Στάση Ισαακίου Α Κομνηνού, 1057

Transcript

1 Για παραπομπή : Νικολιά Δήμητρα,, 2003, Περίληψη : Τον Ιούνιο του 1057 ο μάγιστρος Ισαάκιος Κομνηνός, πρώην στρατοπεδάρχης Ανατολής, στασίασε κατά του αυτοκράτορα Μιχαήλ ΣT' Στρατιωτικού. Η στάση, στην οποία συμμετείχε το μεγαλύτερο μέρος των στρατευμάτων της Μικράς Ασίας, εκδηλώθηκε στην Παφλαγονία και έληξε με επιτυχία στις 31 Αυγούστου. Η επικράτηση του Ισαακίου Κομνηνού οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αλληλεγγύη του πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριου και του λαού της Κωνσταντινούπολης, ενώ σηματοδότησε τη νίκη της στρατιωτικής αριστοκρατίας στον αγώνα για τη νομή της εξουσίας. Χρονολόγηση 8 Ιουνίου - 31 Αυγούστου 1057 Γεωγραφικός Εντοπισμός Παφλαγονία 1. Ιστορικό πλαίσιο 1.1. Η πολιτική του Μιχαήλ ΣΤ' Στρατιωτικού έναντι της στρατιωτικής αριστοκρατίας Μετά το θάνατο της αυτοκράτειρας Θεοδώρας, τελευταίας εκπροσώπου της Μακεδονικής δυναστείας, τον Αύγουστο του 1056, η κυρίαρχη παράταξη των αυλικών αξιωματούχων, με επικεφαλής τον Λέοντα Στραβοσπόνδυλο, ανέβασε στο θρόνο τον Μιχαήλ Βρίγγα, λογοθέτη του στρατιωτικού. Η ενθρόνισή του απέβλεπε στη διαφύλαξη των συμφερόντων του περιβάλλοντος της Θεοδώρας που τον ανέδειξε. Στην προσπάθειά του να αποκτήσει λαϊκό έρεισμα, ο νέος αυτοκράτωρ, τον οποίο δεν τον προστάτευε το κύρος μιας ισχυρής δυναστείας, παραχώρησε με μεγάλη γενναιοδωρία προνόμια και δωρεές σε κατοίκους της πρωτεύουσας, ενώ προήγαγε σε υψηλά αξιώματα γραφειοκράτες κρατικούς λειτουργούς, από την τάξη των οποίων προερχόταν και ο ίδιος. Όμως, ενώ ευνόησε τους ανώτατους διοικητικούς υπαλλήλους, αρνήθηκε να ικανοποιήσει το αίτημα για προαγωγή που πρόβαλε μια αντιπροσωπεία στρατιωτικών αξιωματούχων, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Κατακαλών Κεκαυμένος και ο μάγιστρος ο Ισαάκιος Κομνηνός, πρώην στρατοπεδάρχης Ανατολής, που τον επισκέφθηκαν το Πάσχα του Οι στρατηγοί που εισέπραξαν την άρνηση του Μιχαήλ ΣΤ' Στρατιωτικού ήταν απόγονοι αριστοκρατικών οικογενειών της Μικράς Ασίας που κατείχαν υψηλά αξιώματα στην αυλή και ασκούσαν πολιτική επιρροή επί Κωνσταντίνου Θ Μονομάχου ( ). Ουσιαστικά επιζητούσαν τους τίτλους που είχαν στερηθεί κατά τη σύντομη βασιλεία της Θεοδώρας. 1 Μια δεύτερη απόπειρά τους να αποσπάσουν τίτλους, προσεγγίζοντας τον Λέοντα Στραβοσπόνδυλο, δεν έφερε κανένα θετικό αποτέλεσμα Πολιτικό και κοινωνικό υπόβαθρο της στάσης του Ισαακίου Α' Κομνηνού Η άτεγκτη στάση που κράτησε ο νέος αυτοκράτορας έναντι της στρατιωτικής ηγεσίας πυροδότησε την εξέγερση, η οποία παρουσιάζει ανάγλυφα τους ανταγωνισμούς που ταλάνιζαν την αυτοκρατορία στα μέσα του 11ου αιώνα. Οι δύο αντίπαλες παρατάξεις που διαμορφώθηκαν ήταν ανομοιογενείς, εφόσον η καθεμία συσπείρωνε στους κόλπους της εκπροσώπους τόσο της στρατιωτικής όσο και της πολιτικής αριστοκρατίας. Ο ίδιος ο αρχηγός της παράταξης των στρατιωτικών, ο Ισαάκιος Κομνηνός, δεν μπορεί να θεωρηθεί τυπικός εκπρόσωπος της επαρχιακής αριστοκρατίας, καθώς αν και προερχόταν από μικρασιατική αριστοκρατική οικογένεια, είχε περάσει μεγάλο μέρος της ζωής του στην Κωνσταντινούπολη, ως προστατευόμενος του αυτοκράτορα Βασιλείου Β' ( ). Εξάλλου, στο πλευρό των αγανακτισμένων στρατιωτικών τάχθηκε η οικογένεια των Δουκών, που είχε εξέχουσα θέση στους κόλπους της πολιτικής αριστοκρατίας της Κωνσταντινούπολης. Ακόμα, στήριξη στο κίνημα του Ισαακίου Κομνηνού, ενόσω αυτό βρισκόταν σε εξέλιξη, 2 προσέφερε και ο λαός της Κωνσταντινούπολης, γεγονός που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην τελική επικράτηση των στασιαστών. Από την άλλη, τον Μιχαήλ ΣΤ' τον στήριζαν οι αυλικοί αξιωματούχοι που είχαν συντελέσει στην άνοδό του, κυρίως ευνούχοι που είχαν αναρριχηθεί στην εξουσία επί Μιχαήλ Δ' Παφλαγόνος, οι αυτοδημιούργητοι γραφειοκράτες της διοίκησης, καθώς και Δημιουργήθηκε στις 30/1/2017 Σελίδα 1/8

