ΜΔΛΔΣΗ ΣΗ ΠΑΡΟΤΙΑ ΚΑΙ ΣΗ ΑΠΟΜΑΚΡΤΝΗ ΠΑΡΑΜΔΝΟΝΣΧΝ ΟΡΓΑΝΙΚΧΝ ΡΤΠΧΝ (POPs) ΚΑΣΑ ΣΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ ΔΠΔΞΔΡΓΑΙΑ ΑΣΙΚΧΝ ΛΤΜΑΣΧΝ

Transcript

1 ΑΡΙΣΟΣΔΛΔΙΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ ΣΜΗΜΑ ΥΗΜΔΙΑ ΔΡΓΑΣΗΡΙΟ ΔΛΔΓΥΟΤ ΡΤΠΑΝΗ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΟ ΑΘΑΝΑΙΟΤ ΚΑΣΟΓΙΑΝΝΗ Υεκηθνύ ΜΔΛΔΣΗ ΣΗ ΠΑΡΟΤΙΑ ΚΑΙ ΣΗ ΑΠΟΜΑΚΡΤΝΗ ΠΑΡΑΜΔΝΟΝΣΧΝ ΟΡΓΑΝΙΚΧΝ ΡΤΠΧΝ (POPs) ΚΑΣΑ ΣΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ ΔΠΔΞΔΡΓΑΙΑ ΑΣΙΚΧΝ ΛΤΜΑΣΧΝ ΠΔΡΙΛΗΦΗ ΓΙΓΑΚΣΟΡΙΚΗ ΓΙΑΣΡΙΒΗ

2 Η δηδαθηνξηθή δηαηξηβή εθπνλήζεθε ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ΠΔΝΔΓ 21 κε ηίηιν «Μειέηε ηεο παξνπζίαο θαη ηεο απνκάθξπλζεο ηωλ παξακελόληωλ νξγαληθώλ ξύπωλ (POPs, Persistent Organic Pollutants) ζε κνλάδεο βηνινγηθνύ θαζαξηζκνύ ηεο Θεζζαινλίθεο» θαη ππνζηεξίρζεθε δεκνζίσο ζηηο

3 ΜΔΛΔΣΗ ΣΗ ΠΑΡΟΤΙΑ ΚΑΙ ΣΗ ΑΠΟΜΑΚΡΤΝΗ ΠΑΡΑΜΔΝΟΝΣΧΝ ΟΡΓΑΝΙΚΧΝ ΡΤΠΧΝ (POPs) ΚΑΣΑ ΣΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ ΔΠΔΞΔΡΓΑΙΑ ΑΣΙΚΧΝ ΛΤΜΑΣΧΝ 1. Δηζαγωγή 1.1. Τγξά απόβιεηα Με ηνλ φξν πγξά απφβιεηα ελλννχκε ηα πγξά θαη ηηο ιάζπεο πνπ ξένπλ εχθνια θαη απνβάιινληαη απφ θαηνηθίεο, ηδξχκαηα, βηνκεραληθέο εγθαηαζηάζεηο, κεηαθνξηθά κέζα ή κνλάδεο επεμεξγαζίαο κίαο πεξηνρήο. Η δηαθνξά ησλ πγξψλ απνβιήησλ απφ ηα ιχκαηα ζπλίζηαηαη ζην φηη ηα ιχκαηα πξνέξρνληαη απφ ρψξνπο πγηεηλήο, καγεηξεία, πιπληήξηα θαη απφ νπνηαδήπνηε δξαζηεξηφηεηα θαζαξηφηεηαο. χκθσλα κε νδεγία ηεο Δ.Δ. ηα αζηηθά ιχκαηα είλαη ην κείγκα ησλ νηθηαθψλ κε ηα βηνκεραληθά ιχκαηα, θαζψο θαη κε ηα φκβξηα χδαηα. Σα αζηηθά ιχκαηα έρνπλ ζαλ θχξην ζπζηαηηθφ ηνπο ην λεξφ, κε πξνζκίμεηο φκσο πνπ ηα θαζηζηνχλ αθαηάιιεια γηα δηάθνξεο ρξήζεηο. Τγξά βηνκεραληθά απφβιεηα είλαη ηα απφβιεηα πνπ πξνέξρνληαη απφ δηάθνξεο βηνκεραλίεο, βηνηερλίεο, ή απφ θάπνηα άιιε παξαγσγηθή δηαδηθαζία θαη κπνξεί λα πεξηέρνπλ ππνιείκκαηα ησλ πιψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη. Τγξά απφβιεηα κπνξνχλ επίζεο λα πξνέξρνληαη απφ πηελνηξνθηθέο, ηρζπνηξνθηθέο ή άιιεο γεσξγηθέο εγθαηαζηάζεηο (γεσξγηθά απφβιεηα) (Μαξθαλησλάηνο, 199, Μαλψιε, 