NATIONAL TECHNICAL UNIVERSITY OF ATHENS Faculty of Rural & Surveying Εngineering GEOINFORMATICS POST-GRADUATE PROGRAMME

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Τµήµα Αγρονόµων & Τοπογράφων Μηχανικών ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ NATIONAL TECHNICAL UNIVERSITY OF ATHENS Faculty of Rural & Surveying Εngineering GEOINFORMATICS POST-GRADUATE PROGRAMME ΜΑΘΗΜΑΕΞΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ: ΜΕΘΟ ΟΙ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ-ΕΙ ΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ «ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟ ΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΕΥΑΙΣΘΗΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΣΤΗΝ ΑΠΕΡΗΜΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ ΚΡΗΤΗΣ» Παρουσίαση: Ακριβή Λέκα, MsC Τοπογράφος Μηχ/κός Ε.Μ.Π. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: ΚΑΘ. Κ. ΚΑΣΣΙΟΣ Σκοπός της εργασίας: Ερηµοποίηση-Απερήµωση Περιγραφή και έκταση του φαινοµένου της ερηµοποίησης ιερεύνηση του φαινοµένου της ερηµοποίησης στη περιοχή του δήµου Ιεράπετρας µε χρήση µεθοδολογίας προσδιορισµού των ΠεριβαλλοντικάΕυαίσθητωνΠεριοχών (ΠΕΠ) Απερήµωση είναι η υποβάθµιση του εδάφους στις ξηρές, ηµίξηρες και ξηρές-ύφυγρες περιοχές ως αποτέλεσµαδιάφορωνπαραγόντων, συµπεριλαµβανοµένων των κλιµατολογικών µεταβολών και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων

2 Τα στάδια της ερηµοποίησης Τα αίτια εµφάνισης του φαινοµένου Αραίωση της προστατευτικής βλάστησης του εδάφους Υποβιβασµός της οργανικής ύλης του εδάφους και της βιολογικής δραστηριότητας αυτού και υποβάθµιση της φυσικής του δοµής ιάσπαση των εδαφικών συσσωµάτων και σχηµατισµός επιφανειακής κρούστας Αύξηση της επιφανειακής απορροής των όµβριων υδάτων και µεταφορά εδαφικού υλικού προς τα κατάντη Ερηµοποίηση Κλιµατολογικές συνθήκες Ποιότητα εδάφους Υδατικοί πόροι Ανθρώπινες ενέργειες Η συνεχής αύξηση και εξάπλωση του πληθυσµού Η σχετικά µικρή προτεραιότητα που αποδίδεται στην περιβαλλοντική προστασία Η άγνοια, τα λάθη και οι φυσικές και προκαλούµενες από τον άνθρωπο καταστροφές (πληµµύρες, ξηρασίες, πυρκαγιές) Οι συνέπειες της ερηµοποίησης Ηπαγκόσµια διάσταση του προβλήµατος Μείωση της ανθεκτικότητας του εδάφους στις φυσικές κλιµατικές διακυµάνσεις Το έδαφος γίνεται λιγότερο παραγωγικό Η βλάστηση επηρεάζεται δυσµενώς Η υποβάθµιση της γης επιδρά αρνητικά στην ποιότητα και ποσότητα των υδάτινων πόρων Μεγάλες οικονοµικές επιπτώσεις (παραγωγή τροφίµων) Μεγάλοκοινωνικόκόστος (µετανάστευση) ΠΕΡΙΟΧΕΣ.Υποβαθµισµένες αρδευτικές περιοχές.υποβαθµισµένες εκτάσεις µε µη αρδευόµενες καλλιέργειες 3.Υποβαθµισµένες εκτάσεις βόσκησης [ υποβάθµισηεδάφουςκαιβλάστησης] 4.Εκτάσεις υποβαθµισµένες από την ανθρώπινηδραστηριότητα [ + + 3] 5.Υποβαθµισµένες εκτάσεις βόσκησης [υποβάθµιση βλάστησης χωρίς καταγραµµένηεδαφολογικήυποβάθµιση] 6.Σύνολο υποβαθµισµένων εδαφών [4+5] 7.Μη υποβαθµισµένα εδάφη Εκατοµµύρια εκτάρια Επί τις εκατό ποσοστό % Συνολική περιοχή αποκλείοντας τις υπερβολικάξηρέςέρηµους [6 + 7]

