Οικολογικό-πολιτισμικό πλαίσιο, συνιστώσες επιπολιτισμοποίησης και προσαρμογή:

Transcript

1 Οικολογικό-πολιτισμικό πλαίσιο, συνιστώσες επιπολιτισμοποίησης και προσαρμογή: Μελέτη περίπτωσης οικισμού Δροσερού Ξάνθης Διδώ Παπαθεοδώρου, Βασίλης Παυλόπουλος Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Ανακοίνωση στο 7 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Κοινωνικής Ψυχολογίας, 3-6/12/2009, Σπάρτη

2 Ποιος ο σκοπός; Γιατί το Δροσερό; Από το γενικό στο μερικό Εστίαση στην ιδιαιτερότητα Από την ομοιογένεια στην ανομοιογένεια Πολιτισμικά πλουραλιστική κοινωνία Από το θεωρητικό στο πρακτικό Χρησιμότητα του οικολογικού-πολιτισμικού μοντέλου

3 Εισαγωγή Θεωρητικό πλαίσιο Οικολογικό-πολιτισμικό μοντέλο Επιπολιτισμοποίηση Προσαρμογή Ερευνητικοί στόχοι

4 Ι Οικολογικό-πολιτισμικό μοντέλο (Berry, 1989, στο Segall et al., 1993)

5 Επιπολιτισμοποίηση «Περιλαμβάνει όλα εκείνα τα φαινόμενα που παράγονται από τη συνεχή και άμεση επαφή ανθρώπινων ομάδων που ανήκουν σε διαφορετικά πολιτισμικά συστήματα και αφορά τις αλλαγές που ακολουθούν τόσο στην καθεμιά ξεχωριστά όσο και στις δύο ομάδες» (Redfield, Linton & Herskovits, 1936: 149, απόδοση από Χρυσοχόου, 2005: 48) Οι αλλαγές που βιώνει ένα άτομο ως αποτέλεσμα της επαφής του με άλλες πολιτισμικές ομάδες και ως αποτέλεσμα της διαδικασίας της επιπολιτισμοποίησης που συμβαίνει στην πολιτισμική ομάδα του ατόμου αυτού (Berry, 1990)

6 Προσαρμογή Oι σχετικά σταθερές αλλαγές που επισυμβαίνουν σε ένα άτομο ή μια ομάδα ως απάντηση στις προκλήσεις του περιβάλλοντος (Berry, 1997; 2006) Tα αποτελέσματα της διαδικασίας της επιπολιτισμοποίησης (Ward & Kennedy, 1994) Έννοια πολυδιάστατη διαχωρίζεται σε ψυχολογική & κοινωνικοπολιτισμική (Ward, Bochner & Furnham, 2001)

7 Ψυχολογική προσαρμογή Συναισθηματικές αντιδράσεις: π.χ. αίσθημα ευεξίας & ικανοποίηση (Ward, Bochner & Furnham, 2001) Και το σωματικό αίσθημα ευεξίας (Schmitz, 1992, αναφορά στο Berry, 2006) Παράγοντας επικινδυνότητας: βίωση προκατάληψης & διάκρισης

8 Κοινωνικοπολιτισμική προσαρμογή Συμπεριφορικά στοιχεία Η ικανότητα του επιπολιτιζόμενου ατόμου να έχει αποτελεσματικές αλληλεπιδράσεις στο πλαίσιο της ευρύτερης κοινωνίας (Ward, Bochner & Furnham, 2001) Αλλά και να ανταπεξέρχεται στις καθημερινές του ανάγκες (Berry, 1997; 2006b)

9 Διερευνούμενες μεταβλητές Πλαίσιο Επιπολιτισμοποίηση Ψυχολογική προσαρμογή οικολογικά στοιχεία οικονομική & κοινωνικοπολιτική οργάνωση εθνοπολιτισμική αυτοκατηγοριοποίηση επαφή με εξω-ομάδες θρησκευτικές πρακτικές εορταστικές πρακτικές γνώση & χρήση της γλώσσας ικανοποίηση από τη ζωή ψυχοσωματική υγεία Κοινωνικοπολιτισμική προσαρμογή εκπαίδευση οικονομική προσαρμογή γλωσσική ικανότητα

10 Ερευνητικοί στόχοι Επίπεδο προσαρμογής κατοίκων σε συνάρτηση με: το οικολογικού & κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο διεργασίες της επιπολιτισμοποίησης την εθνοπολιτισμική ταύτιση

11 Μέθοδος Συμμετέχοντες Μέσα συλλογής δεδομένων Διαδικασία συλλογής δεδομένων Διαδικασία ανάλυσης δεδομένων

12 Α φάση : 06/07 Β φάση: 07/09 Συμμετέχοντες ν=4 2 κάτοικοι 2 εργαζόμενες ν=30 κάτοικοι (38) 20 γυναίκες (24) 10 άνδρες (14) Μέσα συλλογής δεδομένων Ημιδομημένες συνεντεύξεις Βάσει θεματικών αξόνων του οικολογικούπολιτισμικού μοντέλου Ανοιχτού τύπου ερωτήσεις Συμμετοχική παρατήρηση Δομημένες συνεντεύξεις Ερωτηματολόγιο κατασκευασμένο & προσαρμοσμένο εννοιολογικά & μορφολογικά με τη Κλειστου τύπου ερωτήσεις

13 Α φάση : 06/07 Β φάση: 07/09 Διαδικασία συλλογής δεδομένων Σχολείο, σπίτι & σύλλογο «Η Ελπίδα» Ατομικές συνεντεύξεις Ενημέρωση για σκοπό μελέτης, εθελοντικό συμμετοχής & ανώνυμο χαρακτήρα Εσωτερικό ή εξωτερικό σπιτιών & δημόσιους χώρους Ατομικές συνεντεύξεις με παρουσία τρίτων Ενημέρωση για σκοπό μελέτης, εθελοντικό συμμετοχής & ανώνυμο χαρακτήρα Διαδικασία ανάλυσης δεδομένων Ποιοτική μέθοδος ανάλυσης περιεχομένου βάσει θεματικών αξόνων μοντέλου Berry Ποσοτική μέθοδος στατιστικής επεξεργασίας δεδομένων με πρόγραμμα SPSS 13.0

14 Ευρήματα Στοιχεία πλαισίου Όψεις επιπολιτισμοποίησης Διαστάσεις προσαρμογής

15 Οικολογικά στοιχεία

16 Κοινωνικοπολιτική οργάνωση διοικητική ένταξη στο Δήμο Ξάνθης σχολικό συγκρότημα (νηπιαγωγείο, 2 δημοτικά, γυμνάσιο) & νηπιαγωγείο ιατροκοινωνικό κέντρο 2 σύλλογοι Ρομά γλώσσες: ρομανί, τουρκική, ελληνική μουσουλμανικό θρήσκευμα λίγοι χριστιανοί δικαστικό σύστημα ελληνικού κράτους - ισλαμικό οικογενειακό δίκαιο δημόσια εκπαίδευση - μειονοτική εκπαίδευση

17 Επιπολιτισμοποίηση

18 Επιπολιτισμοποίηση Επαφές (κλίμακα 0-3) Εθνοπολιτισμικές ομάδες Μ.Ο. Χριστιανούς 0,44 Τούρκους 0,25 Τσιγγάνους 0,21 Μουσουλμάνους 0,20

19 Επιπολιτισμοποίηση Θρησκευτικές πρακτικές Πρακτικές Χριστιανικές Μουσουλμανικές Γάμος σε Εκκλησία 3 Μουφτεία 2 Θρήσκευμα Χριστιανικό 7 Μουσουλμανικό 5 Πρακτική Βάφτισης 2 Περιτομής 5 Επισκέψεις σε Εκκλησία 1 Τζαμί 1 Σύνολο 13 13

20 Επιπολιτισμοποίηση Οι μουσουλμανικές θρησκευτικές πρακτικές (Μ.Ο.=2) ακολουθούνται περισσότερο από ότι οι χριστιανικές (Μ.Ο.=0,79) [κλίμακα 0-4] Όχι διαφοροποίηση στις θρησκευτικές πρακτικές ως προς την εθνοπολιτισμική αυτοκατηγοριοποίηση

