ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Κατερίνα Καραϊβάζογλου. Απαρτιωμένη Διδασκαλία

Transcript

1 ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Κατερίνα Καραϊβάζογλου Απαρτιωμένη Διδασκαλία

2 Τομείς ανάπτυξης Κίνηση Λόγος/Επικοιν ωνία Παιχνίδι Γνωστική ανάπτυξη Κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη

3 Η ανάπτυξη είναι μια συνεχής δυναμική διαδικασία Είναι ιεραρχική και εδράζεται σε συγκεκριμένο νευροφυσιολογικό υπόστρωμα Επηρεάζεται από γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες Αναπτυξιακά στάδια και ορόσημα

4 Ανάπτυξη του λόγου και της επικοινωνίας Από τη γέννηση αντίδραση σε ήχους, προτίμηση για ανθρώπινη φωνή, καθησυχασμός στη φωνή της μητέρας, κλάμα 0-6 μηνών: διαφοροποίηση κλάματος, φωνούλες, χαμογελά όταν του μιλάνε 6-12 μηνών: βάβισμα, baby jargon, ανταποκρίνεται στο όνομά του μηνών: πρώτες λέξεις μηνών: απλές προτάσεις 3 ετών: ομιλία καταληπτή από οικεία πρόσωπα, ικανότητα συζήτησης 4 ετών: ομιλία καταληπτή από όλους, ανάπτυξη γραμματικής 6-8 ετών: παγιώνεται η ομιλία, αύξηση λεξιλογίου

5 Μεταξύ 1-5 ετών μεγαλύτερη ετοιμότητα για γλώσσα Βασίζεται στη μίμηση και εξαρτάται από τα ερεθίσματα που παρέχει το περιβάλλον Σημαντική η παράλληλη ωρίμανση της εξωλεκτικής επικοινωνίας (βλεμματική επαφή, χειρονομίες, γλώσσα σώματος) Ο λόγος συνιστά όχημα σκέψης και επικοινωνίας

6 Γνωστική ανάπτυξη Κατά τον Piaget, τα παιδιά λειτουργούν ως μικροί επιστήμονες, δηλαδή πειραματίζονται, παρατηρούν και μαθαίνουν Ο τρόπος σκέψης τους εμφανίζει ποσοτικές αλλά και ποιοτικές διαφορές σε σύγκριση με των ενηλίκων

7 Γνωστική οργάνωση (μάθηση) Αφομοίωση (assimilation): η νέα πληροφορία προσαρμόζεται στις υπάρχουσες γνωσίες Προσαρμογή Συμμόρφωση (accomodation): το σύστημα πεποιθήσεων προσαρμόζεται στην εξωτερική πραγματικότητα

8 Στάδια κατά Piaget 1. Στάδιο αισθητηριο-κινητικής νόησης (0-2 ετών): Τα παιδιά μαθαίνουν μέσω των κινήσεων, των αισθήσεων και του χειρισμού αντικειμένων Βασικά επιτεύγματα αυτού του σταδίου: Τα πράγματα εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμα και όταν δεν τα βλέπουμε (μονιμότητα αντικειμένου) Συνειδητοποιούν ότι είναι ξεχωριστές οντότητες από τους άλλους ανθρώπους και τα αντικείμενα Συνειδητοποιούν ότι οι πράξεις τους επιδρούν στον κόσμο γύρω τους Αρχίζει να αναδύεται η συμβολική σκέψη

9 Στάδια κατά Piaget 2. Στάδιο προ-συλλογιστικής σκέψης: 2-7 ετών Πιο εκτεταμένη χρήση λόγου και συμβολικής σκέψης Συμβολικό παιχνίδι και παιχνίδι ρόλων Εγωκεντρικότητα Αντιλαμβάνονται τον κόσμο με έναν άκαμπτο, απόλυτο και μονόπλευρο τρόπο Φαινομεναλιστική και ανιμιστική σκέψη

