεραπείας με διφωσφονικά αντενδείκνυται οποιαδήποτε χειρουργική πράξη, συμπεριλαμβανομένης και της τοποθέτησης εμφυτευμάτων, καθώς και η διενέργεια περιοδοντικού καθαρισμού και ορθοδοντικής θεραπείας. Στην περίπτωση της per os λήψης διφωσφονικών μπορούμε να διενεργήσουμε με πολύ μεγάλη ασφάλεια οποιαδήποτε χειρουργική πράξη μέσα στα πρώτα 3 χρόνια από την έναρξη της αγωγής, εφόσον ο ασθενής δε λαμβάνει κορτικοστεροειδή. Στην περίπτωση που ο ασθενής λαμβάνει κορτικοστεροειδή ή έχουν περάσει τα 3 πρώτα έτη αγωγής με διφωσφονικά, συνιστάται η διακοπή του φαρμάκου για 3 μήνες πριν από την επέμβαση και μέχρι ολοκλήρωσης της επούλωσης. Histologically, the following evidence can be observed: bone necrosis, increased number of osteoclasts, granulation tissue and residues of microbial pathogens (Ηansen et al. 2006). The necrosis is usually infected by strains of actinobacteria, Eikenella and Moraxella, and less frequently by methicillin-resistant Staphylococcus aureus, Streptococcus spp, streptococcus anginosus constellatus, Escherichia coli and Bacteroides melaninogenicus (Nikitakis et al. 2009). Differential diagnosis includes osseoragionecrosis, osteomyelitis, primary and metastatic bone lesions and multiple cemento-osseous dysplasia (Nikitakis et al. 2009). The major problem is prevention of osteonecrosis. Before starting a bisphosphonate therapy and regardless of the route of administration, it is deemed necessary to perform full clinical and radiographic examination of the oral cavity. The patient should be informed in detail about the risks involved and receive regular follow-ups, usually once every 3 months. Any intraoral procedure should be performed before the beginning of the treatment, particularly surgical procedures, which should have been completed at least 1 month in advance. Of course, patients must receive adequate training on how to maintain excellent oral hygiene; they must also be made aware that they should consult their doctor as soon as they notice even the slightest intraoral change. According to the literature, during a bisphosphonate therapy, any surgical procedure is strongly discouraged, including the placement of implants, as well as periodontal cleaning and orthodontic treatments. In the case of oral administration of bisphosphonates, it is safe to perform any surgical procedure within the first 3 years from the beginning of the treatment, as long as the patient is not on corticosteroids. If the patient is on corticosteroids or the first 3 years of the bisphosphonate therapy have already passed, it is recommended Τόμος 12, Νο 3, 2011/Vol 12, No 3, 2011

12 152 Λιανού Β. και συν./lianou V. et al. Εννοείται πως γίνεται προσπάθεια η χειρουργική επέμβαση να είναι όσο το δυνατό πιο ατραυματική γίνεται, ενώ η συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό κρίνεται απαραίτητη πάντα (Marx και συν. 2005, Black και συν. 2006). Σύμφωνα με τους Εdwards και συν. (2008) επιτρέπονται η τοπική αναισθησία, η απλή αποτρύγωση, η διενέργεια εμφράξεων και ενδοδοντικής θεραπείας, η υπερουλική παρασκευή δοντιών, η προσθετική αποκατάστασή τους καθώς και η ακινητοποίηση εύσειστων δοντιών, άποψη που δεν είναι ευρέως αποδεκτή. Η προεγχειρητική αξιολόγηση του CTX (C-τελικό τελοπεπτίδιο) αποτελεί εξαιρετικό δείκτη πρόβλεψης κινδύνου οστεονέκρωσης των γνάθων, που συστήνεται να γίνεται σε όσους λαμβάνουν per os διφωσφονικά. To CTX-test στον ορό (μετά από νηστεία) ή και τα ούρα του ασθενούς, αποτελεί δείκτη οστικού καταβολισμού και οι τιμές του στο αίμα κυμαίνονται μεταξύ pgr/ml. Ωστόσο τιμές άνω των 300pgr/ml θεωρούνται φυσιολογικές. Βάσει αυτών, ο κίνδυνος ανάπτυξης οστεονέκρωσης σταδιοποιείται ως εξής: - Επίπεδα <100pgr/ml αντιστοιχούν σε υψηλό κίνδυνο για οστεονέκρωση - Επίπεδα pgr/ml αντιστοιχούν σε μέτριο κίνδυνο για οστεονέκρωση - Επίπεδα >150pgr/ml αντιστοιχούν σε χαμηλό κίνδυνο για οστεονέκρωση. Η διακοπή της χορήγησης του φαρμάκου για 4-6 μήνες προκαλεί αύξηση των επιπέδων του τελοπεπτιδίου στο αίμα, γεγονός που δυνητικά μειώνει την πιθανότητα ανάπτυξης οστεονέκρωσης των γνάθων, ενώ συγχρόνως βελτιώνει την οστική επούλωση (Marx και συν. 2007, Λάσκαρης και Γκάγκαρη, 2008). Στα πλαίσια της αντιμετώπισης της οστεονέκρωσης επιδιώκεται η ανακούφιση του ασθενούς από τον πόνο, η αποδρομή της φλεγμονής και η αναστολή της επέκτασης. Η αντιμετώπιση εξαρτάται από το στάδιο της νόσου. Στην ομάδα κινδύνου δεν απαιτείται καμία θεραπεία. Κρίνεται επιβεβλημένη η ενημέρωση του ασθενούς και η εκπαίδευσή του σε θέματα στοματικής υγείας. Στο στάδιο 0, απαιτείται η χορήγηση αναλγητικών και ενίοτε αντιβιοτικών. Στο στάδιο I, συστήνεται στον ασθενή να γίνεται καθημερινή χρήση στοματικών διαλυμάτων χλωρεξιδίνης 0,12%, κλινική επανεξέταση ανά τρίμηνο. Στο στάδιο II, επίσης χορηγούνται στοματικά διαλύματα, αλλά επιπλέον αντιβίωση και παυσίπονα. Συνήθως χορηγείται πενικιλίνη per os, ενίοτε σε συνδυασμό με μετρονιδαζόλη. Σε περίπτωση αλλεργίας μπορεί να χορηγηθεί δοξυκυκλίνη, αζιθρομυκίνη, σιπροφλοξασίνη, κλινδαμυκίνη. Η κλαριθρομυκίνη δε χρησιμοποιείται, γιατί στο θεραπευτικό της φάσμα δεν περιλαμβάνονται οι συχνότερα αναπτυσσόμενοι μικροοργανισμοί, δηλαδή οι ακτινομύκητες, η Eikenella και η that the patient stop taking the drug for 3 months before the procedure and until healing has been completed. Of course, the surgical procedure should be as atraumatic as possible, while coordination with the attending doctor is necessary in all cases (Marx et al. 2005, Black et al. 2006). According to Edwards et al. (2008) local anaesthesia, calculus removal, filling, intradental treatment, hypergingival tooth preparation, prosthetic rehabilitation and stabilization of loose teeth are allowed. However this view is not widely shared. Preoperative evaluation of CTX (C-terminal telopeptide) is an excellent way of predicting the risk of jaw osteonecrosis, and should be carried out in all cases of oral bisphosphonate use. Serum CTX (after fasting), or urine CTX, are indicators of bone catabolism, and their values in the blood vary between pgr/ml. However, values above 300pgr/ml are considered normal. On this basis, the risk of developing osteonecrosis is staged as follows: - Levels <100pgr/ml indicate a high risk of osteonecrosis - Levels pgr/ml indicate a moderate risk of osteonecrosis - Levels >150pgr/ml indicate a low risk of osteonecrosis Discontinuation of bisphosphonate therapy for 4-6 months increases the levels of the telopeptide in the blood, which can potentially reduce the risk of jaw osteonecrosis, while it can also improve bone healing (Marx et al. 2007, Laskaris and Gagari 2008). Within the framework of osteonecrosis treatment, the aim is to relieve the patient s pain, address the inflammation and inhibit the further spread. The treatment method depends on the stage of the disease. In the risk group, no treatment is needed. It is necessary to inform the patient and train him/her on issues of oral hygiene. In stage 0, painkillers or, sometimes, antibiotics should be administered. In stage I, the daily use of 0.12% chlorhexidine mouth rinses and clinical re-examination every trimester are recommended. In stage II, oral rinses are also administered, combined with antibiotics and painkillers usually oral penicillin, so metimes in combination with metronizadol. In case of allergy, doxycycline, azithromycin, ciprofloxacin or clindamicyn can also be administered. Clarithromycin is not used because the most commonly developed microorganisms i.e. actinobacteria, Eikenella and Moraxella - are not included is its therapeutic range. Antibiotics should be administered for 14 days or until the inflammation is resolved. In case of persistent inflammation, cultivation and antibiogram are recommended. Αρχεία Ελληνικής Στοματικής & Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής/ Hellenic Archives of Oral and Maxillofacial Surgery

