Φροντιστήριο «ΕΠΙΛΟΓΗ» Ιατροπούλου 12 & σιδ. Σταθµού - Καλαµάτα τηλ.: & 96390

Transcript

1 ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2006 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ Α. τι πρ πει να ορ σουµε ν µου για την παιδε α και τι αυτ πρ πει να ε ναι δια για λου ε ναι λοιπ ν φανερ ποιο θα πρ πει να ε ναι ο χαρακτ ρα τη και πω πρ πει αυτ να ασκε ται δεν πρ πει να διαφε γουν την προσοχ µα. Γιατ σ µερα υπ ρχουν διαφορετικ απ ψει ω προ το εκπαιδευτικ πρ γραµµα. Πρ γµατι δεν χουν λοι την δια γν µη για το τι πρ πει να µαθα νουν οι ν οι ο τε σε σχ ση µε την αρετ ο τε σε σχ ση µε την ριστη ζω ο τε ε ναι φανερ αν η παιδε α πρ πει να χει στ χο την σκηση και καλλι ργεια του νου τη διαµ ρφωση ηθικο χαρακτ ρα. Αν ξεκιν σουµε απ την εκπα δευση που παρ χεται σ µερα, η ρευν µα θα βρεθε αντιµ τωπη µε µεγ λη σ γχυση και καθ λου δεν ε ναι φανερ τι πρ πει να επιδι κει η παιδε α αυτ που ε ναι χρ σιµα στη ζω αυτ που οδηγο ν στην αρετ αυτ που απλ προ γουν τη γν ση (γιατ λε αυτ οι απ ψει χουν βρει κ ποιου υποστηρικτ ) και σχετικ µε αυτ που οδηγο ν στην αρετ δεν υπ ρχει καµι απολ τω συµφων α (καταρχ ν για την αρετ δεν χουν λοι σοι την τιµο ν την δια ιδ α, στε ε ναι φυσιολογικ να υποστηρ ζουν και διαφορετικ γν µε ω προ την σκησ τη ). Β1. Ο Αριστοτ λη αφο κανε λ γο για του ν µου που θα πρ πει να ρυθµ ζουν την παιδε α, αν λογα µε το πολ τευµα και για το τι η παιδε α πρ πει να ε ναι δια για λου και να αποτελε φροντ δα τη πολιτε α, ρχεται στο τρ το θ µα ποιο πρ πει να ε ναι ο χαρακτ ρα τη παιδε α και µε ποιο τρ πο πρ πει να εκπαιδε ονται οι ν οι. Αυτ το θ µα καλ πτει το περιεχ µενο ολ κληρου του Θ βιβλ ου. Το πρ βληµα που θ τει εδ ο Αριστοτ λη ε ναι τι πρ πει να µαθα νουν τα αγ ρια και πω πρ πει να οργανωθε η πορε α των σπουδ ν, γιατ σ µερα επικρατε σ γχυση κατ π σο πρ πει να σπουδ ζει κανε,τι ε ναι χρ σιµο για τη ζω,,τι οδηγε στην αρετ πιο περιττ πρ γµατα, πω η µουσικ και η γεωµετρ α. Επιπλ ον κατ π σο πρ πει να ρ ξει το β ρο στην σκηση του νου στη δι πλαση του χαρακτ ρα. Ο διαχωρισµ που κ νει ο Αριστοτ λη αν µεσα στην αρετ και τον ριστο β ο δεν ε ναι απ λυτα σαφ. Σ µφωνα µε σχ λια ειδικ ν ερµηνευτ ν, η αρετ µ λλον αν κει στο πρακτικ τµ µα του λογικο µ ρου τη ψυχ και ο ριστο β ο στο θεωρητικ και αν τερο µ ρο τη ψυχ. Εξ λλου πω λ ει ο Αριστοτ λη δεν χει διευκρινιστε ποιο ε ναι το σπουδαι τερο τµ µα τη ψυχ

