Προγλωσσικό στάδιο (0-12 µηνών)

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Προγλωσσικό στάδιο (0-12 µηνών)"

Ευθαλία Αελλα Κόρακας
7 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Γλωσσική Ανάπτυξη Η γλώσσα εµπλουτίζει την ανθρώπινη επικοινωνία και επιτρέπει την ανάπτυξη της αφηρηµένης σκέψης. Ο λόγος είναι θεµελιώδης προϋπόθεση για την ανάπτυξη της προσωπικότητας και για την κοινωνικοποίηση του ανθρώπου. Αναπτύσσεται ραγδαία κατά τα 3 πρώτα χρόνια, ακολουθώντας την ανάπτυξη και την ωρίµαση του εγκεφάλου. Προϋπόθεση για την ανάπτυξη του λόγου είναι το βρέφος να «εµβαπτισθεί» σε ένα περιβάλλον όχι µόνο πλούσιο σε ηχητικά και οπτικά ερεθίσµατα, αλλά κυρίως να λάβει από το περιβάλλον του συναισθηµατική και εκφραστική φροντίδα και ανταπόκριση στις ανάγκες του. Η Γλωσσική Ανάπτυξη του ανθρώπου διακρίνεται σε 3 στάδια: Το Προγλωσσικό ή Προπαρασκευαστικό στάδιο, το Μεταβατικό στάδιο και το Γλωσσικό στάδιο. Προγλωσσικό στάδιο (0-12 µηνών) Στο πρώτο 3µηνο της ζωής του, το βρέφος παράγει αυθόρµητα άναρθρες κραυγές που οφείλονται κυρίως στο πώς βιώνει την κατάσταση του σώµατός του (πείνα, πόνος, αλλαγή θερµοκρασίας κ.α.). και αντιδρά σε δυνατούς ή ξαφνικούς ήχους. Είναι σηµαντικό ότι αντιλαµβάνεται πως το κλάµα του µπορεί να του φέρει φαγητό, αγκαλιά, φροντίδα και συντροφιά. Από τις πρώτες µέρες της ζωής του µπορεί να αναγνωρίσει τη φωνή και τον τόνο της µητέρας του και να την ξεχωρίσει από άλλες γυναικείες φωνές. Όταν το βρέφος ακούει τη µητέρα του, προσπαθεί να στραφεί προς την κατεύθυνσή της και την παρακολουθεί όταν του µιλά. Στην πορεία µέχρι το πρώτο 6µηνο αρχίζει να παράγει ήχους που φωνολογικά προσεγγίζουν τον ανθρώπινο λόγο (ψελλίσµατα). Επαναλαµβάνει συλλαβές: γκου-γκου, µα-µα, µπα-µπα, κ.λπ. Οι ήχοι αυτοί δεν έχουν επικοινωνιακό σκοπό, πρόκειται κατ αρχάς για ένα αντανακλαστικό και έπειτα για ένα είδος φωνητικού παιχνιδιού, το βρέφος µιµείται ήχους που ακούει. Αρχίζει να αντιλαµβάνεται και να παρατηρεί τους ήχους στο περιβάλλον του, να ψάχνει να βρει την πηγή του ήχου και να προσέχει τη µουσική και το ρυθµό. Ήδη έως το πρώτο 6µηνο της ζωής του, το βρέφος χαµογελά στο άκουσµα της µητρικής φωνής και γελά. Κατά το δεύτερο 6µηνο αρχίζει πιο συνειδητά να µιµείται ήχους και να τους χρησιµοποιεί για να τραβήξει την προσοχή ενός ενήλικα. Παράγει ιδιόρρυθµες λέξεις, δηλαδή εκφωνήµατα, που γίνονται κατανοητά µόνο από τα πολύ κοντινά του πρόσωπα και αποτελούν ένα είδος «προσωπικού λεξιλογίου» του παιδιού. Παρατηρεί τη µητέρα του όταν συζητάει µε άλλους, τις αντιδράσεις και τις εκφράσεις της, και ειδικά το βλέµµα της. Επίσης αρχίζει να κατανοεί απλές εντολές που χρησιµοποιούµε καθηµερινά, όπως «έλα εδώ» κι ερωτήσεις όπως «θέλεις γάλα;». Συνειδητοποιεί ότι οι ήχοι και οι συνδυασµοί τους έχουν κάποιο νόηµα.