13 Oστεονέκρωση γνάθων από διφωσφονικά/bisphosphonate-induced osteonecrosis of the jaws 153 Moraxella. Η αντιβιοτική αγωγή πρέπει να χορηγείται για 14 ημέρες ή όσο χρειαστεί μέχρι να αντιμετωπιστεί η φλεγμονή. Καλλιέργεια και αντιβιόγραμμα προτείνονται σε περιπτώσεις επιμένουσας φλεγμονής. Στο στάδιο III πραγματοποιούνται όλα τα παραπάνω και επιπλέον χειρουργικές επεμβάσεις, χωρίς όμως απολύτως εγγυημένα αποτελέσματα (ΑΑΟΜS, 2009) Σε όλα τα στάδια πρέπει να αφαιρούνται τα οστικά απολύματα και να εξάγονται τα συμπτωματικά δόντια που εμπλέκονται στη βλάβη. Αναφέρεται ότι η κάλυψη της περιοχής της οστεονέκρωσης με νάρθηκα από ακρυλικό ή βινύλιο, μπορεί να ανακουφίσει τον ασθενή από τα συμπτώματα και συγχρόνως να προστατεύει την περιοχή από επιμόλυνση (Marx 2003, Bagan και συν. 2007, Khosla και συν. 2007, Marx και συν. 2007, Rizzoli και συν. 2008). Η χρήση του υπερβαρικού οξυγόνου δε φαίνεται να έχει προσφέρει τα αναμενόμενα, ωστόσο κάποιοι συγγραφείς υποστηρίζουν πως η εφαρμογή του πριν τη διενέργεια κάποιας χειρουργικής πράξης μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα (Borgioli και συν. 2009). ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ο αριθμός των ασθενών που λαμβάνει διφωσφονικά και εμφανίζει οστεονέκρωση των γνάθων φαίνεται πως αυξάνει ολοένα και περισσότερο και ο προβληματισμός της διεθνούς κοινότητας πάνω στο θέμα αποδεικνύεται από το πλήθος των πραγματοποιούμενων ερευνών. Δυστυχώς ο μηχανισμός δράσης των φαρμάκων δεν έχει αποσαφηνιστεί πλήρως και το βασικό όπλο που διαθέτουμε για την αντιμετώπιση εξακολουθεί να είναι η πρόληψη. Στη δική μας μελέτη ακολουθήσαμε ένα θεραπευτικό σχήμα βασιζόμενοι στη σταδιοποίηση της οστεονέκρωσης, το οποίο είχε καλά αποτελέσματα. Συνεπώς η σταδιοποίηση της βλάβης είναι απαραίτητη για τον καθορισμό του σχεδίου θεραπείας. In stage III, all the methods mentioned above should be used, plus surgical procedures, the outcomes of which however are not absolutely guaranteed (AAOMS, 2009). In all stages, it is necessary to remove sequestra and extract any symptomatic teeth involved in the lesion. It has been reported that covering the osteonecrotic area with an acrylic or vinyl splint can alleviate the patient s symptoms and, at the same time, protect the area from further contamination (Marx 2003, Bagan et al. 2007, Khosla et al. 2007, Marx et al. 2007, Rizzoli et al. 2008). It appears that the use of hyperbaric oxygen to produce the expected results, however some authors opine that its use before a surgical procedure can indeed have positive effects (Borgioli et al. 2009). CONCLUSIONS The number of patients on bisphosphonates who develop osteonecrosis of the jaws appears to increase, and the large number of studies on this particular topic illustrates the concern of the international scientific community about it. Unfortunately, the mechanism of action of these drugs has not yet been fully clarified, and our main treatment weapon is still prevention. In our study, we followed a treatment scheme based on osteonecrosis staging, which produced good results. Therefore, staging the lesion is key to the establishment of a treatment plan. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ/REFERENCES American Association of Oral and Maxillofacial Surgeons Position Pa - per on Bisphosphonate-Related Osteonecrosis of the jaws. J Oral Maxillofac Surg 65;3-376, 2007 American Association of Oral and Maxillofacial Surgeons Position Paper on Bisphosphonate-Related Osteonecrosis of the jaws. J Oral Maxillofac Surg ;2-12, 2009 Bagan JV, Murillo J, Jimenez Y, Poveda R, Milian MA, Sanchis JM: Avascular jaw osteonecrosis in association with cancer chemo - therapy; series of 10 cases. J Oral Pathol Med 34: , 2005 Bagan J, Blade J, Cozar JM, Constela M, Sanz RG, Veiga FG: Recom - mendations for the prevention, diagnosis, and treatment of the osteonecrosis of the jaw (ONJ) in cancer patients treated with bisphosphonates. Med Oral Patol Oral Cir Bucal 12: , 2007 Black DM, Schwartz AV, Ensrud KE, Cauley JA, Levis S, Quandt SA: Effects of continuing or stopping aledronate after 5 years of treatment. The fracture intervention trial long-term extension (FLEX). JAMA 296: , 2006 Borgioli A, Viviani C, Duvina M, Brancato L, Spinelli G, Brandi ML, Tonelli P: Bisphposphonate-related osteonecrosis of the jaw: clinical and physiopathological considerations. Therapeutics and Clinical Risk Management 5: , 2009 Brooks JK, Gilson AJ, Sindler AJ, Ashman SG, Schwartz KG, Nikitakis NG: Osteonecrosis of the jaws associated with use of risedronate: Report of 2 new cases. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 103: , 2007 Chiandussi S, Biasotto M, Dore F, Cavalli F, Cova MA, Di Lenarda LR: Clinical and diagnostic imaging of bisphosphonate-associated osteonecrosis of the jaws. Dentomaxillofac Radiol 35: , 2006 Christopoulos P, Papadimopoulos D, Melakopoulos I: Osteonecrosis of the mandible due to co-administration of oral bisphosphonates and corticosteroids. Case report. Hellenic Rheumatology 19(4): , 2008 Τόμος 12, Νο 3, 2011/Vol 12, No 3, 2011

