Αντιλήψεις φοιτητών για τη δικαιοσύνη σε συνάρτηση με τις κρίσεις τους πάνω σε ηθικά-κοινωνικά διλήμματα

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Αντιλήψεις φοιτητών για τη δικαιοσύνη σε συνάρτηση με τις κρίσεις τους πάνω σε ηθικά-κοινωνικά διλήμματα"

Άκανθα Μιαούλης
6 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Αντιλήψεις φοιτητών για τη δικαιοσύνη σε συνάρτηση με τις κρίσεις τους πάνω σε ηθικά-κοινωνικά διλήμματα Κοντογιάννη Αφροδίτη Παυλόπουλος Βασίλης Τομέας Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών

2 Πίστη στον Δίκαιο Κόσμο (ΠΔΚ) Η ΠΔΚ ορίζει ότι ο κόσμος είναι ένα δίκαιο μέρος, όπου ο καθένας παίρνει ό,τι του αξίζει (Lerner, 1998). Αφορά σε μια προσαρμοστική λειτουργία του ατόμου, ώστε να αντιμετωπίζει τον κόσμο ως κάτι σταθερό και να στοχεύει στο μέλλον. Λόγω της σπουδαιότητας της ΠΔΚ, τα άτομα προσπαθούν να τη διατηρήσουν με κάθε τρόπο, π.χ. είτε αγνοώντας την υφιστάμενη αδικία ή υποτιμώντας το ίδιο το θύμα (Dalbert, 1998).

3 Πίστη στην Ενυπάρχουσα και στην Απώτερη Δικαιοσύνη Απώτερη δικαιοσύνη: η πίστη του ατόμου ότι τα επερχόμενα γεγονότα θα αντισταθμίσουν οποιαδήποτε υπάρχουσα αδικία. Συνοδεύεται από θετική εκτίμηση των θυμάτων, αισιόδοξη στάση και κίνητρο για αποκατάσταση της αδικίας (Maes, 1998). Ενυπάρχουσα δικαιοσύνη: η πίστη ότι τα γεγονότα είναι άμεση ανταμοιβή προηγούμενων πράξεων-λαθών. Συνοδεύεται από υποτίμηση των θυμάτων, αδιαλλαξία και τάση για αποδοχή της αδικίας (Maes, 1998).

4 Ερευνητικές υποθέσεις Αναμένεται συσχέτιση ανάμεσα στη στάση των φοιτητών απέναντι σε ηθικά-κοινωνικά διλήμματα και στην ΠΔΚ. Συγκεκριμένα: Όσο περισσότερο υιοθετούν την ΠΔΚ, τόσο πιο συντηρητικές στάσεις θα εκδηλώνουν. Όσο περισσότερο υιοθετούν την πίστη στην ενυπάρχουσα δικαιοσύνη, τόσο πιο συντηρητική στάση θα εκδηλώνουν. Όσο περισσότερο υιοθετούν την πίστη στην απώτερη δικαιοσύνη, τόσο πιο ανεκτική στάση θα εκφράζουν.

5 Δείγμα (Ν = 116) Φύλο 47% άντρες 53% γυναίκες Κατεύθυνση σπουδών 44% θεωρητική 56% θετική/τεχνολογική Ηλικία Μ.Ο. = 22 έτη Min = 18 έτη Max = 33 έτη Τόπος μόνιμης κατοικίας 72% Αθήνα 18% άλλη πόλη 10% μικρή πόλη/χωριό

6 Μέσα συλλογής δεδομένων Ι: Νόρμες κοινωνικής δικαιοσύνης Κλίμακα Γενικής Πίστης στον Δίκαιο Κόσμο (Lipkus, 1991) Γενική Πίστη (4 προτάσεις, α=0,62) Οικογενειακή Πίστη (4 προτάσεις, α=0,90) Προσωπική Πίστη (4 προτάσεις, α=0,73) Κλίμακα για την Πίστη στην Απώτερη και στην Ενυπάρχουσα Δικαιοσύνη (Maes, 1998) Απώτερη δικαιοσύνη (7 προτάσεις, α=0,87) Ενυπάρχουσα δικαιοσύνη (7 προτάσεις, α=0,76)

7 Μέσα συλλογής δεδομένων ΙΙ: Ηθικά διλήμματα Οι διλημματικές καταστάσεις αναφέρονται σε επίκαιρα ζητήματα που προκαλούν αντιπαραθέσεις και, άρα, δεν λαμβάνουν ομόφωνες απαντήσεις. 15 προτάσεις-διλήμματα π.χ. Σχετικά με τη διδασκαλία των Θρησκευτικών: Ορισμένοι είναι ΥΠΕΡ επειδή το μάθημα αυτό καλλιεργεί βασικές ηθικές αξίες, ενώ συνδέεται με την εθνική ταυτότητα και την παράδοση των Ελλήνων ενώ Άλλοι είναι ΚΑΤΑ υποστηρίζοντας ότι το μάθημα παραβιάζει την αρχή της ελεύθερης θρησκευτικής έκφρασης συνδέοντάς τη με τη σχολική επίδοση Η δική σου θέση;

8 Ευρήματα: Περιγραφικοί στατιστικοί δείκτες των κλιμάκων για τις νόρμες κοινωνικής δικαιοσύνης Μ.Ο. Τ.Α. Min. Max. Ενυπάρχουσα δικαιοσύνη 2,14 0,69 1,00 3,71 Απώτερη δικαιοσύνη 3,02 0,93 1,00 5,00 ΠΔΚ Γενική πίστη 3,11 0,93 1,00 5,50 ΠΔΚ Οικογενειακή πίστη 4,50 1,11 1,00 6,00 ΠΔΚ Προσωπική πίστη 3,75 0,93 1,00 5,00 ΠΔΚ Σύνολο 3,79 0,82 1,08 5,00 Κλίμακα βαθμολόγησης: ΠΔΚ: 1-6, Ενυπάρχουσα-Απώτερη Δικαιοσύνη: 1-

9 Μ.Ο. (z-τιμές) Συστάδες (clusters) φοιτητών ανάλογα με τη Γενική Πίστη στον Δίκαιο Κόσμο 0,5 0-0,5 Γενική ΠΔΚ Οικογεν. ΠΔΚ Προσωπική ΠΔΚ -1-1,5 Υψηλή (79%) Χαμηλή (21%) Πίστη στον Δίκαιο Κόσμο

10 Μ.Ο. (z-τιμές) Συστάδες (clusters) φοιτητών ανάλογα με την Κλίμακα Ενυπάρχουσας-Απώτερης Δικαιοσύνης 1 0,5 0 Ενυπάρχουσα Απώτερη -0,5-1 -1,5 ΕΝΥΠ (16%) ΓΕΝ (31%) ΑΠΩΤ (25%) ΚΑΜ (28%) Ενυπάρχουσα-Απώτερη Δικαιοσύνη

11 Κατανομή του δείγματος όσον αφορά τη συμφωνία με τα ηθικά διλήμματα Διλήμματα ΥΠΕΡ Διλήμματα ΥΠΕΡ 1. Μικτοί γάμοι 99,1 9. Ποσόστωση γυναικών 42,2 2. Σχολεία για ΑΜΕΑ 97,4 3. Ίσες αμοιβές Ελλήνωναλλοδαπών 87,9 4. Νομιμότητα εκτρώσεων 79,3 5. Αλλοδαποί σημαιοφόροι 77,6 10. Τεκνοποίηση ψυχικά ασθενών 11. Θρησκευτικά στο σχολείο 12. Υποχρεωτική στράτευση 13. Ιδιωτικά Πανεπιστήμια 41,4 25,9 20,7 15,5 6. Σκίτσα Μωάμεθ 66,4 14. Θανατική ποινή 13,8 7. Χρήση πειραματόζωων 50,0 8. Μονιμότητα δημ.υπαλλήλων 44,8 15. Φυλάκιση χρηστών τοξικών ουσιών 6,0