Αναπτύσσεται ραγδαία κατά τα 3 πρώτα χρόνια, ακολουθώντας την ανάπτυξη και την ωρίµαση του εγκεφάλου.

2 Μεταβατικό στάδιο (12-18 µηνών) Συµπληρώνοντας τον πρώτο χρόνο της ζωής του, το παιδί πλέον καταλαβαίνει όταν του µιλάνε και ανταποκρίνεται σε ερωτήσεις. Μιµείται ήχους, µπορεί να αναγνωρίσει κάποια µέρη του σώµατος (πόδι, χέρι, κεφάλι) και επικοινωνεί χρησιµοποιώντας το σώµα του (σηκώνει τα χέρια για αγκαλιά, χαιρετά). Ξεκινά να εκφέρει τις πρώτες του λέξεις και το λεξιλόγιό του εµπλουτίζεται µε ταχύτητα. Επίσης µπορεί να συνδυάσει δύο λέξεις σε µια φράση, όπως «πού µαµά;». Μέχρι τον 1 ½ πρώτο χρόνο ζωής του, το λειτουργικό λεξιλόγιο του παιδιού µπορεί να κυµαίνεται µεταξύ 20 και 50 λέξεων. Το συναισθηµατικά πλούσιο περιβάλλον που ενισχύει και δεν κρίνει ή φοβίζει, βοηθά το παιδί να επιθυµεί και να επιδιώκει την επικοινωνία, τολµώντας να χρησιµοποιήσει το «λεξιλόγιό» του. Γλωσσικό στάδιο µηνών Μέχρι να συµπληρώσει το 2 ο χρόνο της ζωής του, η οµιλία του παιδιού γίνεται κατανοητή και αρχίζει να µοιάζει σταδιακά µε την οµιλία των ενηλίκων. Απαντά στην ερώτηση «τι είναι αυτό;», καταλαβαίνει και ακολουθεί απλές εντολές. Παράλληλα αναπτύσσει το εκφραστικό λεξιλόγιο, που είναι µικρότερο από το αντιληπτικό. Το αντιληπτικό λεξιλόγιο ενδέχεται να φθάνει τις 300 λέξεις. 2-3 ετών Το παιδί πια µπορεί να µιλά και να γίνεται κατανοητό από την οικογένεια και τους φίλους. Κάνει αρκετά λάθη και µιλάει δυνατά, και παραλείπει ή αντικαθιστά κάποια φωνήµατα (δεν έχει ακόµα καθαρή άρθρωση). Όµως συνδυάζει ουσιαστικά και ρήµατα, π.χ. «µαµά πάρε» και συνθέτει µικρές προτάσεις: «εγώ θέλω µπισκότο». Χρησιµοποιεί αρνητικές φράσεις µε δύο λέξεις όπως «δε θέλω» και σχηµατίζει τον πληθυντικό αριθµό κάποιων λέξεων. Ονοµάζει συνηθισµένες εικόνες και αντικείµενα, προσδιορίζει διάφορα µέρη του σώµατος κι έχει µια λέξη για κάθε πράγµα που γνωρίζει. Η επικοινωνία µέσω της γλώσσας είναι πλέον εµφανής στην αλληλεπίδραση του παιδιού µε το περιβάλλον του. Ακολουθεί απλές οδηγίες µε συνέπεια, ρωτά «τι είναι αυτό;» και απαντά σε ερωτήσεις τύπου «πού;». Του αρέσει να ακούει την ίδια ιστορία σε επανάληψη και κάνει διαλόγους µε τον εαυτό του ή µε τις κούκλες/ παιχνίδια του. Αρχίζει να διαφαίνεται η διαµόρφωση του εαυτού στο λόγο του. Αναφέρεται στον εαυτό του µε το «εγώ», και όχι µε το όνοµά του, προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή των ενηλίκων λέγοντας «κοίτα µε».