14 154 Λιανού Β. και συν./lianou V. et al. David P, Baron R: The vacuolar HI-ATPase: a potential target for drug development in bone diseases. Expert Opin Invest Drugs 4: , 1995 Edwards BJ, Hellstein JW, Jacobsen PL, Kaltman S, Mariotti A, Migliorati CA: Updated recommendations for managing the care of patients receiving oral bisphosphonate therapy. J Am Dent Assoc 139(12): 14-17, 2008 Ferretti G, Fabi A, Carlini P, Papaldo P, Di Cosimo S: Acid induced circulating level modifications of angiogenic factors, metalloproteinases and proinflammatory cytokines in metastatic breast cancer patients. Oncology (1): 35-43, 2005 Gutta R, Louis PJ: Bisphosphonates and osteonecrosis of the jaws: Science and rationale. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 104: , 2007 Hansen T, Kunkel M, Weber A, James Kirckpatrick C: Osteonecrosis of the jaws in patients treated with bisphosphonates- histomorphologic analysis in comparison with infected osteoradionecrosis. J Oral Pathol Med 35: , 2006 Hewitt C, Farah CS: Bisphposphonate-related osteonecrosis of the jaws: a comprehensive review. J Oral Pathol Med , 2007 Khosla S, Burr D, Cauley J, Dempster DW, Ebeling PT, Felsenberg D: Bisphposphonate-associated osteonecrosis of the jaw: Report of a task force of the American Society for Bone and Mineral Re - search. J Bone Miner Res 22: , 2007 Laskaris G, Gagari E: Bisphposphonate-related osteonecrosis of the jaws: risk-factors, prevention and treatment. Hellenic Rheuma - tology 19(1): 74-80, 2008 Marx RE: Pamidronate (Aredia) and zoledronate (Zometa) induced avascular necrosis of the jaws: a growing epidemic. J Oral Maxil - lofac Surg 61; , 2003 Marx RE, Sawatariy Y, Fortin M, Broumand V: Bisphosphonate- indu - ced exposed bone (osteonecrosis/osteopetrosis) of the jaws; Risk factors, recognition, prevention and treatment. J Oral Maxil - lofac Surg : 15-15, 2005 Marx RE, Cillo JE, Ulloa JJ: Oral bisphosphonate-induced osteonecrosis: Risk-factors, prediction of risk using serum CTX testing, prevention and treatment. J Oral Maxillofac Surg 65: , 2007 Migliorati CAα, Casiglia J, Epstein J, Jacobsen PL, Siegel MA, Woo SB: Managing the care of patients with bisphposphonate-associated osteonecrosis. An American Academy of Oral Medicine position paper. JADA 136: , 2005 Migliorati CAβ, Schubert MM, Peterson DE, Seneda LM: Bisphpo - sphonate-associated osteonecrosis of mandibular and maxillary bone. An emerging oral complication of supportive cancer therapy. Cancer 104:83-93, 2005 Migliorati CA, Armonis BN, Nicolatou-Galitis O: Oral osteonecrosis with the use of ibadronate: report of a case and clinical implications. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 106(1): 18-21, 2008 Monkkonen H, Auriola S, Lehenkari P: A new endogenous ATP analog (Apppl) inhibits the mitochondrial adenine nucleotide transocase (ANT) and is responsible for the apoptosis induced by nitrogen-containing bisphosphonates. Br J Pharmacol 147: , 2006 Nikitakis N, Kamperos G, Sklavounou-Andrikopoulou A: Bisphpo - spho nate-induced osteonecrosis of the jaws; prevention and management. Archives of Hellenic Medicine 26(5): , 2009 Polymeris AD, Polymeri AA, Papapetrou PD: Bisphosphonates and osteonecrosis of the jaws. Archives of Hellenic Medicine 23(1): 97-98, 2006 Rizzoli R, Burlet N, Cahall D, Delmas PD, Eriksen EF, Felsenberg D: Osteonecrosis of the jaw and bisphosphonate treatment for osteoporosis. Bone 42: , 2008 Romanos G, Konsolaki E, Hatzimanolis P: Bisphposphonate-induced osteonecrosis of the jaws. Report of 24 cases. Hellenic Stomatological Review 53: , 2009 Ruggiero SL, Mehrotra B, Rosenberg TJ, Engroff SL: Osteonecrosis of the jaws associated with the use of bisphosphonates: a review of cases. J Oral Maxillofac Surg 62: , 2004 Ruggiero SL, Fantasia J, Carlson E: Bisphosphonate-related osteone - crosis of the jaw: Background and guidelines for diagnosis, staging and management. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 102: , 2006 Stewart AF: Clinical practice: hypercalcemia associated with cancer N Engl J Med 352: , 2005 Tsetsenekou E, Kalyvas D: New insights into the mechanisms of bisphosphonates action. Hellenic Archives of Oral and Maxillofacial Surgery 3: , 2010 Wang HL, Weber D, McCauley LK: Effect of long-term oral bisphosphonates on implant wound healing: Literature review and a case report. J Periodontol 78: , 2007 Διεύθυνση επικοινωνίας: Λιανού Βιολέττα Σεληνούντος 25, Έξω Αγυιά, Πάτρα, Τηλ.: , , Fax: violetlianou@hotmail.com Address: Lianou Violetta 25 Selinountos Street, Exo Agyia, Patras, Greece Τel.: , , Fax: violetlianou@hotmail.com Αρχεία Ελληνικής Στοματικής & Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής/ Hellenic Archives of Oral and Maxillofacial Surgery

Οστεονέκρωση των γνάθων μετά από ταυτόχρονη χορήγηση κορτικοστεροειδών και διφωσφονικών από το στόμα: Αναφορά περίπτωσης

Οστεονέκρωση των γνάθων μετά από ταυτόχρονη χορήγηση κορτικοστεροειδών και διφωσφονικών από το στόμα: Αναφορά περίπτωσης Παρουσίαση Ενδιαφέρουσας Περίπτωσης EΛΛΗΝΙΚΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2008,19(4):335-339 Οστεονέκρωση των γνάθων μετά από ταυτόχρονη χορήγηση κορτικοστεροειδών και διφωσφονικών από το στόμα: Αναφορά περίπτωσης Π.

