Για παραπομπή : Μαλακοπή

Transcript

1 Καραχρήστος Ιωάννης,, 2005, Εγκυκλοπαίδεια Περίληψη : Οικισμός της Καππαδοκίας χτισμένος σε μεγάλο υψόμετρο. Είχε ελληνορθόδοξο και μουσουλμανικό πληθυσμό. Ο συνολικός αριθμός των κατοίκων της έφτανε στις αρχές του 20ού αιώνα τους Οι ελληνορθόδοξοι άνδρες μετανάστευαν στην Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη και τη Σαμψούντα, όπου εργάζονταν ως παντοπώλες. Άλλες Ονομασίες Μαλακοπί, Μελεκοπί, Μάλα Κοπιά, Μαλäκ-κιοϊ Γεωγραφική Θέση Κεντρική Μικρά Ασία Ιστορική Περιοχή Καππαδοκία Διοικητική Υπαγωγή Καϊμακαμλίκι Νέβσεχίρ, Μουτεσαριφλίκι Νίγδη, Βιλαέτι Ικονίου 1. Ανθρωπογεωγραφία Ιστορία Οικισμός της Καππαδοκίας, χτισμένος σε οροπέδιο και σε ύψος μ. από την επιφάνεια της θάλασσας. Το έδαφος είναι αμμώδες, και επομένως όχι ιδιαίτερα εύφορο, ενώ το κλίμα ψυχρό, με βαρείς χειμώνες που διαρκούν μέχρι και 8 μήνες. Ο οικισμός ήταν χτισμένος πάνω στο δρόμο Μερσίνα - Άδανα - Νίγδη - - Νέβσεχίρ - Άγκυρα, ο οποίος περνούσε μέσα από την αγορά της ς. Επίσης συνδεόταν οδικώς μέσω μικρότερων δρόμων με αρκετούς οικισμούς της ευρύτερης περιοχής, όπως τα Φλογητά, το Μιστί, η Ανακού κ.ά. Σε σχέση με το όνομα του οικισμού αναφέρονται επίσης οι ακόλουθες εκδοχές: Μαλακοπί, Μελεκοπί και Μάλα Καπιά. Έχει επίσης διατυπωθεί και η άποψη ότι πρόκειται για τη Μαλακοπία του Στράβωνος ή για το βυζαντινό οικισμό Μελάγκια. 1 Ο πληθυσμός της ς ήταν μεικτός και περιλάμβανε ορθόδοξους χριστιανούς και μουσουλμάνους. Οι χριστιανοί της ς μιλούσαν ένα ελληνικό ιδίωμα που έμοιαζε με εκείνο της Ανακούς. Γνώριζαν επίσης και τουρκικά, με αποτέλεσμα να έχουν παρεισφρήσει στη διάλεκτό τους αρκετά στοιχεία από αυτή τη γλώσσα. Η παλαιότερη εκτίμηση σχετικά με το ύψος του πληθυσμού προέρχεται από το 1815, κατά την οποία στη κατοικούσαν 250 οικογένειες. 2 Σύμφωνα με τη στατιστική της επαρχίας Ικονίου, που δημοσιεύτηκε το 1905 στο περιοδικό Ξενοφάνης, οι χριστιανοί της ς ανέρχονταν σε 1700 και οι μουσουλμάνοι σε Την ίδια περίπου εποχή ο Αντωνόπουλος κάνει λόγο για 380 χριστιανικές οικογένειες. 4 Διαφορετική άποψη διατυπώνει ο Κοντογιάννης, που ανεβάζει το συνολικό πληθυσμό σε 4.000, από τους οποίους χριστιανοί ήταν οι μισοί, εκτίμηση που αλλάζει και την αναλογία μεταξύ των εθνοθρησκευτικών ομάδων. 5 Το 1924, τέλος, ο αριθμός των χριστιανών κατοίκων της ς ήταν 765 άτομα, κατανεμημένα σε 220 οικογένειες. 6 Οι χριστιανοί και οι μουσουλμάνοι του χωριού κατοικούσαν σε χωριστές συνοικίες. Τα παλαιότερα σπίτια είχαν λαξευτεί πάνω στο βράχο. Αρκετά από αυτά επικοινωνούσαν μεταξύ τους με στοές, δημιουργώντας έτσι μεγάλα συγκροτήματα υπόγειων κατοικιών. Αυτή η οικιστική φάση του οικισμού, η οποία σύμφωνα με την τοπική παράδοση αποδίδεται σε έλλειψη συνθηκών ασφάλειας εξαιτίας των ληστών που δρούσαν στην περιοχή, τελείωσε περίπου στα μέσα του 19ου αιώνα με την εγκατάλειψη των λαξευτών σπιτιών. 7 Τότε συνήθως δίπλα στο υπόγειο Δημιουργήθηκε στις 12/1/2017 Σελίδα 1/5

