Αντίο Λένιν και καλωσόρισες!

Transcript

1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ/ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Προληπτική συντήρηση: μια ασπίδα για την προστασία των μνημείων Αντίο Λένιν και Όλες οι χώρες είναι υποχρεωμένες να αποτρέπουν τους βανδαλισμούς των μνημείων σε περίπτωση ένοπλων συγκρούσεων (άρθρο 4, παράγραφος 3 της Συνθήκης για την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς σε περίπτωση ένοπλων συγκρούσεων του 1954). Φαίνεται όμως ότι σε καιρό ειρήνης κάποιοι βανδαλισμοί επιτρέπονται ή μήπως όχι; Διαβάστε την ιστορία της κατάληξης του μνημείου του Λένιν στο Ανατολικό Βερολίνο και κάντε στη συνέχεια μια συζήτηση. Ίσως σας απασχολήσουν κάποια από τα παρακάτω ζητήματα: - Ήταν το άγαλμα του Λένιν μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς; - Τι συμβόλιζε για τον κόσμο πριν και μετά το 1991; - Ήταν η αποξήλωση και αποκαθήλωσή του βανδαλισμός; - Έγινε αυθόρμητα από τον κόσμο; - Έγινε ακολουθώντας νόμιμες διαδικασίες; - Στη χώρα μας έχουν αποκαθηλωθεί με παρόμοιο τρόπο μνημεία παλαιότερων καθεστώτων (αγάλματα βασιλιάδων, στρατιωτικών κ.ο.κ.), ενώ έχουν παραμείνει στη θέση τους άλλα; - Ποιος μπορεί να αποφασίζει με το νόμο την αποκαθήλωση ενός μνημείου; και πολλά άλλα... 1

2 Στις 19 Απριλίου του 1970, τρεις μέρες πριν τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Βλαντιμίρ Ίλιτς Λένιν, ένα 19μετρο άγαλμά του από κόκκινο γρανίτη Ουκρανίας στήθηκε στο Βερολίνο στην ομώνυμη πλατεία. Το μνημείο σχεδιάστηκε από το σοβιετικό γλύπτη Νίκολαϊ Τόμσκυ και εξέφραζε την ευγνωμοσύνη των Ανατολικογερμανών προς το Ρώσο ηγέτη. Το μνημείο του Λένιν στην πλατεία Λένιν του Ανατολικού Βερολίνου πριν το

3 Σε καιρό ειρήνης, μετά την επανένωση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας και της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας τον Οκτώβρη του 1991, ο γερουσιαστής του Βερολίνου για την Αστική Ανάπτυξη κ. Volker Hassemer απέσυρε το άγαλμα του Λένιν στην πλατεία από τον κατάλογο των διατηρητέων μνημείων της πόλης με το επιχείρημα ότι συμβόλιζε «την υποδούλωση του πνεύματος και της προσωπικότητας του ατόμου σε μια δικτατορία». Η ενέργειά του αυτή επιτάχυνε τις διαδικασίες για την άμεση αποξήλωσή του. Ωστόσο, ήρθε σε αντίθεση με την επιθυμία πολλών πολιτών για τη διατήρησή του ως κομματιού της ιστορίας και αναπόσπαστου μέρους του ευρύτερου αρχιτεκτονικού συμπλέγματος της πλατείας Λένιν (που αργότερα μετονομάστηκε σε Πλατεία Ηνωμένων Εθνών). Φωτό: ZB Fotorepor Το πανώ των διαμαρτυριών στη σκαλωσιά για την αποξήλωση του αγάλματος τον Νοέμβρη του 1991 υπαινίσσεται την αναγνώριση της συμβολικής δύναμης του μνημείου από τους Δυτικογερμανούς και αναγράφει: Ε σεις! Κατακτητές της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας! Φοβάστε ακόμα και τον πέτρινο Λένιν; 3

4 Η αποκαθήλωση του γρανιτένιου μνημείου ξεκίνησε στις 13 Νοεμβρίου του 1991 με την απομάκρυνση της κεφαλής του αγάλματος, βάρους 3,5 τόνων. Το σώμα του αγάλματος τεμαχίστηκε σε 129 κομμάτια Κατά την αποξήλωση του μνημείου του Λένιν στο ανατολικό Βερολίνο. και τάφηκε κάτω από ένα σωρό άμμου στην περιοχή Berlin-Köpenick. Οι κληρονόμοι του γλύπτη ζήτησαν από τη Γερουσία του Βερολίνου να διασφαλιστεί η προστασία του από το περιβάλλον, τους βάνδαλους και τους κλέφτες. Η πόλη, αν και δέχτηκε, δεν μπόρεσε να κρατήσει την υπόσχεσή της. Με τα χρόνια τα τμήματα του αγάλματος καταστράφηκαν. Το 2005 η Γερουσία του Βερολίνου πρότεινε τη συντήρηση ολόκληρου του μνημείου σε μουσείο, αλλά η πρόταση καταψηφίστηκε τόσο από το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (CDU) όσο και από το Ελεύθερο Δημοκρατικό (FDP). Οι Χριστιανοδημοκράτες, μάλιστα, δήλωσαν τότε ότι «οι αριστερές ιδεολογικές αναγνώσεις της ιστορίας ανήκαν ακριβώς εκεί που βρισκόταν και το μνημείο του Λένιν: βαθιά κάτω από τη γη». Το Βερολίνο βιάστηκε να ξεφορτωθεί το κομμουνιστικό του παρελθόν, με το πέρασμα όμως του χρόνου οι άνθρωποι ξαναδιαβάζουν πιο ψύχραιμα την ιστορία τους. Τον Ιούλιο του 2009 ανακοινώθηκε η εκταφή και η συντήρηση της κεφαλής του γιγάντιου Φωτό: Andreas Altwein αγάλματος προκειμένου να εκτεθεί μαζί με Κατά την αποξήλωση του αγάλματος του Λένιν. άλλα σε ένα μουσείο για ανεπιθύμητα αγάλματα του παρελθόντος. Σύμφωνα με δημοσιεύματα εφημερίδων η έκθεση «Αποκάλυψη: Το Βερολίνο και τα μνημεία του» προετοιμάζεται και αναμένεται να ανοίξει άμεσα τις πόρτες της στο κάστρο του Σπάνταου στο Βερολίνο. 4