2 Για παραπομπή : Νικολιά Δήμητρα,, 2003, στρατιωτικοί διοικητές ταπεινής καταγωγής. Κοινός στόχος των δύο παρατάξεων ήταν η ανέλιξη στην ιεραρχία της κρατικής μηχανής και η άσκηση πολιτικής εξουσίας, καθώς και οι χρηματικές απολαβές και η κοινωνική άνοδος που αυτές συνεπάγονταν. Επιπλέον, οι στρατιωτικοί διοικητές διεκδικούσαν για τον εαυτό τους μερίδιο στη νομή της εξουσίας, αφού κατά την προηγούμενη τριακονταετία παρέμεναν αποκλεισμένοι από το σύστημα διαδοχής (είναι ενδεικτικό ότι δεν τους είχε δοθεί καμία δυνατότητα να αναμειχθούν στην εκλογή του Μιχαήλ ΣΤ'). Ακόμα στόχευαν στην αναδιοργάνωση και την ενδυνάμωση του στρατού της αυτοκρατορίας, τη στιγμή που η απειλητική παρουσία των Πετσενέγων στη χερσόνησο του Αίμου και οι συγκρούσεις με τους Σελτζούκους στη Μικρά Ασία έφερναν επιτακτικά στο προσκήνιο την ανάγκη για ένα αξιόμαχο στράτευμα απαλλαγμένο από τα προβλήματα που είχε συσσωρεύσει η πολιτική των διαδόχων του Βασιλείου Β'. 2. Τα γεγονότα 2.1. Προετοιμασία της στάσης Η άρνηση του Μιχαήλ ΣΤ' να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις των στρατιωτικών διοικητών προκάλεσε την έντονη αγανάκτησή τους. Ορκίστηκαν να επαναστατήσουν και εξέλεξαν επικεφαλής της συνωμοσίας, μέσα στο ναό της Αγίας Σοφίας, τον Ισαάκιο Κομνηνό. Έπειτα επέστρεψαν στις διοικήσεις τους στη Μικρά Ασία και περίμεναν την κατάλληλη στιγμή για να εξεγερθούν. Γύρω από τον Ισαάκιο Κομνηνό συσπειρώθηκαν ευγενείς που είχαν ιδιοκτησίες στο θέμα Ανατολικών: ο Μιχαήλ Βούρτζης, ο Ρωμανός Σκληρός, ο Νικηφόρος Βοτανειάτης, οι γιοι του Βασιλείου Αργυρού, στρατηγοί που, όπως και ο Ισαάκιος, βρίσκονταν σε διαθεσιμότητα, ενώ είχαν καταλάβει υψηλά αξιώματα επί Κωνσταντίνου Θ Μονομάχου. Στη συγκρότηση του επαναστατικού στρατού παρουσιάστηκαν ορισμένες δυσκολίες, καθώς τα στρατεύματα των θεμάτων των Ανατολικών και του Χαρσιανού αρνήθηκαν να προσχωρήσουν στις τάξεις των επαναστατών. Ωστόσο, ο Κατακαλών Κεκαυμένος πέτυχε να συμμετάσχουν στην επανάσταση οι υπό τον Ερβέβιο Φραγκόπουλο μισθοφόροι που στάθμευαν στη Μικρά Ασία, καθώς και τα θέματα Κολωνείας και Χαλδίας. Επίσης, στο κίνημα έλαβαν μέρος τα στρατεύματα της Τεφρικής, της Σεβαστείας, της Μελιτηνής και της Παφλαγονίας. Το έναυσμα για την εκδήλωση της στάσης έδωσε άθελά του ο Νικηφόρος Βρυέννιος, στρατηγός Καππαδοκίας και διοικητής των ταγμάτων που έδρευαν στη Μακεδονία. Οι σπασμωδικές και άστοχες ενέργειές του προκειμένου να θέσει τα στρατεύματά του στη διάθεση των συνωμοτών οδήγησαν στη σύλληψη και τύφλωσή του. Η τύχη του ώθησε τους στρατηγούς να επισπεύσουν τις κινήσεις τους από φόβο μήπως η σύλληψή του κατέληγε στην αποκάλυψη της συνωμοσίας Η στάση Ο Ισαάκιος Κομνηνός αναγορεύθηκε αυτοκράτωρ από τον στρατό του στις 8 Ιουνίου 1057 στα Γουνάρια της Παφλαγονίας. Στη συνέχεια προήλασε στη Νίκαια, την οποία κατέλαβε χωρίς να συναντήσει αντίσταση, και εκεί ασφάλισε μέρος του πολεμικού του εξοπλισμού. 3 Στις 20 Αυγούστου ο στρατός των στασιαστών νίκησε έπειτα από σκληρή μάχη τα στρατεύματα της Μακεδονίας λίγο έξω από τη Νίκαια. Όταν ο Μιχαήλ ΣΤ' πληροφορήθηκε την ήττα, κινήθηκε προς δύο διαφορετικές κατευθύνσεις: αφενός προσπάθησε να διατηρήσει την υποστήριξη του λαού της Κωνσταντινούπολης, διανέμοντας εκ νέου τίτλους και έκτακτες χρηματικές δωρεές, αφετέρου επιχείρησε (24 Αυγούστου 1057) να προσεγγίσει τον σφετεριστή προτείνοντάς του συμβιβασμό μέσω μιας αντιπροσωπείας αποτελούμενης από τους Κωνσταντίνο Λειχούδη, Θεόδωρο Αλωπό και Μιχαήλ Ψελλό. Αρχικά προτάθηκε στον Ισαάκιο Κομνηνό αμνηστία και ο τίτλος του καίσαρος, που σήμαινε την εξασφάλιση της διαδοχής στο θρόνο μετά το θάνατο του Μιχαήλ ΣΤ'. Μετά την άρνηση του Κομνηνού, οι απεσταλμένοι τού πρότειναν τον τίτλο του συναυτοκράτορος, καθώς και την απονομή αξιωμάτων στους συνεργάτες του. Ενώ όμως διεξάγονταν οι διαπραγματεύσεις, η προσκείμενη στον στασιαστή παράταξη που είχε σχηματιστεί στην Κωνσταντινούπολη από συγκλητικούς, ανώτατους αξιωματούχους και συντεχνίες επιδίωξε και πέτυχε τη