Τα Προϊόντα της Αγοράς Παραγώγων. ικαιώµατα προαίρεσης επί Μετοχών

Transcript

1 ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ Α Θ Η Ν Ω Ν Α. Ε. Αγορά Παραγώγων Τα Προϊόντα της Αγοράς Παραγώγων ικαιώµατα προαίρεσης επί Μετοχών Συνοπτική Παρουσίαση ιεύθυνση Ανάπτυξης Εργασιών, Τµήµα Marketing εκέµβριος Version 1.0

2 Τα πιο διαδεδοµένα παράγωγα προϊόντα έρχονται στην Αγορά Παραγώγων Πιστεύω ότι η τιµή αυτής της µετοχής θα σηµειώσει άνοδο κατά το επόµενο διάστηµα, αλλά δε θέλω να διακινδυνεύσω το κεφάλαιό µου, αν τυχόν κάνω λάθος. Υπάρχει τρόπος να έχω συµµετοχή στο κέρδος από την άνοδο και µόνο περιορισµένη ζηµία από την πτώση; ε θέλω να πουλήσω αυτή τη µετοχή. Υπάρχει τρόπος να προστατευτώ από ενδεχόµενη πτώση των τιµών της µετοχής, ή της αγοράς γενικότερα, κατά τους µήνες που έρχονται; Θα πουλήσω τη µετοχή µόλις φτάσει τα 16 ευρώ. Στο ενδιάµεσο, τι άλλο µπορώ να κάνω εκτός από το να περιµένω; Αυτές είναι µόνο ορισµένες από τις διαφορετικές προσδοκίες που εκφράζονται από επενδυτές σε µια αγορά µετοχών. Για τους παραπάνω επενδυτές που παρακολουθούν επιµέρους µετοχές και εκφράζουν συγκεκριµένες προσδοκίες για την πορεία και τη διακύµανση των τιµών τους, τα ικαιώµατα επί Μετοχών έρχονται να προσθέσουν νέες εναλλακτικές λύσεις στο εύρος των επενδυτικών τους επιλογών. Τα ικαιώµατα επί Μετοχών είναι παράγωγα προϊόντα. Έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά µε τα ικαιώµατα επί των δεικτών FTSE/ASE-20 και FTSE/ASE Mid 40 που επίσης διαπραγµατεύονται στην Αγορά Παραγώγων του Χρηµατιστηρίου Αθηνών, αλλά και ορισµένες σηµαντικές διαφορές. Όπως όλα τα συµβόλαια δικαιωµάτων προαίρεσης, τα ικαιώµατα επί Μετοχών είναι χρηµατοοικονοµικά προϊόντα µε τυποποιηµένα χαρακτηριστικά, τα οποία µπορούν να χρησιµοποιηθούν µε διαφορετικό τρόπο από κάθε επενδυτή, ανάλογα µε το σκοπό για τον οποίο τα χρησιµοποιεί, τις προσδοκίες του για την αγορά και τον κίνδυνο που είναι διατεθειµένος να αναλάβει. Όλα τα προϊόντα της Αγοράς Παραγώγων είναι δυναµικά εργαλεία µε πολυάριθµους τρόπους χρήσεις. Οι επενδυτές πρέπει να κατανοήσουν αρχικά ορισµένες βασικές έννοιες και διαδικασίες και να αφιερώσουν λίγο χρόνο για να εξοικειωθούν µαζί τους. Στις προσδοκίες που περιγράψαµε παραπάνω, επιστρέφουµε στην ενότητα Παραδείγµατα Χρήσεων, όπου περιγράφονται ορισµένες από τις στρατηγικές που µπορούν να ακολουθήσουν οι επενδυτές χρησιµοποιώντας ικαιώµατα επί Μετοχών. Η Αγορά Παραγώγων του Χρηµατιστηρίου Αθηνών, της εταιρίας που προέκυψε από τη συγχώνευση του Χρηµατιστηρίου Παραγώγων Αθηνών Α.Ε. (Χ.Π.Α.) και του Χρηµατιστηρίου Αξιών Αθηνών Α.Ε. (Χ.Α.Α.) το 2002, είναι µια σύγχρονη ηλεκτρονική αγορά στην οποία διαπραγµατεύονται Συµβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης και ικαιώµατα στους δείκτες FTSE/ASE-20 και FTSE/ASE Mid 40, Συµβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης και ικαιώµατα επί Μετοχών, συµβόλαια Repo και Reverse Repo επί Μετοχών και Συµβάσεις Επαναγοράς (RA). Οι Ειδικοί ιαπραγµατευτές τύπου Β (Market Makers) της Αγοράς Παραγώγων προσδίδουν ρευστότητα σε όλα τα ΣΜΕ και δικαιώµατα. Για την ανανεωµένη λίστα των προϊόντων µας επισκεφτείτε την ιστοσελίδα µας ιεύθυνση Ανάπτυξης Εργασιών, Τµήµα Marketing 1

