ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ. στην Έκφραση-Έκθεση Γ Λυκείου

Transcript

1 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ στην Έκφραση-Έκθεση Γ Λυκείου ΚΕΙΜΕΝΟ: Τα πρότυπα και οι νέοι Στα μπαράκια και αλλού, όπου συχνάζει η νεολαία, ακούω τους νέους να μιλούν μόνο για χρήμα. Η ανάπτυξη προτύπων αποτελεί ιδιαίτερη ανάγκη της ανθρώπινης δραστηριότητας και αναγκαστικά αντανακλά την κοινωνική συνείδηση μιας ομάδας ή μιας εποχής. Τα πρότυπα οφείλουν την πνοή και τις μεταλλαγές τους στη δυναμική της κοινωνικής ζωής, στη διαφοροποίηση των τεχνικών μέσων, στη διαμόρφωση της κάθε νέας κουλτούρας. Δεν είναι, λοιπόν, τυχαία η σχετική απουσία προτύπων και η συμπλήρωση του κενού τους από τις λεγόμενες «ευτελείς» αξίες σήμερα όπου διανύουμε μια ομολογουμένως μεταβατική περίοδο από ένα σύνολο γκρεμισμένων αξιών σε ένα άλλο που ακόμα δεν έχει διαμορφωθεί. Δεν είναι, όμως, περίεργο ότι η νεολαία δεν ασχολείται με τα πρότυπά μας αφού δε συνδέεται με αυτά. Και πώς ν ασχοληθεί, εφόσον αυτοί που τους τα προσφέρουν έχουν ως πρώτο μέλημά τους να μην είναι ανιχνεύσιμη η προέλευση, η ανάδειξη και η σκοπιμότητά τους. Πώς λοιπόν η νεολαία να ανοιχθεί σε κάτι που εξ ορισμού υποπτεύεται; Αντιδρά στα πρότυπα που εμφανίζονται κούφια και «δημιουργεί» τα δικά της νεανικά «αντιπρότυπα». Η σύγκρουση των δύο παράγει μόνο σιωπή. Και η επίσημη άποψη: «Οι νέοι συμπεριφέρονται έτσι, γιατί δεν έχουν πρότυπα». Για ποια πρότυπα μιλάμε άραγε; Τα κίβδηλα πρότυπα που αγοράζονται φτηνά στα περίπτερα; Μα, η νεολαία αξίζει υψηλότερους στόχους και όνειρα που συνοψίζονται στις λέξεις: εντιμότητα, δημιουργικότητα, κοινωνική προσφορά. Ίδιους, βέβαια, με τους δικούς μας, αλλά από μας ποιος άραγε τους έχει διατηρήσει; Το κάθε πρότυπο κερδίζει το σεβασμό του, όταν αντικατοπτρίζει έργο και όχι κενά νοήματος ιδανικά. Η νεολαία, ασυνείδητα ίσως, το ξέρει αυτό και θα ήμουν επίορκος, αν προσπαθούσα να πείσω για το αντίθετο. Η νεολαία μας, που τρώει πολύ λιγότερο κουτόχορτο από τους μεγάλους και σίγουρα δεν το χωνεύει καθόλου, κατάλαβε γρήγορα ότι το θέαμα, με το κιλό, της τηλεόρασης δεν είναι μήνυμα, δεν είναι πρότυπο ούτε φορέας ονείρων και δημιουργίας. Στράφηκε, λοιπόν, στη μουσική, στο χορό και το τραγούδι, που έστω και για τον ακροατή δεν παύουν να είναι δημιουργία, εφόσον οδηγούν την ψυχή, το μυαλό και το σώμα σε νέα μονοπάτια κι αναζητήσεις, σνομπάροντας την τηλεόραση, προτιμώντας εαυτούς και αλλήλους. 1