Διαβάστε περισσότερα

Bisphosphonate. Bisphosphonate BP. Starck BP. BP Bisphosphonate Related Osteonecrosis of the Jaw : BRONJ BP ONJ BP P O P P C P + BRONJ BP BP BRONJ

Bisphosphonate. Bisphosphonate BP. Starck BP. BP Bisphosphonate Related Osteonecrosis of the Jaw : BRONJ BP ONJ BP P O P P C P + BRONJ BP BP BRONJ Bisphosphonate Bisphosphonate BP Starck BP BP Bisphosphonate Related Osteonecrosis of the Jaw : BRONJ BP ONJ BP BRONJ BP BP BRONJ BRONJ BP BP BP BP BP BRONJ BP BP P O P P C P + BP Dent. J. Iwate Med. Univ

Διαβάστε περισσότερα

Οστεονέκρωση γνάθων aπό λήψη διφωσφονικών: Νέα δεδομένα και αντιμετώπιση

Οστεονέκρωση γνάθων aπό λήψη διφωσφονικών: Νέα δεδομένα και αντιμετώπιση Θέμα Ειδικού Ενδιαφέροντος EΛΛΗΝΙΚΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2008,19(1):74-80 Οστεονέκρωση γνάθων aπό λήψη διφωσφονικών: Νέα δεδομένα και αντιμετώπιση Γ. Λάσκαρης 1 Ε. Γκάγκαρη 2 Περίληψη Η εργασία αυτή αναφέρεται

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΛΕΜΕΣΟΣ 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή. Ονοματεπώνυμο: Αργυρώ Ιωάννου. Επιβλέπων καθηγητής: Δρ. Αντρέας Χαραλάμπους

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή. Ονοματεπώνυμο: Αργυρώ Ιωάννου. Επιβλέπων καθηγητής: Δρ. Αντρέας Χαραλάμπους ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή διατριβή Διερεύνηση της αποτελεσματικότητας εναλλακτικών και συμπληρωματικών τεχνικών στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής σε άτομα με καρκίνο

Διαβάστε περισσότερα

MSM Men who have Sex with Men HIV -

MSM Men who have Sex with Men HIV - ,**, The Japanese Society for AIDS Research The Journal of AIDS Research HIV,0 + + + + +,,, +, : HIV : +322,*** HIV,0,, :., n,0,,. + 2 2, CD. +3-ml n,, AIDS 3 ARC 3 +* 1. A, MSM Men who have Sex with Men

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία. Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία. Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο Μαργαρίτα Μάου Λευκωσία 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Καρκίνος ορθού Προεγχειρητική ακτινοθεραπεία. Λουίζα Βίνη Ογκολόγος Ακτινοθεραπεύτρια Τμήμα Ακτινοθεραπείας Ιατρικό Αθηνών

Καρκίνος ορθού Προεγχειρητική ακτινοθεραπεία. Λουίζα Βίνη Ογκολόγος Ακτινοθεραπεύτρια Τμήμα Ακτινοθεραπείας Ιατρικό Αθηνών Καρκίνος ορθού Προεγχειρητική ακτινοθεραπεία Λουίζα Βίνη Ογκολόγος Ακτινοθεραπεύτρια Τμήμα Ακτινοθεραπείας Ιατρικό Αθηνών Prognostic groups in 1676 patients with T3 rectal cancer treated without preoperative

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΤΡΙΣΟΚΚΑ Λευκωσία 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή Εργασία ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ. Ονοματεπώνυμο:

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΙΦΝΙΔΙΟΥ ΒΡΕΦΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΙΦΝΙΔΙΟΥ ΒΡΕΦΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΙΦΝΙΔΙΟΥ ΒΡΕΦΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ Ονοματεπώνυμο: Λοϊζιά Ελένη Λεμεσός 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

«ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΕΙΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ»

«ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΕΙΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ» I ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ» ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ Ονοματεπώνυμο : Φάραχ Βαλεντίνα Αρ. Φοιτητικής Ταυτότητας : 2008899422 ΚΥΠΡΟΣ- ΛΕΥΚΩΣΙΑ 2012

Διαβάστε περισσότερα

Επιβλέπων καθηγητής: Δρ Βασίλειος Ραφτόπουλος ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΜΕΤΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΙΑΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ

Επιβλέπων καθηγητής: Δρ Βασίλειος Ραφτόπουλος ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΜΕΤΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΙΑΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Επιβλέπων καθηγητής: Δρ Βασίλειος Ραφτόπουλος ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΜΕΤΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΙΑΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ Από τη

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΝΔΡΕΟΥ Φ.Τ:2008670839 Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία Η ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Μαρία Χρίστου Λεμεσός 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Ο ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥΣ ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΟΓΚΟΓΟΝΙΔΙΟΥ BRCA1 ΚΑΙ BRCA2. Βασούλλα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΙΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΙΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΙΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΥ ΑΓΓΙΓΜΑΤΟΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΩΣ ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ ΑΝΤΡΕΑΣ ΠΙΤΣΙΛΛΟΣ Α.Φ.Τ 2007947541 ΛΕΥΚΩΣΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Επιπτώσεις από τη χρήση αντικαταθλιπτικής αγωγής στην εγκυμοσύνη στο έμβρυο Όνομα Φοιτήτριας: Άντρια Λυσάνδρου Αριθμός φοιτητικής

Διαβάστε περισσότερα

Οστεονέκρωση των γνάθων προκαλούμενη από διφωσφονικά Πρόληψη και αντιμετώπιση

Οστεονέκρωση των γνάθων προκαλούμενη από διφωσφονικά Πρόληψη και αντιμετώπιση ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ REVIEW ÁÑ ÅÉÁ ÅËËÇÍÉÊÇÓ ÉÁÔÑÉÊÇÓ 2009, 26(5):583-592 Οστεονέκρωση των γνάθων προκαλούμενη από διφωσφονικά Πρόληψη και αντιμετώπιση Τα διφωσφονικά είναι μια ομάδα φαρμάκων που δρουν στα οστά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΝΑΥΤΙΛΙΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΝΑΥΤΙΛΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΝΑΥΤΙΛΙΑ ΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΠΛΟΙΟΥ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ που υποβλήθηκε στο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΕΩΝΙΔΟΥ Λεμεσός, 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ 10 ΧΡΟΝΩΝ

ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ 10 ΧΡΟΝΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ 10 ΧΡΟΝΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Ονοματεπώνυμο Κεντούλλα Πέτρου Αριθμός Φοιτητικής Ταυτότητας 2008761539 Κύπρος

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα: Παχυσαρκία και κύηση:

Θέμα: Παχυσαρκία και κύηση: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜ Α ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέμα: Παχυσαρκία και κύηση: επιπτώσεις στην έκβαση της κύησης και στο έμβρυο Ονοματεπώνυμο: Στέλλα Ριαλά Αριθμός

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή διατριβή Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ Παναγιώτου Νεοφύτα 2008969752 Επιβλέπων καθηγητής Δρ. Νίκος Μίτλεττον,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣ ΑΝΔΡΕΟΥ ΣΤΕΦΑΝΙΑ Λεμεσός 2012 i ii ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Επιβλέπων Καθηγητής: Δρ. Νίκος Μίτλεττον Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2 ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Ονοματεπώνυμο: Ιωσηφίνα

Διαβάστε περισσότερα

Καρκίνος του Μαστού: Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη ψυχοσωματική υγεία των γυναικών που υποβλήθηκαν σε μαστεκτομή και ο ρόλος του νοσηλευτή.