3 Εισαγωγή Τι είναι τα ικαιώµατα επί Μετοχών; Τα ικαιώµατα επί Μετοχών είναι συµβόλαια δικαιωµάτων προαίρεσης Αµερικανικού τύπου. Όλα τα συµβόλαια δικαιωµάτων έχουν τιµή άσκησης και ηµεροµηνία λήξης. Το µέγεθος συµβολαίου είναι 100 µετοχές. Οι µετοχές στις οποίες βασίζονται τα δικαιώµατα επιλέγονται µε βάση κριτήρια όπως η διασπορά, η ρευστότητα, η εµπορευσιµότητα και η µεταβλητότητα των τιµών, ενώ η ύπαρξη Ειδικών ιαπραγµατευτών τύπου Β (Market Makers) βοηθά τη ρευστότητα στο προϊόν. Υποκείµενες µετοχές στα ικαιώµατα επί Μετοχών της Αγοράς Παραγώγων Σύµβολο µετοχής Ονοµασία µετοχής ραστηριότητα ΑΛΦΑ Alpha Τράπεζα Α.Ε. (KO) Τράπεζες ETE Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος Α.Ε. (ΚΟ) Τράπεζες ΙΝΤΚΑ Ιντρακόµ Α.Ε. (ΚΟ) Ηλ. Εξοπλισµός ΟΤΕ ΟΤΕ Α.Ε. (ΚΟ) Τηλεπικοινωνίες (7/1/2003) Υπάρχουν δύο είδη συµβολαίων για κάθε υποκείµενη µετοχή: τα συµβόλαια δικαιωµάτων προαίρεσης αγοράς (calls) και τα συµβόλαια δικαιωµάτων προαίρεσης πώλησης (puts). Ο αγοραστής ενός συµβολαίου δικαιώµατος καταβάλλει στον πωλητή ένα ποσό (τίµηµα δικαιώµατος) προκειµένου να αποκτήσει το δικαίωµα να αγοράσει ή να πουλήσει (ανάλογα µε το είδος του δικαιώµατος) τον υποκείµενο τίτλο στον οποίο βασίζεται το συµβόλαιο στην τιµή που αναφέρει το συµβόλαιο (τιµή άσκησης). Ο πωλητής του δικαιώµατος εισπράττει το ποσό του τιµήµατος, αναλαµβάνοντας την υποχρέωση να ικανοποιήσει τον αγοραστή του συµβολαίου αν και όποτε αυτός ασκήσει το δικαίωµά του. Το τίµηµα των ικαιωµάτων επί Μετοχών εκφράζεται σε ευρώ ανά µετοχή. Ένας επενδυτής που αγοράζει ένα δικαίωµα αγοράς επί της µετοχής Α µε τιµή άσκησης 8,50 ευρώ στην τιµή των 0,12 ευρώ, θα πληρώσει στον πωλητή του δικαιώµατος το ποσό των 12 ευρώ (0,12 x 100 µετοχές). Η πληρωµή του τιµήµατος εκκαθαρίζεται την επόµενη εργάσιµη ηµέρα (Τ+1). Τίµηµα δικαιώµατος Τα συµβόλαια δικαιωµάτων διαπραγµατεύονται σε µια τιµή που αντικατοπτρίζει δίκαια, βάσει των δυνάµεων προσφοράς και ζήτησης στην αγορά, την αξία του συµβολαίου. Αν ένα δικαίωµα έχει εσωτερική αξία, δηλαδή δίνει στον αγοραστή τη δυνατότητα να πραγµατοποιήσει τη συναλλαγή σε τιµή πιο συµφέρουσα από την τρέχουσα στην αγορά (να αγοράσει σε πιο χαµηλή τιµή, ή να πουλήσει σε πιο υψηλή τιµή από την τρέχουσα στην αγορά µετοχών), τότε αυτή η διαφορά αποτελεί µέρος του τιµήµατος του συµβολαίου. Η τιµή των συµβολαίων περιλαµβάνει επίσης την αξία χρόνου, η οποία αποτελεί την αποτίµηση της πιθανότητας το συµβόλαιο να αποκτήσει κάποια ή περισσότερη εσωτερική αξία στο διάστηµα που αποµένει µέχρι τη λήξη του. Έτσι, ακόµα κι αν ένα δικαίωµα δεν έχει εσωτερική αξία (τα συµβόλαια αυτά χαρακτηρίζονται out of the money), όσο πιο µακριά από τη λήξη του βρίσκεται, τόσο πιο πιθανό είναι να έχει ορισµένη αξία χρόνου. ιεύθυνση Ανάπτυξης Εργασιών, Τµήµα Marketing 2

4 Οι βασικές θέσεις Στις παρακάτω περιγραφές των βασικών θέσεων σε ικαιώµατα επί Μετοχών, θεωρούµε ότι η µεταβλητότητα της τιµής της µετοχής παραµένει σχεδόν σταθερή µε το χρόνο. Αυτό αποτελεί µια πρώτη προσέγγιση για την κατανόηση του τρόπου λειτουργίας των δικαιωµάτων προαίρεσης (δείτε τη σχετική παράγραφο παρακάτω). ικαιώµατα προαίρεσης αγοράς (calls) Θέση αγοράς δικαιώµατος αγοράς (long call) Προσδοκία µεγάλης ανόδου τιµής: Ο αγοραστής ενός δικαιώµατος αγοράς λήξης Ιουνίου επί της µετοχής Α µε τιµή άσκησης 14,50 ευρώ έχει το δικαίωµα να αγοράσει 100 µετοχές Α στην τιµή των 14,50 ευρώ οποιαδήποτε ηµέρα µέχρι και την 3η Παρασκευή του Ιουνίου. Η µέγιστη ζηµία που µπορεί να υποστεί ο αγοραστής του δικαιώµατος είναι ίση µε το τίµηµα του δικαιώµατος, ενώ το δυνητικό κέρδος είναι απεριόριστο. Προσδοκία µικρής πτώσης τιµής: Ο πωλητής του παραπάνω δικαιώµατος αγοράς λήξης Ιουνίου επί της µετοχής Α µε τιµή άσκησης 14,50 ευρώ αναλαµβάνει την υποχρέωση να πουλήσει 100 µετοχές Α στην τιµή των 14,50 ευρώ οποιαδήποτε στιγµή του ζητηθεί µέχρι και την 3η Παρασκευή του Ιουνίου. Το µέγιστο κέρδος που µπορεί να έχει ένας επενδυτής από την πώληση ενός δικαιώµατος αγοράς είναι το τίµηµα που εισέπραξε κατά την πώληση. Αυτό το κέρδος πραγµατοποιείται αν το δικαίωµα λήξει χωρίς να ασκηθεί. Η µέγιστη ζηµία που µπορεί να υποστεί ο πωλητής ενός δικαιώµατος αγοράς είναι απεριόριστη. Θέση πώλησης δικαιώµατος αγοράς (short call) ικαιώµατα προαίρεσης πώλησης (puts) Θέση αγοράς δικαιώµατος πώλησης (long put) Προσδοκία µεγάλης πτώσης τιµής: Ο αγοραστής ενός δικαιώµατος πώλησης λήξης Ιουνίου επί της µετοχής Α µε τιµή άσκησης 14,50 ευρώ έχει το δικαίωµα να πουλήσει 100 µετοχές Α στην τιµή των 14,50 ευρώ οποιαδήποτε ηµέρα µέχρι και την 3η Παρασκευή του Ιουνίου. Η µέγιστη ζηµία που µπορεί να υποστεί ο αγοραστής του δικαιώµατος είναι ίση µε το τίµηµα του δικαιώµατος, ενώ το δυνητικό κέρδος µεγιστοποιείται αν η τιµή της µετοχής πλησιάσει το µηδέν. Προσδοκία µικρής ανόδου τιµής: Ο πωλητής του παραπάνω δικαιώµατος πώλησης λήξης Ιουνίου επί της µετοχής Α µε τιµή άσκησης 14,50 ευρώ αναλαµβάνει την υποχρέωση να αγοράσει 100 µετοχές Α στην τιµή των 14,50 ευρώ οποιαδήποτε στιγµή του ζητηθεί µέχρι και την 3η Παρασκευή του Ιουνίου. Το µέγιστο κέρδος που µπορεί να έχει ένας επενδυτής από την πώληση ενός δικαιώµατος πώλησης είναι το τίµηµα που εισέπραξε κατά την πώληση. Αυτό το κέρδος πραγµατοποιείται αν το δικαίωµα λήξει χωρίς να ασκηθεί. Η ζηµία που µπορεί να υποστεί ο πωλητής ενός δικαιώµατος πώλησης µεγιστοποιείται αν η τιµή της µετοχής πλησιάσει το µηδέν. Θέση πώλησης δικαιώµατος πώλησης (short put) ιεύθυνση Ανάπτυξης Εργασιών, Τµήµα Marketing 3