10 Στάδια κατά Piaget 3. Στάδιο συγκεκριμένης σκέψης: 7-11 ετών Αρχίζουν να χρησιμοποιούν τη λογική σκέψη για να κατανοήσουν συγκεκριμένα γεγονότα Αντιλαμβάνονται την οπτική των άλλων Σειροθετούν, ομαδοποιούν και ταξινομούν πράγματα Κατανοούν τις έννοιες της διατήρησης και της αντιστρεψιμότητας Χρησιμοποιούν την επαγωγική λογική (από το ειδικό στο γενικό)

11 Στάδια κατά Piaget 4. Στάδιο αφαιρετικής σκέψης: >12 ετών Κατανόηση και χρήση αφηρημένων εννοιών Ενασχόληση με ηθικά, φιλοσοφικά, ιδεολογικά και πολιτικά ζητήματα Χρήση παραγωγικής λογικής (από το γενικό στο ειδικό) Αντιλαμβάνονται πολλαπλές οπτικές και την πιθανότητα ποικίλων λύσεων σε ένα πρόβλημα

12 Μάθηση (Pavlov, Watson, Skinner) Κλασσική εξαρτημένη μάθηση (classical conditioning): όταν δύο ερεθίσματα παρουσιάζονται με χρονική εγγύτητα τότε το ουδέτερο ερέθισμα γίνεται εξαρτημένο, δηλαδή εκλύει την ίδια αντίδραση ακόμα και όταν απουσιάζει το ανεξάρτητο ερέθισμα

13 Μάθηση (Pavlov, Watson, Skinner) Συντελεστική εξαρτημένη μάθηση (operant conditioning): η πιθανότητα επανάληψης μιας συμπεριφοράς εξαρτάται από το αποτέλεσμα της συμπεριφοράς

14 Κοινωνική μάθηση (Bandura) Οι άνθρωποι μαθαίνουν παρατηρώντας και μιμούμενοι τους άλλους Η επιλογή προτύπων εξαρτάται από γενετικούς, ιδιοσυγκρασιακούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες Η μίμηση του προτύπου υπόκειται στις αρχές της συντελεστικής μάθησης (ανταμοιβή, ενίσχυση)

15 Κοινωνικο-συναισθηματική ανάπτυξη Δεσμός γονέα-βρέφους (Bowlby, 1969) Τα νεογέννητα διαθέτουν ένα εγγενές, βιολογικό σύστημα δημιουργίας συναισθηματικού δεσμού με το πρόσωπο φροντίδας Ο στόχος του δεσμού είναι εξελικτικός καθώς ευνοεί την επιβίωση (προστασία από κίνδυνο, ικανοποίηση κοινωνικών και συναισθηματικών αναγκών) Υπάρχουν 4 είδη δεσμού: ασφαλής, ανασφαλής αποφευκτικός, ανασφαλής αμφιθυμικός και αποδιοργανωμένος Το είδος του δεσμού καθορίζεται από το ταμπεραμέντο του βρέφους και την ανταπόκριση του γονέα Ο δεσμός εγκαθιδρύεται τους πρώτους 6 μήνες και η ποιότητά του επιδρά στην ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη του ατόμου Το άγχος των ξένων (8 μηνών) και το άγχος αποχωρισμού (12-24 μηνών) συνιστούν φυσιολογικές εκδηλώσεις που υποδηλώνουν την ύπαρξη δεσμού

16 Αναπτυξιακά στάδια κατά Freud Η ανάπτυξη της προσωπικότητας εξελίσσεται σε διακριτά στάδια ανάλογα με τη σωματική περιοχή η οποία συνιστά πηγή έντασης ή ευχαρίστησης για το άτομο Στοματικό στάδιο (0-1 έτους) Πρωκτικό στάδιο (1-3 ετών) Φαλλικό στάδιο (3-6) Λανθάνον στάδιο (6-12) Γενετήσιο στάδιο (>12 ετών)

