Παιχνίδι και κοινωνικοποίηση

Transcript

1 Παιχνίδι και κοινωνικοποίηση Πάτρα 23/11/13 Αντύπας Γεώργιος Παιδοψυχίατρος

2 Ορισμοί Παιχνίδι: Δραστηριότητα των παιδιών που έχει ως στόχο την συναισθηματική τους ευχαρίστηση Κοινωνικοποίηση: Διαδικασία μετάδοσης ηθών, εθίμων, κανόνων και ιδεολογιών. Μέσω της κοινωνικοποίησης, μεταδίδονται στο άτομο οι δεξιότητες οι οποίες είναι απαραίτητες για τη συμμετοχή του στην κοινωνία στην οποία ανήκει. Κοινωνικοποίηση επίσης είναι η εσωτερίκευση των κοινωνικών κανόνων και αξιών, ηαφομοίωσηδηλαδήαπότοάτομο, των προτύπων συμπεριφοράς που κάθε κοινωνία ή κοινωνική ομάδα θεωρεί αποδεκτά.

3 Το παιχνίδι είναι ΔΙΚΑΙΩΜΑ των παιδιών Το 1989 τα Ηνωµένα Έθνη αναγνώρισαν το παιχνίδι ως δικαίωµα όλων των παιδιών, υπογραμμίζοντας τον θεµελιώδη του ρόλο στην παιδική ηλικία. Το παιχνίδι είναι κεντρικό για: την υγιή ανάπτυξη τη σωµατική υγεία την ψυχική υγεία και ευτυχία τη µάθηση και εκπαίδευση την αλληλεπίδραση, συνεργασία και κοινωνικοποίηση µε συνοµηλίκους τη συναισθηµατική ανθεκτικότητα και αυτοπεποίθηση

4 Παίζοντας ένα παιδί μπορεί να: Δρα ελεύθερα Εξερευνήσει τον υλικό κόσμο Προωθήσει την ανάπτυξη της γλωσσικής του ικανότητας Εκφράσει συναισθήματα Αναπτύξει τις διαπροσωπικές του σχέσεις Δημιουργήσει και να μάθει Οξύνει την κρίση του Ζήσει σε ένα κόσμο φανταστικό που μπορεί να εξουσιάσει Αντλήσει ευχαρίστηση

5

6 Είδη παιχνιδιού Διερευνητικό Μιμητικό Δημιουργικό Φανταστικό Παιχνίδι με Κανόνες

7 Διερευνητικό Παιχνίδι Ξεκινά από την ηλικία των τριών μηνών με το παιχνίδι των δακτύλων. Προϋποθέτει την ωρίμανση του νευρικού συστήματος και των αισθητηρίων οργάνων μέσα από τα οποία διερευνά τον κόσμο γύρω του. Τα αισθητηριακά παιχνίδια που συνοδεύονται από τα λόγια των φροντιστών του παιδιού (κυρίως της μητέρας και του πατέρα) ξεκινούν από την κούνια και αφορούν στην όραση, ακοή, αφή, μιμική γλώσσας και πιάσιμο.

8 Μιμητικό Παιχνίδι Ξεκινά στην ηλικία των επτά δέκα μηνών και προϋποθέτει την ικανότητα του παιδιού για τον κινητικό έλεγχο του σώματός του, τον χειρισμό των αντικειμένων και την οργάνωση και ερμηνεία των αισθητικών και αισθητηριακών εμπειριών. Ταυτόχρονα αντιλαμβάνεται και τον λόγο των ενηλίκων. Μέσω του μιμητικού παιχνιδιού το παιδί μαθαίνει σιγά σιγά να εκτελεί δραστηριότητες που είναι πολύ χρήσιμεςγιατοίδιο. Επίσης αντιλαμβάνεται ότι οι ενήλικες έχουν διαφορετικούς από αυτό ρόλους, τους οποίους θα αναπτύξει και το ίδιο όταν μεγαλώσει. Στην ηλικία των 4 5 ετών τα παιδιά εκφράζουν τα συναισθήματά τους παίζοντας τις μαμάδες και τους μπαμπάδες ή κάνουν την δασκάλα και τον γιατρό επαναλαμβάνοντας όσα έχουν βιώσει.

9 Δημιουργικό Παιχνίδι Είναι συνέχεια του πρώιμου διερευνητικού παιχνιδιού που σχετίζεται με την σωματική εξέλιξη του παιδιού και ξεκινά από την ηλικία των μηνών, όπου ταυτόχρονα με την αισθησιοκινητική ωρίμανση χρησιμοποιεί τις εμπειρίες του παρελθόντος μέσω της νοητικής ανάπτυξης. Σε αυτή την ηλικία μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα διάφορα εκπαιδευτικά παιχνίδια.