5 Οι βασικές θέσεις Παράδειγµα Στις 3 Απριλίου η τιµή της µετοχής Α είναι 13,20 ευρώ. Την ίδια ηµέρα στην Αγορά Παραγώγων γίνεται πράξη για ένα δικαίωµα αγοράς λήξης Ιουνίου επί της µετοχής Α µε τιµή άσκησης 14,50 ευρώ και τιµή πράξης 0,30 ευρώ. Το επόµενο πρωί, µε την εκκαθάριση της συναλλαγής, ο αγοραστής αυτού του συµβολαίου θα πληρώσει στον πωλητή του συµβολαίου το ποσό των 30 ευρώ (100 x 0,30). Με την αγορά του συµβολαίου ο αγοραστής έχει αποκτήσει το δικαίωµα να ζητήσει από τον πωλητή, οποιαδήποτε στιγµή ως και την τρίτη Παρασκευή του Ιουνίου, να του παραδώσει 100 µετοχές Α στην τιµή των 14,50 ευρώ. Ο πωλητής του συµβολαίου έχει συµφωνήσει να εισπράξει το ποσό των 30 ευρώ (0,30 ευρώ ανά µετοχή) προκειµένου να αναλάβει την υποχρέωση να παραδώσει τις µετοχές στην τιµή των 14,50 ευρώ οποτεδήποτε του ζητηθεί από τον αγοραστή. Γιατί οι δύο επενδυτές έκαναν αυτή τη συναλλαγή; Ο αγοραστής του δικαιώµατος αγοράς προσδοκά σηµαντική άνοδο της τιµής της µετοχής που θα του επιτρέψει να πουλήσει το δικαίωµα σε µεγαλύτερη τιµή ή να το ασκήσει για να αγοράσει µετοχές σε χαµηλότερη από την τρέχουσα τιµή. Ο πωλητής του δικαιώµατος αγοράς πιστεύει ότι η τιµή της µετοχής θα παραµείνει σχετικά σταθερή και πιθανά να σηµειώσει µια µικρή πτώση. Οι δύο συναλλασσόµενοι έχουν αντίθετες προσδοκίες για την πορεία της τιµής της µετοχής Α. Ο κάθε επενδυτής έχει ανοίξει την κατάλληλη θέση στην αγορά παραγώγων σύµφωνα µε τις προσδοκίες του. Στην πράξη, οι δύο αντισυµβαλλόµενοι δεν κινούνται απαραίτητα από αντίθετες προσδοκίες για την πορεία της µετοχής. Στην Αγορά Παραγώγων, οι Ειδικοί ιαπραγµατευτές τύπου Β (Market Makers) έχουν το ρόλο να υποστηρίζουν τη ρευστότητα της αγοράς µε συνεχείς δηλώσεις βούλησης (εντολές) προσφοράς και ζήτησης. Έτσι, ο επενδυτής έχει την ασφάλεια ότι θα βρει αντισυµβαλλόµενο στην αγορά, ακόµα κι αν το σύνολο της αγοράς έχει ακριβώς τις ίδιες προσδοκίες. Είναι επίσης πιθανό ότι ένας από τους δύο αντισυµβαλλόµενους εκτελεί την πράξη προκειµένου να κλείσει µια ανοικτή θέση του. Τέλος, ενδέχεται µία, ή και οι δύο, από τις πράξεις να αποτελούν σκέλη µιας στρατηγικής για τη λήψη µια σύνθετης θέσης στην αγορά, η οποία βασίζεται, για παράδειγµα, αµιγώς σε προσδοκίες για τη µεταβλητότητα των τιµών και όχι για την κατεύθυνσή τους. Περιθώριο ασφάλισης Οι αγοραστές δικαιωµάτων δεν έχουν υποχρέωση καταβολής περιθωρίου ασφάλισης. Αντίθετα, οι πωλητές δικαιωµάτων υποχρεούνται να παρέχουν περιθώριο ασφάλισης ανάλογο µε την ανοικτή τους θέση. Ο «Υπολογιστής περιθωρίου ασφάλισης» στην ιστοσελίδα της Αγοράς Παραγώγων είναι ένα χρήσιµο εργαλείο για τον υπολογισµό του ποσού περιθωρίου ασφάλισης που καλούνται να καλύψουν οι πωλητές δικαιωµάτων. ιεύθυνση Ανάπτυξης Εργασιών, Τµήµα Marketing 4

6 Οι βασικές θέσεις Τι επιλογές έχουν οι επενδυτές αφού ανοίξουν µια θέση σε δικαιώµατα; Οποιαδήποτε στιγµή µέχρι και τη λήξη του συµβολαίου, οι αγοραστές δικαιωµάτων µπορούν να επιλέξουν να ασκήσουν το συµβόλαιο (εφόσον το συµβόλαιο έχει εσωτερική αξία) ή να κλείσουν τη θέση τους πουλώντας ισάριθµα δικαιώµατα της ίδιας σειράς (ίδιου µήνα λήξης και ίδιας τιµής άσκησης). Οι αγοραστές δικαιωµάτων έχουν πάντα την πρωτοβουλία για το αν και πότε θα ενεργήσουν σε σχέση µε την ανοικτή θέση τους, εφόσον έχουν πληρώσει το τίµηµα για να αποκτήσουν αυτό το δικαίωµα. Οι πωλητές συµβολαίων δικαιωµάτων µπορούν να κλείσουν τη θέση τους οποιαδήποτε στιγµή πριν τη λήξη του συµβολαίου, αγοράζοντας ισάριθµα δικαιώµατα της ίδιας σειράς. Αν ένας πωλητής δικαιώµατος υποστεί άσκηση του συµβολαίου, οφείλει να ανταποκριθεί στην υποχρέωση που έχει αναλάβει, πραγµατοποιώντας τη συναλλαγή που περιγράφει το συµβόλαιο. Έτσι, οι πωλητές δικαιωµάτων έχουν πάντα υποχρέωση, εφόσον έχουν εισπράξει το τίµηµα από την πώληση αυτού του δικαιώµατος. Αξίζει να σηµειωθεί Μετά την εκτέλεση µιας συναλλαγής στην Αγορά Παραγώγων του Χρηµατιστηρίου Αθηνών, το ρόλο του αντισυµβαλλόµενου και για τον αγοραστή και για τον πωλητή ενός συµβολαίου αναλαµβάνει η ΕΤ.Ε.Σ.Ε.Π. Έτσι, όταν ο αγοραστής προχωρά σε άσκηση του συµβολαίου, την άσκηση δεν την υφίσταται ο πωλητής µε τον οποίο είχε γίνει η αρχική συναλλαγή, αλλά η ΕΤ.Ε.Σ.Ε.Π. Στη συνέχεια, η ΕΤ.Ε.Σ.Ε.Π. επιλέγει µε βάση ένα τυχαίο τρόπο (random algorithm) έναν ή περισσότερους πωλητές δικαιωµάτων ίδιας σειράς στους οποίους µεταφέρει την υποχρέωση να ανταποκριθούν στην άσκηση (ανάθεση). Η επίδραση της µεταβλητότητας Εκτός από θέση στην κατεύθυνση των τιµών, µια θέση σε δικαιώµατα προαίρεσης αποτελεί ταυτόχρονα και θέση στην προσδοκώµενη µεταβλητότητα της µετοχής: οι αγοραστές δικαιωµάτων ωφελούνται από την άνοδο της µεταβλητότητας, ενώ οι πωλητές δικαιωµάτων ωφελούνται από την πτώση της µεταβλητότητας µεταξύ της ηµέρας συναλλαγής και της λήξης. Σε περίπτωση που πραγµατοποιηθεί η προσδοκία του επενδυτή για την άνοδο ή πτώση της τιµής της µετοχής, αλλά η µεταβλητότητα παρουσιάσει δυσµενή µεταβολή σε σχέση µε τη θέση του, ο επενδυτής ενδέχεται να µην µπορέσει να αποκοµίσει κέρδος, ή ακόµη και να υποστεί ζηµία, αν κλείσει τη θέση του πριν τη λήξη του δικαιώµατος. Για τους σκοπούς αυτής της εισαγωγικής έκδοσης, οι τιµές ανοίγµατος και κλεισίµατος των θέσεων σε δικαιώµατα που αναφέρονται στα παραδείγµατα περιέχουν την ίδια τεκµαρτή µεταβλητότητα. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε την επίδραση της µεταβλητότητας σε θέσεις σε δικαιώµατα θα βρείτε στο εκπαιδευτικό video kit της Αγοράς Παραγώγων, αλλά και στα σεµινάρια της Μονάδας Εκπαίδευσης της Αγοράς Παραγώγων, όπως το 16-ωρο σεµινάριο «Πρακτική άσκηση σε επενδυτικές στρατηγικές µε παράγωγα προϊόντα». ιεύθυνση Ανάπτυξης Εργασιών, Τµήµα Marketing 5

7 Βασικές διαφορές µεταξύ των ικαιωµάτων επί Μετοχών και των ικαιωµάτων επί εικτών ικαιώµατα Αµερικανικού τύπου Τα ικαιώµατα επί Μετοχών είναι συµβόλαια Αµερικανικού τύπου, δηλαδή µπορούν να ασκηθούν από τους αγοραστές οποιαδήποτε στιγµή µέχρι και τη λήξη τους. Πριν προχωρήσουν σε άσκηση, οι αγοραστές δικαιωµάτων µπορούν να ελέγξουν ποιά ενέργεια είναι πιο συµφέρουσα: η άσκηση του δικαιώµατος ή το κλείσιµο της θέσης. Όσο τα συµβόλαια έχουν µεγάλη αξία χρόνου, συνήθως δεν προτιµάται η πρώιµη άσκηση (early exercise). Παράδειγµα Στις 3 Απριλίου, µε τιµή µετοχής 13,20 ευρώ, ο επενδυτής αγόρασε ένα δικαίωµα αγοράς λήξης Ιουνίου επί της µετοχής µε τιµή άσκησης 14,50 ευρώ στην τιµή 0,30 ευρώ. Στις 15 Μαΐου, η τιµή της µετοχής είναι 15,20 ευρώ (άνοδος 15%) και το δικαίωµα αποτιµάται στα 0,95 ευρώ. Κέρδος επενδυτή από άσκηση δικαιώµατος Κέρδος από µετοχές: 15,20 14,50 = ΜΕΙΟΝ Κόστος αγοράς δικαιώµατος: Κέρδος: 0,70 ευρώ ανά µετοχή 0,30 ευρώ ανά µετοχή 0,40 ευρώ ανά µετοχή Συνολικό ποσό κέρδους: 100 x 0,40 = 40 ευρώ Απόδοση επί του κεφαλαίου: 40 / 30 = 133% Κέρδος επενδυτή από κλείσιµο θέσης µε πώληση δικαιώµατος Τιµή πώλησης δικαιώµατος: 0,95 ευρώ ανά µετοχή ΜΕΙΟΝ Κόστος αγοράς δικαιώµατος: 0,30 ευρώ ανά µετοχή Κέρδος: 0,65 ευρώ ανά µετοχή Συνολικό ποσό κέρδους: 100 x 0,65 = 65 ευρώ Απόδοση επί του κεφαλαίου: 65 / 30 = 217% Στην απόφασή του να προχωρήσει σε πρώιµη άσκηση, ένας επενδυτής (αγοραστής δικαιώµατος αγοράς ή πώλησης) πρέπει επίσης να λάβει υπόψη του: α) το συνολικό κόστος των προµηθειών, και β) την ανάγκη αναδιάρθρωσης του χαρτοφυλακίου του (απόκτηση της µετοχής άσκηση δικαιώµατος αγοράς, µείωση της έκθεσης στη µετοχή άσκηση δικαιώµατος πώλησης). Εκκαθάριση µε φυσική παράδοση Η εκκαθάριση της άσκησης των ικαιωµάτων επί Μετοχών γίνεται µε φυσική παράδοση των υποκείµενων µετοχών έναντι καταβολής ποσού (το ποσό ισούται µε την τιµή άσκησης του συµβολαίου επί το µέγεθος συµβολαίου). Οι πωλητές σε ικαιώµατα επί Μετοχών πρέπει να γνωρίζουν ότι αν τα συµβόλαια βρεθούν εντός της ισοδύναµης χρηµατικής τους αξίας (in the money), µπορεί οποιαδήποτε στιγµή να υποστούν ανάθεση βάσει του τυχαίου αλγόριθµου της ΕΤ.Ε.Σ.Ε.Π. (εφόσον υπάρξει άσκηση από αγοραστές). Σε αυτή την περίπτωση, αν πρόκειται για δικαιώµατα αγοράς, οι πωλητές των συµβολαίων θα κληθούν να παραδώσουν τον ανάλογο αριθµό µετοχών, ενώ αν πρόκειται για δικαιώµατα πώλησης, οι πωλητές οφείλουν να έχουν διαθέσιµο κεφάλαιο ίσο µε την τιµή άσκησης του συµβολαίου επί το µέγεθος του συµβολαίου. Τα ίδια ζητήµατα πρέπει, βέβαια, να λάβουν υπόψη τους και οι αγοραστές δικαιωµάτων που σκοπεύουν να προχωρήσουν σε άσκηση. ιεύθυνση Ανάπτυξης Εργασιών, Τµήµα Marketing 6