2 εκε νο που χει σχ ση µε το πνε µα εκε νο που χει σχ ση µε τη δι πλαση του χαρακτ ρα. ρα αν λογα µε την προτεραι τητα του εν του λλου, θα δοθε και η προτεραι τητα στην εκπα δευση. να παιδευτικ αγαθ χρ σιµο και για ηθικο σκοπο και για τη διαµ ρφωση του ριστου β ου ε ναι π.χ η µουσικ. Η µποδ ν παιδε α ε ναι η παιδε α που σχυε στην εποχ του Αριστοτ λη. Σ µφωνα µε σα αναφ ρονται στα Πολιτικ περ που τ σσερα ε ναι τα ε δη µαθηµ των που συνηθ ζουν να παρ χουν στου ν ου : αν γνωση-γραφ, γυµναστικ, µουσικ και τ ταρτο το σχ διο που το διδ σκονται µερικο. Ο σκοπ τη διδασκαλ α αυτ ν των µαθηµ των δεν ε ναι η ειδ κευση αλλ η µ ρφωση τη ψυχ. Ειδικ τερα σκοπ τη γυµναστικ ε ναι η καλλι ργεια τη ανδρε α, γιατ οι πολ τε µε τη γυµναστικ συνηθ ζουν να κινδυνε ουν για την επ τευξη των ηθικ ν σκοπων. Σκοπ εξ λλου τη µουσικ ε ναι να επιδρ στη ψυχ του µαθητ και να του διαµορφ νει το θο. Ο ρυθµ δηλαδ και η µελωδ α εθ ζουν τον ακροατ να δοκιµ ζει οργ, λ πη, ο κτο, φ βο, και µε το τρ πο αυτ γεµ ζουν τη ψυχ του µε να πνε µα ευγ νεια και ελευθερ α. Εξ λλου η µουσικ ε ναι να µ σο για την αν παυση και την ανακο φιση του ανθρ που απ τον καθηµεριν µοχθο, ρα χει και χρησιµ τητα και ασκε και ηθικ επ δραση. Τα δυο λλα µαθ µατα, η αν γνωση-γραφ και το σχ διο ε ναι απλ γν σει χρ σιµε για τη ζω. να λ γο που δεν αναφ ρει την αριθµητικ ε ναι σω τι στην Αθ να διδασκ ταν στο σπ τι και χι στο σχολε ο. Ο Αριστοτ λη χει δη υποστηρ ξει πω η αρετ των πολιτ ν δεν ε ναι προ ν τη τ χη, ο τε κ τι που βρ σκεται ξω απ την πολιτε α αντ θετα βρ σκεται µ σα στην πολιτε α και καλλιεργε ται µε την παιδε α. Μ λιστα η τ λεια πολιτε α επιδι κει την τ λεια αρετ, την ορθ εν ργεια του ανθρ που που τον οδηγε στην πραγµ τωση τη φ ση του, του απ τατου σκοπο του. Εν για τον Αριστοτ λη το θ µα ε ναι ξεκαθαρισµ νο, λλοι διαφωνο ν και εποµ νω υπ ρχει σ γχυση και διχογνωµ ε τ σο για την ννοια τη δια τη αρετ σο και για την σκησ τη. Οι διαφων ε σχετικ µε τι προτεραι τητε των εκπαιδευτικ ν στ χων εντοπ ζονται στον ωφελιµιστικ χαρακτ ρα τη παιδε α, στη νοησιαρχ α και στον ηθικοπλαστικ τη προσανατολισµ. Αν δ σουµε προτεραι τητα στον ηθικοπλαστικ χαρακτ ρα και π λι δεν υπ ρχει συµφων α ο τε για τι σπουδ ο τε για του τρ που µε του οπο ου κ ποιο γ νεται εν ρετο. Αλλο πρ γµατι ο Αριστοτ λη δ νει προτεραι τητα στην ηθικ διαπαιδαγ γηση των πολιτ ν αναγνωρ ζοντα στην π λη-κρ το ναν µµεσα ηθικοπλαστικ ρ λο. Την δια ποψη ε χε εκφρ σει και ο Πλ τωνα στο Λ χη αν δεν ξ ρουµε καν τι ε ναι η αρετ, µε ποιο τρ πο θα συµβουλ ψουµε κ ποιον πω θα µπορ σει να την κατακτ σει πιο ε κολα; Β2 υστυχ το εκπαιδευτικ πρ γραµµα του Αριστοτ λη µεινε ανολοκλ ρωτο. Στα τελευτα α κεφ λαια το φο ε ναι σκιαγραφικ. Στην

3 τελευτα α πρ ταση εκφρ ζει να διαν ηµα χαρακτηριστικ για το τρ πο σκ ψη του, το οπο ο µοι ζει µε πρ γραµµα για τη συν χεια που λε πει και µ λλον δεν κοινοποι θηκε ποτ : Ε ναι προφαν τι για να εκπαιδευτικ πρ γραµµα αγωγ πρ πει να θ σουµε τρει γν µονε την ορθ µεσ τητα, το ανθρωπ νω εφικτ, και αυτ που αρµ ζει σε κ θε ηλικ α. Εφ σον η παιδε α θα αποβλ πει στο να καταστ σει του πολ τε ελε θερου και ευγενε δεν ε ναι δυνατ η κ θε επιµ ρου γν ση σκηση να θεωρε ται ω αυτοσκοπ, γιατ κ τι τ τοιο θα οδηγο