Καρκίνος του Μαστού: Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη ψυχοσωματική υγεία των γυναικών που υποβλήθηκαν σε μαστεκτομή και ο ρόλος του νοσηλευτή. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή Εργασία Καρκίνος του Μαστού: Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη ψυχοσωματική υγεία των γυναικών που υποβλήθηκαν σε μαστεκτομή

Διαβάστε περισσότερα

Επιλογή χρόνου κατάλυσης κολπικής μαρμαρυγής

Επιλογή χρόνου κατάλυσης κολπικής μαρμαρυγής Επιλογή χρόνου κατάλυσης κολπικής μαρμαρυγής Στυλιανός Τζέης MD, PhD, FESC Επιμελητής Α, Καρδιολογικό Τμήμα, Νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν Atrial fibrillation begets atrial fibrillation Over the long term,

Διαβάστε περισσότερα

Η θέση ύπνου του βρέφους και η σχέση της με το Σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

Η θέση ύπνου του βρέφους και η σχέση της με το Σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η θέση ύπνου του βρέφους και η σχέση της με το Σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου. Χρυσάνθη Στυλιανού Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχιακή Εργασία ΓΝΩΣΕΙΣ KAI ΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΝ HIV. Στυλιανού Στυλιανή

Πτυχιακή Εργασία ΓΝΩΣΕΙΣ KAI ΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΝ HIV. Στυλιανού Στυλιανή ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία ΓΝΩΣΕΙΣ KAI ΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΝ HIV Στυλιανού Στυλιανή Λευκωσία 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Εισαγωγή. Σκοπός

ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Εισαγωγή. Σκοπός ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή Η παιδική παχυσαρκία έχει φτάσει σε επίπεδα επιδημίας στις μέρες μας. Μαστίζει παιδιά από μικρές ηλικίες μέχρι και σε εφήβους. Συντείνουν αρκετοί παράγοντες που ένα παιδί γίνεται παχύσαρκο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΩΣ Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΦΡΟΥΤΩΝ ΚΑΙ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ Όνομα φοιτήτριας ΚΑΛΑΠΟΔΑ ΜΑΡΚΕΛΛΑ

Διαβάστε περισσότερα

Mitomycin C application for the prevention of postoperative synechiae formation at the anterior commissure.

Mitomycin C application for the prevention of postoperative synechiae formation at the anterior commissure. Otorhinolaryngologia - Head and Neck Surgery Issue 50, October - November - December 2012, pages 18-22 ORIGINAL REVIEW ARITCLE Mitomycin C application for the prevention of postoperative synechiae formation

Διαβάστε περισσότερα

Εκτεταμένη έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία στην παιδική και εφηβική ηλικία και εμφάνιση μελανώματος.

Εκτεταμένη έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία στην παιδική και εφηβική ηλικία και εμφάνιση μελανώματος. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Εκτεταμένη έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία στην παιδική και εφηβική ηλικία και εμφάνιση μελανώματος. Ονοματεπώνυμο φοιτήτριας : Ελίνα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΤΟ ΚΑΠΜΝΙΣΜΑ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ Κατσαρής Γιάγκος Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Ασθενής 81 ετών με σοβαρή ανεπάρκεια μιτροειδούς και τριγλώχινας

Ασθενής 81 ετών με σοβαρή ανεπάρκεια μιτροειδούς και τριγλώχινας Ασθενής 81 ετών με σοβαρή ανεπάρκεια μιτροειδούς και τριγλώχινας Disclosures - Proctoring activities for Abbott Vascular, Edwards Lifesciences I and the HYGEIA Hospital «Heart Team» have received research

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή Εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗΣ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΤΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ Βασιλική Αλκιβιαδου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΑΟΡΤΗΣ ΚΑΙ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΚΟΙΛΙΑΣ

ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΑΟΡΤΗΣ ΚΑΙ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΚΟΙΛΙΑΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΑΟΡΤΗΣ ΚΑΙ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΚΟΙΛΙΑΣ Αλέξανδρος Στεφανίδης Καρδιολόγος Α Καρδιολογικό τμήμα, Γ.Ν.Νίκαιας Παρουσίαση περιστατικού Ανδρας 60 ετών, εισάγεται λόγω ΟΠΟ. Ιστορικό ΑΥ, υπερλιπιδαιμίας

Διαβάστε περισσότερα

Προενταξιακός ασθενής - Επιλογή μεθόδου κάθαρσης

Προενταξιακός ασθενής - Επιλογή μεθόδου κάθαρσης Προενταξιακός ασθενής - Επιλογή μεθόδου κάθαρσης Παπαχρήστου Ευάγγελος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Νεφρολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών Χρόνια Νεφρική Νόσος (ΧΝΝ) Διαταραχή της δομής ή της

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΒΗΤΗ ΚΥΗΣΗΣ Χρυστάλλα, Γεωργίου Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Φυσικοθεραπευτής, MSc, Εργαστηριακός συνεργάτης, Τμήμα Φυσικοθεραπείας, ΑΤΕΙ Λαμίας Φυσικοθεραπευτής

Φυσικοθεραπευτής, MSc, Εργαστηριακός συνεργάτης, Τμήμα Φυσικοθεραπείας, ΑΤΕΙ Λαμίας Φυσικοθεραπευτής ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Τα χρόνια αποτελέσματα της συστηματικής άσκησης στο διπλό γινόμενο σε υγιή άτομα Αθανάσιος Μανδηλάρης,1 Δημήτριος Σούκος2 1 Φυσικοθεραπευτής, MSc, Εργαστηριακός συνεργάτης, Τμήμα Φυσικοθεραπείας,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Ο ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Ο ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Ο ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

EE512: Error Control Coding

EE512: Error Control Coding EE512: Error Control Coding Solution for Assignment on Finite Fields February 16, 2007 1. (a) Addition and Multiplication tables for GF (5) and GF (7) are shown in Tables 1 and 2. + 0 1 2 3 4 0 0 1 2 3