12 Θεματικοί άξονες των ηθικών διλημμάτων προτ. M.O. T.A. Min. Max. Θρησκευτικά-πολιτισμικά π.χ. θρησκευτικά στο σχολείο (+), υποχρεωτική στράτευση (+), αλλοδαποί σημαιοφόροι (-), εξίσωση αμοιβών Ελλήνων-αλλοδαπών (-) Θεσμικά-κοινωνικά π.χ. ιδιωτικά πανεπιστήμια (+), θανατική ποινή (+), φυλάκιση τοξικομανών (+), μονιμότητα δημοσίων υπαλλήλων (-), ποσόστωση γυναικών (-) 5 22,93 25, ,03 19, Σύνολο διλημμάτων 13 36,87 19,

13 Μ.Ο. (z-τιμές) Συστάδες (clusters) φοιτητών ανάλογα με τα Ηθικά-Κοινωνικά Διλήμματα 1 0,5 0 ΘΡΗ/ΠΟΛΙΤ ΚΟΙΝΩΝ -0,5-1 -1,5 ΝΕΟΦΙΛ (33%) ΕΘΝΙΚ (43%) Ηθικά-κοινωνικά διλήμματα ΠΡΟΟΔ (24%)

14 Παραγοντική ανάλυση πολλαπλών αντιστοιχιών των κλιμάκων για τις νόρμες κοινωνικής δικαιοσύνης και τα ηθικά διλήμματα

15 Τρία προφίλ φοιτητών: Συμπεράσματα Οι «εθνικιστές/υπερπατριώτες»: παραδοσιακοί τύποι («πατρίς, θρησκεία, οικογένεια») υψηλή ΠΔΚ, γενικευμένη (ενυπάρχουσα και απώτερη) πίστη στη δικαιοσύνη. Οι «νεοφιλελεύθεροι»: κάπως κυνικοί απέναντι στα κοινωνικά ζητήματα χαμηλή ΠΔΚ, τάση προς την ενυπάρχουσα δικαιοσύνη. Οι «προοδευτικοί»: θετικότερη εκτίμηση των μειονοτήτων και των θυμάτων υψηλή ΠΔΚ, πίστη στην απώτερη δικαιοσύνη.

16 Συμπεράσματα Τα αποτελέσματα της έρευνας παρέχουν περαιτέρω ενδείξεις για τη διασύνδεση μεταξύ αντιλήψεων περί κοινωνικής δικαιοσύνης και ηθικών κρίσεων των ατόμων. Ενθαρρύνεται η αποφυγή απλοϊκών προσεγγίσεων που ψυχολογιοποιούν τους θύτες και τα θύματα σε μια λογική «άσπρου»- «μαύρου» και ανιχνεύονται κοινωνιοψυχολογικοί εξηγητικοί μηχανισμοί της υιοθέτησης ηθικών πεποιθήσεων.

17 Περιορισμοί και προτάσεις Προσοχή στη γενίκευση των ευρημάτων! Διεύρυνση του δείγματος (π.χ. ως προς την ηλικία, την επαγγελματική απασχόληση, κλπ.). Η δήλωση θετικών ή αρνητικών στάσεων απέναντι σε ηθικά-κοινωνικά διλήμματα δεν ταυτίζεται με την υιοθέτηση αντίστοιχων συμπεριφορών. Ανάγκη για πειραματική διερεύνηση του θέματος. Πώς δημιουργούνται οι νόρμες κοινωνικής δικαιοσύνης; Ανάγκη για συνεξέταση ατομικών παραγόντων (π.χ. διαστάσεις προσωπικότητας), καθώς και μεταβλητών πλαισίου (π.χ. οικογένεια, αξίες).

Σχετικά έγγραφα

Αναγνώριση και Διεκδίκηση των Δικαιωμάτων των Παιδιών σε Σχέση με την Πίστη σε Ένα Δίκαιο Κόσμο

Αναγνώριση και Διεκδίκηση των Δικαιωμάτων των Παιδιών σε Σχέση με την Πίστη σε Ένα Δίκαιο Κόσμο Χρύσα Μαλανδράκη, Βασίλης Παυλόπουλος Τομέας Ψυχολογίας Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Δικαιώματα