σε σε ανεπ τρεπτη µονοµ ρεια. Αντ θετα διατηρ ντα ο ελε θερο να ερασιτεχνισµ στι σπουδ και τη σωµατικ σκηση ( ρα αποφ υγοντα την ειδ κευση τον πρωταθλητισµ ) διατηρε σταθερ τον προσανατολισµ του στη καλλι ργεια του νου και την κατ κτηση τη αρετ. Εποµ νω η παιδε α χει χαρακτ ρα κυρ ω ηθικ και χι πρακτικ. Ακολουθ ντα ο φιλ σοφο τη µ ση οδ µεταξ θεωρητικο β ου και καθηµεριν πρ ξη λ ει τι δεν πρ πει να παραµελο µε το χρ σιµο. τσι λοιπ ν η αν γνωση, η γραφ, λ γη αριθµητικ, γεωµετρ α και το σχ διο ε ναι γν σει και ικαν τητε που τι χρειαζ µαστε στι καθηµεριν µα συναλλαγ και στην σκηση των πολιτικ ν µα καθηκ ντων. Γι' αυτ και ε ναι απαρα τητα µαθ µατα για τα παιδι. Αλλ το χρ σιµο ε ναι το µ νο µ σο για το σκοπ δεν αρµ ζει σε ελε θερου ανθρ που να αρκο νται να αναζητο ν παντο τη χρησιµ τητα. ρα και τα παιδι πρ πει να µαθα νουν σα του ε ναι τελε ω αναγκα α, αυτά που θα κάνουν το µυαλό και το σώµα ικανά για την άσκηση και πραγµάτωση τη αρετή, φροντ ζοντα να µη µαθα νουν πρ γµατα που θα του κ νουν ευτελε και τιποτ νιου, αλλοιώνοντα την προσωπικότητά του. Είναι αξιοπρόσεχτη η αναφορά του Αριστοτέλη στη διδασκαλία των πραγµάτων που είναι χρήσιµα για τη ζωή, γιατί τα περιορίζει σε µεγάλο βαθµό: πρέπει βέβαια να διδάσκονται τα χρήσιµα, όµω όχι όλα, αλλά από αυτά µόνο όσα είναι πρώτη πρακτική ανάγκη αλλά και αυτά όχι όλα, γιατί άλλα είναι σχετικά µε ασχολίε που ταιριάζουν σε ελευθέρου και άλλα µε ασχολίε που ταιριάζουν σε ανελεύθερου ανθρώπου " εποµένω, από τα χρήσιµα και αναγκαία πρέπει να διδάσκονται όσα ταιριάζουν σε ελεύθερου ανθρώπου (και όχι τα ευτελή, που κάνουν τον άνθρωπο αγροίκο και τον εµποδίζουν στην κατάκτηση τη αρετή ). Επανερχόµενο ο Σταγειρίτη φιλόσοφο στι τρει απόψει που διατυπώνονται για τον προσανατολισµό τη παιδεία, ακολουθεί µια µέση άποψη ω προ το περιεχόµενο των σπουδών, χωρί ωστόσο να αποµακρύνεται από τον ηθικοπλαστικό προσανατολισµό ολόκληρου του εκπαιδευτικού συστήµατο. Έτσι, η παιδεία διατηρεί τον ηθικοπλαστικό τη χαρακτήρα, χωρί ωστόσο να οδηγεί και σε κάποια ανεπίτρεπτη µονοµέρεια. Β3. Ο Αριστοτέλη αναπτύσσει στα Πολιτικά του ένα πρόγραµµα αγωγή των νέων, δυστυχώ, ανολοκλήρωτο. Εξαρχή, ωστόσο, συνδέει αυτό το πρόγραµµα µε την ευδαιµονία των πολιτών και την καλύτερη διακυβέρνηση τη χώρα. Ήδη από τα Ηθικά Νικοµάχεια υποστηρίζει ότι η πολιτεία πρέπει να φροντίζει µέσα από του νόµου για τη σωστή αγωγή τη νεολαία. Πρέπει δηλαδή να θεσπίζονται διατάξει µε τι οποίε η ψυχή του µαθητή-ακροατή θα