1998). Η παξνπζία αζηηθψλ ιπκάησλ θαη πγξψλ βηνκεραληθψλ απνβιήησλ ζην πεξηβάιινλ δεκηνπξγεί έληνλα πξνβιήκαηα ξχπαλζεο, εηδηθφηεξα ζηνπο πδάηηλνπο απνδέθηεο. Η παξνπζία πςειψλ ζπγθεληξψζεσλ ληηξηθψλ θαη θσζθνξηθψλ ηφλησλ ζηα απφβιεηα, πξνθαιεί επηξνθηζκφ θαη θαηαζηξνθή ησλ βηνθνηλσληψλ ησλ πδάηηλσλ απνδεθηψλ, ελψ ε παξνπζία νξγαληθνχ θνξηίνπ πξνθαιεί κείσζε ηνπ δηαιπκέλνπ νμπγφλνπ κε ζπλέπεηα ηελ ειάηησζε ηεο δσήο ησλ πδξφβησλ νξγαληζκψλ. Αθφκε, ε δηάζεζε αλεπεμέξγαζησλ απνβιήησλ ζηνπο πδάηηλνπο απνδέθηεο κπνξεί λα πξνθαιέζεη δπζνζκία, εκθάληζε κνιπζκαηηθψλ αζζελεηψλ θαη ζάλαην πνιιψλ ςαξηψλ (Κνπτκηδήο, 1989, Μαλψιε, 1998). Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ παξαπάλσ πξνβιεκάησλ πξνέθπςε ε αλάγθε επεμεξγαζίαο ησλ πγξψλ απνβιήησλ, έηζη ψζηε απηά λα απνβάιινληαη θαζαξά ζηνπο πδάηηλνπο απνδέθηεο. Παξάιιεια, ζεζπίζηεθε λνκνζεζία ε νπνία απαγνξεχεη ηελ αλεμέιεγθηε δηάζεζε ηνπο θαη θαζνξίδεη ηα ραξαθηεξηζηηθά πνηφηεηαο πνπ πξέπεη λα έρνπλ κεηά ηελ επεμεξγαζία ηνπο έηζη ψζηε λα κπνξνχλ λα δηαηεζνχλ κε αζθάιεηα ζην πεξηβάιινλ Μέζνδνη επεμεξγαζίαο πγξώλ απνβιήηωλ Η επεμεξγαζία ησλ πγξψλ απνβιήησλ κπνξεί λα πεξηιακβάλεη θπζηθέο δηεξγαζίεο θαη ρεκηθέο ή βηνινγηθέο δξάζεηο. Αλάινγα κε ηελ πνηφηεηα ησλ απνβιήησλ θαζνξίδεηαη θαη ε επεμεξγαζία ηνπο ε νπνία πάλησο, γηα ζπλεζηζκέλα απφβιεηα πεξηιακβάλεη πέληε ζηάδηα. Σα ζηάδηα απηά είλαη ε πξνεπεμεξγαζία, ε πξσηνβάζκηα επεμεξγαζία, ε δεπηεξνβάζκηα επεμεξγαζία, ε ηξηηνβάζκηα επεμεξγαζία θαη ηέινο ε απνιχκαλζε (Μαλψιε, 1998, ηάκνο, 1995, ηάκνο θαη Βνγηαηδήο, 1994). Απφ ηα ηέζζεξα πξψηα ζηάδηα παξάγεηαη ιάζπε, ε νπνία δηνρεηεχεηαη ζε δηαθνξεηηθή γξακκή γηα επεμεξγαζία πνπ πεξηιακβάλεη ζπλήζσο ρψλεπζε, νκνγελνπνίεζε θαη αθπδάησζε Παξακέλνληεο Οξγαληθνί Ρύπνη Οη παξακέλνληεο νξγαληθνί ξχπνη (Persistent Organic Pollutants, POPs) είλαη ρεκηθέο ελψζεηο νη νπνίεο έρνπλ ηελ ηδηφηεηα λα αληηζηέθνληαη ζηελ ρεκηθή, βηνινγηθή 3