Ξεκινά να εκφέρει τις πρώτες του λέξεις και το λεξιλόγιό του εµπλουτίζεται µε ταχύτητα. Επίσης µπορεί να συνδυάσει δύο λέξεις σε µια φράση, όπως «πού µαµά;».

3 3-4 χρονών Η οµιλία του παιδιού είναι κατανοητή ως επί το πλείστον και µπορεί πλέον να συµµετέχει σε συζήτηση: Προφέρει σωστά τα περισσότερα σύµφωνα εκτός από ρ, λ, σ. Οι προτάσεις του µπορεί να αποτελούνται από 3-5 λέξεις. Κατανοεί και χρησιµοποιεί τον πληθυντικό Κατανοεί και χρησιµοποιεί κάποιες αντίθετες έννοιες. Κατανοεί και ακολουθεί σύνθετες οδηγίες. Κάνει ερωτήσεις τύπου «γιατί;» και «πώς;». Βελτιώνει τα συντακτικά και γραµµατικά λάθη. Μπορεί να µιλήσει χαµηλόφωνα. Αν και ακόµα αναπτύσσεται η γλωσσική ικανότητα του παιδιού, τώρα µπορεί να χρησιµοποιεί τη γλώσσα για να επικοινωνήσει. Λέει το όνοµα, το φύλο και την ηλικία του. Επίσης είναι πολύ σηµαντικό ότι µέσα από τον προφορικό λόγο εκφράζει τα συναισθήµατά του και µπορεί να διηγηθεί κάτι που έζησε (µια δραστηριότητα στον παιδικό σταθµό, µια βόλτα στο πάρκο, κ.λπ.). Το περιβάλλον του παιδιού παίζει σηµαντικό ρόλο για να το βοηθήσει να αναγνωρίσει τα συναισθήµατά του, να ενισχύσει την προσπάθεια να γίνουν λέξεις και έκφραση, ώστε να µπορεί αργότερα να κατανοεί πώς νοιώθει και πώς να διαπραγµατεύεται µε τους γύρω του. 4-5 χρονών Η ανάπτυξη του προφορικού λόγου συνεχίζεται µε ραγδαίους ρυθµούς: Προφέρει καθαρά τα σύµφωνα και τα συµπλέγµατα (στ, τσ, ψ, ξ κ.λπ.). Έχει λεξιλόγιο περίπου 1500 λέξεων. Οι προτάσεις του αποτελούνται από 5-6 λέξεις. Αντιλαµβάνεται σύνθετες προτάσεις. Δίνει σύνθετες απαντήσεις. Χρησιµοποιεί σωστά τον ενεστώτα και τον αόριστο. Κάνει σωστή χρήση της γραµµατικής και της σύνταξης. Σε αυτή την ηλικία η γνωστική ανάπτυξη του παιδιού το βοηθά να εµπλουτίσει περαιτέρω τον προφορικό του λόγο και έκφραση: Γνωρίζει τη χρήση αντικειµένων και τα βασικά χρώµατα. Κατανοεί αριθµούς ως το 3. Καταλαβαίνει τις έννοιες του χώρου π.χ. πάνω κάτω, µπρος πίσω. Κάνει πολλές ερωτήσεις, ρωτά «ποιος;» και «γιατί;».. Μπορεί να εκφραστεί µε ευχέρεια κι ευκρίνεια χρησιµοποιώντας λόγο κατανοητό από όλους και µπορεί να διηγηθεί µια ιστορία που άκουσε. Μαθαίνει επίσης, να χρησιµοποιεί το λόγο για να διεκδικεί και να διαπραγµατεύεται µε το περιβάλλον του.