2 Καραχρήστος Ιωάννης,, 2005, Εγκυκλοπαίδεια σπίτι χτιζόταν ένα καινούριο και το παλαιό χρησίμευε πια απλώς ως αποθηκευτικός χώρος. Τα νέα σπίτια είχαν έναν, κάποτε και δύο ορόφους. Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί ότι παρόμοιες εξελίξεις αναφορικά με την αρχιτεκτονική των κατοικιών είναι γνωστές και από αρκετούς ακόμα οικισμούς της Καππαδοκίας την ίδια περίπου χρονική περίοδο. 2. Οικονομία Το αμμώδες και άγονο έδαφος είχε αποτέλεσμα την περιορισμένη αγροτική παραγωγή, η οποία προοριζόταν κατά βάση για αυτοκατανάλωση. Άλλωστε, συχνά ήταν ελλειμματική και οι κάτοικοι αναγκάζονταν να τη συμπληρώνουν αγοράζοντας προϊόντα. Οι Μαλακοπίτες καλλιεργούσαν σίκαλη, σιτάρι κριθάρι, ρόκα, όσπρια, ζαρζαβατικά και λίγα αμπέλια. Διατηρούσαν επίσης και ένα μικρό αριθμό ζώων ανά οικογένεια πρόβατα και αγελάδες, καθώς και μικρό αριθμό μελισσιών για την κάλυψη των διατροφικών τους αναγκών. Στη λειτουργούσε αγορά, η οποία κάλυπτε πρωτίστως τις τοπικές ανάγκες. Στις πηγές γίνεται λόγος για ένα μικρό σχετικά αριθμό επαγγελματιών τεχνιτών και εμπόρων οι οποίοι δραστηριοποιούνταν εκεί. Τα πανηγύρια που γίνονταν με την αφορμή κάποιας θρησκευτικής εορτής κυρίως των Αγίων Αναργύρων την 1η Νοεμβρίου και δευτερευόντως των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ και των Αγίων Θεοδώρων διευκόλυναν τις εμπορικές επαφές και με κατοίκους των γύρω χωριών, οι οποίοι με αυτές τις ευκαιρίες επισκέπτονταν τη. Από εκεί διέρχονταν τέλος καραβάνια, γεγονός που δημιουργούσε επίσης κάποια εμπορική κίνηση. 8 Όμως, η κύρια οικονομική διέξοδος για το μεγαλύτερο μέρος του ενεργού ανδρικού πληθυσμού ήταν η μετανάστευση. Όπως πολύ χαρακτηριστικά λέει ένας πληροφορητής του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών: «Οι άντρες δίχως εξαίρεση πήγαιναν στην Πόλη και είχαν μπακάλικα». 9 Κάποιοι άλλοι έγιναν και έμποροι τυριών, χαβιαρτζήδες και μάγειρες. Πρόκειται για ένα μεταναστευτικό πρότυπο γνωστό και από πολλούς ακόμα οικισμούς της Καππαδοκίας. Άλλοι τόποι υποδοχής μεταναστών από τη ήταν η Σμύρνη και η Σαμψούντα και αργότερα η Αμερική και η Αυστραλία. 