17 Στάδια κοινωνικο-συναισθηματικής ανάπτυξης κατά Erikson (1959) Στάδιο 1: εμπιστοσύνη vs δυσπιστία(0-1,5 ετών) Στάδιο 2: αυτονομία vs αμφιβολία (1,5-3 ετών) Στάδιο 3: πρωτοβουλία vs ενοχή (3-5 ετών) Στάδιο 4: επιδεξιότητα vs κατωτερότητα (5-12 ετών) Στάδιο 5: ταυτότητα vs σύγχυση ρόλων (12-18 ετών) Στάδιο 6: οικειότητα vs απομόνωση (18-40 ετών) Στάδιο 7: παραγωγικότητα vs στασιμότητα (40-65 ετών) Στάδιο 8: καταξίωση vs απελπισία (>65 ετών)

18 Ορόσημα κοινωνικο-συναισθηματικής ανάπτυξης 0-2 μηνών: αρχή βλεμματικής επαφής, ηρεμεί με πιπίλα, αρχή κοινωνικού χαμόγελου 4 μηνών: απολαμβάνει την επαφή με τους ανθρώπους, αρχή μίμησης απλών κινήσεων και εκφράσεων 6 μηνών: αντιδρά διαφορετικά σε οικεία πρόσωπα και φοβάται τους ξένους, ανταποκρίνεται στο όνομά του 9 μηνών: άγχος αποχωρισμού, προτίμηση για συγκεκριμένα αντικείμενα/παιχνίδια, μιμείται ήχους και κινήσεις 12 μηνών: αρχίζει να παίρνει προωτοβουλίες, εκτελεί απλές εντολές 18 μηνών: ξεσπάσματα θυμού, λειτουργικό παιχνίδι και παιχνίδι ρόλων, από κοινού προσοχή 2 ετών: μιμείται, πιο ανεξάρτητη και εναντιωματική συμπεριφορά, παράλληλο παιχνίδι 3 ετών: πιο πλούσιο συμβολικό παιχνίδι, έχει φίλο/η, εκδηλώνει συναισθησία, ακολουθεί κανόνες, περιμένει τη σειρά του, αρχή ταυτότητας φύλου 4 ετών: συνεργατικό/συντροφικό παιχνίδι 5 ετών: προσπαθεί να ευχαριστήσει τους μεγάλους, διακρίνει το φανταστικό από το πραγματικό

19 Εφηβεία Περίοδος σημαντικών αλλαγών σωματικών, γνωστικών, ψυχολογικών και κοινωνικών Βασικοί στόχοι: ανεξαρτησία, αυτοπεποίθηση, αυτοέλεγχος, αυτορρύθμιση, διαμόρφωση ταυτότητας, δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων, ωρίμανση κοινωνικών δεξιοτήτων Νευροπλαστικότητα: ευαλωτότητα σε επιβλαβείς επιδράσεις και ψυχοπαθολογία αλλά και μεγαλύτερες ικανότητες μάθησης και ωρίμανσης

20 Εφηβεία Βασική αναδιοργάνωση του εγκεφάλου «Κλάδεμα» συνάψεων, αύξηση λευκής ουσίας (μυελίνωση) Πρώτα ωριμάζουν υποφλοιώδεις δομές (μεταιχμιακό σύστημα, βασικά γάγγλια), ενώ αργότερα ωριμάζει ο προμετωπιαίος φλοιός Αλλαγές και στα νευροδιαβιβαστικά συστήματα Αναζήτηση διαφορετικότητας και νέων εμπειριών, έντονης συναισθηματικής διέγερσης, άμεσης ανταμοιβής, εμπλοκή σε κίνδυνο

21 Βιβλιογραφία «Σύγγραμμα Ψυχιατρικής», Κ Σολδάτος, Λ Λύκουρας. Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα, Αθήνα, 2007 «Σύγχρονη Ψυχιατρική», ΓΝ Παπαδημητρίου, ΙΑ Λιάππας, Ε Λύκουρας, Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα, Αθήνα, 2013 Ψυχιατρική παιδιού & εφήβου, Β.Α Παπαγεωργίου Synopsis of Psychiatry, Kaplan HI, Sadock BJ, Lippincott Williams & Wilkins, 1997, 8 th ed