Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΜΕ ΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ

Transcript

1 Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΜΕ ΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ Άρης Σαπουνάκης Δρ Αρχιτέκτων Πολεοδόμος Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

2 1 Τα χαρακτηριστικά της ταυτότητας ενός τόπου Πότε μία διακριτή ενότητα στοιχείων του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος κρίνεται ότι έχει ξεχωριστή ταυτότητα? Έχει υποστηριχθεί ότι η ταυτότητα ενός τόπου είναι το σύνολο των ενεργητικών (θετικών και αρνητικών) ατομικών ή συλλογικών εντυπώσεων, απόψεων και συναισθημάτων για τον τόπο αυτό Το περιεχόμενο της ταυτότητας μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί την απάντηση στην ερώτηση ποιός ακριβώς είναι αυτός ο τόπος δηλαδή ποιος είναι ο χαρακτήρας του ο πολιτισμός του η προσωπικότητά του κλπ ή για ποιόν λόγο ξεχωρίζει από άλλα αντίστοιχα παραδείγματα

3 1 Τα χαρακτηριστικά της ταυτότητας ενός τόπου Η ταυτότητα ενός τόπου εξαρτάται από ένα εκτεταμένο σε βάθος και πλάτος και πολύπλοκο δομημένο σύνολο χαρακτηριστικών που σχετίζονται με: τα αβιοτικά χαρακτηριστικά της περιοχής (γεωμορφολογία, κλίμα κλπ) την κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος την ένταση και τον χαρακτήρα της ανθρώπινης παρέμβασης στην διάρκεια του χρόνου το σημερινό κοινωνικό γίγνεσθαι στην περιοχή και την χωρική έκφρασή του Ιδιαίτερη σημασία έχει η αναγνώριση του γεγονότος ότι η ταυτότητα δεν συντίθεται μόνο από τα σημαντικά κτίσματα αλλά και από το περίβλημα κάθε στοιχείου του χώρου

4 1 Τα χαρακτηριστικά της ταυτότητας ενός τόπου Η ταυτότητα μίας περιοχής είναι άρρηκτα δεμένη με την εικόνα της και για να προσεγγισθεί απαιτείται να διερευνηθεί με βάση την αντιληπτική εμπειρία του περιβάλλοντος από την οποία προκύπτει Η εικόνα είναι ως ένα βαθμό προσωπική. Η ταυτότητα που είναι βαθύτερη και ειδικότερη της εικόνας, μπορεί να είναι ακόμη περισσότερο προσωπική Εν τούτοις συχνά υπάρχει συμφωνία μεταξύ εκτεταμένων ομάδων ανθρώπων για εικόνες και ταυτότητες συγκεκριμένων τόπων και μάλιστα σε σημαντικό βαθμό

5 2 Σύγχρονες προσεγγίσεις της αντιληπτικής εμπειρίας του περιβάλλοντος H διερεύνηση της αντιληπτικής εμπειρίας του περιβάλλοντος σχετίζεται άμεσα με την σχέση άνθρωπος και περιβάλλον Ησημασίατηςόρασης Ερεθισμός αντίδραση (stimulus response) Η έννοια των νοητικών σχημάτων (mental schemata) Αναγνώριση των ερεθισμάτων (assimilation and accommodation of experience, προσέγγιση αναπτυξιακής ψυχολογίας J.Piaget) Σημαίνον σημαινόμενο (σημειολογική προσέγγιση)

6 2 Σύγχρονες προσεγγίσεις της αντιληπτικής εμπειρίας του περιβάλλοντος Γενικές κατευθύνσεις για το σχεδιασμό η ανάγκη για αναγνωσιμότητα (Κ. Lynch) η ανάγκη για ενδιαφέρον και ποικιλία (G. Cullen) η ανάγκη για προσαρμογή στον άνθρωπο (A. Rapoport) η ανάγκη για ισορροπία μεταξύ ηρεμίας και έντασης (P. Smith) η ανάγκη για πολυπλοκότητα (C. Rowe) η ανάγκη να αναδειχθεί το πνεύμα του τόπου ή genius loci κατά Chr. Norberg-Schulz Στόχος: η ανάδειξη της ταυτότητας των στοιχείων του χώρου η καθαρότητα και η ενίσχυση της μοναδικότητας των μορφών του δομημένου περιβάλλοντος

7 Ο κατάλληλος φυσικός σχεδιασμός μπορεί να συμβάλει στην δραστική αλλαγή της αντιληπτικής εικόνας μιας περιοχής και, μέσα από αυτήν, στον επαναπροσδιορισμό της ταυτότητας του τόπου και της ενίσχυσης της ελκυστικότητάς του Για να επιτευχθεί αυτό απαιτείται ουσιαστική διερεύνηση των στοιχείων που χαρακτηρίζουν την συγκεκριμένη περιοχή τόσο σε σχέση με τους κατοίκους όσο και σε σχέση με τους μελλοντικούς επισκέπτες ή/και επενδυτές Ο σχεδιασμός θα στηριχθεί στην διερεύνηση και ανάλογα θα εντάξει και θα υπογραμμίσει τα στοιχεία του χώρου που κρίνεται σκόπιμο

