ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΘΕΩΡΙΑ Α ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

Transcript

1 ΘΕΩΡΙΑ Α ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 1. Περίοδος: είναι ένα ολοκληρωμένο τμήμα του λόγου, πιο μικρό από την παράγραφο, που ξεκινάει μετά από τελεία ή άνω τελεία ή θαυμαστικό ή ερωτηματικό ή αποσιωπητικά και τελειώνει με τα ίδια σημεία στίξης. Η περίοδος αποτελείται από προτάσεις. 2. Πρόταση: είναι η οργανωμένη ομάδα λέξεων, που εκφράζει ένα νόημα με σύντομη συνήθως διατύπωση. Η πρόταση αποτελείται από λέξεις. 3. Λέξη: είναι η πιο μικρή γλωσσική μονάδα και αποτελείται από συλλαβές. 4. Συλλαβή: είναι ένα τμήμα της λέξης, που αποτελείται από φθόγγους. 5. Σύνδεση προτάσεων: Σχήμα ασύνδετο Παρατακτική σύνδεση Υποτακτική σύνδεση Όταν μπαίνει η μια πρόταση δίπλα στην άλλη, χωρίς καμιά συνδετική λέξη ανάμεσα τους. Όταν χρησιμοποιούμε το ασύνδετο σχήμα στο γραπτό λόγο, βάζουμε κόμμα ανάμεσα στις προτάσεις. Παράδειγμα: από τη χαρά μου ήθελα να χορέψω, να γελάσω, να ταράξω τον κόσμο με τις φωνές μου. Όταν δύο ή περισσότερες προτάσεις συνδέονται μεταξύ τους με κάποιον από τους παρατακτικούς συνδέσμους. Οι προτάσεις που συνδέονται παρατακτικά πρέπει να είναι όμοιες δηλαδή οι παρατακτικοί σύνδεσμοι συνδέουν μία κύρια με μία κύρια ή μία δευτερεύουσα με μία δευτερεύουσα. Παράδειγμα: κάνει το σοφό και δεν ξέρει τα πιο απλά πράγματα(κύρια με κύρια) Θα γυρίσω, αφού τελειώσουμε τη δουλειά και φύγουν όλοι οι άλλοι(δευτερεύουσα με δευτερεύουσα). Υποσημείωση: τι συμβαίνει με τη στίξη; Πριν από τους διαχωριστικούς συνδέσμους δεν βάζουμε κόμμα. Σχεδόν ποτέ δεν βάζουμε κόμμα πριν το και. Πάντα βάζουμε κόμμα πριν το αλλά και. Συνήθως με το ωστόσο αρχίζει νέα περίοδος, οπότε πριν από αυτό υπάρχει τελεία. Όταν δύο ή περισσότερες προτάσεις συνδέονται μεταξύ τους με κάποιον από τους υποτακτικούς συνδέσμους. Οι προτάσεις που συνδέονται υποτακτική είναι ανόμοιες, δηλαδή οι υποτακτικοί σύνδεσμοι συνδέουν μία κύρια με μία δευτερεύουσα. Παράδειγμα: φαίνεται ότι θα βρέξει. Κάποτε όμως μια δευτερεύουσα πρόταση εξαρτάται από άλλη δευτερεύουσα, που συνδέεται υποτακτικά με την κύρια. Παράδειγμα: έφτασε νύχτα, γιατί ήταν πολύ αργά, όταν ξεκίνησε Υποσημείωση: τι συμβαίνει με τη στίξη; Συνήθως, η δευτερεύουσα πρόταση χωρίζεται με κόμμα από την πρόταση που προσδιορίζει, όταν δηλώνει κάποια επιρρηματική σχέση. Παράδειγμα: έφυγε θυμωμένος, γιατί του μίλησε άσχημα. Όταν όμως η δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως αντικείμενο, υποκείμενο ή 1

2 κατηγορούμενο στο ρήμα μιας άλλης πρότασης, τότε οι δύο προτάσεις δεν χωρίζονται με κόμμα. Παράδειγμα: φοβήθηκα μη το μάθουν οι γονείς μου. Συμπλεκτικοί Αντιθετικοί Διαχωριστικοί Συμπερασματικοί Επεξηγηματικός ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ Και(κι), ούτε, ουδέ, μήτε, μηδέ Αλλά, μα, όμως, παρά, μόνο, ωστόσο, εντούτοις, μάλιστα, ενώ, μολαταύτα, εξάλλου, μολονότι ή, είτε Λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως δηλαδή Ειδικοί Τελικοί Χρονικοί Αιτιολογικοί Υποθετικοί Αποτελεσματικοί Διστακτικοί Συγκριτικός ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ Ότι, πως, που Να, για να Όταν, καθώς, αφού, αφότου, ενώ, πριν, πριν να, μόλις, προτού, ώσπου, ωσότου όποτε Γιατί, διότι, επειδή, αφού Αν, εάν, άμα, σαν Ώστε, ώστε να, που Μήπως, μη(ν) Παρά 2