2 Οι νέοι κάθε εποχής πιστεύουν στην αυθεντία της λογικής και όχι στη λογική της αυθεντίας. Γι αυτό είναι νέοι και θα γεννούν πάντα. Λογική και αλήθεια. Ο νέος κάθε εποχής είναι ίδιος, επιφανειακά μόνο αλλάζει. Άλλοτε φοράει καμπάνες και έχει φαβορίτες, βάζει σκουλαρίκι, ακούει τζαζ ή heavy metal κτλ. Στην ουσία είναι πάντοτε ίδιος, ορμητικός, ιδεαλιστής άπειρος, ρομαντικός, αντιαυταρχικός, επαναστάτης. Αντί λοιπόν να τον παγιδεύουμε σε λαβύρινθους τυπολατρίας και να τον κουράζουμε με αμφίβολες αυθεντίες και πρότυπα, γιατί να μην του δώσουμε απλώς την ώθηση, ώστε εκείνος να έχει ελεύθερο χώρο να δώσει κι αυτός τη συμβολή του; Να τραβήξουν, λοιπόν, οι νέοι το δρόμο που νιώθουν να τους δείχνει ο ίδιος ο εαυτός τους. Τα πρότυπα πάλι που επικρατούν στο χώρο της παιδείας είναι τα πρότυπα των δυνατών, που κατέχουν και διακυβερνούν τα αγαθά. Η παιδεία προσπαθεί να μορφώσει πολίτη ικανό να συντηρεί τα καθεστώτα, όπως είπε και ο αείμνηστος Γληνός. Η αδιάκοπη, όμως δυναμική και οι πόθοι εκείνων που διψούν για γνώση οδηγεί ευτυχώς σε νέα δεδομένα ισορροπίας, σε αντίθεση με το κράτος, δηλαδή σε νέα πρότυπα. Τα νέα πρότυπα πιστεύω κι ελπίζω ότι θα δημιουργηθούν μέσα στο γενικότερο περίγραμμα ιδεών, που ανέκαθεν αποτελούσαν πρόπλασμα μιας ανθρωπιστικής ιδεολογίας και πολιτικής: η κοινωνική αλληλεγγύη, η ιδεολογία της συλλογικότητας αντί των οραμάτων του τοπικισμού η πολιτική ως συμπύκνωση κοινωνικών πρακτικών και όχι ως τέχνη διαχείρισης (το περιβόητο management), η πίστη σε έναν καλύτερο κόσμο, όπου θα πρυτανεύουν οι ανάγκες και οι αξίες χρήσης και όχι οι νόμοι της αγοράς και του ανελέητου ανταγωνισμού. Επί του παρόντος οι νέοι συνθλίβονται μέσα στην κοινωνική δυσπραγία, την ανεργία, την απαιτητική οικογένεια και κοινωνία, που ολοένα απαιτούν, αλλά δεν είναι διατεθειμένες να ακούσουν και να νιώσουν. Ας μην εκπλήσσονται, λοιπόν, όταν σπέρνοντας ανέμους θερίζουν θύελλες. Γ. Μαρκάτος, ΤΟ ΒΗΜΑ 2

3 ΘΕΜΑΤΑ Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου ( λέξεις). (25 μονάδες) Β.1 Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80 έως 100 λέξεων το περιεχόμενο της παρακάτω φράσης του κειμένου: «Οι νέοι κάθε εποχής πιστεύουν στην αυθεντία της λογικής και όχι στη λογική της αυθεντίας». (10 μονάδες) Β.2 Nα βρείτε τους τρόπους ανάπτυξης στην 3 η και 7 η παράγραφο. Β.3 Ποιος είναι ο τρόπος και τα μέσα πειθούς στην 4 η και 8 η παράγραφο; (10 μονάδες) Β.4 Να αναγνωρίσετε αν το δοκίμιο που σας δόθηκε είναι αποδεικτικό ή στοχαστικό με στοιχεία από το περιεχόμενο και τη μορφή. Β.5 ευτελείς, προσφέρουν, επιφανειακά, αμφίβολες, ισορροπίας: με το β συνθετικό της κάθε λέξης να φτιάξεις μια νέα σύνθετη λέξη (όχι ρήματα). Γ. Σε ένα αποδεικτικό δοκίμιο λέξεων να αναφερθείτε στη συμβολή των προτύπων στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου και στα πρότυπα που προωθεί η σύγχρονη κοινωνία. (40 μονάδες) 3