Διαβάστε περισσότερα

CHAPTER 25 SOLVING EQUATIONS BY ITERATIVE METHODS

CHAPTER 25 SOLVING EQUATIONS BY ITERATIVE METHODS CHAPTER 5 SOLVING EQUATIONS BY ITERATIVE METHODS EXERCISE 104 Page 8 1. Find the positive root of the equation x + 3x 5 = 0, correct to 3 significant figures, using the method of bisection. Let f(x) =

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΠΟΥ ΒΙΩΝΕΙ ΤΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΣΤΙΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΕΝΑΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Άντρη Αγαθαγγέλου Λεμεσός 2012 i ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΘΕΜΑ: «ιερεύνηση της σχέσης µεταξύ φωνηµικής επίγνωσης και ορθογραφικής δεξιότητας σε παιδιά προσχολικής ηλικίας»

ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΘΕΜΑ: «ιερεύνηση της σχέσης µεταξύ φωνηµικής επίγνωσης και ορθογραφικής δεξιότητας σε παιδιά προσχολικής ηλικίας» ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ «ΠΑΙ ΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΥΛΙΚΟ» ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ που εκπονήθηκε για τη

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ H ΑΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΤΟΠΙΡΑΜΑΤΗΣ ΣΤΙΣ ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΗΜΙΚΡΑΝΙΕΣ Σταύρος Έλληνας Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΔΟΝΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΕΡΑΣ ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΗΣ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΔΟΝΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΕΡΑΣ ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΔΟΝΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΕΡΑΣ ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΗΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΑΤΗΤΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΠΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΩΝ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχιακή Εργασία Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΤΗΘΑΓΧΗ

Πτυχιακή Εργασία Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΤΗΘΑΓΧΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΤΗΘΑΓΧΗ Νικόλας Χριστοδούλου Λευκωσία, 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ Ονοματεπώνυμο: Μιχαέλλα Σάββα Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΩΝ ΣΜΖΜΑ ΖΛΔΚΣΡΟΛΟΓΩΝ ΜΖΥΑΝΗΚΩΝ ΚΑΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ ΤΠΟΛΟΓΗΣΩΝ ΣΟΜΔΑ ΤΣΖΜΑΣΩΝ ΖΛΔΚΣΡΗΚΖ ΔΝΔΡΓΔΗΑ

ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΩΝ ΣΜΖΜΑ ΖΛΔΚΣΡΟΛΟΓΩΝ ΜΖΥΑΝΗΚΩΝ ΚΑΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ ΤΠΟΛΟΓΗΣΩΝ ΣΟΜΔΑ ΤΣΖΜΑΣΩΝ ΖΛΔΚΣΡΗΚΖ ΔΝΔΡΓΔΗΑ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΩΝ ΣΜΖΜΑ ΖΛΔΚΣΡΟΛΟΓΩΝ ΜΖΥΑΝΗΚΩΝ ΚΑΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ ΤΠΟΛΟΓΗΣΩΝ ΣΟΜΔΑ ΤΣΖΜΑΣΩΝ ΖΛΔΚΣΡΗΚΖ ΔΝΔΡΓΔΗΑ Γηπισκαηηθή Δξγαζία ηνπ Φνηηεηή ηνπ ηκήκαηνο Ζιεθηξνιόγσλ Μεραληθώλ θαη Σερλνινγίαο Ζιεθηξνληθώλ

Διαβάστε περισσότερα

2 Composition. Invertible Mappings

2 Composition. Invertible Mappings Arkansas Tech University MATH 4033: Elementary Modern Algebra Dr. Marcel B. Finan Composition. Invertible Mappings In this section we discuss two procedures for creating new mappings from old ones, namely,

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσία θρόμβου στον αριστερό κόλπο και στο ωτίο του αριστερού κόλπου Παρουσία αυτόματης ηχοαντίθεσης στον αριστερό κόλπο/ωτίο Ύπαρξη αθηρωμάτωσης

Παρουσία θρόμβου στον αριστερό κόλπο και στο ωτίο του αριστερού κόλπου Παρουσία αυτόματης ηχοαντίθεσης στον αριστερό κόλπο/ωτίο Ύπαρξη αθηρωμάτωσης Παρουσία θρόμβου στον αριστερό κόλπο και στο ωτίο του αριστερού κόλπου Παρουσία αυτόματης ηχοαντίθεσης στον αριστερό κόλπο/ωτίο Ύπαρξη αθηρωμάτωσης στην αορτή Ταχύτητα κένωσης του ωτίου αριστερού κόλπου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Ο ΠΡΟΩΡΟΣ ΤΟΚΕΤΟΣ ΚΑΙ Η ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗΣ ΔΥΣΧΕΡΕΙΑΣ Όνομα Φοιτήτριας: Χρυσοστομή Αγαθοκλέους Αριθμός φοιτητικής

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥ ΜΕ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΑΝΤΛΙΕΣ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΕΚΧΥΣΗΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

derivation of the Laplacian from rectangular to spherical coordinates

derivation of the Laplacian from rectangular to spherical coordinates derivation of the Laplacian from rectangular to spherical coordinates swapnizzle 03-03- :5:43 We begin by recognizing the familiar conversion from rectangular to spherical coordinates (note that φ is used

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕ ΩΝ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΑΙΤΙΩΝ ΠΡΟΚΛΗΣΗΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΨΥΧΟΓΕΝΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ Γεωργία Χαραλάµπους Λεµεσός

Διαβάστε περισσότερα

ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ Η ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ ΤΙΣ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ Η ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ ΤΙΣ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας Κρίστια Κυριάκου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΜΠΟΡΙΟΥ,ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ Της Κρίστιας Κυριάκου ii Έντυπο έγκρισης Παρουσιάστηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΠΝΙΣΤΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΣΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ Ονοματεπώνυμο Φοιτήτριας: Χριστοφόρου Έλενα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Γνώση και στάση νοσηλευτών στη διαχείριση του πόνου καρκινοπαθών που νοσηλεύονται Παναγιώτης Χαραλάμπους Λεμεσός, 2014 i ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

HOMEWORK 4 = G. In order to plot the stress versus the stretch we define a normalized stretch:

HOMEWORK 4 = G. In order to plot the stress versus the stretch we define a normalized stretch: HOMEWORK 4 Problem a For the fast loading case, we want to derive the relationship between P zz and λ z. We know that the nominal stress is expressed as: P zz = ψ λ z where λ z = λ λ z. Therefore, applying

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΑΛΕΝΤΙΝΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Α.Μ.: 09/061. Υπεύθυνος Καθηγητής: Σάββας Μακρίδης

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΑΛΕΝΤΙΝΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Α.Μ.: 09/061. Υπεύθυνος Καθηγητής: Σάββας Μακρίδης Α.Τ.Ε.Ι. ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Η διαμόρφωση επικοινωνιακής στρατηγικής (και των τακτικών ενεργειών) για την ενδυνάμωση της εταιρικής