4 καλλιεργείται σαν ένα κοµµάτι γη και σιγά σιγά θα γίνεται πρόθυµη να διευθύνεται από το ευγενέ. Και επειδή, όπω είπαµε, η παιδεία συνδέεται µε την πόλη-κράτο και το πολίτευµα, και το κράτο έχει έναν κοινό σκοπό για όλου του πολίτε, πρέπει αυτό το ίδιο το κράτο να προσφέρει την παιδεία προ όλου και αυτή να είναι ενιαία. Όµω τον δηµόσιο και ενιαίο χαρακτήρα τη παιδεία ο Αριστοτέλη τον τεκµηριώνει και µε τα εξή επιχειρήµατα: Αν η αγωγή τη νεολαία αφεθεί στην ιδιωτική πρωτοβουλία, οι πολίτε διασπώνται. Εκείνοι που έχουν πολλά αγαθά ή δύναµη ή πλούτο ή οπαδού δεν θέλουν και δεν µπορούν να υποταχθούν στην κρατική εξουσία. Αυτό αρχίζει από το σπίτι πρώτα, γιατί, όταν ω παιδιά έχουν µεγαλώσει στην πολυτέλεια, στο σχολείο µαθαίνουν να µην υπακούουν πια. Άλλωστε είναι δύσκολο να τηρήσει κανεί από νέο σωστή πορεία προ την ηθική αρετή, αν δεν µεγαλώνει σε ανάλογο σύστηµα αγωγή, το οποίο θα ορίζεται από τον νόµο. Ο Αριστοτ λη εκλαµβ νει το δ καιο ω πολιτικ αγαθ. Η δικαιοσ νη στη γενικ τη θε ρηση ε ναι η κοινωνικ έκφραση των αρετ ν. Σε στεν τερη ννοια συµπ πτει µε τι εν ργειε τη πολιτε α, που ε ναι σ µφωνε µε το δ καιο. Λειτουργ α τη πολιτε α ε ναι να δ νει να αναγνωρ ζει στον καθ να εκε νο που ε ναι δ καιο να του αν κει. Ωστ σο η διανοµ αυτ επηρε ζεται απ την κλ µακα των αξι ν που δ χεται το κ θε πολ τευµα, καθ διαφορετικ αξ ε αναγνωρ ζει η µοναρχ α και διαφορετικ η δηµοκρατ α. Παρ λληλα τη δικαιοσ νη ο Αριστοτ λη την εννοε και ω επαν ρθωση τη αδικ α, γιατ η διαταραχ των καθορισµ νων αναλογι ν θ γει την ισ τητα των πολιτ ν. ρα η δικαιοσ νη διακρ νεται σε διανεµητικ και διορθωτικ. Το περιεχ µενο και των δυο µορφ ν ε ναι αν γκη να γ νει και περιεχ µενο των ν µων τη πολιτε α, του πολιτικο δικα ου. Η φύση έχει εφοδιάσει τον άνθρωπο µε όπλα, την αρετή και τη φρόνηση που η σωστή ή µη χρήση του µε την κατάλληλη διαπαιδαγώγηση θα οδηγήσει την κατάκτηση τη ευδαιµονία, βασικού στόχου τη πολιτεία και του ανθρώπου. Η φρ νηση που αποτελεί εφόδιο του ανθρώπου λ ει ο Αριστοτ λη ε ναι ννοια επ λληλη µε την πολιτικ δηλαδ η δια η φρ νηση εξασφαλ ζει το καλ του ατ µου και το καλ του κρ του. µω ταν τη χρησιµοποιο µε για το τοµο, την ονοµ ζουµε απλ φρ νηση, εν για το κρ το πολιτικ επιστ µη. Τα πλα του ο νθρωπο µπορε να τα χρησιµοποι σει και για αντ θετου σκοπο, ταν κυριαρχ σει µ σα του η λξη τη επιθυµ α, ταν επικρατ σει το λογο στοιχε ο τη ψυχ «φ' µ ν δ κα ρετ, µο ω δ κα κακ α». Η φρ νηση πρ πει να κατευθ νει στην πραγµ τωση τη αρετ, δηλαδ για να ε ναι κανε ηθικ εν ρετο πρ πει να διαθ τει ο διο φρ νηση να ακολουθε το παρ δειγµα και τι ηθικ αρχ εν φρ νιµου ανθρ που. Στην περ πτωση που δεν ακολουθηθε ο κατ νο ν β ο ο νθρωπο καταντ το πιο αν σιο και το πιο γριο ζ ο, γιατ επικρατο ν πια οι επιθυµ ε και τα νστικτα. Το λογο δηλαδ στοιχε ο τη ψυχ χει στρ ψει τον νθρωπο στην υπερβολ, πω την ακολασ α, την ασωτ α, την αναισχυντ α κ.α. Η δικαιοσ νη λοιπ ν συγκρατε την δηµοκρατικ πολιτε α, στην οπο α η βασικ αρχ µε την οπο α απον µεται το δ καιο ε ναι η ελευθερ α. που επικρατε η δικαιοσ νη αναπτ σσονται και οι λλε ηθικ και πολιτικ αρετ του ατ µου.