3 Η ερηµοποίηση στη Μεσόγειο Η ερηµοποίηση στην Ελλάδα Χαµηλός κίνδυνος Μέτριος κίνδυνος λόγω της εδαφικής διάβρωσης Υψηλός κίνδυνος λόγω της αλάτωσης Υψηλός κίνδυνος λόγω της εδαφική διάβρωσης Λίµνες Πόλεις Χάρτης πιθανού κινδύνου εδαφολογικής διάβρωσης στη Μεσόγειο Χάρτης επικινδυνότητας της ερηµοποίησης στην Ελλάδα Η ερηµοποίηση στην Ελλάδα Φυσικές και κοινωνικές µεταβλητές: Φυσιογραφία Γεωλογία Έδαφος Κλίµα Υδρολογία Βλάστηση Ανθρώπινες παρεµβάσεις ιερεύνηση του φαινοµένου ερηµοποίησης στη περιοχή µελέτης Μέτριος κίνδυνος λόγω της εδαφικής διάβρωσης Υψηλός κίνδυνος λόγω της αλάτωσης Υψηλός κίνδυνος λόγω της εδαφική διάβρωσης. Η υπερεκµετάλλευση της φυτικής βιοµάζας των επικλινών γαιών. Η υπερεκµετάλλευση των υδάτινων πόρων 3. Η αλόγιστη άρδευση που µπορεί να προκαλέσει την αλάτωση των εδαφών 4. Η άναρχη ανάπτυξη δραστηριοτήτων εποικισµού, βιοµηχανίας και τουρισµού 3

4 Τοπογραφικός χάρτης Όρος ίκτυ Καλαµαύκα Καβούσι Θρυπτή Κλίµα Το κλίµα της περιοχής παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά: είκτης υγρασίας µε αρνητικές τιµές Μικρό ετήσιο ύψος βροχής δυναµική εξατµισοδιαπνοή Υψηλές θερµοκρασίες κατά την βλαστητική περίοδο των φυτών Μεγάλη ένταση και υψηλή διαβρωτικότητα των βροχοπτώσεων Μακρά περίοδο ανοµβρίας Μέσηθερµοκρασίααέραµεγαλύτερητων ο C. Ανθρώπινες δραστηριότητες Η οικονοµία της περιοχής βασίζεται: Μεθοδολογία χαρτογράφησης των Περιβαλλοντικά Ευαίσθητων Περιοχών (ΠΕΠ) στην απερήµωση Πρωτογενή τοµέα Γεωργία (κηπευτικά, φρούτα, λαχανικά, ελαιόλαδο) Κτηνοτροφία (αιγοπρόβατα ελευθέρας βοσκής) Τουρισµό Ενέργειες που ευνοούν την ανάπτυξη του φαινοµένου είναι : Υπερεκµετάλλευση του εδάφους λόγω εντατικής καλλιέργειας Αδήλωτα ζώα Υπερβόσκηση Η µη οριοθέτηση ζωνών βόσκησης Οι διάφοροι τύποι των ΠΕΠ µπορούν να προσδιοριστούν και να χαρτογραφηθούν µε τη χρησιµοποίηση ορισµένων βασικών δεικτών ή παραµέτρων για την αξιολόγηση της ικανότητας εδάφους να αντισταθεί στην περαιτέρω υποβάθµιση ή την καταλληλότητα εδάφους για τους συγκεκριµένους τύπους χρήσεωντου. 4