συνεργασία του πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριου. Ταυτόχρονα εκδηλώθηκαν ταραχές στην Κωνσταντινούπολη, με τη μορφή λεηλασιών στις οικίες των υποστηρικτών του Μιχαήλ ΣΤ'. Ο πατριάρχης, διευθύνοντας τις επαναστατικές ενέργειες από την Αγία Σοφία, ανακήρυξε τον Ισαάκιο αυτοκράτορα και τον ειδοποίησε να έλθει στη Βασιλεύουσα, ενώ απαίτησε από τον Μιχαήλ ΣΤ' να παραιτηθεί από το θρόνο. Ο τελευταίος, συνειδητοποιώντας ότι έχει χάσει την υποστήριξη του λαού της Κωνσταντινούπολης, στον οποίο είχε εναποθέσει όλες του τις ελπίδες, δεν θέλησε να προκαλέσει περαιτέρω αιματοχυσία και αποσύρθηκε για να περιβληθεί το μοναχικό σχήμα. Στις 31 Αυγούστου 1057 ο Κατακαλών Κεκαυμένος κατέλαβε τα Δημιουργήθηκε στις 30/1/2017 Σελίδα 2/8

3 Για παραπομπή : Νικολιά Δήμητρα,, 2003, ανάκτορα. Λίγο αργότερα ο Ισαάκιος Κομνηνός εισήλθε στην Κωνσταντινούπολη και την επομένη (1 Σεπτεμβρίου 1057) στέφθηκε αυτοκράτωρ στην Αγία Σοφία από τον πατριάρχη. 3. Συνέπειες Η επιτυχής έκβαση της στάσης του Ισαακίου Κομνηνού είχε ως άμεση συνέπεια την άνοδό του στο θρόνο και την απονομή αξιωμάτων και προνομίων στους κυριότερους συνεργάτες του. Ο Μιχαήλ Κηρουλάριος, ως αντάλλαγμα για την υποστήριξή του, έγινε ο πρώτος πατριάρχης στον οποίο παραχωρήθηκε το δικαίωμα να διορίζει ο ίδιος τους κληρικούς που υπηρετούσαν στην Αγία Σοφία, ενώ ο Κατακαλών Κεκαυμένος, ο Ιωάννης Κομνηνός και ο Νικηφόρος Βρυέννιος τιμήθηκαν με τον τίτλο του κουροπαλάτη. Οι στόχοι των στασιαστών εκπληρώθηκαν απόλυτα, αφού, εκτός από την προσωπική τους ανάδειξη, πέτυχαν αυτό που πολλοί άλλοι επαναστάτες είχαν προσπαθήσει κατά την προηγούμενη τριακονταετία: την ανάρρηση ενός στρατιωτικού στο θρόνο. Έτσι, η επικράτηση του Ισαακίου Κομνηνού άλλαξε τα δεδομένα στη διαχείριση της εξουσίας, για μικρό όμως χρονικό διάστημα, καθώς τον Δεκέμβριο του 1059 ο Ισαάκιος Α παραιτήθηκε υπέρ του παλαιού του συντρόφου Κωνσταντίνου Δούκα. Η στάση οδήγησε στη δημιουργία μιας πρόσκαιρης συμμαχίας μεταξύ μελών της πολιτικής αριστοκρατίας, ευγενών στρατιωτικών αξιωματούχων και του λαού εναντίον ενός αυτοκράτορα του οποίου η ενθρόνιση εξυπηρετούσε μόνο τις ανάγκες των ευνούχων της αυλής, σε καιρούς χαλεπούς για την εδαφική ακεραιότητα της αυτοκρατορίας, που απαιτούσαν την παρουσία ενός ισχυρού στρατιωτικού ηγέτη. Μακροπρόθεσμες ήταν οι συνέπειες της εξέγερσης στην άμυνα του ανατολικού συνόρου. Η συμμετοχή του μεγαλύτερου μέρους των θεματικών στρατευμάτων της Μικράς Ασίας στο κίνημα του Ισαακίου Κομνηνού αποδυνάμωσε την άμυνα των ανατολικών περιοχών και αποτέλεσε μια εξαιρετική ευκαιρία για τους Τουρκομάνους, οι οποίοι, με επικεφαλής τον εμίρη Ντινάρ (Dinar), επέδραμαν στα εδάφη της Μικράς Ασίας. Τον Οκτώβριο του 1057 λεηλάτησαν την περιοχή της Κολωνείας και κατέλαβαν τη Μελιτηνή, την οποία κατέστρεψαν ολοσχερώς, αιχμαλωτίζοντας μεγάλο τμήμα του πληθυσμού της. 1. Επί Θεοδώρας ο Ισαάκιος Κομνηνός παύθηκε από στρατοπεδάρχης Ανατολής, ο Νικηφόρος Βρυέννιος εξορίσθηκε και η περιουσία του δημεύθηκε, ενώ από τον Κατακαλών Κεκαυμένο αφαιρέθηκε ο τίτλος του δουκός Αντιοχείας. Ο Μιχαήλ Βούρτζης, ο Ρωμανός Σκληρός και ο Νικηφόρος Βοτανειάτης βρίσκονταν επίσης σε διαθεσιμότητα. Βλ. Cheynet, J.-C., Pouvoir et contestations à Byzance ( ) (Byzantina Sorbonensia 9, Paris 1990), σελ Μετά τη νίκη των στασιαστών εναντίον των αυτοκρατορικών στρατευμάτων, ο λαός της Κωνσταντινούπολης εξεγέρθηκε και μέλη της Συγκλήτου που προέρχονταν από την τάξη των επαγγελματιών συναντήθηκαν με τον πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριο, ζητώντας την επέμβασή του υπέρ των στασιαστών. 3. Ιωάννης Σκυλίτζης, Σύνοψις Ιστοριών, Thurn, I. (ed.), Ioannis Scylitzae Synopsis Historiarum (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 5, Berlin New York 1973), 493. Βιβλιογραφία : Treadgold W.T., A History of the Byzantine State and Society, Stanford 1997 Ιωάννης Σκυλίτζης, Σύνοψις Ιστοριών, Thurn, I. (ed.), Ioannis Skylitzae Synopsis Historiarum, Corpus Fontium Historiae Byzantinae 5, Berlin New York 1973 Βρυώνης Σ., Η παρακμή του μεσαιωνικού Ελληνισμού της Μικράς Ασίας και η διαδικασία του εξισλαμισμού, Αθήνα 2000, Γαλαταριώτου, Κ. (μτφρ.) Οικονομίδης Ν., "Η ενοποίηση του ευρασιατικού χώρου ", Ιστορία του Ελληνικού Έθνους 8, Αθήνα 1979, Δημιουργήθηκε στις 30/1/2017 Σελίδα 3/8