5 Β4 Σχολικό βιβλίο σελ : Επιστροφή του Αριστοτέλη στην Αθήνα: αρχίζει η τρίτη περίοδο τη φιλοσοφική του δραστηριότητα. Ο Αριστοτέλη διδάσκει στο Λύκειο. Β5. Λανθάνειν: λάθο, αλήθεια Μανθάνειν: µαθησιακό, µαθητή Ε ληφε: λαβή, λήµµα ιαφέρονται: φορητό, φόρο Νοµίζειν: νόµισµα, νοµισµατοκοπείο Γ1. Και ο Αντισθένη είπε, πώ λοιπόν Σωκράτη αν και έτσι γνωρίζει δεν εκπαιδεύει και συ την Ξανθίππη, αλλά συνευρίσκεσαι µε γυναίκα την πιο δύστροπη από όσε υπάρχουν, νοµίζω και από όσε υπήρξαν και θα υπάρξουν. Επειδή, είπε, βλέπω και αυτού που θέλουν να γίνουν ικανοί ιππεί ότι αποκτούν όχι τα πιο υπάκουα αλλά τα άγρια- ατίθασα άλογα. ιότι νοµίζουν ότι αν µπορούν να συγκρατούν τέτοιου είδου, εύκολα και τα άλλα άλογα θα χρησιµοποιούν. Και εγώ λοιπόν επειδή θέλω να έχω σχέσει µε ανθρώπου και να συναναστρέφοµαι έχω αποκτήσει αυτή, επειδή γνωρίζω καλά ότι αν αυτή υποµείνω, εύκολα θα συναναστρέφοµαι και µε όλου του άλλου ανθρώπου. Γ 2. α. φάθι γνώκατε ώρα νοµιο σιν κατασχ Γ 2. β µ ν γύναι θυµοειδέ ππ πάση Γ3.α Γυναικί: αντικείµενο στο ρήµα χρ Τ ν ο σ ν: γενική διαιρετική Κτωµένου : κατηγορηµατική µετοχή µέσω του ρ που αναφέρεται στο αντικείµενο του ρήµατο του βουλοµένου Χρ σθαι: αντικείµενο τη µετοχή βουλόµενο Ε : επιρρηµατικό προσδιορισµό τρόπου πασιν: κατηγορηµατικό προσδιορισµό στο νθρώποι

6 Γ3. β Υπόθεση; ν τού τοιούτου δύνωνται κατέχειν, Απόδοση: αδίω το γε λλοι πποι χρήσεσθαι Εξαρτηµένο υποθετικό λόγο του προσδοκώµενου Υπόθεση: Ε ταύτην ποίσω, Απόδοση: αδίω το γε λλοι πασιν νθρώποι συνέσοµαι Υποθετικό λόγο του πραγµατικού µε σηµασία προσδοκώµενου Επιµέλεια απαντήσεων: Μπέκου Νατάσα Φιλόλογος Σκυριανού Μαίρη - Φιλόλογος Φροντιστήριο Μ.Ε «ΕΠΙΛΟΓΗ» - Καλαµάτα