5 Απαιτούµενα στοιχεία ΚΟΚ. ΣΥΣΤΑΣΗ ΒΑΘΟΣ Ε ΑΦΟΥΣ ΧΑΛΙΚΙΑ ΜΗΤΡΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Υ ΑΤΟΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ ΒΑΘΜΟΣ ΚΛΙΣΗΣ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗ ΕΙΚΤΗΣ ΞΗΡΑΣΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΙΝ ΥΝΟΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΙΑΒΡΩΣΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΞΗΡΑΣΙΑ ΦΥΤΙΚΗ ΚΑΛΥΨΗ ΤΥΠΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ ΕΝΤΑΣΗ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Ε ΑΦΟΥΣ ΠΕ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΠΚ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ ΠΒ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Π ΠΕΠ Κατηγορίες ΠΕΠ Κρίσιµες ΠΕΠ: Περιοχές ήδη υποβαθµισµένες λόγω κακής χρήσης στο παρελθόν που παρουσιάζουν κινδύνους για το περιβάλλον των γύρων περιοχών Ευαίσθητες ΠΕΠ: Περιοχές στις οποίες κάθε αλλαγή στη λεπτή ισορροπία µεταξύ φυσικής και ανθρώπινης δραστηριότητας είναι πιθανόν να προκαλέσει απερήµωση υνητικές ΠΕΠ: Περιοχές που απειλούνται από την απερήµωση κάτω από σηµαντική κλιµατική αλλαγή Μη απειλούµενες περιοχές Εφαρµογή µεθοδολογίας στην περιοχή του Προσδιορισµός είκτη Ποιότητας Εδάφους ( ΠΕ) Χάρτης είκτη Ποιότητας Εδάφους ( ΠΕ) Μέτρια Χαµηλή ΜΗΤΡΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΒΑΘΟΣ Ε ΑΦΟΥΣ Κατ. Περιγραφή Κατ. Περιγραφή Μητρικό Βάθος(cm) υλικόβάρος Βάρος ΚΛΙΣΗ Υ ΑΤΟΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ ΥΦΗ Ε ΑΦΟΥΣ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΕ ΧΑΛΙΚΙΑ 3 Καλό ΒαθύΑλλούβια, >75 τριτογενείς αποθέσεις Μέτριο Σχιστόλιθοι, µικτόςφλύσχης, Μέτριο κολλούβια ασβεστόλιθων 3 Ρηχό Σκληροίασβεστόλιθοι, Φτωχό περιδοτίτες 4 Πολύ ρηχό <5 4 ΠΕ = (υφή*µητρικόυλικό*θραύσµατα*βάθος*κλίση*υδατοπερατότητα) /6.7 Το 45% των εδαφών παρουσιάζουν υψηλό δείκτη ποιότητας Το 3.6% είναι µέτριας ποιότητας Το.4% είναι χαµηλής ποιότητας 5

6 Εφαρµογή µεθοδολογίας στην περιοχή του Προσδιορισµός είκτη Ποιότητας Κλίµατος ( ΠΚ) Χάρτης είκτη Ποιότητας Κλίµατος ( ΠΚ) Μέτρια ΠΟΣΟΣΤΟ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗΣ ΞΗΡΑΣΙΑ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΚΛΙΤΩΝ Ε ΑΦΩΝ Κατ. Βροχόπτωση (mm) > Βάρος ΠΚ = (βροχόπτωση*ξηρασία*εκθέσεις) /3 3 <80 4 Επικρατεί µέτρια ποιότητα κλίµατος ποιότητα κλίµατος µόνο στους ορεινούς όγκους Εφαρµογή µεθοδολογίας στην περιοχή του Προσδιορισµός είκτηποιότηταςβλάστησης ( ΠΒ) Χάρτης είκτη Ποιότητας Βλάστησης ( ΠΒ) Μέτρια Χαµηλή Αστικές περιοχές Συλλογές Υδάτων ΤΟΝ ΚΙΝ ΥΝΟ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΑΒΛΑΣΤΗΣΗΣ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Κατ. Περιγραφή ΤΩΝ Ε ΑΦΩΝ Τύπος ΑΠΟβλάστησης ΤΗ ΙΑΒΡΩΣΗ Βάρος Ετήσιεςσοδιέςόπωςόσπρια, Μικρή ΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΞΗΡΑΣΙΑ κηπευτικά προϊόντα Οποωροφόραδέντρα, Μέτρια,3 ΤΟ ΠΟΣΟΣΤΟ ΦΥΤΙΚΗΣ ΚΑΛΥΨΗΣ καρυδιές, θάµνοι, φρύγανα 3 Μεσογειακάµάκις, ελαιώνες, σκληροφυλλική βλάστηση ΠΒ = (επικινδυνότητα (σχίνοι, πυρκαγιάς*προστασία χαρουπιές, πρίνοι) από διάβρωση* αντίστασηστηνξηρασία*φυτοκάλυψη 4 Πολύ υψηλή Κωνοφόρα δάση ) /4,6 Στο 73% της περιοχής υπάρχει µέτρια ποιότητα βλάστησης Χαµηλήποιότηταστο 3% 6