10 Φανταστικό Παιχνίδι Αρχίζει περίπου στην ηλικία των 2 ετώνκαιεξελίσσεταιτα επόμενα χρόνια. Το φανταστικό παιχνίδι δίνει την ευκαιρία στο παιδί να παίξει τα γεγονότα της ζωής του, ελευθερώνοντας τα από καταπιέσεις, δυσάρεστες καταστάσεις και εμπειρίες, βοηθώντας το να ανταποκριθεί πιο εύκολα στον κόσμο των μεγάλων. Βοηθά το παιδί να αποκτήσει ψυχική ισορροπία προσφέροντάς του την δυνατότητα εξωτερίκευσης θετικών και αρνητικών συναισθημάτων. Το φανταστικό παιχνίδι εξαρτάται από την ικανότητα του παιδιού να εκφράσει τις ιδέες του με ένα συμβολικό τρόπο.

11 Παιχνίδι με Κανόνες Ξεκινά στην ηλικία των 4 ετών και προϋποθέτει σημαντική ανάπτυξη των ικανοτήτων του παιδιού ταυτόχρονα με την κατάκτηση όλων των προηγούμενων ειδών παιχνιδιού. Επίσης απαιτεί την ικανότητα του παιδιού να δεχθεί κανόνες όσον αφορά στο μοίρασμα, στην αναβολή της ικανοποίησης των επιθυμιών του, στοναμάθειναχάνει. Πρόκειται κυρίως για τα ομαδικά παιχνίδια και συμπίπτουν με την ένταξη του παιδιού στο σχολικό περιβάλλον.

12 Το παιχνίδι με τα μάτια ενός παιδιού Το παιχνίδι μου άρεσε πάντα! Όταν ήμουν μωρό φώναζα, κουνούσα χεράκια και ποδαράκια και πάντα χαμογελούσα στη μαμά και στο μπαμπά μου. Μερικές φορές έκλαιγα γιατί ήθελα να παίξω όοολο το βράδυ μαζί τους! Μετά που μεγάλωσα λίγο και άρχισα να περπατώ και να τρέχω δεν με έπιαναν με τίποτα! Πετούσα τα παιχνίδια μου στο πάτωμα, σκαρφάλωνα σε καρέκλες και κρεβάτια όλη μέρα και μερικές φορές χτυπούσα και πόναγε λίγο αλλά δεν πειράζει Μετά άρχισα να καταλαβαίνω τι θα πει να περιμένω. Να μοιράζομαι ένα παιχνίδι αλλά και να παίζω κι άλλα, καινούρια, που νομίζω τα έλεγαν περιτραπέζια ή κάπως έτσι

13 Το παιχνίδι με τα μάτια ενός παιδιού Είναι και άλλα πολλά που έμαθα. Χρώματα, σχήματα, ζωάκια, γραμματάκια και άλλα πολλά! Έκανα και πολλούς φίλους! Κάποιοι φίλοι μου όμως, όπως η Σοφία, μερικές φορές δεν ήθελαν να παίξουν μαζί μου. Μου έλεγαν ότι δεν ήξεραν να παίζουν. Ημαμά, μου είπε ότι δεν είχαν φαντασία. Αλλά εγώ δεν την ξέρω καλά αυτή τη λέξη και δεν την κατάλαβα ποτέ καλά. Εγώ έκανα πάντα αυτό που νόμιζα, δεν έμαθα τη φαντασία. Μάλλον θα είναι κάποιο κουκλάκι που χωρίς αυτό, δε μπορεί να παίξει η Σοφία. Άκου εκεί! Να θέλει ακόμα την κούκλα της!!!

14 Το παιχνίδι με τα μάτια των ενηλίκων Όταν μιλάμε για παιχνίδι, συνήθωςόλοισκεφτόμαστε ελεύθερο χρόνο, καθόλου υποχρεώσεις και απασχόληση χωρίς νόημα. («να περνάει η ώρα») Τις περισσότερες φορές μιλώντας ακόμα και για παιδιά Ναι, το παιχνίδι είναι σημαντικό, αλλάτοπαιδίπαίζειόλη μέρα. ας κάνει και καμιά εργασία!! Πρέπει νασυγκεντρωθείτε! Έχουν μείνει μόνο τρεις μήνες για τις εξετάσεις! Τέλος τα παιχνίδια τώρα! Πρέπει να συγκεντρωθείτε στο διάβασμα και μόνον εκεί. Όταν παίζουμε παίζουμε. Όταν όμως εργαζόμαστε εργαζόμαστε!