3. Διοικητικό καθεστώς Διοικητικά η ήταν μουχταρλίκι και ανήκε κατά σειρά σπουδαιότητας στο καϊμακαμλίκι Νέβσεχίρ, το μουτεσαριφλίκι της Νίγδης και το βιλαέτι Ικονίου. Κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσμίου Πολέμου αναβαθμίστηκε διοικητικά σε μουδουρλίκι, το οποίο περιλάμβανε τους οικισμούς Σίλατα, Φλογητά, Δήλα, Ανακού και Αξό και διοικούνταν από μουσουλμάνο μουδούρη. Καθεμία από τις εθνοθρησκευτικές κοινότητες της ς διοικούνταν από ξεχωριστό μουχτάρη. Όσον αφορά τους χριστιανούς ο μουχτάρης τους εκλεγόταν από τα μέλη της κοινότητας κάθε Μάρτιο και η θητεία του ήταν ετήσια. Κατά την άσκηση των καθηκόντων του πλαισιωνόταν από συμβούλιο, το οποίο περιλάμβανε 5-6 μέλη, που ονομάζονταν μετζίληδες ή δημογέροντες. Το συμβούλιο ήταν αιρετό και προέκυπτε και αυτό από τις ίδιες εκλογές που αναδείκνυαν και το μουχτάρη. Επίσης, λειτουργούσε εκκλησιαστική επιτροπή και δύο εφορείες των σχολείων, μία στην και μία στην Κωνσταντινούπολη. Η τοπική σχολική εφορεία ήταν πενταμελής, εκλεγόταν από τη γενική συνέλευση των κατοίκων και η θητεία της ήταν ετήσια Θρησκεία Εκκλησιαστικά η υπαγόταν στη μητρόπολη Ικονίου. Οι δύο κύριοι ναοί του οικισμού ήταν αφιερωμένοι ο ένας στους Ταξιάρχες Μιχαήλ και Γαβριήλ και ο άλλος στους Αγίους Θεοδώρους. Εκτός από αυτούς τους δύο ναούς υπήρχαν και παλαιότεροι, κάποιοι από τους οποίους μάλιστα ήταν και λαξευτοί, με σημαντικότερο αυτόν των Αγίων Αναργύρων. Εκεί φυλασσόταν και η ομώνυμη εικόνα, η οποία θεωρούνταν θαυματουργή. Σε όλους τους υπόλοιπους ναούς, εκτός από τους δύο κύριους, θρησκευτικές ακολουθίες τελούνταν μόνο κατά την ημέρα της εορτής του αγίου στον οποίο ήταν αφιερωμένες. 5. Εκπαίδευση Δημιουργήθηκε στις 12/1/2017 Σελίδα 2/5

3 Καραχρήστος Ιωάννης,, 2005, Εγκυκλοπαίδεια Η παλαιότερη αναφορά στη λειτουργία σχολείου προέρχεται από το 1856, χρονιά κατά την οποία χτίστηκε κτήριο για να στεγάσει το αλληλοδιδακτικό και το ελληνικό σχολείο της ς. 11 Το 1888 λειτουργούσαν αστική σχολή αρρένων, παρθεναγωγείο και νηπιαγωγείο, τα οποία και στεγάστηκαν σε ευρύχωρο κτήριο, που διατέθηκε για αυτό το σκοπό στην κοινότητα. 12 Και το 1894 το παρθεναγωγείο μεταστεγάστηκε σε ξεχωριστό κτήριο, που χτίστηκε με έξοδα των κατοίκων και δωρεά του προκρίτου Σ.Χ. Φωτιάδη. 13 Σύμφωνα με τη στατιστική της επαρχίας Ικονίου που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ξενοφάνης, το 1905 στη λειτουργούσαν επτατάξιο αρρεναγωγείο με 4 δασκάλους και 180 μαθητές και τετρατάξιο παρθεναγωγείο με 2 δασκάλες και 100 μαθήτριες. 14 Τα έξοδα που απαιτούνταν για τη λειτουργία των σχολείων καλύπτονταν από εράνους και εισφορές των κατοίκων, καθώς και των μεταναστών. 6. Σύλλογοι Όπως συνέβη και σε πολλά άλλα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετά την περίοδο των μεταρρυθμίσεων του Τανζιμάτ, έτσι και στη ιδρύθηκαν σύλλογοι με φιλανθρωπικούς και φιλεκπαιδευτικούς σκοπούς. Η «Φιλόπτωχος Αδελφότης Η» με γενναία χορηγία της κάλυψε το 1888 τα έξοδα που απαιτούνταν για την ανοικοδόμηση του κτηρίου το οποίο στέγασε την αστική σχολή, το παρθεναγωγείο και το νηπιαγωγείο. 