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΓΝΩΣΕΩΝ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΕ ΜΟΝΑΔΕΣ ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΟΡΓΑΝΩΝ ΑΠΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΛΑΚΟΣΑΜΙΔΗΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΦΑΡΜΑΚΟΑΝΘΕΚΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑΚΗ ΕΠΙΛΗΨΙΑ Κωνσταντίνα Κυπριανού Α.Τ.:

Διαβάστε περισσότερα

ΙΔΡΥΜΑ. Θεσσαλονίκη, ύλα

ΙΔΡΥΜΑ. Θεσσαλονίκη, ύλα ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ, ΤΡΟΦΙΜΩΝ & ΔΙΑΤΡΟΦΗΔ ΗΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ & ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟΝ ΔΗΜΟ ΚΑΒΑΛΑΣ Πτυχιακή

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ. Λεμεσός

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ. Λεμεσός ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ Η ΒΛΑΠΤΙΚΗ ΕΠΙΔΡΑ ΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΝΕΟΓΝΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Ονοματεπώνυμο Αγγελική Παπαπαύλου Αριθμός Φοιτητικής

Διαβάστε περισσότερα

þÿ ³¹µ¹½ º±¹ ±ÃÆ»µ¹± ÃÄ ÇÎÁ

þÿ ³¹µ¹½ º±¹ ±ÃÆ»µ¹± ÃÄ ÇÎÁ Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2014 þÿ ³¹µ¹½ º±¹ ±ÃÆ»µ¹± ÃÄ ÇÎÁ þÿµá³±ã ±Â Äɽ ½ à º ¼µ ɽ : Georgiou,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Λουκία Βασιλείου

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Λουκία Βασιλείου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ: ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Λουκία Βασιλείου 2010646298 Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Δρ.

Διαβάστε περισσότερα

Number All 397 Women 323 (81%) Men 74 (19%) Age(years) 39,1 (17-74) 38,9 (17-74) 40,5 (18-61) Maximum known weight(kg) 145,4 (92,0-292,0) 138,9 (92,0-202,0) 174,1 (126,0-292,0) Body mass index (kg/m 2

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΕΠΗΡΕΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ- ΑΠΟΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ BRAILLE ΑΠΟ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΤΥΦΛΩΣΗ

ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΕΠΗΡΕΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ- ΑΠΟΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ BRAILLE ΑΠΟ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΤΥΦΛΩΣΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΕΠΗΡΕΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ- ΑΠΟΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ BRAILLE

Διαβάστε περισσότερα

Section 8.3 Trigonometric Equations

Section 8.3 Trigonometric Equations 99 Section 8. Trigonometric Equations Objective 1: Solve Equations Involving One Trigonometric Function. In this section and the next, we will exple how to solving equations involving trigonometric functions.

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Πολιτικών και Δομικών Έργων

Τμήμα Πολιτικών και Δομικών Έργων Τμήμα Πολιτικών και Δομικών Έργων Πτυχιακή Εργασία: Τοπογραφικό διάγραμμα σε ηλεκτρονική μορφή κεντρικού λιμένα Κέρκυρας και κτιρίου νέου επιβατικού σταθμού σε τρισδιάστατη μορφή και σχεδίαση με AutoCAD

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΑΠΡΑΞΙΑ

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΑΠΡΑΞΙΑ Σχολή Επιστημών Υγείας Πτυχιακή εργασία ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΑΠΡΑΞΙΑ Χαρίκλεια Χαρωνίτη Λεμεσός, Μάϊος 2018 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Η συμμετοχή της ορθοδοντικής θεραπείας στη δημιουργία υφιζήσεων των ούλων. Μία σύγχρονη επισκόπηση

Η συμμετοχή της ορθοδοντικής θεραπείας στη δημιουργία υφιζήσεων των ούλων. Μία σύγχρονη επισκόπηση Ορθοδοντική ΣTOMA 2014; 42 : 177-185 Βιβλιογραφική ανασκόπηση Η συμμετοχή της ορθοδοντικής θεραπείας στη δημιουργία υφιζήσεων των ούλων. Μία σύγχρονη επισκόπηση Ε. ΓΕΩΡΓΑΚΑ 1, Κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ 2, Ε. ΜΑΡΚΟΒΙΤΣΗ-ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Πειραιώς Τμήμα Πληροφορικής Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πληροφορική»

Πανεπιστήμιο Πειραιώς Τμήμα Πληροφορικής Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πληροφορική» Πανεπιστήμιο Πειραιώς Τμήμα Πληροφορικής Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πληροφορική» Μεταπτυχιακή Διατριβή Τίτλος Διατριβής Επίκαιρα Θέματα Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Ονοματεπώνυμο Φοιτητή Σταμάτιος

Διαβάστε περισσότερα

Υφίζηση των ούλων σε παιδιά νηπιακής και εφηβικής ηλικίας

Υφίζηση των ούλων σε παιδιά νηπιακής και εφηβικής ηλικίας ΠΑΙΔΟΔΟΝΤΙΑ 2015 29(2): 65-74 65 Υφίζηση των ούλων σε παιδιά νηπιακής και εφηβικής ηλικίας *. Παιδοδοντίατρος **. Οδοντίατρος ***. Επίκουρος Καθηγητής ΕΚΠΑ-Περιοδοντολόγος Ρουμάνη Θ. *, Μπαχλαβά Ε. **,

Διαβάστε περισσότερα

Ο νοσηλευτικός ρόλος στην πρόληψη του μελανώματος

Ο νοσηλευτικός ρόλος στην πρόληψη του μελανώματος ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή διατριβή Ο νοσηλευτικός ρόλος στην πρόληψη του μελανώματος Ονοματεπώνυμο: Αρτέμης Παναγιώτου Επιβλέπων καθηγητής: Δρ. Αντρέας Χαραλάμπους

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία "Η ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ ΣΤΗ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ" Ειρήνη Σωτηρίου Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Math 6 SL Probability Distributions Practice Test Mark Scheme

Math 6 SL Probability Distributions Practice Test Mark Scheme Math 6 SL Probability Distributions Practice Test Mark Scheme. (a) Note: Award A for vertical line to right of mean, A for shading to right of their vertical line. AA N (b) evidence of recognizing symmetry

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙ Α ΓΙΑ ΤΑΞΙ ΙΩΤΕΣ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΚΑΙ ΜΑΚΡΑΣ ΙΑΡΚΕΙΑΣ

ΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙ Α ΓΙΑ ΤΑΞΙ ΙΩΤΕΣ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΚΑΙ ΜΑΚΡΑΣ ΙΑΡΚΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ, ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ ΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙ Α ΓΙΑ ΤΑΞΙ ΙΩΤΕΣ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΚΑΙ ΜΑΚΡΑΣ ΙΑΡΚΕΙΑΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΛΕΞΙΑ ΤΣΕΡΛΙΓΚΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Γ. Α. ΦΡΑΓΚΙΑ ΑΚΗΣ. 2012 σελ.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ Π.Μ.Σ: «Σύγχρονες Προσεγγίσεις στη γλώσσα και στα κείμενα» ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Το φωνηεντικό