8 Χρήσεις των ικαιωµάτων επί Μετοχών Τα ικαιώµατα επί Μετοχών µπορούν να χρησιµοποιηθούν από επενδυτές για την υλοποίηση διαφόρων στρατηγικών, όπως συνθετική αγορά ή πώληση µετοχής, ασφάλεια από πτώση της τιµής της µετοχής, αύξηση απόδοσης µετοχής και µεταβολή της σύνθεσης χαρτοφυλακίου σε σχέση µε επιµέρους µετοχές του Χρηµατιστηρίου Αθηνών. Συγκεκριµένα, ένας επενδυτής µπορεί να χρησιµοποιήσει τα ικαιώµατα επί Μετοχών για τους παρακάτω σκοπούς: 1) να µειώσει τον κίνδυνο που προέρχεται από την κίνηση της τιµής µιας µετοχής που έχει στο χαρτοφυλάκιό του ή σκοπεύει να αγοράσει (αντιστάθµιση), 2) να επενδύσει ένα µικρό ποσό στην προσδοκία του σε άνοδο ή πτώση τόσο της τιµής όσο και της µεταβλητότητας της τιµής, µε προσδοκία µεγάλων αποδόσεων (µόχλευση), 3) να αυξήσει την απόδοση του χαρτοφυλακίου του πουλώντας δικαιώµατα αγοράς ή πώλησης και εισπράττοντας το τίµηµα, αναλαµβάνοντας ενδεχοµένως κάποιο κίνδυνο, 4) να πραγµατοποιήσει απλές ή σύνθετες στρατηγικές περιορισµένου ρίσκου και γνωστής εκ των προτέρων µέγιστης ζηµίας, 5) να δηµιουργήσει µια συνθετική θέση αγοράς ή πώλησης σε µια µετοχή, 6) να πραγµατοποιήσει εξισορροπητική κερδοσκοπία (arbitrage) µεταξύ των 3 αγορών (µετοχών, ΣΜΕ επί Μετοχών, ικαιωµάτων επί Μετοχών). ιεύθυνση Ανάπτυξης Εργασιών, Τµήµα Marketing 7

9 Πλεονεκτήµατα των ικαιωµάτων επί Μετοχών Ευκολία και ρευστότητα συναλλαγών Άµεση και εύκολη λήψη θέσης σε µια επιλεγµένη µετοχή. Συµµετοχή σε όλες τις τάσεις της αγοράς, ανοδικές, καθοδικές ή στατικές, απλά και γρήγορα. Εύκολος έλεγχος και ταχύτερη διαχείριση της επένδυσης. υνατότητα άµεσου κλεισίµατος θέσεων. Εξασφαλισµένη ρευστότητα λόγω της ύπαρξης του θεσµού των Ειδικών ιαπραγµατευτών τύπου Β (Market Makers). Εγγύηση εκπλήρωσης από την ΕΤ.Ε.Σ.Ε.Π. Τυποποίηση των χαρακτηριστικών των συµβολαίων. Μικρότερο κόστος Μεγαλύτερη απόδοση των κεφαλαίων Μικρότερο αρχικό κεφάλαιο, αφού η αγορά δικαιωµάτων προαίρεσης κοστίζει µόνο ένα κλάσµα της υποκείµενης αξίας. Ιδιαίτερα υψηλή µόχλευση της απόδοσης επί του επενδυµένου κεφαλαίου µε κατάλληλη επιλογή της τιµής άσκησης. εν υπάρχει περιθώριο ασφάλισης στους αγοραστές δικαιωµάτων. Το απαιτούµενο ποσό περιθωρίου ασφάλισης µπορεί να καλυφθεί µε µετρητά αλλά και µε µετοχές, επιτρέποντας στους επενδυτές να κάνουν καλύτερη χρήση του υφιστάµενου χαρτοφυλακίου µετοχών τους και να συµµετέχουν στην Αγορά Παραγώγων χωρίς να δαπανήσουν σηµαντικά επιπλέον κεφάλαια. Το τίµηµα του δικαιώµατος αποτελεί τη µέγιστη δυνατή ζηµία για τον αγοραστή δικαιωµάτων. Χρηστικότητα Προστασία επενδύσεων σε µετοχές από τον κίνδυνο πιθανής πτώσης της τιµής µε επιλογή της επιθυµητής τιµής πώλησης, ή εξασφάλιση της επιθυµητής τιµής αγοράς όταν αναµένεται άνοδος. υνατότητα επένδυσης στην προσδοκία αύξησης ή µείωσης της µεταβλητότητας των τιµών και όχι µόνο στην κατεύθυνση των τιµών. Η άσκηση των ικαιωµάτων επί Μετοχών εκκαθαρίζεται µε φυσική παράδοση µετοχών, επιτρέποντας έτσι την αναδιάρθρωση χαρτοφυλακίου µε χαµηλό κόστος συναλλαγών και εγγυηµένη τιµή πώλησης. υνατότητα δηµιουργίας συνθετικών θέσεων σε ΣΜΕ και πολυάριθµων στρατηγικών σύµφωνα µε το προφίλ κινδύνου και τις προσδοκίες του επενδυτή. Εναλλακτικό επενδυτικό εργαλείο για τη διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου. υνατότητα εκµετάλλευσης όλων των τάσεων της αγοράς. ιεύθυνση Ανάπτυξης Εργασιών, Τµήµα Marketing 8

10 Παραδείγµατα χρήσης ε θέλω να πουλήσω αυτή τη µετοχή. Υπάρχει τρόπος να προστατευτώ από ενδεχόµενη πτώση των τιµών της µετοχής, ή της αγοράς γενικότερα, κατά τους µήνες που έρχονται; ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΗ ΚΙΝ ΥΝΟΥ (protective put) Η αγορά ενός συµβολαίου δικαιώµατος πώλησης είναι παρόµοια µε ένα ασφαλιστήριο συµβόλαιο. Ο επενδυτής πληρώνει ένα ποσό για να αγοράσει το συµβόλαιο προκειµένου να εξασφαλίσει την ελάχιστη τιµή στην οποία θα µπορέσει να πουλήσει τις µετοχές του κάποια στιγµή που θα επιλέξει µέχρι και τη λήξη του συµβολαίου. Έτσι, αν η τιµή της µετοχής βρίσκεται σε χαµηλότερο επίπεδο από την τιµή άσκησης του δικαιώµατος, ο επενδυτής µπορεί να επιλέξει να ασκήσει το δικαίωµα και να πουλήσει τις µετοχές στην υψηλότερη τιµή άσκησης. Αν η τιµή διαπραγµάτευσης της µετοχής δεν πέσει κάτω από την τιµή άσκησης, ο επενδυτής θα επιλέξει να πουλήσει τις µετοχές του στην αγορά µετοχών χωρίς να αξιοποιήσει το συµβόλαιο δικαιωµάτων. Όπως και στα ασφαλιστήρια συµβόλαια, η ενδεχόµενη απόδοση εξαρτάται από ορισµένες προϋποθέσεις. Αν εκπληρούνται οι προϋποθέσεις, ο ασφαλισµένος ξέρει εκ των προτέρων το ποσό της αποζηµίωσης που θα εισπράξει. Αν δεν εκπληρούνται οι προϋποθέσεις, το συµβόλαιο απλά δε θα αξιοποιηθεί. Όµως, όπως µε κάθε συµβόλαιο ασφάλισης, ο αγοραστής είναι διατεθειµένος να πληρώσει το ασφάλιστρο για να περιορίσει τους κινδύνους που υφίσταται. Μάλιστα, στην Αγορά Παραγώγων ο ασφαλισµένος έχει επίσης τη δυνατότητα να µεταπουλήσει το ασφαλιστήριο συµβόλαιο πριν τη λήξη του. Στις 25 Οκτωβρίου η µετοχή διαπραγµατεύεται στα 9,20 ευρώ. Ο επενδυτής φοβάται ενδεχόµενη πτώση της τιµής, αλλά αν εξασφαλίσει ότι η πτώση δε θα οδηγήσει την τιµή της µετοχής κάτω από τα 9 ευρώ, δε θα ρευστοποιήσει τις µετοχές που έχει στην κατοχή του. Για να προστατεύσει την επένδυσή του, ο επενδυτής αγοράζει / 100 = 10 συµβόλαια δικαιωµάτων πώλησης εκεµβρίου µε τιµή άσκησης 9 ευρώ. Η τιµή του συµβολαίου είναι 0,25 ευρώ ανά µετοχή. Την επόµενη εργάσιµη ηµέρα ο αγοραστής θα πληρώσει 10 x 100 x 0,25 = 250 ευρώ, ως ασφάλεια για τη διατήρηση της αξίας της επένδυσής του σε τουλάχιστον ευρώ. Ταυτόχρονα, αν οι φόβοι του επενδυτή δεν επαληθευτούν και η τιµή της µετοχής δε µειωθεί, ο επενδυτής θα συνεχίσει να συµµετέχει σε τυχόν κέρδη από άνοδο της τιµής της µετοχής. Κατά το επόµενο διάστηµα, η τιµή της µετοχής κινείται πτωτικά. Στις 4 εκεµβρίου η µετοχή διαπραγµατεύεται στα 8,50 ευρώ και το δικαίωµα πώλησης µε τιµή άσκησης 9 ευρώ πωλείται προς 0,55 ευρώ. Ο επενδυτής µπορεί να ακολουθήσει µια από τις εναλλακτικές επιλογές που διαθέτει: Α) να ρευστοποιήσει το χαρτοφυλάκιο στην τιµή που έχει εξασφαλίσει µε την αγορά των δικαιωµάτων (ο επενδυτής δεν πιστεύει σε ανάκαµψη της µετοχής στο άµεσο µέλλον κι επιθυµεί να τοποθετήσει το κεφάλαιό του σε εναλλακτική επένδυση) Ο επενδυτής θα εισπράξει ευρώ για τις µετοχές που θα παραδώσει. Στον υπολογισµό του τελικού αποτελέσµατος (κέρδος ή ζηµία) από την επένδυση στη µετοχή, ο επενδυτής πρέπει να αφαιρέσει το ποσό των 250 ευρώ, δηλαδή το τίµηµα για την αγορά των δικαιωµάτων. ιεύθυνση Ανάπτυξης Εργασιών, Τµήµα Marketing 9