4 θαη θσηνιπηηθή απνηθνδφκεζε θαη σο εθ ηνχηνπ λα παξακέλνπλ ζην πεξηβάιινλ. Οη ελψζεηο απηέο έρνπλ πνιχ κηθξή δηαιπηφηεηα ζην λεξφ θαη κεγάιε ζηνπο νξγαληθνχο δηαιχηεο, ελψ ζπζζσξεχνληαη ζηνπο ιηπψδεηο ηζηνχο ησλ δψλησλ νξγαληζκψλ θαη παξακέλνπλ εθεί κε απνηέιεζκα νη ζπγθεληξψζεηο ηνπο λα απμάλνπλ φζν αλεβαίλνπκε ζηελ ηξνθηθή αιπζίδα. Μία άιιε πνιχ ζεκαληηθή ηδηφηεηα ησλ ελψζεσλ απηψλ είλαη ε ηθαλφηεηά ηνπο λα κεηαθέξνληαη ζε κεγάιεο απνζηάζεηο απφ ην ζεκείν πνπ παξάρζεθαλ ή πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ, κε απνηέιεζκα λα έρνπλ αληρλεπζεί αθφκα θαη ζε πεξηνρέο πνπ δελ έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί πνηέ, φπσο γηα παξάδεηγκα ζηελ Αξθηηθή. Οη POPs εμαηκίδνληαη απφ ηηο ηξνπηθέο δψλεο ηεο γεο κεηαθεξφκελεο ζηελ αέξηα θάζε. Δθεί, είηε πξνζξνθνχληαη ζε ζσκαηίδηα, νπφηε θάπνηα ζηηγκή θαζηδάλνπλ κέζσ ηνπ κεραληζκνχ ηεο μεξήο απφζεζεο, ή κεηαθέξνληαη κε ηα αέξηα ξεχκαηα κέρξη λα θηάζνπλ ζε θάπνην ζεκείν φπνπ απνηίζεληαη ιφγσ ζπκπχθλσζεο. Απηφο ν θχθινο κπνξεί λα επαλαιακβάλεηαη ζπλερψο θαη έηζη νη POPs λα κεηαθέξνληαη ζε φια ηα κήθε θαη πιάηε ηνπ πιαλήηε. Η ηδηφηεηα απηή ησλ POPs ηνπο θαζηζηά ζπλερψο επίθαηξνπο, αθνχ κπνξεί νη ελψζεηο απηέο λα έρνπλ απαγνξεπηεί ζηελ Δπξψπε θαη ηελ Ακεξηθή, αιιά ρξεζηκνπνηνχληαη αθφκα ζε ρψξεο ηνπ ηξίηνπ θφζκνπ, εηζάγνληαο έηζη αθφκα λέεο πνζφηεηεο ησλ ελψζεσλ απηψλ ζην πεξηβάιινλ (Wania and Mackay, 1996). Οη παξακέλνληεο νξγαληθνί ξχπνη ραξαθηεξίδνληαη θαη απφ πνιχ πςειή ηνμηθφηεηα αθφκα θαη ζε ρακειέο ζπγθεληξψζεηο. Οη ελψζεηο απηέο έρνπλ ραξαθηεξηζηεί απφ ηελ Ακεξηθαληθή Τπεξεζία Πεξηβάιινληνο (US-EPA) σο εμαηξεηηθά ηνμηθέο, ελψ απφ πνιινχο επηζηήκνλεο έρεη αλαθεξζεί ε θαξθηλνγφλνο δξάζε ηνπο θαη ε ηδηφηεηά ηνπο λα πξνθαινχλ δηαηαξαρέο ζην ελδνθξηληθφ ζχζηεκα ησλ δψλησλ νξγαληζκψλ (Endocrine Disruptors). Σέινο, ε θάζε κία απφ ηηο ελψζεηο απηέο πξνθαιεί ζηνπο αλζξψπνπο θαη δηάθνξεο άιιεο δηαηαξαρέο. ήκεξα, νη Παξακέλνληεο Οξγαληθνί Ρχπνη απνηεινχλ ίζσο ηελ πην επηθίλδπλε θαηεγνξία ρεκηθψλ ελψζεσλ. Πνιινί δηεζλείο νξγαληζκνί πξνζπαζνχλ κε δηάθνξα πξνγξάκκαηα δξάζεο λα αληηκεησπίζνπλ ηηο ελψζεηο απηέο, ελψ πνιινί εξεπλεηέο ζε φινλ ηνλ θφζκν παξαθνινπζνχλ ηα επίπεδα ησλ ζπγθεληξψζεσλ ησλ ελψζεσλ απηψλ ζε δηάθνξα