3 Ασκήσεις αξιολόγησης: 1. Χωριστείτε σε 4 ομάδες. Κάθε ομάδα θα ασχοληθεί με ένα από τα τέσσερα κείμενα και θα απαντήσει στο ερωτηματολόγιο του βιβλίου. Κατόπιν, κάθε ομάδα θα παρουσιάσει σύντομα τη δουλειά της στις υπόλοιπες ομάδες. 2. Ομάδα πρώτη: a. Απαντήστε στις ερωτήσεις 1 και 2 στη σελίδα 12 του σχολικού σας βιβλίου. b. Τοποθετήστε πλαγιότιτλους στις παραγράφους και με τη βοήθεια τους γράψτε μία περίληψη του κειμένου. c. Δώστε τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων: i. Πρόοδος ii. Ανακαλύψεις iii. Ανυπολόγιστη iv. Θεμέλια d. Δώστε τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων: i. Πραγματική ii. Ομορφιά iii. Πρόοδο iv. Δύναμη 3. Ομάδα δεύτερη: a. Απαντήστε στην ερώτηση 3 του σχολικού σας βιβλίου στη σελίδα 12. b. Μετατρέψτε το ποίημα σε πεζό λόγο. Γράψτε δηλαδή σε μια μικρή παράγραφο το νόημα του ποιήματος και το μήνυμα που θέλει να περάσει ο Οδυσσέας Ελύτης. c. Ψάξτε στο διαδίκτυο, σε εγκυκλοπαίδειες ή εφημερίδες λίγα πράγματα για τον ποιητή. Ποιος ήταν, που γεννήθηκε, που σπούδασε, τι πρόσφερε στην ελληνική ποίηση και στον ελληνικό πολιτισμό. 4. Ομάδα τρίτη: a. Απαντήστε στην ερώτηση 4 του σχολικού σας βιβλίου στη σελίδα 12. b. Τοποθετήστε πλαγιότιτλους στις παραγράφους και με τη βοήθεια τους γράψτε την περίληψη του κειμένου. c. Δώστε τα συνώνυμα των λέξεων: i. Ομοιογενούς ii. Σποραδική iii. Ραγδαίες iv. Ενεργή v. Επιτακτικά vi. Κουλτούρα d. Δώστε τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων: i. Ομοιογένεια ii. Απομακρυσμένες iii. Κοινά iv. Εκτιμούν 5. Ομάδα τέταρτη: 3

4 a. Ετοιμάστε ένα σύντομο κείμενο(2 παράγραφοι)στο οποίο θα περιγράφετε την εικόνα. Στην παραγωγή των παραγράφων σας να φροντίσετε να κάνετε χρήση της παρατακτικής και υποτακτικής σύνδεσης ( συμβουλευτείτε την ερώτηση 4 στη σελίδα 11). Στην τελευταία παράγραφο μπορείτε να γράψετε τα θετικά του τουρισμού στην Ελλάδα(τι προσφέρει σε ντόπιους, τι προσφέρει στους τουρίστες). b. Ανατρέξτε στις ασκήσεις της πρώτης ομάδας. Διαλέξτε δύο λέξεις από τη στήλη των συνωνύμων δύο λέξεις από τη στήλη των αντωνύμων και σχηματίστε με αυτές από δύο προτάσεις. Το ίδιο θα κάνετε και με τις λέξεις της ομάδας 3. 4 ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ!!!!!!!