4 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Ο συγγραφέας πραγματεύεται τη σχέση των νέων με τα πρότυπα της εποχής. Τονίζει την ανάγκη υγιών προτύπων και επισημαίνει την απουσία τους σήμερα, πράγμα που το αντιλαμβάνονται οι σύγχρονοι νέοι και στρέφονται σε άλλους τρόπους δημιουργίας, τη μουσική και τον χορό. Παρόλο που και η παιδεία, όπως υποστηρίζει, συντηρεί τα πρότυπα των δυνατών, οι νέοι συνεχίζουν να διεκδικούν τα δικά τους είδωλα, που ανταποκρίνονται στη συλλογικότητα, την ανάγκη συμμετοχής στα κοινά και τον ανθρωπισμό. Ο συγγραφέας πιστεύει πως σε αυτήν τους την προσπάθεια οι νέοι πρέπει να ενθαρρυνθούν για να μην υπάρξουν αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις. Β.1 Οι νέοι κάθε εποχής πιστεύουν στην αυθεντία της λογικής και όχι στη λογική της αυθεντίας. Πράγματι, αυτό που τους χαρακτηρίζει είναι η επαναστατικότητα, ο αντικομφορμισμός και η αντίθεση προς το κοινωνικό κατεστημένο. Οι νέοι κρίνουν, αξιολογούν, αμφισβητούν, απορρίπτουν. Δε συμβιβάζονται με τα κοινωνικά στερεότυπα και με ό,τι αντιτίθεται στον ορθολογισμό. Αμφιβάλλουν για πράγματα που θεωρούνται κοινώς αποδεκτά, επειδή αποτελούν απόψεις ανθρώπων αδιαμφισβήτητου κύρους. Οραματίζονται και διεκδικούν τη δημιουργία ενός καινούριου κόσμου με μέσα και μεθόδους που θα στηρίζονται στη γνώση και τη λογική και δε θα υπηρετούν κυρίαρχες, συντηρητικές απόψεις και ιδιοτελείς επιθυμίες. Οι νέοι είναι οι μεγάλοι αμφισβητίες κάθε εποχής. Β.2 Αιτιολόγηση: Δεν είναι σκοπιμότητά τους Αίτιο- αποτέλεσμα: Πώς λοιπόν μόνο σιωπή Β.3 4 η παράγραφος: Επίκληση στο συναίσθημα. Μέσα πειθούς: ρητορικά ερωτήματα, φορτισμένες συναισθηματικά λέξεις 8 η παράγραφος: Επίκληση στην αυθεντία: χρησιμοποιείται η άποψη του παιδαγωγού Γληνού Β.4 Το κείμενο είναι αποδεικτικό δοκίμιο. Ο συγγραφέας πραγματεύεται το θέμα των προτύπων των νέων, προσπαθώντας να αποδείξει την απουσία υγιών προτύπων σήμερα και την ανάγκη των νέων να αποκτήσουν τα δικά τους. Υπάρχει λογική οργάνωση στο κείμενο, συνοχή και συνεκτικότητα, καθώς οι επιμέρους ιδέες οδηγούν στο τελικό συμπέρασμα. Υπάρχει τριμερής διάταξη στο δοκίμιο ( Πρόλογος: Στα μπαράκια διαμορφωθεί, Κύριο μέρος: Δεν είναι όμως, ανταγωνισμού, Επίλογος: Επί του παρόντος θύελλες ). Ο κυρίαρχος τρόπος πειθούς είναι η λογική (επιχειρήματα: 3 η παράγραφος κλπ, τεκμήρια: 7 η παράγραφος παραδείγματα, 6 η παράγραφος αλήθειες)και η αυθεντία (8 η παράγραφος). Η γλώσσα είναι κυριολεκτική με στοιχεία απλού και οικείου ύφους ( η νεολαία μας που τρώει πολύ λιγότερο κουτόχορτο αλλήλους ) που συντελούν στην προσέγγιση του αναγνώστη. 4

5 Β.5 ευτελείς : ευ + τέλος (τελώ): υποτελής προσφέρουν: προς + φέρω: φοροφυγάς επιφανειακά: επί +φαίνω: αφανής αμφίβολες: αμφί + βάλλω: υποβολέας ισορροπίας: ίσος + ροπή (ρέπω): αμφίρροπος Γ. ΣΥΜΒΟΛΗ ΠΡΟΤΥΠΩΝ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ: προβάλλουν ηθικές, διαχρονικές αξίες, ιδανικά, καλλιεργούν την ανιδιοτέλεια, τον ανθρωπισμό, ενδυναμώνουν την κοινωνική συνείδηση, συντελούν στην ανάπτυξη υγιών διαπροσωπικών σχέσεων, προασπίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, ωθούν στη συμμετοχή στα κοινά αναπτύσσουν την αγωνιστικότητα, την αξιοπρέπεια, εμφυσούν οράματα και υψηλούς στόχους, παρακινούν στη δημιουργία, συμβάλλουν στη διάπλαση υγιούς σώματος και πνεύματος ενισχύουν την εθνική συνείδηση, καλλιεργώντας τη φιλοπατρία, αναπτύσσουν τον σεβασμό προς την παράδοση, προάγουν τον κοσμοπολιτισμό, προφυλάσσουν από τον εθνικισμό και τον φανατισμό διευρύνουν το πνεύμα, οξύνουν τον προβληματισμό, απελευθερώνουν από προκαταλήψεις, στερεότυπα, δογματισμούς εκλεπτύνουν το αισθητικό κριτήριο, διδάσκουν και ωθούν σε μορφές γνήσιες ψυχαγωγίας. ΠΡΟΤΥΠΑ ΠΟΥ ΠΡΟΩΘΕΙ Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ: ο οικονομικά επιτυχημένος, ο υπερκαταναλωτής άτομα από τον χώρο του θεάματος( ηθοποιοί, τραγουδιστές, μοντέλα, παρουσιαστές ) και του αθλητισμού, με υψηλές απολαβές, δόξα και γόητρο, αλλά χαμηλής ποιότητας και αισθητικής ο ατομικιστής, ο ιδιοτελής, που επιδιώκει την εξυπηρέτηση του προσωπικού συμφέροντος, θέτοντας τον εαυτό του πάνω από όλα ο απαθής, αδιάφορος πολίτης που απαξιώνει την πολιτική και ρέπει προς τον φανατισμό και τη βία ο επιστήμονας που αδιαφορεί για τις ανθρωπιστικές αξίες, που είναι στείρα εξειδικευμένος, που υπηρετεί το δόγμα η επιστήμη για την επιστήμη. 5