πεξηβαιινληηθά δείγκαηα. Ο φξνο POPs πεξηιακβάλεη έλα κεγάιν αξηζκφ θαηεγνξηψλ νξγαληθψλ ελψζεσλ. Έηζη, ζχκθσλα κε ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία ζηνπο παξακέλνληεο νξγαληθνχο ξχπνπο αλήθνπλ: Οη δηνμίλεο (PCDDs) θαη ηα θνπξάληα (PCDFs) Σα πνιπρισξησκέλα δηθαηλχιηα (PCBs) Σα νξγαλνρισξησκέλα θπηνθάξκαθα (OCPs) Σα εμαρισξνθπθινεμάληα (HCHs) Οη πνιπθπθιηθνί αξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο (PAHs) Η ηειεπηαία θαηεγνξία (PAHs) δελ αλαθέξεηαη πάληνηε σο POPs, παξά κφλνλ απφ ειάρηζηνπο ζπγγξαθείο (Wania et al, 1999, de Vries et al, Holoubek et al, Poissant et al, Fromberg et al, 1999 θ.ά.), ιφγσ ηνπ γεγνλφηνο φηη δελ είλαη ηφζν αλζεθηηθνί ζε δηεξγαζίεο απνηθνδφκεζεο φζν νη άιιεο θαηεγνξίεο. Πάλησο κε βάζε ηα φζα αλαθέξακε ζηελ εηζαγσγή, θαη νη πνιπθπθιηθνί αξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο πιεξνχλ ηηο πξνυπνζέζεηο γηα λα απνθαινχληαη POPs. Όζνλ αθνξά ηα νξγαλνρισξησκέλα θπηνθάξκαθα, ζηελ αξρηθή ζχκβαζε γηα ηνπο παξακέλνληεο νξγαληθνχο ξχπνπο, αλήθαλ ηα: Aldrin, Dieldrin, Endrin, DDT, DDE, DDD, Toxaphene, Chlordane, Heptachlor, θαη Mirex Φπζηθνρεκηθέο ηδηόηεηεο ηωλ POPs Οη POPs είλαη εκηπηεηηθέο νξγαληθέο ελψζεηο, κε πνιχ κηθξή δηαιπηφηεηα ζην λεξφ θαη κεγάιε ζηνπο νξγαληθνχο δηαιχηεο. Δίλαη ηειείσο άπνιεο ελψζεηο, ελψ έρνπλ θαη αξθεηά κεγάιεο ηηκέο ζηαζεξάο θαηαλνκήο νθηαλφιεο-λεξνχ (Κ ow ). 4

5 Καηαλνκή ηωλ POPs ζην πεξηβάιινλ Όπσο αλαθέξζεθε θαη ζηελ εηζαγσγή, νη POPs είλαη πνιχ επθίλεηεο ελψζεηο νη νπνίεο απαληψληαη ζε φιεο ηηο θάζεηο ηνπ πεξηβάιινληνο. Αλάινγα κε ηηο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ νη POPs κεηαθέξνληαη απφ ηελ κία θάζε ζηελ άιιε, ελψ φηαλ θαηαιήμνπλ ζην έδαθνο, ή ζε ηδήκαηα κπνξνχλ λα παξακείλνπλ εθεί γηα πνιχ κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα. χκθσλα κε ηνπο Wania and Mackay, 1996, ε επθηλεζία είλαη αλάινγε ησλ θπζηθνρεκηθψλ ζηαζεξψλ Αλαθέξνπλ επίζεο φηη, νη ιηγφηεξν ρισξησκέλεο ελψζεηο είλαη θαη νη πεξηζζφηεξν επθίλεηεο, κε πην ραξαθηεξηζηηθέο ηα PCBs κε -4 άηνκα ρισξίνπ, ηα HCHs, ην HCB θαη ην