11 Παραδείγµατα χρήσης Β) να κλείσει τη θέση αντιστάθµισης (ο επενδυτής περιµένει αναστροφή της πορείας της τιµής της µετοχής στο άµεσο µέλλον, γι αυτό διατηρεί τη θέση του στη µετοχή, ενώ ταυτόχρονα κλείνει τη θέση αντιστάθµισης µε κάποιο κέρδος) Κέρδος επενδυτή από κλείσιµο θέσης αντιστάθµισης Τιµή πώλησης δικαιώµατος: 0,55 ευρώ ανά µετοχή ΜΕΙΟΝ Τιµή αγοράς δικαιώµατος: 0,25 ευρώ ανά µετοχή Κέρδος: 0,30 ευρώ ανά µετοχή Συνολικό ποσό κέρδους: 10 x 100 x 0,30 = 300 ευρώ Το κέρδος των 300 ευρώ από τα δικαιώµατα πώλησης αποζηµιώνει εν µέρει τον επενδυτή για τη µείωση της αξίας της επένδυσής του από ευρώ (στις 25 Οκτωβρίου) σε ευρώ (στις 4 εκεµβρίου). Ο επενδυτής µπορεί να επιλέξει να περιµένει περισσότερο, ως και τη λήξη των δικαιωµάτων την τρίτη Παρασκευή του εκεµβρίου, πριν αποφασίσει για την επενδυτική στρατηγική που θα ακολουθήσει στη συνέχεια. Πιστεύω ότι η τιµή αυτής της µετοχής θα σηµειώσει άνοδο κατά το επόµενο διάστηµα, αλλά δε θέλω να διακινδυνεύσω το κεφάλαιό µου, αν τυχόν κάνω λάθος. Υπάρχει τρόπος να έχω συµµετοχή στο κέρδος από την άνοδο και µόνο περιορισµένη ζηµία από την πτώση; ΚΕΡ ΟΣΚΟΠΙΑ Η χρήση των παράγωγων προϊόντων για κερδοσκοπία απευθύνεται σε επενδυτές που είναι διατεθειµένοι να αναλάβουν αυξηµένο κίνδυνο ώστε να επιτύχουν αυξηµένες αποδόσεις. Μια στρατηγική περιορισµένου και γνωστού εκ των προτέρων κινδύνου και απεριόριστης απόδοσης είναι η αγορά δικαιωµάτων αγοράς µε προσδοκία ανόδου της τιµής. Με την επιλογή της κατάλληλης τιµής άσκησης, ο επενδυτής σε ικαιώµατα επί Μετοχών µπορεί να επιτύχει ιδιαίτερα υψηλές αποδόσεις. Για την επιλογή της κατάλληλης τιµής άσκησης για το δικαίωµα, ο επενδυτής πρέπει να έχει συγκεκριµένες προσδοκίες για το πώς και πότε θα κινηθεί η τιµή της µετοχής Παράδειγµα Στις 5 Απριλίου η µετοχή Α διαπραγµατεύεται στα 12,40 ευρώ. Το δικαίωµα αγοράς Ιουνίου επί της µετοχής µε τιµή άσκησης 13,50 ευρώ διαπραγµατεύεται στα 0,24 ευρώ. Η µετοχή δε θα πληρώσει µέρισµα µέχρι την τρίτη Παρασκευή του Ιουνίου. Ο επενδυτής πιστεύει ότι η τιµή της µετοχής ίσως να ξεπεράσει τα 15 ευρώ µέχρι τον Ιούνιο. ιεύθυνση Ανάπτυξης Εργασιών, Τµήµα Marketing 10