21 Επιπολιτισμοποίηση Εορταστικές πρακτικές Χριστιανικές Μουσουλμανικές Τσιγγάνικες Δεκαπενταύγουστος 16 Σεκέρ Μπαϊράμ 28 Γάμος 3 ων ημερών 31 Χριστούγεννα 18 Κουρμπάν Μπαϊράμ 28 Μπογορόντισσα 25 Πάσχα 25 Εντερλέζι 27

22 Επιπολιτισμοποίηση Εορταστικές πρακτικές Γιορτές Μ.Ο. Χριστιανικές 1,97 Μουσουλμανικές 1,87 Τσιγγάνικες 2,70

23 Επιπολιτισμοποίηση Συχνότερη υιοθέτηση χριστιανικών εορταστικών πρακτικών από τους τσιγγάνους Όχι διαφοροποίηση μεταξύ των εθνοπολιτισμικών ομάδων ως προς τις άλλες δύο εορταστικές πρακτικές

24 Επιπολιτισμοποίηση Χρήση γλώσσας (κλίμακα 1-3) Γλώσσα Μ.Ο. Ελληνικά 1,24 Τούρκικα 1,12 Ρομανές 0,66

25 Επιπολιτισμοποίηση Συχνότερη χρήση της ρομανί από τους χριστιανούς (Μ.Ο.=1,53) από ότι από τους μουσουλμάνους (Μ.Ο.=0,83) Όχι διαφοροποίηση στα τούρκικα και τα ρομανές

26 Ψυχολογική προσαρμογή Μέσοι όροι γενικής υγείας & ικανοποίησης από τη ζωή ως προς την εθνοπολιτισμική αυτοκατηγοριοποίηση (κλίμακα 0-2) Χριστιανοί Τούρκοι Τσιγγάνοι Μουσουλμάνοι Γενική υγεία 1,87β 1,36α 1,27α 1,26α Ικανοποίηση από τη ζωή 1,65β 0,94α,β 1,14α,β 0,64α

27 Φοίτηση σχολείο Κοινωνικοπολιτισμική προσαρμογή Κοινωνικοπολιτισμική προσαρμογή Κατανομή (απόλυτες συχνότητες) συνιστωσών της κοινωνικοπολιτισμική προσαρμογής ως προς την εθνοπολιτισμική αυτοκατηγοριοποίηση Χριστιανοί Τούρκοι Τσιγγάνοι Μουσουλμάνοι Σύνολο Εργασία Σταθερή εργασία Σταθερά έσοδα Ψήφος Σύνολο

30 Κοινωνικοπολιτισμική προσαρμογή Μέσοι όροι γλωσσικής ικανότητας ως προς την εθνοπολιτισμική αυτοκατηγοριοποίηση (κλίμακα 0-2) Χριστιανοί Τούρκοι Τσιγγάνοι Μουσουλμάνοι Ελληνικά 1,50β 1,11α,β 1,22α,β 0,93α Τούρκικα 1,40 1,11 0,94 1,07 Ρομανές 1,60 1,44 1,89 1,57

31 Συζήτηση Συμπεράσματα Περιορισμοί Προτάσεις για περαιτέρω έρευνα & εφαρμογές

32 Συμπεράσματα Πλαίσιο Επιπολιτισμοποίηση Οικολογική υποβάθμιση Περιθωριοποίηση Εθνοπολιτισμική αυτοκατηγοριοποίηση Επαφή διαπλοκή εθνοτικής & θρησκευτικής κατηγοριοποίησης! θρησκεία βασικό στοιχείο εθνοπολιτισμικής ταυτότητας επαφή με χριστιανούς ενδοομαδική επαφή (Τσιγγάνοι & Τούρκοι)! προσανατολισμός επιπολιτισμοποίησης: ένταξη Θρησκευτικές, εορταστικές & γλωσσικές πρακτικές περισσότερο ή λιγότερο μικτές πρακτικές! προσανατολισμός επιπολιτισμοποίησης: ένταξη! προσανατολισμοί: θρησκευτικοί & εθνοτικοί

33 Συμπεράσματα Προσαρμογή Ψυχολογική προσαρμογή συνολικά σε μέτρια με υψηλά επίπεδα χριστιανοί: υψηλότερα επίπεδα μουσουλμάνοι: λιγότερο ικανοποιημένοι! Κοινωνικοπολιτισμική προσαρμογή συνολικά σε χαμηλά επίπεδα αναλφαβητισμός ανεργία μη σταθερή εργασία ένδεια! άμεση σχέση με στοιχεία του πλαισίου! ανεξαρτήτως εθνοπολιτισμικής αυτοκατηγ/σης! φαύλος κύκλος φτώχειας