Dieldrin. Όζνλ αθνξά ηα PCBs, επεηδή θαηά ην παξειζφλ έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί ζε πνιχ κεγάιν αξηζκφ εθαξκνγψλ, κπνξνχλ λα βξεζνχλ παληνχ, αθφκα θαη ζηελ αηκφζθαηξα ελφο ζπηηηνχ. ην δηάγξακκα πνπ αθνινπζεί (ρήκα 2.18) δίλεηαη κία ζρεκαηηθή απεηθφληζε ηεο πνξείαο πνπ αθνινπζνχλ ηα PCBs απφ ηελ ζηηγκή πνπ ζα εηζέιζνπλ ζην πεξηβάιινλ. Σα PCBs ήηαλ ηφζν δηαδεδνκέλα πνπ ππνινγίδεηαη φηη ην 96% ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ είλαη εθηεζεηκέλν ζε PCBs είηε κέζσ κνιπζκέλσλ ηξνθίκσλ, ή άιισλ δηεξγαζηψλ (φπσο π.ρ. κε ηελ ζπληήξεζε κεηαζρεκαηηζηψλ απφ PCBs) POPs ζε ιύκαηα Η παξνπζία ησλ POPs ζε κία κνλάδα επεμεξγαζίαο απνβιήησλ κπνξεί λα νθείιεηαη ζε δηάθνξνπο ιφγνπο. Δθπιχκαηα δξφκσλ, εθπιχκαηα ππνιεηκκάησλ θπηνθαξκάθσλ θαη αλάκημε ησλ αξδεπηηθψλ θαλαιηψλ κε ην εηζεξρφκελν πγξφ απφβιεην, πγξή θαη μεξή απφζεζε απφ ηελ αηκφζθαηξα θαη βηνκεραληθά απφβιεηα είλαη νη ζεκαληηθφηεξεο πεγέο (Byrns, 21). ε απηέο ηηο πεγέο πξέπεη λα πξνζηεζνχλ θαη ηα ίρλε PCBs ηα νπνία πξνέξρνληαη απφ ηελ θαζεκεξηλή δσή καο, απφ δηάθνξεο νηθηαθέο ζπζθεπέο πνπ δελ απνηίζεληαη αζθαιψο ζην πεξηβάιινλ, θαζψο θαη απφ ηα πιηθά νηθνδνκψλ (κπάδα θηι). εκαληηθφηεξε πεγή ζεσξείηαη ε απφζεζε απφ ην πεξηβάιινλ, αθνχ ε κεηαθνξά κέζσ αηκφζθαηξαο, είλαη ν ζεκαληηθφηεξνο ηξφπνο κεηαθνξάο POPs απφ πεξηνρέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη. ε κία κνλάδα βηνινγηθνχ θαζαξηζκνχ, νη εηζεξρφκελνη POPs αλακέλεηαη λα απνκαθξπλζνχλ κε δηάθνξνπο κεραληζκνχο: απνξξφθεζε ζηε ζηεξεή θάζε, εμάηκηζε, αληαιιαγή κεηαμχ πγξήο θαη αέξηαο θάζεο ηνπ απνβιήηνπ (air stripping) θαη απνηθνδφκεζε ή κεηαηξνπή (Byrns, 21). Η απνξξφθεζε θαη ζηε ζπλέρεηα, ε απνκάθξπλζε κέζσ θαζίδεζεο είλαη ν ζεκαληηθφηεξνο κεραληζκφο απνκάθξπλζεο ηφζν ζηελ πξσηνβάζκηα, φζν θαη ζηελ δεπηεξνβάζκηα επεμεξγαζία. Σα PCBs αλακέλεηαη λα απνκαθξπλζνχλ ζηελ πξσηνβάζκηα θαζίδεζε ζε πνζνζηφ γχξσ ζην 5-7 % (Blanchard et al, 24, Morris and Lester 1994), ην DDT ζε πνζνζηφ 63%, ελψ ην Dieldrin κφλν ζε πνζνζηφ 11,5% (Byrns, 21). Όζνλ αθνξά ην Lindane, πηινηηθή έξεπλα ησλ Kipopoulou et al, (24) έδεημε φηη απνκαθξχλεηαη πξσηνβάζκηα ζε πνζνζηφ 67-91%. ηε δεπηεξνβάζκηα θαζίδεζε, νη ρακεινχ βαζκνχ ρισξίσζεο POPs είλαη πηζαλφλ λα ππνζηνχλ θάπνηα κεηαηξνπή ζην κφξην ηνπο, αιιά πνιχ δχζθνια ζα απνηθνδνκεζνχλ. Όζνλ αθνξά ηνπο κεγάινπ κνξηαθνχ βάξνπο POPs, ζε απηνχο, ην πνζνζηφ κεηαηξνπήο κεηψλεηαη απφηνκα, θη έηζη δελ αλακέλεηαη νχηε λα απνηθνδνκεζνχλ, νχηε θαη λα κεηαηξαπνχλ ζε θάπνην παξφκνην κφξην (Byrns, 21). ηε δεπηεξνβάζκηα επεμεξγαζία, ζπγθεθξηκέλα ζηε δεμακελή αεξηζκνχ, ν κεραληζκφο ηεο αληαιιαγήο κεηαμχ πγξήο θαη αέξηαο θάζεο κπνξεί λα απνκαθξχλεη ζε έλα κηθξφ πνζνζηφ ηνπο POPs (Βyrns, 21). Η εμάηκηζε θαη ε αληαιιαγή ππνβνεζάηαη ζην ζηάδην απηφ απφ ηηο θπζαιίδεο αέξα πνπ δηνρεηεχνληαη απφ ηνλ ππζκέλα ηεο δεμακελήο. Έξεπλεο πνπ έρνπλ γίλεη ζε άιια πδαηηθά ζπζηήκαηα (φρη ζε βηνινγηθνχο θαζαξηζκνχο), έρνπλ δείμεη, φηη κε ηελ εμάηκηζε θαη ηελ αληαιιαγή κε ηελ αέξηα θάζε, κπνξνχκε λα πεξηκέλνπκε κεηαθνξά πεξίπνπ ηνπ 1% ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο έλσζεο απφ ηελ πγξή πξνο ηελ αέξηα θάζε (Bamford et al, 22, Totten et al, 23). Σα επξήκαηα απηά έξρνληαη ζε αληίζεζε κε απηά πνπ πξνβιέπεη ν Byrns (21), ν νπνίνο, 5

6 γηα ελψζεηο κε ηφζν κηθξή ηηκή ζηαζεξάο ηνπ λφκνπ ηνπ Henry (φπσο νη POPs) δελ πεξηκέλεη θαζφινπ εμάηκηζε. Σειεπηαίν ζηάδην ζηελ επεμεξγαζία ηεο γξακκήο ηνπ πγξνχ απνβιήηνπ είλαη ε απνιχκαλζε, ε νπνία ζπλήζσο γίλεηαη κε ρισξίσζε. Καηά ηελ δηεξγαζία απηή είλαη δπλαηφλ λα ππάξμεη ζρεκαηηζκφο νξγαλνρισξησκέλσλ ελψζεσλ, νη νπνίεο κπνξεί λα είλαη θαη POPs. Σα ζηεξεά πνπ θαζηδάλνπλ απφ ηελ πξσηνβάζκηα θαη ηελ δεπηεξνβάζκηα επεμεξγαζία, αλακέλεηαη λα έρνπλ αξθεηά κεγάιε πεξηεθηηθφηεηα ζε POPs θαη γηα ηνλ ιφγν απηφ ε παξαγσγή ηεο ιάζπεο απνθηά κεγάιε ζεκαζία. Η ιάζπε, φπσο αλαθέξζεθε θαη ζην πξψην θεθάιαην, ππφθεηηαη ζε αξθεηά πεξίπινθε θαη ρξνλνβφξα επεμεξγαζία (ρξφλνο παξακνλήο ηεο ιάζπεο ~ 2 κέξεο). Κπξηφηεξν ζηάδην θαηά ηελ επεμεξγαζία ηεο ιάζπεο, ην νπνίν αλακέλεηαη λα παίμεη θαη ηνλ ζεκαληηθφηεξν ξφιν ζηελ απνηθνδφκεζε ησλ νξγαληθψλ, είλαη ε αλαεξφβηα ρψλεπζε. Η αλζεθηηθφηεηα