15 Το «λάθος» των ενηλίκων Οι παραπάνω απόψεις έχουν ένα κοινό σημείο. Συνήθως οι ενήλικες είτε γονείς είτε επαγγελματίες δεν αναγνωρίζουν την σημασία του παιχνιδιού γιατί έχουν πολύ συγκεκριμένη αντίληψηγιατοπαιχνίδι ύ ό ί ί ά έ Υπάρχει άγνοια για το ρόλο του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού με αποτέλεσμα να πιστεύουν ότι το παιχνίδι είναι χάσιμο χρόνου.

16 Αντιθέτως Το παιχνίδι δεν είναι.. «παίξε γέλασε», αλλά είναι μία πολύ σοβαρή υπόθεση!!! Δεν είναι απλώς διασκέδαση. Είναι ζωτικής σημασίας για το παιδί. Στην πραγματικότητα, το παιχνίδι, (κυρίως το ελεύθερο παιχνίδι) είναι πιο σημαντικό από ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ άλλο θα μπορούσαν να κάνουν τα παιδιά! Καθώς το παιδί μεγαλώνει και αναπτύσσεται, οτρόποςπου παίζει αλλάζει όσο και αυτό. Στην αρχή θα παίζει μόνο του, μετά θα κοιτάζει τα άλλα παιδιά που παίζουν, θα είναι κοντά τους αλλά δεν θα θέλει να μοιραστεί ένα παιχνίδι μαζί τους. Έπειτα θα αρχίσει να παίζει με ένα παιδάκι και τέλος, θα παίζει και θα μοιράζεται τα παιχνίδια του με πολλά παιδιά.

17 Το παιδί μέσω του παιχνιδιού Περνάει από την παρατήρηση, στην κατανόηση του κόσμου και των συναισθημάτων. Προωθεί την ανάπτυξη των βασικών και προηγμένων κινητικών δεξιοτήτων. Δημιουργεί φιλίες. Χτίζει την αυτοπεποίθησή του. Εκφράζει και διαχειρίζεται αρνητικά συναισθήματα (θυμό, το φόβο, απογοήτευση κλπ.) Αντιλαμβάνεται πώς τα δικά του συναισθήματα επηρεάζουν τους άλλους.

18 Το παιδί μέσω του παιχνιδιού Μαθαίνει να προσπαθεί και να επιμένει. Μαθαίνει να σέβεται τους κανόνες Μαθαίνει να συνεργάζεται. Μαθαίνει να αναλαμβάνει τον έλεγχο και να ηγείται. Μαθαίνει να υπακούει στις εντολές του εκάστοτε «αρχηγού». Μαθαίνει να παίρνει αποφάσεις.

19 Παιχνίδι και κοινωνικοποίηση Το παιχνίδι αποτελεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο το παιδί σταδιακά κοινωνικοποιείται. Το πλαίσιο δηλαδή, στο οποίο αναπτύσσονται οι δεξιότητες οι οποίες είναι απαραίτητες για τη συμμετοχή του στην κοινωνία στην οποία ανήκει. Μέσω του παιχνιδιού συντελείται η εσωτερίκευση των κοινωνικών κανόνων και αξιών, ηαφομοίωσηδηλαδήαπό το άτομο, των προτύπων συμπεριφοράς που κάθε κοινωνία ή κοινωνική ομάδα θεωρεί αποδεκτά.

20 Ορισμοί Παιχνίδι: Δραστηριότητα των παιδιών που έχει ως στόχο την συναισθηματική τους ευχαρίστηση Κοινωνικοποίηση: Διαδικασία μετάδοσης ηθών, εθίμων, κανόνων και ιδεολογιών. Μέσω της κοινωνικοποίησης, μεταδίδονται στο άτομο οι δεξιότητες οι οποίες είναι απαραίτητες για τη συμμετοχή του στην κοινωνία στην οποία ανήκει. Κοινωνικοποίηση επίσης είναι η εσωτερίκευση των κοινωνικών κανόνων και αξιών, ηαφομοίωσηδηλαδήαπότοάτομο, των προτύπων συμπεριφοράς που κάθε κοινωνία ή κοινωνική ομάδα θεωρεί αποδεκτά.

21 Αν λοιπόν θέλουμε να κοινωνικοποιηθούν τα παιδιά μας, δενέχουμεπαράναταενθαρρύνουμενα κάνουν τη σπουδαιότερη «δουλειά» του κόσμου! Το παιχνίδι!!!

22 Πηγές Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία The Development of Play 1 to 14 Years, Occupational Therapy Skills Builders Jane Case Smith, Development of Childhood Occupations, Occupational Therapy for children, 6th edition, Mosby, 2010 Supporting children s development, Putting Children First, National Childcare Accreditation Council (NCAC), Issue 29 March

23 Ευχαριστώ!!!