Διαβάστε περισσότερα

HIV HIV HIV HIV AIDS 3 :.1 /-,**1 +332

HIV HIV HIV HIV AIDS 3 :.1 /-,**1 +332 ,**1 The Japanese Society for AIDS Research The Journal of AIDS Research +,, +,, +,, + -. / 0 1 +, -. / 0 1 : :,**- +,**. 1..+ - : +** 22 HIV AIDS HIV HIV AIDS : HIV AIDS HIV :HIV AIDS 3 :.1 /-,**1 HIV

Διαβάστε περισσότερα

Strain gauge and rosettes

Strain gauge and rosettes Strain gauge and rosettes Introduction A strain gauge is a device which is used to measure strain (deformation) on an object subjected to forces. Strain can be measured using various types of devices classified

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Θεοφάνης Παύλου Αρ. Φοιτ. Ταυτότητας: 2010207299 Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Σχέση στεφανιαίας νόσου και άγχους - κατάθλιψης

Σχέση στεφανιαίας νόσου και άγχους - κατάθλιψης Τρίμηνη, ηλεκτρονική έκδοση του Τμήματος Νοσηλευτικής Α, Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας _ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ_ Πολυκανδριώτη Μαρία 1, Φούκα Γεωργία 2 1. Καθηγήτρια Εφαρμογών Νοσηλευτικής Α, ΤΕΙ Αθήνας 2.

Διαβάστε περισσότερα

Β Π Μ Hρεμία. Αναστροφή. Οστεόλυση. Οστεοπαραγωγή

Β Π Μ Hρεμία. Αναστροφή. Οστεόλυση. Οστεοπαραγωγή Β Π Μ Hρεμία Αναστροφή Οστεόλυση Οστεοπαραγωγή Β Π Μ Hρεμία Αναστροφή Αύξηση αριθμού οστεοκλαστών Αύξηση Μείωση διάρκειας του δράσης χρόνου για τους ασβεστοποίηση του οστού Αύξηση ενεργοποιημένων μονάδων

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία. Εφηβεία και χρήση αλκοόλ. Νάνσυ Σταματοπούλου

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία. Εφηβεία και χρήση αλκοόλ. Νάνσυ Σταματοπούλου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία Εφηβεία και χρήση αλκοόλ Νάνσυ Σταματοπούλου Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Οι επιδόσεις Ελλήνων στο Mini Mental State Examination με βάση την ηλικία και τη νοητική κατάσταση από την παιδική στην τρίτη ηλικία.

Οι επιδόσεις Ελλήνων στο Mini Mental State Examination με βάση την ηλικία και τη νοητική κατάσταση από την παιδική στην τρίτη ηλικία. CLINICAL TRIALS ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ 25 Οι επιδόσεις Ελλήνων στο Mini Mental State Examination με βάση την ηλικία και τη νοητική κατάσταση από την παιδική στην τρίτη ηλικία. Τσάνταλη, Ε. 1,2,3, Οικονομίδης,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΙΝ ΥΝΟΙ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΚΑΙΣΑΡΙΚΗ ΤΟΜΗ

ΚΙΝ ΥΝΟΙ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΚΑΙΣΑΡΙΚΗ ΤΟΜΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή Εργασία ΚΙΝ ΥΝΟΙ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΚΑΙΣΑΡΙΚΗ ΤΟΜΗ Παναγιώτα Κουρίδου Επιβλέπουσα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΟΥ - ΠΟΤΕ?

ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΟΥ - ΠΟΤΕ? ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΟΥ - ΠΟΤΕ? ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΑΡΡΗΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Α ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΜΕΤΑΞΑ Η ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ κατέχει ένα ιδιαίτερα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία Η Διερεύνηση των Επιδράσεων που Επιφέρει ο Βελονισμός στους Καρκινοπαθείς Ευάγγελος Μπέρος Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ - ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΟΓΝΩΜΟΣΥΝΗ ΣΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΗ

Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ - ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΟΓΝΩΜΟΣΥΝΗ ΣΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΗ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Διπλωματική εργασία στο μάθημα «ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ»

Διαβάστε περισσότερα

Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΞΟΔΟ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΑΔΑ ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ. Στυλιανός Σολωμή

Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΞΟΔΟ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΑΔΑ ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ. Στυλιανός Σολωμή ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Δρ. Λαμπρινού Αικατερίνη Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΞΟΔΟ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΑΔΑ ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ι. ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ Καθηγητής Καρδιολογίας Α.Π.Θ.

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ι. ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ Καθηγητής Καρδιολογίας Α.Π.Θ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ι. ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ Καθηγητής Καρδιολογίας Α.Π.Θ. Η αναγνώριση της σηµασίας της θρόµβωσης στα οξέα καρδιαγγειακά συµβάµατα, οδήγησε σε πολλές µεγάλες µελέτες, µε στόχο την εκτίµηση της αποτελεσµατικότητας

Διαβάστε περισσότερα

-Tα νεώτερα αντιπηκτικά θα πρέπει να αντικαταστήσουν τους αναστολείς της βιταμίνης Κ -Αστειεύεστε; Χρήστος Ντέλλος

-Tα νεώτερα αντιπηκτικά θα πρέπει να αντικαταστήσουν τους αναστολείς της βιταμίνης Κ -Αστειεύεστε; Χρήστος Ντέλλος -Tα νεώτερα αντιπηκτικά θα πρέπει να αντικαταστήσουν τους αναστολείς της βιταμίνης Κ -Αστειεύεστε; Χρήστος Ντέλλος www.ntellos.gr Δήλωση οικονομικών συμφερόντων: Καμία Πότε καταργήσαμε ένα πολύ καλό και

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D σχετιζόμενα με το βρογχικό άσθμα στα παιδιά και στους έφηβους Κουρομπίνα Αλεξάνδρα Λεμεσός [2014] i ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων αδειών κυκλοφορίας

Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων αδειών κυκλοφορίας Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων αδειών κυκλοφορίας Επιστημονικά πορίσματα Λαμβάνοντας υπόψη την έκθεση αξιολόγησης της PRAC σχετικά με την PSUR για το ζολεδρονικό

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή εργασία ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΑΣΕΙΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ΜΕ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΠΙΚΤΗΤΗΣ ΑΝΟΣΟΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ (AIDS) Αλέξης Δημήτρη Α.Φ.Τ: 20085675385 Λεμεσός

Διαβάστε περισσότερα

υγεία των νοσηλευτών που συστηματικά εμπλέκονται στην παρασκευή και χορήγηση τους.

υγεία των νοσηλευτών που συστηματικά εμπλέκονται στην παρασκευή και χορήγηση τους. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή: Τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα έχουν αποδειχθεί οτι θέτουν σε κίνδυνο την υγεία των νοσηλευτών που συστηματικά εμπλέκονται στην παρασκευή και χορήγηση τους. Σκοπός: Σκοπός της παρούσας

Διαβάστε περισσότερα