4 Για παραπομπή : Νικολιά Δήμητρα,, 2003, Μιχαήλ Ψελλός, Χρονογραφία, Renauld, É. (ed.), Michael Psellos, Chronographie ou histoire d un siècle de Byzance ( ), Ι-ΙΙ, Paris (ανατ. 1967) Μιχαήλ Ατταλειάτης, Ιστορία, Bekker, I. (ed.), Michaelis Attaliotae Historia, Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1853 Jenkins R.J.H., Byzantium: The Imperial Centuries (AD ), London 1966 Cheynet J.-C., Pouvoir et contestations à Byzance ( ), Paris 1990, Byzantina Sorbonensia 9 Καραγιαννόπουλος Ι., Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, Θεσσαλονίκη 1987 Angold M., Η βυζαντινή αυτοκρατορία από το 1025 έως το Μια πολιτική ιστορία, Αθήνα 1997, Καργιαννιώτη, Ε. (μτφρ.) Δικτυογραφία : Medieval Sourcebook: Michael Psellus: Chronographia: Book VII Γλωσσάριo : εμίρης, ο Αραβικός τίτλος (amir = αρχηγός) ο οποίος δηλώνει το στρατιωτικό αρχηγό μιας περιοχής (του εμιράτου). Την Πρώιμη Ισλαμική περίοδο αποδιδόταν σε αρχηγούς στρατευμάτων, ενώ αργότερα και σε πρόσωπα με διοικητικές και οικονομικές αρμοδιότητες. Την περίοδο της κυριαρχίας των Σελτζούκων δινόταν σε στρατιωτικούς αξιωματικούς και νεαρούς πρίγκιπες. Στα τέλη του 13ου και κατά τη διάρκεια του 14ου αιώνα αποδιδόταν σε Τουρκομάνους ηγεμόνες μικρότερων κρατιδίων που διαδέχθηκαν το σουλτανάτο του Ικονίου. καίσαρας, ο Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ο τίτλος του καίσαρα απονεμόταν στον αυτοκράτορα. Επί Διοκλητιανού ( ) και μετέπειτα, καίσαρας αναγορευόταν ο νεαρός συναυτοκράτορας. Ήταν ο υψηλότερος τίτλος στην ιεραρχία της βυζαντινής αυλής, με διάσημα ένα στέμμα και ένα σταυρό. Τον 8ο αιώνα το αξίωμα του καίσαρα αποδιδόταν συνήθως στο διάδοχο του θρόνου. Τον ύστερο 11ο αιώνα, με τη μεταρρύθμιση του Αλεξίου Α Κομνηνού ( ), ο καίσαρας υποβαθμίστηκε, έγινε ο τρίτος στην ιεραρχία μετά τον αυτοκράτορα και το σεβαστοκράτορα. Από το 14ο αιώνα το αξίωμα αποδιδόταν κυρίως σε ξένους πρίγκιπες. κουροπαλάτης, ο Ο κουροπαλάτης (< κουράτωρ και παλάτιον) ήταν ανώτερος αυλικός αξιωματούχος. Το αξίωμα απονεμόταν κυρίως σε μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας, αλλά από την εποχή του Ιουστίνου Β ( ) και εξής και σε ξένους πρίγκιπες. Κατά τον 11ο αιώνα δόθηκε σε αρκετούς στρατηγούς εκτός της αυτοκρατορικής οικογένειας. λογοθέσιο του στρατιωτικού, το Κεντρική υπηρεσία που είχε γενικές ευθύνες και αρμοδιότητες για το στρατό ξηράς με επικεφαλής τον αντίστοιχο λογoθέτη. Διαμορφώθηκε κατά τον 7ο αιώνα και αντικατέστησε την Praefectura Praetorio. Κατά τα τέλη του 11ου αιώνα ο λογοθέτης του στρατιωτικού έχασε βαθμιαία τις αρμοδιότητές του. μάγιστρος, ο Aνώτερο αξίωμα που στο Κλητορολόγιο του Φιλοθέου τοποθετείται πάνω από τον ανθύπατο (από το λατινικό magister). Από το 10ο αιώνα χάνει τη σπουδαιότητά του, ενώ παύει να υπάρχει πιθανότατα στα μέσα του 12ου αιώνα. Ο μάγιστρος αναλάμβανε συνηθέστερα επικεφαλής κάποιας υπηρεσίας, πολιτικής ή δικαστικής, ή και, σπανιότερα, επικεφαλής της διακυβέρνησης μιας περιοχής. στρατηγός, ο Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο τα καθήκοντα του στρατηγού ήταν πολιτικά. Στη Μέση Βυζαντινή περίοδο ο στρατηγός ήταν αξιωματούχος επικεφαλής του θέματος (στρατός και περιοχή δικαιοδοσίας) συγκέντρωνε στα χέρια του τόσο στρατιωτική όσο και πολιτική εξουσία. Κατά την Ύστερη Βυζαντινή περίοδο περιορίστηκε στο στρατιωτικό ρόλο του. στρατοπεδάρχης (Ανατολής/Δύσης), ο Ο στρατοπεδάρχης της Ανατολής/Δύσης ήταν υψηλόβαθμος στρατιωτικός αξιωματούχος, αντίστοιχος του στρατηλάτη και του δομέστικου των σχολών για την ακρίβεια ο όρος σημαίνει επικεφαλής (άρχων) του στρατοπέδου, δηλαδή του στρατού σε περίοδο εκστρατείας. Το αξίωμα πρωτοεμφανίστηκε το 967, ως καινοτομία του Νικηφόρου Φωκά, και ήταν σε ισχύ μέχρι και τις αρχές του 13ου αιώνα. Δημιουργήθηκε στις 30/1/2017 Σελίδα 4/8