8 τοπόσημα

9 διαδρομές

10 ενότητες

11 όρια ή φράγματα

12 κόμβοι

13 θέα

14 σειριακή αντίληψη

15 vista stoppers

16 περίκλειστοι χώροι

17 ηαίσθησητου εδώ και του εκεί επανάληψη και έξαρση

18 υφή απρόοπτο

19 μεταφορά χιούμορ

20 εντοπισμός λεπτομέρεια ύπαρξη

21 παρελθόν και παρόν

22 φαντασία

23 Περίπτωση Λαδάδικα, Θεσσαλονίκη

24 Περίπτωση Poundbury, Cornwall, UK Στόχος: Η δημιουργία αρκετά εκτεταμένου οικισμού με ανάμειξη χρήσεων στην περιφέρεια του Donchester στην Νότια Αγγλία

25 Περίπτωση Belfast, UK Το πρόβλημα: Μηδενική ελκυστικότητα της πόλης σε επισκέπτες και επενδυτές λόγω των πολύχρονων συγκρούσεων καθολικών και προτεσταντών

26 Περίπτωση Belfast, UK

27 Περίπτωση Belfast, UK Στόχος: Εκτίναξη της ελκυστικότητάς του τόπου μέσα από τον πλήρη επαναπροσδιορισμό της ταυτότητάς του με δραστικές παρεμβάσεις στην εικόνα της πόλης Εργαλείο: Δραστικές παρεμβάσεις στην εικόνα της πόλης με την ανακατασκευή και προβολή των παλιών ναυπηγείων του Τιτανικού (Titanic Quarter)

28 Περίπτωση Belfast, UK

29 Περίπτωση Belfast, UK

30 4 Συμπεράσματα και κατευθύνσεις για τον σχεδιασμό Η βαθύτερη ψυχολογική ικανοποίηση που αφήνει στον κάτοικο και τον επισκέπτη ένα συγκεκριμένο αστικό περιβάλλον σχετίζεται με: 1. την ικανοποίηση των βασικών αναγκών του ανθρώπου όπως ασφάλεια, προσβασιμότητα κλπ 2. την καθαρότητα προσανατολισμού και αναγνωρισιμότητα 3. την μοναδικότητα της συγκεκριμένης περιοχής (το πνεύμα του τόπου) 4. την ικανότητα του τόπου να προκαλέσει ταύτιση στους χρήστες του

31 4 Συμπεράσματα και κατευθύνσεις για τον σχεδιασμό Πάνω απ όλα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι όλοι όσοι ζούμε και εργαζόμαστε σε ένα τόπο συμμετέχουμε στον σχεδιασμό και στην δημιουργία της ταυτότητας του Πρώτα απ όλα κτίζοντας και μετά χρησιμοποιώντας τον χώρο Για κάθε ιδιωτικό κτίσμα: Η κάτοψη, δηλαδή οι στεγασμένοι χώροι, είναι ιδιωτικοί Αλλά οι όψεις, και ιδίως η πρόσοψη, συμμετέχουν ενεργά στην διαμόρφωση της εικόνας και της ταυτότητας της πόλης Το ίδιο συμβαίνει και με την χρήση του χώρου του ιδιωτικού οικοπέδου που είναι ορατός από τον δημόσιο χώρο και πολλές φορές και του πεζοδρομίου που ανήκει πλήρως στο σύνολο των πολιτών

32 4 Συμπεράσματα και κατευθύνσεις για τον σχεδιασμό Για να προσεγγισθούν κατάλληλα οι ανάγκες των χρηστών του χώρου, αλλά και για να λειτουργήσει θετικά η πόλη στα πλαίσια του οξυμένου ανταγωνισμού, απαιτείται επίγνωση της λειτουργίας της αντιληπτικής εμπειρίας και η κατάλληλη ευαισθησία για τον σχεδιασμό Για να συμβάλει στην ενίσχυση της ταυτότητας ενός τόπου, ο σχεδιασμός πρέπει να λαμβάνει υπόψη: τα κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα των χρηστών του χώρου αλλά και των προβλεπόμενων επισκεπτών η/και επενδυτών σ αυτόν τις πραγματικές λειτουργικές και άλλες ανάγκες τις πιθανές αναγνώσεις του λεξιλογίου του δομημένου περιβάλλοντος Επειδή, εκτός από το καθαρά δομημένο περιβάλλον, η αντιληπτική εμπειρία κατευθύνεται και σε κάθε είδους χρήση του χώρου, είναι απαραίτητη η πλατύτερη συναίνεση και συμμετοχή