12 Παραδείγµατα χρήσης Ο επενδυτής προχωρά σε αγορά 10 δικαιωµάτων αγοράς Ιουνίου επί της µετοχής µε τιµή άσκησης 13,50 ευρώ. Η θέση αυτή ισοδυναµεί µε 1000 µετοχές (10 συµβόλαια x 100 µετοχές). Την επόµενη εργάσιµη ηµέρα, ο αγοραστής θα κληθεί να πληρώσει 10 x 100 x 0,24 = 240 ευρώ για την αγορά των συµβολαίων. Το ποσό αυτό αποτελεί τη µοναδική επένδυση και τη µέγιστη ζηµία που µπορεί να υποστεί ο επενδυτής από τη στρατηγική του. Στις 15 Μαΐου η µετοχή διαπραγµατεύεται στα 13,60 ευρώ (άνοδος 10%). Τα δικαιώµατα που έχει αγοράσει ο επενδυτής αποτιµώνται στα 0,58 ευρώ. Ο επενδυτής κλείνει τη θέση του πουλώντας ισάριθµα δικαιώµατα: Κέρδος επενδυτή από κλείσιµο θέσης Τιµή πώλησης δικαιώµατος: ΜΕΙΟΝ Τιµή αγοράς δικαιώµατος: Κέρδος: 0,58 ευρώ ανά µετοχή 0,24 ευρώ ανά µετοχή 0,34 ευρώ ανά µετοχή Συνολικό ποσό κέρδους: 10 x 100 x 0,34 = 340 ευρώ Απόδοση επί του κεφαλαίου: 340 / 240 = 142% Σε περίπτωση που η προσδοκία του επενδυτή δεν επαληθευτεί, ο επενδυτής µπορεί να περιορίσει τη ζηµία που θα υποστεί από την επένδυση σε λανθασµένη πρόβλεψη. Πριν τη λήξη των δικαιωµάτων, ο επενδυτής µπορεί να κλείσει τη θέση του πουλώντας 10 δικαιώµατα αγοράς επί της µετοχής µε τιµής άσκησης 13,50 ευρώ. Το ποσό που θα εισπράξει από την πώληση θα µειώσει το ποσό της ζηµίας του σε λιγότερο από 240 ευρώ. Βάσει των προσδοκιών και του επενδυτικού του προφίλ, ο επενδυτής µπορεί να επιλέξει την καταλληλότερη στρατηγική ανάµεσα στις πολυάριθµες στρατηγικές µε δικαιώµατα που υπάρχουν. Στο παραπάνω παράδειγµα, η στρατηγική που ακολούθησε ο επενδυτής τού εξασφάλισε τα εξής πλεονεκτήµατα σε σχέση µε το επενδυτικό προφίλ του: - µικρό ποσό επένδυσης (240 ευρώ για την αγορά των δικαιωµάτων, ενώ για την αγορά µετοχών απαιτούνται ευρώ), - περιορισµένος κίνδυνος στην πτώση (µέγιστη ζηµία 240 ευρώ, που ωστόσο ισούται µε 100% της αρχικής επένδυσης), - απεριόριστο κέρδος στην άνοδο και πολλαπλάσια απόδοση (από 10% άνοδο της τιµής, ο επενδυτής κέρδισε 142% επί του κεφαλαίου του), - βραχυπρόθεσµο χαρακτήρα. Στο CD-ROM της Αγοράς Παραγώγων µπορείτε να βρείτε πάνω από 70 στρατηγικές στις οποίες µπορούν να χρησιµοποιηθούν τα ικαιώµατα επί Μετοχών, µε δυνατότητα για προσοµοίωση. ιεύθυνση Ανάπτυξης Εργασιών, Τµήµα Marketing 11

13 Παραδείγµατα χρήσης Θα πουλήσω τη µετοχή µόλις φτάσει τα 16 ευρώ. Εν τω µεταξύ, τι άλλο µπορώ να κάνω εκτός από το να περιµένω; ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟ ΟΣΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ (income generation through covered call writing) Στις 25 Ιανουαρίου ένας επενδυτής αγόρασε µετοχές προς 14,00 ευρώ. Ο επενδυτής στοχεύει σε απόδοση 15% από την επένδυσή του, δηλαδή η τιµή στόχος για την πώληση των µετοχών είναι 16,00 ευρώ. Στις 19 Φεβρουαρίου η µετοχή διαπραγµατεύεται στα 15,00 ευρώ και το δικαίωµα αγοράς λήξης Μαρτίου επί της µετοχής µε τιµή άσκησης 16,00 ευρώ διαπραγµατεύεται στα 0,20 ευρώ ανά µετοχή. Ο επενδυτής πουλά 10 δικαιώµατα αγοράς λήξης Μαρτίου µε τιµή άσκησης 16,00 ευρώ και εισπράττει 200 ευρώ. Για να καλύψει το απαιτούµενο περιθώριο ασφάλισης για τη θέση του, ο επενδυτής δεσµεύει τις µετοχές που έχει στο χαρτοφυλάκιό του. Η στρατηγική αυτή ονοµάζεται καλυµµένη πώληση δικαιώµατος αγοράς, γιατί ο επενδυτής ήδη έχει στην κατοχή του τις µετοχές που θα κληθεί να παραδώσει (προς 16 ευρώ), αν η τιµή της µετοχής ξεπεράσει τα 16 ευρώ. Στο παράδειγµά µας, ο επενδυτής επέλεξε να πουλήσει δικαιώµατα αγοράς µε τιµή άσκησης που συµπίπτει µε το όριο λήψης κερδών που έχει θέσει. Αν µέχρι τη λήξη του συµβολαίου η τιµή της µετοχής δεν ξεπεράσει τα 16 ευρώ, τα δικαιώµατα θα λήξουν χωρίς να ασκηθούν. Σε αυτή την περίπτωση, το τίµηµα των 200 ευρώ που εισέπραξε από την πώληση θα αποτελεί οριστικό κέρδος για τον επενδυτή. Έχοντας δεσµεύσει τις υπάρχουσες µετοχές του ως περιθώριο ασφάλισης, ο επενδυτής πετυχαίνει αυτή την απόδοση χωρίς να επενδύσει επιπλέον κεφάλαια. Στη συνέχεια, ο επενδυτής µπορεί να επαναλάβει τη στρατηγική πουλώντας δικαιώµατα πιο µακρινής λήξης. Αυτή η στρατηγική ενδείκνυται και για µακροπρόθεσµους επενδυτές που θέλουν να αυξήσουν την απόδοση της επένδυσης σε µια µετοχή σε περιόδους στασιµότητας της τιµής (προσδοκία χαµηλής µεταβλητότητας). Αν ο επενδυτής δε σκοπεύει να ρευστοποιήσει τις µετοχές του, µπορεί να χρησιµοποιεί συστηµατικά αυτή τη στρατηγική, κάνοντας µετακύλιση της θέσης του, πριν τη λήξη των δικαιωµάτων, σε συµβόλαια µακρύτερης λήξης και πιθανά υψηλότερης τιµής άσκησης. Η στρατηγική της καλυµµένης πώλησης δικαιωµάτων αγοράς µπορεί επίσης να χρησιµοποιηθεί για αντιστάθµιση κινδύνου από ενδεχόµενη µικρή πτώση της τιµής της µετοχής. Η είσπραξη του τιµήµατος από την πώληση των δικαιωµάτων µειώνει κατά ίσο ποσό το νεκρό σηµείο της επένδυσης σε µετοχές, άρα και την πιθανή ζηµία του επενδυτή αν η τιµή ακολουθήσει ελαφρά πτωτική πορεία. Ωστόσο, η στρατηγική αυτή δεν προστατεύει την επένδυση από µεγάλη πτώση της τιµής, όπου είναι προτιµότερη η αγορά δικαιωµάτων πώλησης. Αν ο επενδυτής φοβάται µια προσωρινή µείωση της τιµής της µετοχής, πιθανά να επιλέξει να πουλήσει δικαιώµατα µε τιµή άσκησης λίγο πιο χαµηλή από την τρέχουσα τιµή. Στο παράδειγµά µας, αν στις 19 Φεβρουαρίου ο επενδυτής προέβλεπε µικρή υποχώρηση της τιµής, θα πετύχαινε πιο αποτελεσµατική αντιστάθµιση πουλώντας δικαιώµατα αγοράς µε τιµή άσκησης 14-14,50 ευρώ. ιεύθυνση Ανάπτυξης Εργασιών, Τµήµα Marketing 12

14 Συνοπτικά χαρακτηριστικά συµβολαίου Υποκείµενο Στοιχείο Είδος ικαιώµατος Τιµή συµβολαίου Μέγεθος συµβολαίου Ελάχιστη µεταβολή τιµής Τιµές άσκησης Μήνες Λήξης Ηµέρα Λήξης Τελική Εκκαθάριση Ηµέρα Τελικής Εκκαθάρισης Περιθώριο ασφάλισης Μέθοδος υπολογισµού περιθωρίου ασφάλισης Μία µετοχή της Κύριας Αγοράς του ΧΑ Αµερικανικού τύπου Εκφράζεται σε ευρώ ανά µετοχή µε δύο δεκαδικά ψηφία 100 µετοχές 0,01 ευρώ Τουλάχιστον 9 τιµές άσκησης, σε διαστήµατα ανάλογα µε την τιµή άσκησης Οι 3 κοντινότεροι µήνες από τον τριµηνιαίο κύκλο Μαρτίου, Ιουνίου, Σεπτεµβρίου και εκεµβρίου. 3η Παρασκευή του µήνα λήξης Φυσική παράδοση Η τρίτη εργάσιµη µετά την ηµέρα λήξης (Τ+3). Παράδοση των µετοχών µέσω του Σ.Α.Τ. του Κ.Α.Α. έναντι καταβολής ποσού (DVP) Πληρωτέο ποσό = Τιµή άσκησης * Μέγεθος συµβολαίου Απαιτείται µόνο για τους πωλητές. RI.VA. (ανά τελικό επενδυτή) Ώρες συναλλαγών 10:45 16:15 (βλέπε Όρια θέσης Παροχείς πληροφόρησης Για το σύνολο της αγοράς βλέπε Risk disclosure Η έκδοση αυτή έχει ενηµερωτικό χαρακτήρα και δεν προτρέπει στη χρήση παράγωγων προϊόντων. Η χρήση παράγωγων προϊόντων µπορεί να επιφέρει κέρδη αλλά και ζηµίες. Πριν πραγµατοποιήσετε συναλλαγές σε παράγωγα προϊόντα, πρέπει να γνωρίζετε τα χαρακτηριστικά των συµβολαίων και τις µέγιστες πιθανές αποδόσεις και ζηµίες για τη θέση σας. Η χρήση της µόχλευσης που παρέχουν τα ΣΜΕ πολλαπλασιάζει τα δυνητικά κέρδη, όπως και τη δυνητική ζηµία. Μία µικρή κίνηση του υποκείµενου προϊόντος επιφέρει πολλαπλάσια µεταβολή στο επενδυµένο κεφάλαιο, µεγαλύτερα κέρδη ή µεγαλύτερη ζηµία. Ενηµερωθείτε για τους κινδύνους που συνδέονται µε κάθε µορφή επένδυσης και ζητήστε τη γνώµη ενός επαγγελµατία συµβούλου. Η αγορά των παραγώγων απαιτεί πλεονάζουσα ρευστότητα και συνεχή ετοιµότητα από τους επενδυτές λόγω του ηµερήσιου διακανονισµού και της καθηµερινής προσαρµογής του απαιτούµενου περιθωρίου ασφάλισης. ιεύθυνση Ανάπτυξης Εργασιών, Τµήµα Marketing 13

15 Περισσότερες πληροφορίες Θέλετε να µάθετε περισσότερα; Για να πραγµατοποιήσετε συναλλαγές στα ικαιώµατα επί Μετοχών, πρέπει να έχετε κωδικό συναλλαγών και εκκαθάρισης για παράγωγα. Απευθυνθείτε σε κάποιο από τα Μέλη µας, για να αποκτήσετε κωδικό και να ενηµερωθείτε πλήρως για τους κινδύνους και τις ωφέλειες της συµµετοχής στην Αγορά Παραγώγων. Επίσης, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της Αγοράς Παραγώγων για να ενηµερωθείτε για τις µετοχές στις οποίες βασίζονται τα συµβόλαια ικαιωµάτων επί Μετοχών, τους κανόνες προσαρµογής των συµβολαίων σε περιπτώσεις εταιρικών πράξεων, για τα υπόλοιπα προϊόντα της Αγοράς Παραγώγων και άλλα θέµατα που πρέπει να γνωρίζετε πριν πραγµατοποιήσετε συναλλαγές σε παράγωγα. Για περισσότερες πληροφορίες µπορείτε να ανατρέξετε στην ενότητα «Προϊόντα» της ιστοσελίδας της Αγοράς Παραγώγων ή να ζητήσετε την αναλυτική έκδοση για το προϊόν. Για να παρακολουθήσετε τα οκτάωρα δωρεάν εισαγωγικά σεµινάρια και να προµηθευτείτε το εκπαιδευτικό CD-ROM της Αγοράς Παραγώγων για τα παράγωγα προϊόντα, καλέστε µας στο τηλέφωνο Πληροφόρηση αγοράς σε πραγµατικό χρόνο Ένας µεγάλος αριθµός Παροχέων Πληροφόρησης συνεργάζονται µε το Χρηµατιστήριο Αθηνών για τη διάχυση πληροφόρησης σε πραγµατικό χρόνο. Ο κατάλογος των συνεργαζόµενων Παροχέων Πληροφόρησης και τα στοιχεία επικοινωνίας βρίσκονται στην ιστοσελίδα της Αγοράς Παραγώγων ωρεάν παροχή τιµών µε καθυστέρηση 10 λεπτών µέσω της ιστοσελίδας της Αγοράς Παραγώγων Στην ιστοσελίδα της Αγοράς Παραγώγων στην επιλογή Εικόνα Αγοράς, θα βρείτε τη δωρεάν υπηρεσία παροχής τιµών µε µικρή χρονική υστέρηση για όλα τα προϊόντα της Αγοράς Παραγώγων καθώς και τα υποκείµενα στοιχεία τους: µετοχές και µετοχικούς δείκτες. Η υπηρεσία περιλαµβάνει επίσης εργαλεία διαγραµµατικής απεικόνισης και τεχνικής ανάλυσης, τα οποία επιτρέπουν στους χρήστες να επεξεργαστούν τα διαγράµµατα των τιµών και να κάνουν τεχνική ανάλυση πάνω σε ιστορικά δεδοµένα, επιλέγοντας ανάµεσα σε ένα πλήθος δεικτών τεχνικής ανάλυσης. Για σχόλια και παρατηρήσεις σχετικά µε την έκδοση: Παρακαλούµε στείλετε στη διεύθυνση Λέκκα Αθήνα Τηλ Fax ιεύθυνση Ανάπτυξης Εργασιών, Τµήµα Marketing