5 Για παραπομπή : Νικολιά Δήμητρα,, 2003, συγκλητικός, ο (senator) 1. Ρωμαϊκή περίοδος: Σώμα ανδρών το οποίο συμβούλευε τον αυτοκράτορα και τους υπάτους. Η ένταξη στη σύγκλητο δεν ήταν μόνο κληρονομικό δικαίωμα. Νέοι άνδρες (novi homines) μπορούσαν επίσης να γίνουν μέλη. Ο Αύγουστος αναθεώρησε το θεσμό της συγκλήτου και μείωσε τις αρμοδιότητές της. Επίσης εισήγαγε την κληρονομικότητα ως προϋπόθεση ένταξης στο σώμα αυτό. Παρ όλα αυτά η σύγκλητος συνέχισε να θεσπίζει νόμους και να εκχωρεί την εξουσία σε νέους αυτοκράτορες. 2. Βυζαντινή περίοδος: Μέλος της συγκλήτου. Η σύγκλητος, ρωμαϊκός θεσμός που μεταφέρθηκε από τον Κωνσταντίνο Α στην Κωνσταντινούπολη κατά τη Βυζαντινή περίοδο, ήταν συμβουλευτικό σώμα του οποίου τα δικαιώματα και τα καθήκοντα δεν ήταν σαφώς καθορισμένα. Τα μέλη του ήταν αυτοκρατορικοί αξιωματούχοι που προέρχονταν από τις ανώτερες τάξεις και κατατάσσονταν σε βαθμίδες ιεραρχίας: viri illustri (οι έπαρχοι πραιτoρίου και πόλης και οι μάγιστροι), viri spectabili (οι ανθύπατοι, οι βικάριοι και οι κόμητες), viri clarissimi (οι ύπατοι των επαρχιών και ακολούθως οι υπατικοί) και viri perfectissimi (οι ηγεμόνες και οι δούκες). Από τα μέσα του 6ου αιώνα καθιερώθηκε ένας ακόμα τίτλος για τους ανώτατους υπαλλήλους (viri gloriosi). Στη συνέχεια οι τίτλοι απονέμονταν στους αξιωματούχους ανεξάρτητα από το αν ήταν συγκλητικοί ή επρόκειτο να ενταχθούν στο σώμα της συγκλήτου. τάγματα, τα Κατά τη Μέση Βυζαντινή περίοδο ήταν οι στρατιωτικές μονάδες που στάθμευαν στην Κωνσταντινούπολη και τα περίχωρά της. Τα κυριότερα ήταν των Σχολών, των Εξκουβιτών (προερχόμενα από αντίστοιχες μονάδες της Πρώιμης Βυζαντινής περιόδου και συγκροτημένα σε αυτοκρατορική φρουρά και κεντρικό στρατό κρούσης από τον Κωνσταντίνο Ε ), της Βίγλας (ιδρύθηκε από την Ειρήνη την Αθηναία) και των Ικανάτων (ιδρύθηκε από το Νικηφόρο Α ). Κατά την Ύστερη Βυζαντινή περίοδο τα τάγματα τα συγκροτούσαν κατά κανόνα μισθοφόροι με επικεφαλής τον άρχοντα, δηλαδή αξιωματικό επιφορτισμένο με κάποιο από τα ανώτατα στρατιωτικά αξιώματα. Πηγές Μιχαήλ Ατταλειάτης, Ιστορία, Bekker, I. (επιμ.), Michaelis Attaliotae Historia (Bonn 1853), , , 14. Ιωάννης Σκυλίτζης, Σύνοψις Ιστοριών, Thurn, I. (επιμ.), Ioannis Scylitzae Synopsis Historiarum (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 5, Berlin New York 1973), , , 33, Μιχαήλ Ψελλός, Χρονογραφία, Renauld, É. (επιμ.), Michel Psellos, Chronographie ou histoire dʹun siècle de Byzance ( ) (Paris 1928), 89, , Παραθέματα Ο Βυζαντινός ιστορικός Μιχαήλ Ατταλειάτης περιγράφει τις αιτίες της στάσης του Ισαακίου Κομνηνού (1057) τῆς οὖν ἐξουσίας εἰς πολλοὺς καὶ ποικίλους διαιρεθείσης, καὶ τῶν παραδυναστευόντων ἑκάστου βασιλεῖ γαυρουμένου, πολὺς γογγυσμὸς τούς τε ἀριστοκρατικοὺς καὶ τοὺς δημοτικοὺς διὰ τὴν δημοκρατίαν κατεῖχε καὶ σύγχυσις. ἐκείνων γὰρ ἦν τὸ εὐπραγεῖν τῶν τῆς μερίδος τυγχανόντων αὐτῶν καὶ τῶν ὁπωσοῦν προσηκόντων τῷ βασιλεῖ, κἄν τε σπουδαῖον τῇ πολιτείᾳ εἰσήνεγκαν, κἄν τε δεινὸν ἢ καὶ ἄπρακτον τῶν δ ἄλλων λόγος οὐδείς, ὅτι μὴ καὶ μᾶλλον ἀλαζονείας ἀλόγου καὶ κενοῦ φυσήματος ἐγίνοντο πάρεργον. ἐξ οὗ καί τις τῶν εὖ γεγονότων καὶ περὶ τὴν ἑώαν ὀνομαστῶν καὶ γενναίων, Ἰσαάκιος ὄνομα (Κομνηνὸς αὐτῷ τὸ ἐπώνυμον), ὑβρισθεὶς παροράσει καὶ προπηλακισθεὶς ὠθισμοῖς μεστὸς ἀνίας ἐφάνη, καὶ τὴν συμφορὰν κοινοποιεῖταί τισι τῶν στρατιωτῶν. προεξοιδούμενοι δὲ καὶ οὗτοι τῇ τῶν γινομένων ἀνωμαλίᾳ, καὶ λύπῃ συγκατεχόμενοι, παρορμῶσιν εἰς τὴν ἀποστασίαν αὐτόν. καὶ κατὰ μικρὸν συμβούλους ἱκανοὺς προσλαμβάνοντες, καὶ τὴν τοιαύτην μελέτην πρὸς καιρὸν ὠδινήσαντες, μετὰ τὸ τῆς βασιλίδος ἀπᾶραι, μικρὸν ὅσον διαλιπόντες ἐκρήσσουσι τὴν ὠδῖνα καὶ τοῦ κρατοῦντος μυκτῆρα