15 Το 1894 ιδρύθηκε στη «Φιλόπτωχος και Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης», με σκοπό την ενίσχυση του παρθεναγωγείου και τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας. 16 Και, τέλος, το 1912 μετανάστες με καταγωγή από τη ίδρυσαν στην Κωνσταντινούπολη από τη «Φιλόθρησκο και Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα Η Ορθοδοξία», η οποία συντηρούσε τμήμα κοπτικής και ραπτικής στο παρθεναγωγείο της ιδιαίτερης πατρίδας τους Α.Κ.Μ.Σ., ΚΠ. 173,, Κεφ. Α, Όνομα. Φαρασόπουλος, Σ., Τα Σύλατα: Μελέτη του νομού Ικονίου υπό γεωγραφικήν, φιλολογικήν και εθνολογικήν έποψιν (Αθήνα 1895), σελ Κύριλλος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, Ιστορική περιγραφή του εν Βιέννη προεκδοθέντος χωρογραφικού πίνακος της μεγάλης αρχισατραπίας Ικονίου (Κωνσταντινούπολη 1815), σελ. 19. Δε δηλώνεται με σαφήνεια, αλλά πιθανότατα πρόκειται για το χριστιανικό πληθυσμό του οικισμού. 3. «Στατιστική της Επαρχίας Ικονίου», Ξενοφάνης 3 (1905), σελ Αντωνόπουλος, Σ., Μικρά Ασία (Αθήνα 1907), σελ Κοντογιάννης, Π., Γεωγραφία της Μικράς Ασίας (Αθήνα 1921), σελ Α.Κ.Μ.Σ., ΚΠ. 173,, Κεφ. Β, Κάτοικοι. 7. Α.Κ.Μ.Σ., ΚΠ. 174,, Κεφ. Η, Εσωτερική Μορφή του Οικισμού. 8. Α.Κ.Μ.Σ., ΚΠ. 174,, Μέρος Α, Κεφ. Ι, Σχέσεις Συναλλαγές και Μέρος Β, Κεφ. ΣΤ, Οικονομία. 9. Α.Κ.Μ.Σ., ΚΠ. 173,, Κεφ. Δ, Δελτία με Ποικίλο Περιεχόμενο. 10. Σολδάτος, Χ., Η εκπαιδευτική και πνευματική κίνηση του ελληνισμού της Μικράς Ασίας ( ) (Αθήνα 1989), τόμ. Β : Η οργάνωση και η λειτουργία των σχολείων, σελ Σολδάτος, Χ., Η εκπαιδευτική και πνευματική κίνηση του ελληνισμού της Μικράς Ασίας ( ) (Αθήνα 1989), τόμ. Α, σελ Μαμώνη, Κ., «Η σωματειακή οργάνωση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Γ : Σύλλογοι της Καππαδοκίας και του Πόντου», Δελτίο Κέντρου Δημιουργήθηκε στις 12/1/2017 Σελίδα 3/5

4 Καραχρήστος Ιωάννης,, 2005, Εγκυκλοπαίδεια Μικρασιατικών Σπουδών 6 ( ), σελ Σολδάτος, Χ., Η εκπαιδευτική και πνευματική κίνηση του ελληνισμού της Μικράς Ασίας ( ) (Αθήνα 1989), τόμ. Β, σελ «Στατιστική της Επαρχίας Ικονίου», Ξενοφάνης 3 (1905), σελ Μαμώνη, Κ., «Η σωματειακή οργάνωση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Γ : Σύλλογοι της Καππαδοκίας και του Πόντου», Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών 6 ( ), σελ Σολδάτος, Χ., Η εκπαιδευτική και πνευματική κίνηση του ελληνισμού της Μικράς Ασίας ( ) (Αθήνα 1989), τόμ. Β, σελ Σολδάτος, Χ., Η εκπαιδευτική και πνευματική κίνηση του ελληνισμού της Μικράς Ασίας ( ) (Αθήνα 1989), τόμ. Β, σελ Βιβλιογραφία : Μαμώνη Κ., "Σωματειακή οργάνωση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας Γ : Σύλλογοι της Καππαδοκίας και του Πόντου", Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, 6, , Αντωνόπουλος Σ., Μικρά Ασία, Αθήναι 1907 Κοντογιάννης Π., Γεωγραφία της Μικράς Ασίας. Φυσική σύστασις της χώρας, πολιτική γεωγραφία, φυσικός πλούτος, Αθήναι 1921 Φαρασόπουλος Σ., Τα Σύλατα: Μελέτη του νομού Ικονίου υπό γεωγραφικήν, φιλολογικήν και εθνολογικήν έποψιν, Αθήνα 1895 Σολδάτος Χ., Η εκπαιδευτική και πνευματική κίνηση του ελληνισμού της Μικράς Ασίας ( ), Α': Η γέννηση και η εξέλιξη των σχολείων, Αθήνα 1989 Κύριλλος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, Ιστορική περιγραφή του εν Βιέννη προεκδοθέντος χωρογραφικού πίνακος της μεγάλης αρχισατραπίας Ικονίου, Κωνσταντινούπολη 1815 Γλωσσάριo : αλληλοδιδακτική μέθοδος, η Μέθοδος διδασκαλίας σύμφωνα με την οποία προχωρημένοι μαθητές, «πρωτόσχολοι», εκτελούσαν χρέη βοηθού του δασκάλου διδάσκοντας σε μικρότερες τάξεις. δημογέροντας, ο Μέλος της δημογεροντίας, δηλαδή του εκτελεστικού οργάνου της κοινότητας για οτιδήποτε αφορούσε τις εσωτερικές και εξωτερικές υποθέσεις της. μουδίρης (μουδούρης), ο Κατώτερος αξιωματούχος της επαρχιακής διοίκησης κατά την Ύστερη Oθωμανική περίοδο, διοικητής ενός μουδιρλικιού. μουδιρλίκι (μουδουρλίκι), το Οθωμανική διοικητική μονάδα στην Ύστερη Οθωμανική περίοδο, υποδιαίρεση του καϊμακαμλικιού, με διοικητή το μουδίρη ή μουδούρη. μουχτάρης, ο Αιρετός κοινοτικός υπάλληλος, ο επικεφαλής της κοινότητας σε επίπεδο χωριού ή συνοικίας. μουχταρλίκι, το Δημιουργήθηκε στις 12/1/2017 Σελίδα 4/5

5 Καραχρήστος Ιωάννης,, 2005, Εγκυκλοπαίδεια Διοικητική περιφέρεια μικρής έκτασης στην ύστερη Οθωμανική Αυτοκρατορία, συνήθως μια συνοικία ή ένα χωριό, που διοικούνταν από το μουχτάρη. σχολική εφορεία, η Η σχολική εφορεία αποτελούνταν από μέλη είτε εκλεγμένα από την κοινότητα είτε ορισμένα από επιτροπή, τα οποία είχαν υποχρέωσή τους να φροντίζουν για τη σωστή λειτουργία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Τανζιμάτ, τα Οι μεταρρυθμίσεις του 19ου αιώνα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία που εγκαινιάστηκαν το 1839 με το διάγγελμα του Χάτι Σερίφ και τερματίστηκαν με την παραχώρηση συντάγματος το Οι μεταρρυθμίσεις, που θεωρήθηκαν προσπάθεια εκσυγχρονισμού και φιλελευθεροποίησης του κράτους, αφορούσαν όλο το φάσμα της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ζωής στην αυτοκρατορία. Ιδιαίτερη σημασία είχαν εκείνες που εξίσωναν νομικά τους μουσουλμάνους με τους μη μουσουλμάνους υπηκόους. Πηγές Α.Κ.Μ.Σ., ΚΠ. και 173, Μαλακοπή Δημιουργήθηκε στις 12/1/2017 Σελίδα 5/5