7 Εφαρµογή µεθοδολογίας στην περιοχή του Προσδιορισµός είκτη Ποιότητας ιαχείρισης ( Π ) Χάρτης είκτη Ποιότητας ιαχείρισης ( Π ) Μέτρια Χαµηλή Αστικές περιοχές Συλλογές Υδάτων ΤΥΠΟ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ Ε ΑΦΟΥΣ Γεωργικό έδαφος Βοσκότοποι Φυσικές περιοχές Κατηγορία ΤΗΝ ΕΝΤΑΣΗ ΧΡΗΣΗ Μέτριας έντασης Π = (έντασηχρήσης) χρήση / γης 3 Περιγραφή Χαµηλής έντασης χρήση γης ς έντασης χρήση γης Βάρος,5 Π στις περιοχές του δικτύου NATURA Χαµηλή Π σε περιοχές εντατικής καλλιέργειας και βόσκησης Εφαρµογή µεθοδολογίας στην περιοχή του Προσδιορισµός του είκτη Περιβαλλοντικά Ευαίσθητων Περιοχών ( ΠΕΠ) Χάρτης ΠΕΠ στην ερηµοποίηση Κρίσιµες ΠΕΠ Αστικές περιοχές Ευαίσθητες ΠΕΠ Συλλογές Υδάτων υνητικές ΠΕΠ Μη απειλούµενες περιοχές ΠΕΠ = ( ΠΕ* ΠΚ* ΠΒ* Π ) /4 Κατηγορία Υποκατηγορία Τιµές ΠΕΠ Κρίσιµη C Ευαίσθητη F υνητική P Μη επηρεαζόµενη Ν C3 C C F3 F F P N >,53,4-,53,38-,4,33-,37,7-,3,3-,6,7-, <,7 Κρίσιµες ΠΕΠ 6.5% Ευαίσθητες ΠΕΠ 67.5% υνητικές ΠΕΠ.9% Μη απειλούµενες 4.% 7

8 Χάρτης Υποκατηγοριών ΠΕΠ Κρίσιµες ΠΕΠ Υποκατηγ. C3 Υποκατηγ. C Υποκατηγ. C Ευαίσθητες ΠΕΠ Υποκατηγ. F3 Υποκατηγ. F Υποκατηγ. F υνητικέςπεπ Μη απειλούµενες περιοχές Αστικές περιοχές ΣυλλογέςΥδάτων Συµπεράσµατα Πρόκειταιγιαέναφαινόµενοπουέχειτιςρίζεςτουσεπολιτικά και κοινωνικοοικονοµικά προβλήµατα Το φαινόµενο εξελίσσεται µε βραδύτητα και παρουσιάζει χρονική και τοπική ασυνέχεια µε αποτέλεσµα να µην γίνεται άµεσα αντιληπτό Η µεθοδολογία που χρησιµοποιήθηκε είναι απλή, σχετικά οικονοµική και µπορεί εύκολα να εφαρµοστεί σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό ή ευρωπαϊκό επίπεδο µε τη χρησιµοποίηση των ήδη υπαρχουσών εκθέσεων Από την εφαρµογή της συγκεκριµένης µεθοδολογίας για τη περιοχή µελέτης προέκυψε ότι ο δήµος Ιεράπετρας ανήκει στις περιοχές υψηλού κινδύνου στην ερηµοποίηση κυρίως λόγω της εντατικής χρήσης γης και της ποιότητας βλάστησης Η περιοχή µελέτης είναι ευαίσθητη στην εµφάνιση του φαινοµένου όχι µόνο εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας αλλά και λόγω φυσικών συνθηκών (κλίµα, έντονοανάγλυφο) Προτάσεις Λεπτοµερέστερη διερεύνηση του φαινοµένου στην περιοχή Απαιτείται συνεχής παρακολούθηση του φαινοµένου Λήψη τεχνικών µέτρων στον τοµέα της γεωργίας που αφορούν κυρίως στην ανάπτυξη των δικτύων άρδευσης, στην αφαλάτωση των εδαφών και αντιδιαβρωτικά έργα Πολύ προσεκτική αλλαγή της χρήσης γης των δασικών εκτάσεων Λήψη µέτρων περιορισµού των δασικών πυρκαγιών Σύνταξη σχεδίου διαχείρισης και εκµεταλλεύσεως των βοσκοτόπων Συµβουλευτικά µέτρα προς τους αγρότες για θέµατα σχετικά µε τον περιορισµό των διαβρώσεων, την εξοικονόµηση αρδευτικού νερού, την αποτελεσµατικότητα των αρδεύσεων και την προστασία των υδάτινων πόρων 8