καταχεάμενοι ἐπαίρουσιν εἰς ὕψος καὶ προῦπτον τὸ μελετώμενον. Μιχαήλ Ατταλειάτης, Ιστορία, Bekker, I. (ed.), Michaelis Attaliotae Historia (Bonn 1853), σελ. 53, Η στάση του Ισαακίου Κομνηνού στο ιστορικό έργο του Ιωάννη Σκυλίτζη ἐπεὶ δὲ ὁ καιρὸς ἐπέστη τῆς βασιλικῆς φιλοτιμίας, ἣν διανέμειν ἐτησίως κατὰ τὸν καιρὸν τοῦ πάσχα πρὸς τὴν σύγκλητον εἰώθασιν οἱ βασιλεῖς, καὶ πάντες εἰσῆλθον οἱ τοῦ στρατοῦ ἡγούμενοι καὶ γένει καὶ ἀνδρείᾳ ὠνομασμένοι, ἦσαν δὲ ὅ τε μάγιστρος Ἰσαάκιος ὁ Κομνηνὸς καὶ ὁ μάγιστρος Κατακαλὼν ὁ Κεκαυμένος (δοὺξ δὲ οὗτος ἦν Ἀντιοχείας, καὶ παραλυθέντα τοῦτον τῆς ἀρχῆς διεδέξατο Μιχαὴλ ὁ τοῦ βασιλέως ἀνεψιός, ὃν ἅμα τῇ ἀναρρήσει Οὐρανὸν κατονομάσας, Δημιουργήθηκε στις 30/1/2017 Σελίδα 5/8

6 Για παραπομπή : Νικολιά Δήμητρα,, 2003, ὡς δῆθεν εἰς τὸν παλαιὸν Οὐρανὸν ἀναφέροντα τὸ γένος, καὶ μάγιστρον Ἀντιοχείας, ὥσπερ ἦν ἐκεῖνος, τιμήσας διάδοχον ἐκπέμπει τῷ Κεκαυμένῳ), Μιχαήλ τε βεστάρχης ὁ Βούρτζης, Κωνσταντῖνος καὶ Ἰωάννης οἱ ἐκ τοῦ γένους ἑῴων τοῦ δουκὸς καταγόμενοι, καὶ οἱ λοιποὶ λογάδες τῶν ἀρχόντων. συνέδραμον δὲ πάντες, ἵνα καὶ τὸν νέον βασιλέα θεάσωνται καὶ τῶν ἀπ αὐτοῦ τύχωσι φιλοτιμιῶν. διεδόθη γὰρ πρὸς ἅπαντας τὸ προετικὸν ἐκείνου καὶ πρὸς τὰς εὐεργεσίας μεγαλοπρεπές τε καὶ ἐλευθέριον. ἐς λόγους δ ἐλθὼν ὁ βασιλεὺς τῷ Κομνηνῷ καὶ τῷ Κεκαυμένῳ, καὶ ἐπαινέσας μὲν αὐτοὺς καὶ στρατηγοὺς γενναίους καὶ ἀγαθοὺς ὀνομάσας, καὶ μᾶλλον τὸν Κεκαυμένον, ὡς μὴ ἐκ πατέρων, μηδ ἐκ προσπαθείας τινός, ἀλλ ἐξ οἰκείων ἀνδραγαθημάτων πρὸς ἣν ἐκέκτητο τοῦ ἀξιώματος ἀναχθέντα καθέδραν, τὸ αὐτὸ δὲ καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους τῶν εὐγενῶν ποιήσας, μηδενὸς δὲ θελήσας ἐκπληρῶσαι βούλησιν, μηδ εἰς τὸ τῶν προέδρων ἀξίωμα τὸν Κομνηνὸν καὶ τὸν Κεκαυμένον, ὡς ᾐτοῦντο, ἀναγαγεῖν κατανεύσας, ἀλλὰ πάντων τὰς δεήσεις ἀπράκτους ἀποπεμψάμενος, ἅπαντας ἠρέθισε κατ αὐτοῦ. Ιωάννης Σκυλίτζης, Σύνοψις Ιστοριών, Thurn, I. (ed.), Ioannis Scylitzae Synopsis Historiarum (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 5, Berlin New York 1973), σελ. 483, Ο Ιωάννης Σκυλίτζης περιγράφει την εξέλιξη του κινήματος του Ισαακίου Κομνηνού Οἱ δὲ τῆς ἕω στρατηγοὶ ἀποπεμφθέντες, ὡς ἔμπροσθεν εἴρηται, παρὰ τοῦ βασιλέως δευτέραν ἔγνωσαν πεῖραν προσαγαγεῖν, καὶ δὴ τῷ πρωτοσυγκέλλῳ Λέοντι τῷ Στραβοσπονδύλῳ προσελθόντες τὰ κοινὰ διοικοῦντι τῷ τότε μεσίτην εἰς βασιλέα τοῦτον προὐβάλλοντο, καὶ μὴ παρὰ τοὺς ἄλλους περιοφθῆναι ἱκέτευον, μηδ ἀτίμως ἀπορριφῆναι, καὶ ἄλλα προβαλλόμενοι δίκαια, τελευταῖον δ ἐπαγαγόντες μὴ ἄξιον εἶναι τοὺς μὲν πολίτας τῶν βασιλικῶν μὴ ἀμοιρῆσαι τιμῶν, μήτε παρ ἔπαλξιν στάντας, μήτε πρὸς πολεμίους διαγωνισαμένους ποτέ, αὐτοὺς δὲ τοὺς ἐκ παίδων προπολεμοῦντας καὶ ἀγρυπνοῦντας, ἵν ἀδεῶς οὗτοι καθεύδοιεν, παροραθῆναι καὶ τῆς βασιλικῆς φιλοτιμίας διεκπεσεῖν. ἀλλ οὗτος στρυφνὸς ὢν καὶ δυσπρόσιτος, οὐ μόνον οὐκ ἐδέξατο ἠπίως τὴν προσαγομένην ἱκεσίαν, ἀλλὰ καὶ μεθ ὕβρεων ἀπεπέμψατο τοὺς ἱκέτας, ἐκφλαυρίσας οὐκ ὀλίγα καὶ ἐς ἕκαστον τῶν ἀνδρῶν. οἱ δὲ καὶ δεύτερον ἤδη πεπαρῳνημένοι, πᾶσαν ἐλπίδα ἀποσεισάμενοι ἐσφάδᾳζον καὶ διεπρίοντο τῷ θυμῷ. καὶ κατ ἀρχὰς μέν, ὥς πῃ ἕκαστος ἔτυχεν, ἐν ταῖς ὁμιλίαις ὑποτονθορύζοντες ἐλοιδοροῦντο τῷ βασιλεῖ, καὶ μὴ πράως ἐνεγκεῖν παρεκάλουν ἕκαστον ἑκάστην παροινίαν, ἀλλὰ διαναστῆναι παρώρμων πρὸς δικαίαν ἐκδίκησιν. ἔπειτα καὶ ὑφ ἓν ἐν τῇ μεγάλῃ γενόμενοι ἐκκλησίᾳ, καὶ ὅρκους δόντες καὶ λαβόντες μὴ σιωπῆσαι, μηδ ἀνασχέσθαι, ἀλλὰ τοὺς ἐνυβρίσαντας τιμωρήσασθαι, δεσμοῖς, ὅ φασιν, ἀδαμαντίνοις ἠσφαλίσαντο τὴν ἐπιβουλήν. τῷ δὲ Κεκαυμένῳ ἐδόκει καὶ τὸν Βρυέννιον προσλαβέσθαι συνωμότην, λαοῦ τε πολλοῦ ἄρχειν τεταγμένου τῶν Μακεδονικῶν ταγμάτων καὶ μέγα μέρος ἔσεσθαι μέλλοντα τοῦ σπουδάσματος. ὡς δὲ καὶ οὗτος πείρας αὐτῷ προσενεχθείσης ταχέως ὑπήκουσε, λοιπόν τινα διεσκοποῦντο εἰς ἔργον προχωροῦντος αὐτοῖς τοῦ βουλεύματος ἀνειπεῖν βασιλέα. καὶ πᾶσιν ἁπλῶς ἐφαίνετο τοῖς συνωμόταις, ὡς καὶ γήρᾳ καὶ ἀνδρείᾳ καὶ ἐμπειρίᾳ τῶν ἄλλων προὔχων ὁ Κεκαυμένος ἄξιος εἰς τοῦτο. ὁ δὲ ἀφ ἑαυτοῦ τὸ βάρος ἀποσείσασθαι σπεύδων συντόνῳ λόγῳ διέλυσε τὰς πολυλογίας ἀναστὰς γὰρ εὐθέως βασιλέα Ρωμαίων ἀνεῖπε τὸν μάγιστρον Ἰσαάκιον τὸν Κομνηνόν, τοῦτο δὲ αὐτὸ ποιῆσαι καὶ τοὺς λοιποὺς παρεσκεύασεν. οὕτω δὲ καταδεσμήσαντες ἀλλήλους, καὶ τὴν βουλήν, ὡς ἐνῆν, ἀσφαλισάμενοι, καὶ τῷ βασιλεῖ προσειπόντες τὰ ἐξιτήρια, ἕκαστος οἴκαδε τῷ δοκεῖν ἀπεφοίτησεν. Ιωάννης Σκυλίτζης, Σύνοψις Ιστοριών, Thurn, I. (ed.), Ioannis Scylitzae Synopsis Historiarum (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 5, Berlin New York 1973), σελ. 486, 1 487, 33. Περιγραφή της σύγκρουσης μεταξύ αυτοκρατορικών δυνάμεων και στασιαστών από τον Μιχαήλ Ατταλειάτη γενομένης τοίνυν τῆς συγκινήσεως περὶ τὰς ἐαρινὰς τροπὰς προσέθεντο τούτοις πολλοί, καὶ καθημερινὴν λαμβανούσης τῆς ἀποστασίας ἐπαύξησιν εἰς μέγα πλῆθος ἡ συνάθροισις γέγονε. καὶ ἀναγορεύουσι στρατηγὸν αὐτοκράτορα τὸν ἀρχισύμβουλον Ἰσαάκιον τὸν Κομνηνόν. μετατίθενται δὲ πρὸς τὸν ἐν τῇ Βύζαντος βασιλέα συχνοὶ τῶν ἐκ τῆς ἑώας στρατιωτῶν. καὶ ὁ μέν, ὁ Κομνηνός, τοὺς ἐκ ταύτης εἶχε μόνους συντιθεμένους αὐτῷ, ὁ δὲ καὶ τοὺς προσρυέντας ἐκεῖθεν καὶ πᾶσαν τὴν ἑσπερίαν δύναμιν. εὐτρεπίσας δὲ διὰ πάντων στρατίαν ἱκανήν, ἐκ τῆς Εὐρώπης εἰς Ἀσίαν τοὺς στρατιώτας διαπεραιωθῆναι πεποίηκε. καὶ μέχρι τῆς Νικομηδείας γενόμενοι, καὶ τὰς σκηνὰς ἐκεῖσε πηξάμενοι, τὴν τῶν ἐναντίων ὑπέμενον ἔφοδον ὡς δ ἔμελλεν αὕτη, ἐκ προστάγματος βασιλικοῦ τοῖς τῆς Νικαίας ὁρίοις προσεμπελάζουσι. προκαταλαβὼν δὲ ὁ Ἰσαάκιος τὴν Νίκαιαν πόλιν ἐφ ἑαυτὸν ἐπεισάγει, καὶ τῆς ἑαυτοῦ μερίδος ἀποδείξας τὸν ὄχλον κατὰ Δημιουργήθηκε στις 30/1/2017 Σελίδα 6/8

7 Για παραπομπή : Νικολιά Δήμητρα,, 2003, νώτου ταύτην ἀφίησι, καὶ κατὰ τῶν ἐναντίων προσωτέρω χωρεῖ. συμβαλόντες δὲ μάχην οἱ ἀντιτεταγμένοι πρὸ δέκα σταδίων τῆς πόλεως, ἐν τόπῳ διττὴν ἔκπαλαι προσηγορίαν φέροντι τήν τε τοῦ Πολέμωνος καὶ τοῦ ᾍδου, ἀγῶνα καρτερὸν συνεστήσαντο. καὶ τὸ μὲν δεξιὸν κέρας ἔκαμνε τοῖς ἀμφὶ τὸν Κομνηνόν, ἐπὶ δὲ τοῦ ἀριστεροῦ πυκνώσας τὴν φάλαγγα διὰ τῶν εὖ γεγονότων ἀνδρῶν ὁμόσε τοῖς ἐναντίοις χωρεῖ. καὶ παλιντρόπου γενομένης τῆς νίκης φεύγουσιν οἱ ἐκ τῆς Βυζαντίδος πεμφθέντες. καὶ τοῦ δεξιοῦ κέρατος αἰσθομένου τὴν ἧτταν τῶν ἐναντίων καὶ πάλιν ἀναθαρρήσαντος, παντελὴς φυγὴ τοῦ βασιλικοῦ στρατεύματος γίνεται. καὶ πίπτουσιν ἐξ ἑκατέρου μέρους συχνοί, τὸ δὲ πλεῖστον οἱ τὴν φυγὴν ἑλόμενοι κατεκόπησαν. Μιχαήλ Ατταλειάτης, Ιστορία, Bekker, I. (ed.), Michaelis Attaliotae Historia (Bonn 1853), σελ. 54, 10 55, 14. Ο Μιχαήλ Ψελλός περιγράφει τη νίκη του Ισαακίου Κομνηνού Εἶτα δὴ πρὸς μὲν τὴν πρώτην ἀνείργεται, ἥτις δὴ αὐτῷ καὶ κατολιγωρηθεῖσα εἰς καταστροφὴν ἤρκεσε, πρὸς δέ γε τὴν δευτέραν καὶ τρίτην παρασκευάζεται ἀλλὰ παρὰ μὲν τὴν δευτέραν τὸ διηνυσμένον οὐδέν αἱ δ ἐκ τῆς ἑσπέρας αὐτῷ δυνάμεις ἐξαρτυθεῖσαι πολεμικώτατα καὶ συμμαχίδας ἑτέρας κτησάμεναι, εἴς τε λόχους διαιρεθεῖσαι καὶ συναιρεθεῖσαι εἰς φάλαγγας, ἐμπαρασκεύως ὁμοῦ καὶ γενναίως τοῖς ἑῴοις ἀντικατέστησαν τάγμασιν. Οὐκ ἐκ διαστήματος δὲ πολλοῦ ἑκάτεροι τοὺς χάρακας ἱδρυσάμενοι καὶ βραχύ τι τὸ μεταξὺ πεδίον πεποιημένοι, οὐδέτεροι ἐπ ἀλλήλους ἐξῄεσαν, ἀλλ ἦν αὐτοῖς κενὸν τὸ μεταίχμιον ἀλλὰ πλήθει μὲν οἱ βασιλικοὶ τὸ πλέον ἐδείκνυσαν ἔχοντες, δυνάμει δὲ καὶ τάξει οἱ τῆς ἑτέρας προεῖχον μερίδος, καὶ τό γε μεῖζον καὶ θαυμασιώτερον, ἐκείνοις μὲν ἡ σύνταξις ἀρραγὴς καὶ ἡ πρὸς τὸν κρατοῦντα πίστις βεβαία καὶ ἀσφαλὴς, τὸ δ ἡμέτερον στρατόπεδον ἐκενοῦτο καὶ διερρήγνυτο, αὐτομολούντων ὁσημέραι πολλῶν ἐπὶ τὴν τυρρανικὴν σύνταξιν, ὅ τε τῶν δυνάμεων προηγούμενος, τοὔνομα δὲ οὐδὲν δέομαι λέγειν, ἀμφιρρεπὴς ἦν, ὡς δ ἐγῷμαι μονομερής. Ὅθεν ἐξ ἀμφοτέρων κατηγωνίσμεθα, καὶ πρὶν ἢ πολεμητέα ἐδόκει, ταῖς τῶν στρατηγούντων γνώμαις ἡττώμεθα ἀλλ οἵ γε λόχοι καὶ τὸ ἡμεδαπὸν πλῆθος ὁπόσον ἐλέλειπτο, οὔπω τὴν στρατηγικὴν γνόντες ἀμφιβολίαν, ἐπειδή περ ἀντικατέστησαν ἄνδρες ἀρήϊοι καὶ θυμοῦ, κατὰ τὴν ποίησιν, πνείοντες, ὅπλοις τε τοῖς καλλίστοις διεσκευασμένοι, καὶ πᾶν εἴ τι ὅπλον γενναῖον τὸ μὲν διεζωσμένοι, τὸ δὲ ἐν χεροῖν ἔχοντες, τὸ ἐνυάλιον ἀλαλάξαντες ἐπὶ τοὺς ἐναντίους τοὺς χαλινοὺς τοῖς ἵπποις ἐνδόντες ἀσχέτῳ ῥύμῃ προσκεχωρήκασι, καὶ τό γε ἀριστερὸν ἐκείνοις κέρας οἱ τὸ καθ ἡμᾶς δεξιὸν ἔχοντες ἀναστρέψαντες ἐπὶ πολὺ κατεδίωξαν. Ἐπεὶ δὲ τὸ δεξιὸν αὐτὸ ἐμεμαθήκεσαν, μὴ ὑπομεῖναν τὴν τῶν πολεμίων βοήν τε και ἔφοδον, ἀλλ εὐθὺς ὑποκεχωρηκὸς καὶ διασπαρὲν, δείσαντες μὴ οἱ νενικηκότες ἐπ ἐκείνους γένοιντο, καὶ τούς γε φυγάδας ῥώσαντες ὅλαις αὐτοῖς ἐπισταῖεν δυνάμεσιν, οὐδὲν ἦττον κἀκεῖνοι ἐτράπησαν εἰς φυγὴν, καὶ γίνεται καθαρῶς μετὰ τῶν πολεμίων ἡ νίκη, καὶ ὁ τυρρανεύσας πεπηγὼς ἐν μέσοις εἱστήκει κρείττων καὶ τῶν διωκόντων καὶ τῶν φευγόντων τοῦτον γοῦν ἔνιοι τοῦ καθ ἡμᾶς στρατοπέδου ἑωρακότες, ἦσαν δὲ τῶν περὶ τὸν Ταῦρον Σκυθῶν τῶν τεττάρων οὐ πλείους, τὰ δόρατα κατευθύναντες ἐπ αὐτὸν ἐξ ἑκατέρας πλευρᾶς ὤσαντο, καὶ τόν γε σίδηρον τοῖς ἐκείνου ὅπλοις ἐφηρμοκότες διαμαρτάνουσι μὲν αὐτῷ τοῦ σώματος, ἀλλ οὔτε δὲ ἐπὶ θάτερον παρατρέπουσι μέρος, ἀλλ ἀντωθήσαντές τε τὸν ἄνδρα ἐς ἴσον αὖθις ἀντικατέστησαν, ἰσοβαρῆ πεποιηκότες καὶ ἐπὶ τοῦ κέντρου τηρήσαντες τοῦτο δὴ ἐκεῖνος οἰωνὸν λαβὼν αἴσιον, ὡς εἴη ἀκίνητος βαλλόμενος ἑκατέρωθεν, ταῖς δυνάμεσιν εὐθὺς ἐγκελεύει ἐρρωμενέστερον τοῖς τῶν ἐναντίων ἐμπίπτειν σώμασι, καὶ θαρρεῖν τὸν ἀγῶνα, καὶ τὰ μὲν τρέπειν τοὺς ἐναντίους, τὰ δὲ διώκειν ἄχρι πολλοῦ. Τούτων γοῦν οὕτω διαπεπολεμημένων, ἀγγελίαι δεινότεραί τε καὶ φοβερώτεραι τὰς ἡμετέρας διέσεισαν ἀκοὰς, καὶ τὸν βασιλέα διαταράξασαι ἀπεγνωκέναι πάσας ἐλπίδας πεπείκασιν οὐ γὰρ ἦν ἐξ ὑπογύου οὕτω νενικημένον τὸ ἑσπέριον ἀνακαλέσασθαι στράτευμα, ἑτέρους δὲ οὐκ εἶχεν ἀκμῆτας καὶ νεολέκτους παρασκευάσασθαι, ὅ τε τῶν δυνάμεων ἄρχων ὁ ἐκτομίας Θεόδωρος, ὃν ἡ βασιλὶς Θεοδώρα πρόεδρον μὲν πρότερον ἐπεποιήκει, εἶτα δὴ τὰ τῆς ἑῴας ἐγκεχειρίκει στρατόπεδα, παντάπασιν αὐτῷ ἀπειρήκει τὴν στρατηγίαν, οὐ τῷ μὴ θαρρεῖν μᾶλλον τοὺς δευτέρους ἀγῶνας ἢ τῷ διεστράφθαι τὴν γνώμην καὶ κρυφίως πρὸς τὸν Κομνηνὸν σπείσασθαι. Μιχαήλ Ψελλός, Χρονογραφία, Renauld, É. (ed.), Michel Psellos, Chronographie ou histoire dʹun siècle de Byzance ( ) (Paris 1928), σελ. 89, 11, 1 91, 14, 12. Ο ιστορικός Ιωάννης Σκυλίτζης περιγράφει τη στέψη του Ισαακίου Κομνηνού Δημιουργήθηκε στις 30/1/2017 Σελίδα 7/8

8 Για παραπομπή : Νικολιά Δήμητρα,, 2003, τοῦ δὲ κατὰ τὴν ἐν ἀκροπόλει οἰκείαν αὐτοῦ γενομένου ἡμέρᾳ τετράδι, τριακοστὴν πρώτην ἄγοντος τοῦ Αὐγούστου μηνός, τῆς δεκάτης ἰνδικτιῶνος, στέλλεται ὁ Κεκαυμένος κουροπαλάτης ὑπὸ τοῦ Κομνηνοῦ τιμηθεὶς μετά τινων οὐκ ὀλίγων εὐπατριδῶν τῇ Πέμπτῃ πρωΐας διὰ δρόμωνος, καὶ εἰσελθὼν κρατεῖ τὰ ἀνάκτορα. ἔρχεται δὲ περὶ δείλην ὀψίαν καὶ ὁ Κομνηνός, καὶ εἴσεισιν ἐν αὐτοῖς, καὶ τῇ ἐπαύριον, πρώτην ἄγοντος τοῦ Σεπτεμβρίου μηνός, δημοσίαν ποιησάμενος πρόοδον ἄπεισιν εἰς τὴν μεγάλην ἐκκλησίαν, κἀκεῖσε ἄνωθεν τοῦ ἄμβωνος διὰ τῶν χειρῶν τοῦ πατριάρχου τῷ βασιλικῷ ταινιοῦται διαδήματι καὶ βασιλεὺς αὐτοκράτωρ Ρωμαίων ἀναγορεύεται. Ιωάννης Σκυλίτζης, Σύνοψις Ιστοριών, Thurn, I. (ed.), Ioannis Scylitzae Synopsis Historiarum (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 5, Berlin New York 1973), σελ. 500, Χρονολόγιο 31 Αυγούστου 1056: Άνοδος του Μιχαήλ ΣΤʹ Στρατιωτικού στο θρόνο της Κωνσταντινούπολης άνοιξη 1057: Συνωμοσία των στρατιωτικών αρχηγών και προετοιμασία της στάσης του Ισαακίου Κομνηνού 8 Ιουνίου 1057: Έναρξη της στάσης του Ισαακίου Κομνηνού στα Γουνάρια της Παφλαγονίας 20 Αυγούστου 1057: Μάχη μεταξύ των αυτοκρατορικών στρατευμάτων και των στασιαστών έξω από τη Νίκαια 24 Αυγούστου 1057: Έναρξη των διαπραγματεύσεων μεταξύ των στασιαστών και του Μιχαήλ ΣΤʹ 31 Αυγούστου 1057: Ο Κατακαλών Κεκαυμένος, επικεφαλής του επαναστατικού στρατού, καταλαμβάνει τα ανάκτορα. Ο Ισαάκιος Κομνηνός εισέρχεται στην Κωνσταντινούπολη 1 Σεπτεμβρίου 1057: Στέψη του Ισαακίου Αʹ Κομνηνού στην Αγία Σοφία 3 Οκτωβρίου 1057: Λεηλασία Κολωνείας και κατάληψη Μελιτηνής από τους Τουρκομάνους του εμίρη Ντινάρ Δημιουργήθηκε στις 30/1/2017 Σελίδα 8/8