5 Σας αρέσει ο κινηματογράφος; Όσο συμβολικά είναι τα μνημεία τόσο συμβολικές είναι και οι διαδικασίες της αποξήλωσης και της αποκαθήλωσής τους, όταν αυτά είναι τα απομεινάρια ενός παλαιού καθεστώτος. Δείτε πόσο νοσταλγικά αποτυπώθηκε η αποξήλωση των αγαλμάτων του Λένιν μετά την πτώση των κομμουνιστικών συστημάτων στις χώρες της Ευρώπης και το πέρασμα στη νέα εποχή: - στην ταινία «Το βλέμμα του Οδυσσέα» του Θεόδωρου Αγγελόπουλου (1995), στην οποία ένα τεμαχισμένο άγαλμα του Λένιν μεταφέρεται από μια φορτηγίδα στον Δούναβη και - στην ταινία «Αντίο Λένιν» του Wolfgang Becker (2003), στην οποία ένα άγαλμα του Λένιν μεταφέρεται με ελικόπτερο πάνω από το πρώην Ανατολικό Βερολίνο! - Δείτε επίσης στην ταινία του Κώστα Γαβρά Παρθενών για το Νέο Μουσείο Ακρόπολης (2009) την καταστροφή του μεγάλου μνημείου της παλιάς ειδωλολατρικής εποχής από φανατικούς υπέρμαχους της νέας χριστιανικής θρησκείας. «Το βλέμμα του Οδυσσέα» του Θεόδωρου Αγγελόπουλου (1995). Αντίο Λένιν του W. Becker (2003). 5

6 Πηγές Διάφορα, 1991α German History in Documents and Images (GHDI) «Protest against the Demolition of the Lenin Monument in Berlin (November 6, 1991)» Διάφορα, 1991β German History in Documents and Images (GHDI) «Demolition of the Lenin Memorial in Berlin (November 13, 1991)» Ανώνυμου, 2010 Το Βερολίνο ξεθάβει το άγαλμα του Λένιν, TVXS, D%CF%84%CE%B5%CE%BF-%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%B9%CF%83 %CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1/%CF%84%CE%BF-%CE%B2% CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CE%BD%CE%BF-%CE%BE%CE%B 5%CE%B8%CE%AC%CE%B2%CE%B5%CE%B9-%CF%84%CE%BF-%CE%AC%C E%B3%CE%B1%CE%BB%CE%BC%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B- B%CE%AD%CE%BD%CE%B9%CE%BD Crossland, D Hello Lenin : Berlin to Resurrect its Disgraced Monuments, Spiegel Online International, , zeitgeist/hello-lenin-berlin-to-resurrect-its-disgraced-monuments-a html 6

7 Αθήνα, 2015 Συντονισμός έργου Μαρία Λαγογιάννη, Δρ Αρχαιολογίας Σουζάνα Χούλια - Καπελώνη, Αρχαιολόγος Γενική επιμέλεια Τόνια Κουτσουράκη, Αρχαιολόγος Αλεξάνδρα Σέλελη, Αρχαιολόγος - Μουσειολόγος Γραφιστική επιμέλεια Σπήλιος Πίστας, Γραφίστας Κείμενα Σοφία Παπιδά, Συντηρήτρια Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης - Μουσειολόγος Διορθώσεις κειμένων Βιολέττα Ζεύκη, Αρχαιολόγος - Μεταφράστρια Ηλεκτρονική και καλλιτεχνική επιμέλεια Πασχαλιά Τσαγκαριάν, Γραφίστρια 2015 Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων ISBN Η δραστηριότητα «Αντίο Λένιν... και» της θεματικής ενότητας «Προληπτική συντήρηση: μια ασπίδα για την προστασία των μνημείων» δημιουργήθηκε και ψηφιοποιήθηκε το 2015 για την Πράξη με κωδικό MIS «Επικαιροποίηση και ψηφιοποίηση πολιτιστικού εκπαιδευτικού υλικού για την ενίσχυση της εκπαιδευτικής διαδικασίας», που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.