5 Εργασία για το σπίτι: 1. Στις παρακάτω προτάσεις να σημειώσετε το είδος της σύνδεσης(ασύνδετο, παρατακτική, υποτακτική σύνδεση): a. Το φορτηγό άφησε το μεγάλο δρόμο, μπήκε σε ένα χωματόδρομο κι άρχισε να χοροπηδάει σαν γαϊδουράκι. b. Η επιτυχία στη ζωή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί ή δεν έχει καμιά αξία, αν ο άνθρωπος χάσει τον εαυτό του και την ανθρωπιά του, αν ο ίδιος δεν ανεβεί μέσα του και χάσει την αυτοεκτίμηση του. c. Πρέπει να φύγουμε και να χωριστούμε ή να μείνουμε εδώ όλοι μαζί; d. Δε θέλω να εγκαταλείψω τον μπαμπά και τη μαμά ούτε μου αρέσει περισσότερο η ιδέα ν αφήσουμε μόνο του τον μπαμπά εδώ. e. Οι άνθρωποι βγήκαν έξω για να συναντηθούν, δε θέλουν πια τον πόλεμο. f. Μ αυτή την υπογραφή ο Γεροθανάσης πουλάει, αγοράζει, ξέρει που βρίσκεται η περιουσία του. g. Η μεγαλύτερη δυσκολία που παρουσιάζεται στην ιστορική πορεία του ανθρώπου και επιβραδύνει ή ματαιώνει κάποτε την πρόοδο έχει παρατηρηθεί ότι είναι όχι η περιορισμένη γονιμότητα του πνεύματός του, αλλά η αδυναμία του να ελευθερωθεί από τα σχήματα που έχει πλάσει. h. Ο Καβάφης ονομάζεται Αλεξανδρινός ποιητής, γιατί γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια και γιατί το έργο του φέρει τη σφραγίδα της αλεξανδρινής ζωής. i. Χάρη στις εφευρέσεις ο άνθρωπος δάμασε τη φύση, απαλλάχτηκε από το σωματικό μόχθο, ανύψωσε το βιοτικό του επίπεδο. j. Αν ενώσουμε τις δυνάμεις μας, θα νικήσουμε. k. Ήθελα να μάθω ποιος του είπε αυτά τα ψέματα. l. Εφεύρεση σημαίνει να μηχανεύεσαι κάτι καινούργιο ή να βελτιώνεις κάτι που υπάρχει. m. Τα πλαστικά αντικείμενα είναι πολύ χρήσιμα και συνήθως φτηνά. Είναι ελαφρά, αδιάβροχα, και άθραυστα. n. Για διάφορους λόγους πολλοί επίδοξοι εφευρέτες με καλές ιδέες δεν κατορθώνουν να τις πραγματοποιήσουν, γιατί δεν έχουν χρόνο και χρήματα ή γιατί παρουσιάζονται τεχνικά προβλήματα που πρέπει να λυθούν, πριν προχωρήσουν στην εφαρμογή των ιδεών τους. o. Αυτό ακριβώς μας είπε και ο καθηγητής, ότι δηλαδή τα έργα του Ομήρου είναι τα αρχαιότερα λογοτεχνικά έργα στην Ευρώπη. p. Το περιβάλλον και ο χώρος που ζούμε επηρεάζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό την ζωή και τη διάθεση μας. q. Τον 6 ο αιώνα π. Χ ο Πυθαγόρας είχε ανακαλύψει μία ειδική μουσική, την οποία χρησιμοποιούσε για να θεραπεύει τις ψυχικές διαταραχές των μαθητών του. 5

6 Ασκήσεις αξιολόγησης: Μελετήστε τα τέσσερα κείμενα στη σελίδα 12 και 13(κείμενο 5, 6, 7, 8). Χωριστείτε ξανά σε 4 ομάδες και απαντήστε στις ακόλουθες ερωτήσεις: Ομάδα πρώτη: 1. Τοποθετήστε πλαγιότιτλους στις παραγράφους και γράψτε την περίληψη του κειμένου Στην πρώτη παράγραφο βρείτε την υποτακτική και παρατακτική σύνδεση. 3. Κυκλώστε τις λέξεις με τις οποίες γίνεται η μετάβαση από τη μια πρόταση στην άλλη και από τη μια παράγραφο στην άλλη. 4. Γράψτε προτάσεις με τις ακόλουθες λέξεις: a. Επικοινωνία b. Επεκτατική πολιτική c. Κατέκλυσαν d. Πρόσκαιρα Ομάδα δεύτερη: 1. Συνδέστε με διαρθρωτικές λέξεις τις 5 κόκκινες κουκίδες έτσι ώστε να σχηματίζεται μια ολοκληρωμένη παράγραφος. 2. Διαβάστε και τα υπόλοιπα κείμενα(5,7,8) και απαντήστε στην πρώτη και δεύτερη ερώτηση του βιβλίου στη σελίδα Απαντήστε στην ερώτηση 2 στη σελίδα 16 του σχολικού βιβλίου. Ομάδα τρίτη: 6 1. Καταγράψτε την περίληψη του κειμένου 7 αφού υπογραμμίσετε τις βασικές ιδέες του κειμένου. 2. Δώστε έναν άλλο τίτλο στο κείμενο. 3. Κυκλώστε τις συνδετικές λέξεις, με τις οποίες ενώνονται οι προτάσεις. 4. Βρείτε σε ποια σημεία υπάρχει υποτακτική σύνδεση και κυκλώστε τους συνδέσμους. Ομάδα τέταρτη: 1. Απαντήστε στην ερώτηση «Διαβάζω και γράφω» στη σελίδα 18 του βιβλίου. 2. Αναζητήστε βιογραφικά στοιχεία για τον ποιητή(γιώργο Σεφέρη). 3. Εντοπίστε τον τρόπο σύνδεσης των προτάσεων και χαρακτηρίστε τη σύνδεση. 4. Υπογραμμίστε τα επίθετα της παραγράφου και με δύο από αυτά σχηματίστε από μία πρόταση. Εργασία για το σπίτι(αφορά όλες τις ομάδες και τον καθένα ξεχωριστά): Διαβάστε το κείμενο της σελίδας 8 στο τετράδιο εργασιών και καταγράψτε την περίληψη. Κατόπιν γράψτε ένα δικό σας κείμενο(περίπου 2-3 παράγραφοι) στο οποίο θα προτείνετε σε τουρίστες κάποια μέρη που αξίζει να επισκεφτούν στο τόπο σας. Καλή επιτυχία σε όλους!!!!!!