Κάνει ερωτήσεις τύπου «γιατί;» και «πώς;». Βελτιώνει τα συντακτικά και γραµµατικά λάθη. Μπορεί να µιλήσει χαµηλόφωνα.

4 5-6 χρόνων: Φτάνοντας το παιδί στη σχολική ηλικία, µπορεί να ακολουθεί οδηγίες και να εκτελεί σύνθετες εντολές. Συµµετέχει σε διάλογο και σε οµαδικά παιχνίδια. Η επικοινωνία του µε τους ενήλικες βελτιώνεται. Το λεξιλόγιό του αυξάνεται, οι προτάσεις του είναι γραµµατικά πλήρεις. Ονοµάζει τα βασικά σχήµατα και τις ηµέρες της εβδοµάδας και κατανοεί την έννοια του χρόνου. Μετά το 6 ο έτος: Η εξέλιξη του λόγου συνεχίζεται καθ όλη τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, όπου το παιδί αναπτύσσει το λεξιλόγιό του, εµπλουτίζοντας το µε αφηρηµένες έννοιες, σύνθετους γραµµατικούς κανόνες και χρόνους. Αναπτύσσει το γραπτό λόγο και έχοντας κατακτήσει την προφορική επικοινωνία, εξασκείται στην ανάγνωση και στη γραφή, διευρύνοντας τις δυνατότητες επικοινωνίας µε το περιβάλλον του. Η ανάπτυξη του λόγου και της προφορικής έκφρασης συνεχίζεται και στην εφηβεία που το παιδί ενσωµατώνει στον προφορικό και στο γραπτό λόγο του τη λογική και τη φιλοσοφική σκέψη. Βιβλιογραφία 1. American Speech-Language-Hearing Association Bornstein MH, Lamb ME. Developmental Psychology: An Advanced Textbook, 4 th edition. Lawrence Erlbaum Associates, New Jersey, Gerhardt, S. Why Love Matters: How Affection Shapes a Baby s Brain. Routledge, East Sussex, Λαπατσάνης, ΠΔ. Βασική Παιδιατρική. Λίτσας, Αθήνα, National Institute on Deafness and Other Communication Disorders Παπαηλίου, ΧΦ. Η Ανάπτυξη Της Γλώσσας. Παπαζήσης, Αθήνα, Παρασκευόπουλος, Ι.Ν. Εξελικτική Ψυχολογία. Τόµος 1. Ιδιωτική Έκδοση, Πήτα, Ρ. Ψυχολογία Της Γλώσσας. Ελληνικά Γράµµατα, Αθήνα, Νικολόπουλος, Δ. Γλωσσική Ανάπτυξη και Διαταραχές. Τόπος, Αθήνα, Paul R, Baker L, Cantwell DP. Development of Communication. In: Lewis M (ed) Child and Adolescent Psychiatry: a Comprehensive Textbook, 2 nd ed. Williams and Wilkins, Baltimore, 1996:

Ονοµάζει τα βασικά σχήµατα και τις ηµέρες της εβδοµάδας και κατανοεί την έννοια του χρόνου.

5 Key Words: Επικοινωνία, Έκφραση, Γλώσσα, Λόγος, Προφορικός Λόγος, Γλωσσική Ανάπτυξη, Ανάπτυξη του Λόγου, Λεξιλόγιο, Προγλωσσικό Στάδιο, Μίµηση, Συναισθηµατικό Περιβάλλον.

Σχετικά έγγραφα

Στάδια Ανάπτυξης Λόγου και Οµιλίας

Στάδια Ανάπτυξης Λόγου και Οµιλίας Το παιδί ξεδιπλώνει τις γλωσσικές ικανότητες του µε το χρόνο. Όλα τα παιδιά είναι διαφορετικά µεταξύ τους και το κάθε ένα έχει το δικό του ρυθµό. Τα στάδια ανάπτυξης