34 Συμπεράσματα θεωρητικό πλαίσιο Η διαπολιτισμική διάσταση των επιπέδων ανάλυσης: Οικολογικό & κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο! Επίπεδο: πληθυσμού Επιπολιτισμοποίηση ως μεταβλητή «μεταβίβασης»! Επίπεδο: ομαδικό/πολιτισμικό & ατομικό Προσαρμογή ως ψυχολογικές ιδιότητες! Επίπεδο: ατομικό

35 Συμπεράσματα - μεθοδολογία Όταν η -ητική συναντά την -ημική προσέγγιση Μέσα & διαδικασία συλλογής δεδομένων:! ημιδομημένες συνεντεύξεις ερωτήσεις ανοιχτού τύπου! συνεντεύξεις - βάσει ερωτηματολογίου κατασκευασμένου & προσαρμοσμένου (εννοιολογικά & μορφολογικά)

36 Περιορισμοί Θεωρητικό πλαίσιο Οικολογικό-πολιτισμικό μοντέλο Berry Περιγραφική διασύνδεση επιμέρους μεταβλητών! όχι τεκμηρίωση αιτιωδών σχέσεων Μέθοδος Δείγμα ευκαιριακό & περιορισμένο! γενίκευση παρακινδυνευμένη Μέσα συλλογής δεδομένων όχι έλεγχος αξιοπιστίας & εγκυρότητας Διαδικασία συλλογής δεδομένων επίδραση ερευνήτριας παρουσία τρίτων! κοινωνικά επιθυμητές απαντήσεις

37 Προτάσεις για περαιτέρω έρευνα & εφαρμογές Διερεύνηση: Στρατηγικές επιπολιτισμοποίησης των κατοίκων του Δροσερού από τη μεριά των κατοίκων Δροσερού & κατοίκων πόλης Ξάνθης Στάσεις κατοίκων του Δροσερού σχετικά με την εκπαίδευση, τη σημασία της & τη διασύνδεσή της με την εργασία Προγράμματα παρέμβασης: Αντιμετώπιση της σχολικής διαρροής Επαγγελματικός προσανατολισμός Ευαισθητοποίηση ευρύτερης κοινότητας για πολιτισμικά διαφορετικό! Ημική προσέγγιση

38 Ευχαριστίες Συμμετοχή Συνεργασία στην προσαρμογή μέσων Συζητήσεις & βιβλιογραφικές παραπομπές Οικονομική στήριξη & φιλοξενία

39 Ευχαριστώ για την προσοχή σας!

40 Βιβλιογραφία Berry, J. W. (1990). Psychology of acculturation. In J. J. Berman (Ed.), Nebraska symposium on motivation, 1989: Cross-cultural perspectives (pp ). Lincoln: University of Nebraska Press. Berry, J. W. (1997). Immigration, Acculturation, and Adaptation. Applied Psychology: An International Review, 46, Berry, J. W. (2006). Contexts of Acculturation. In D. L. Sam & J. W. Berry (Eds.), The Cambridge Handbook of Acculturation Psychology (pp. 1-7). Cambridge UK: Cambridge University Press. Berry, J. W. (2006b). Stress perspectives on acculturation. In D. L. Sam & J. W. Berry (Eds.), The Cambridge Handbook of Acculturation Psychology (pp ). Cambridge UK: Cambridge University Press. Segall, M. H., Dasen, P. R., Berry, J. W. & Poortinga, Y. H. (1996). Διαπολιτισμική Ψυχολογία. Επιμ. Δ. Γεώργας. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα (έτος πρωτότυπης έκδοσης: 1990). Ward, C., Bochner, S., & Furnham, A. (2001). The psychology of culture shock (2nd ed). Hove, UK: Routledge. Ward, C. & Kennedy, A. (1994). Acculturation strategies, Psychological adjustment, and sociocultural competence during cross-cultural transitions. International Journal of Intercultural Relations, 18, Χρυσοχόου, Ξ. (2005). Πολυπολιτισμική πραγματικότητα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.