7 ΕΝΟΤΗΤΑ Β Ασκήσεις αξιολόγησης: μελετήστε τα κείμενα στη σελίδα 30,31. Χωριστείτε σε 4 ομάδες και απαντήστε στις ερωτήσεις που ακολουθούν. Ομάδα Α-Β 1. Διαβάστε το κείμενο και τοποθετήστε πλαγιότιτλους στις παραγράφους. 2. Σε ποιο κειμενικό είδος ανήκει το κείμενο;(άρθρο, δοκίμιο, ποίημα, διαφημιστικό κείμενο κ. τ. λ) 3. Καταγράψτε το βασικό θέμα του κειμένου και δώστε έναν άλλο τίτλο στο κείμενο. 4. Απαντήστε στην ερώτηση κατανόησης που υπάρχει στη σελίδα Αναπτύξτε σε μια παράγραφο λέξεις την ακόλουθη φράση από το κείμενο: «σήμερα γνωρίζουμε ότι.διαφορετική από όλες τις άλλες». 6. Δώστε συνώνυμα για τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: αφηγείται, διαφοροποιούν, επιθυμητό, αγαθό, κληρονομιά. 7. Δώστε αντώνυμα για τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: νεκρή, διαιρείται, φυσικός, ασυνεννοησία, διαφορετικότητα, μαζικής, μείωση. 8. Εντοπίστε στη δεύτερη παράγραφο τους τρεις τρόπους σύνδεσης των προτάσεων που γνωρίζετε(από ένα παράδειγμα). 9. Στη τελευταία παράγραφο εντοπίστε μία δευτερεύουσα ονοματική πρόταση και αναγνωρίστε την( εισαγωγή, εκφορά, τρόπος εισαγωγής). 10. Εντοπίστε 5 επίθετα και σχηματίστε με αυτά προτάσεις(κάθε πρόταση να περιέχει μία κύρια και μία δευτερεύουσα ονοματική). Ομάδα Γ-Δ 1. Καταγράψτε την περίληψη του κειμένου(προσοχή να γραφεί σε πλάγιο λόγο). 2. Σε ποιο κειμενικό είδος ανήκει;(άρθρο, δοκίμιο, ποίημα, επιστολή κ. τ. λ) 3. Ποιο θέμα διαπραγματεύεται ο συγγραφέας; Δώστε έναν άλλο τίτλο. 4. Απαντήστε στις ερωτήσεις κατανόησης που υπάρχουν στη σελίδα Αναπτύξτε σε μια παράγραφο λέξεις την ακόλουθη φράση από το κείμενο; «οι λαοί που έχασαν τη γλώσσα τους είναι ανίκανοι να προστατέψουν τον εαυτό τους». 6. Δώστε συνώνυμα για τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: επίσημη, παρουσιάζουν, ενδιαφέρονται, αυθαιρεσίες, ανίκανοι. 7. Δώστε αντώνυμα για τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: επίσημη, φυσικό, σιωπηλά, άνομη, ικανή. 8. Εντοπίστε μέσα στο κείμενο τους τρεις τρόπους σύνδεσης των προτάσεων που γνωρίζετε(από ένα παράδειγμα). 9. Εντοπίστε μια δευτερεύουσα ονοματική πρόταση και αναγνωρίστε την(εισαγωγή, εκφορά, τρόπος εισαγωγής). 10. Εντοπίστε 5 επίθετα και σχηματίστε με αυτά προτάσεις(κάθε πρόταση να περιέχει μία κύρια και μία δευτερεύουσα ονοματική). 7 Παραγωγή λόγου(εργασία για το σπίτι) 1. Γιατί είναι απαραίτητη η καλή γνώση ξένων γλωσσών στην εποχή μας; Να τεκμηριώσεις την απάντηση σου με επιχειρήματα και παραδείγματα από τη σύγχρονη ζωή. Υπέθεσε ότι το κείμενο σου θα δημοσιευτεί σε περιοδικό για μαθητές.

8 2. Ποια τα χαρακτηριστικά της γλώσσας των νέων; Γιατί νομίζετε ότι επιθυμούν τη διαφοροποίηση ως προς τις γλωσσικές τους επιλογές; Υπέθεσε ότι το κείμενο σου θα δημοσιευτεί σε περιοδικό για μαθητές. 8