ησλ POPs ζε απηήλ ηε δηεξγαζία δελ είλαη αθφκα 1% γλσζηή. Αξθεηνί εξεπλεηέο δειψλνπλ φηη ηα PCBs είλαη αλζεθηηθά ζηελ αλαεξφβηα ρψλεπζε (Klimm et al, 1998, Mangas et al, 1998), αιιά θάπνηνη άιινη δειψλνπλ φηη ππφ ζπλζήθεο είλαη δπλαηή ε απνηθνδφκεζε θαη ησλ PCBs (Blanchard et al, 21, Fava et al, 23). Οη ζπγθεληξψζεηο ησλ PCBs ζε κία κνλάδα επεμεξγαζίαο αζηηθψλ απνβιήησλ, κπνξεί λα δηαθέξνπλ πάξα πνιχ. εκαληηθφ ξφιν παίδεη ν ηχπνο ησλ απνβιήησλ πνπ δηνρεηεχεηαη ζε θάζε κνλάδα (αζηηθά, βηνκεραληθά, κηθηά), θαζψο θαη παξάγνληεο πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηε γεσγξαθία ηεο πεξηνρήο θαη κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ππάξρνπλ θνληά ζηνλ ρψξν πνπ βξίζθεηαη ν βηνινγηθφο θαζαξηζκφο. Η παξνπζία ησλ PCBs ζηα απφβιεηα είλαη αλεπηζχκεηε, θαη γηα ην ιφγν απηφ ε Δπξσπατθή Έλσζε πξφθεηηαη λα εθδψζεη νδεγία ζηελ νπνία ζα ζπκπεξηιακβάλεηαη θαη αλψηαην φξην πνπ ζα θαζνξίδεη ηελ παξνπζία ησλ PCBs ζηηο ιάζπεο. Απφ ηηο πξψηεο εθδνρέο ηηο νδεγίαο απηήο, ην αλψηαην φξην πξφθεηηαη λα είλαη ηα 8 ng PCBs αλά γξακκάξην μεξήο ιάζπεο (European Union, 2). ε δηάθνξα θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ ππάξρνπλ φξηα ζρεηηθά κε ηελ παξνπζία ησλ PCBs ζε ιάζπεο. 1.4 ηόρνη Αληηθείκελν Έξεπλαο θνπφο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ήηαλ ε κειέηε ηεο παξνπζίαο επηιεγκέλσλ Παξακελφλησλ Οξγαληθψλ Ρχπσλ (Persistent Organic Pollutants, POPs) ζε κία ηππηθή κνλάδα βηνινγηθνχ θαζαξηζκνχ πνπ ιεηηνπξγεί κε ηε κέζνδν ηεο ελεξγνχ ηιχνο θαη ε απνκάθξπλζή ηνπο θαηά ηελ επεμεξγαζία ησλ ιπκάησλ. Παξάιιεια, εμεηάζζεθε ε κεηαβνιή ηεο ηνμηθφηεηαο ησλ ιπκάησλ θαηά ηε δηαδηθαζία θαζαξηζκνχ (Οηθνηνμηθνινγηθή αμηνιφγεζε), θαζψο θαη ε δπλαηφηεηα ρξήζεο ζπζηεκάησλ εκηπεξαηψλ κεκβξαλψλ (SPMDs) γηα παζεηηθή δεηγκαηνιεςία ησλ POPs ζηα ιχκαηα θαη ηαπηνπνίεζε ηεο θχζεο ησλ ηνμηθψλ ζπζηαηηθψλ ησλ απνβιήησλ θαη ηεο παξαγφκελεο ιάζπεο. Δηδηθφηεξα, ζηφρνη ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ήηαλ: Η αλάπηπμε αλαιπηηθνχ πξσηνθφιινπ γηα ηελ αλίρλεπζε θαη ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ POPs ζε ιχκαηα Η κειέηε ηεο «ηχρεο» ησλ POPs ζηελ εγθαηάζηαζε επεμεξγαζίαο ιπκάησλ Θεζζαινλίθεο (ηζνδχγηα κάδαο, κεραληζκνί απνκάθξπλζεο) Η νηθνηνμηθνινγηθή αμηνιφγεζε ηεο πνξείαο θαζαξηζκνχ ησλ ιπκάησλ Η εθαξκνγή ησλ ζπζθεπψλ εκηπεξαηψλ κεκβξαλψλ γηα ηελ παζεηηθή δεηγκαηνιεςία POPs ζε εγθαηαζηάζεηο επεμεξγαζίαο ιπκάησλ Η κειέηε ηεο θαηαλνκήο ησλ POPs πνπ πεξηέρνληαη ζηα ιχκαηα αλάκεζα ζην επεμεξγαζκέλν πγξφ απφβιεην θαη ηε ιάζπε. Μεζνδνινγία Γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο έξεπλαο αξρηθά αλαπηχρζεθε θαηάιιειν αλαιπηηθφ πξσηφθνιιν θαη ζηε ζπλέρεηα πξαγκαηνπνηήζεθαλ 9 δεηγκαηνιεςίεο απφ 6 ζεκεία ηεο εγθαηάζηαζεο, νλνκαζηηθά, ε είζνδνο ηεο εγθαηάζηαζεο (RW), ε έμνδνο ηεο πξσηνβάζκηαο επεμεξγαζίαο (PSE), ε έμνδνο ηεο δεπηεξνβάζκηαο επεμεξγαζίαο 6

7 (SSE), ε πξσηνβάζκηα ιάζπε (PS), ε δεπηεξνβάζκηα ιάζπε (AS) θαη ε ηειηθή αθπδαησκέλε ιάζπε (FS). Σα ζεκεία απηά επηιέρζεθαλ σο πην αληηπξνζσπεπηηθά γηα λα κπνξεί λα κειεηεζεί ε ηχρε ησλ POPs ζηα ζεκαληηθφηεξα ζηάδηα ηεο επεμεξγαζίαο, πνπ είλαη ε πξσηνβάζκηα θαη ε δεπηεξνβάζκηα επεμεξγαζία. Σέινο, φζνλ αθνξά ηε γξακκή ηεο ιάζπεο, ιφγσ δπζθνιίαο ζηε ιήςε δεηγκάησλ αλάκεζα ζηα επί κέξνπο ζηάδηα ηεο πάρπλζεο, ηεο ρψλεπζεο θηι, κειεηήζεθε ε ηχρε ησλ POPs ζην ζχλνιν ηεο επεμεξγαζίαο. Σα δείγκαηα απφ ηα ηξία πξψηα ζεκεία, ζε θάπνηα θνκκάηηα ηεο έθζεζεο αλαθέξνληαη θαη σο «πγξά δείγκαηα», ελψ ηα δείγκαηα απφ ηα ηξία ηειεπηαία ζεκεία, απνθαινχληαη αληίζηνηρα σο «ιάζπεο». Γηα ηελ δεηγκαηνιεςία ησλ πγξψλ δεηγκάησλ, ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζθνπξφρξσκεο θηάιεο φγθνπ 2,5 l κε πψκα απφ ηεθιφλ, ελψ γηα ηα δείγκαηα ησλ ιαζπψλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζθνπξφρξσκεο θηάιεο φγθνπ 25 ml ή 5 ml, πάιη κε πψκα απφ ηεθιφλ. Γηα ηελ FS ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαη δνρεία απφ αινπκίλην. Όια ηα δνρεία πξηλ απφ ηελ δεηγκαηνιεςία είραλ πξνπιπζεί θαηά ζεηξά κε λεξφ, αθεηφλε θαη εμάλην. Σα δείγκαηα δηαηεξνχληαλ ζε ζεξκνθξαζία 4 ν C κέρξη ηελ θαηεξγαζία ηνπο, ε νπνία γηλφηαλ ην πνιχ κέζα ζε δέθα εκέξεο. Δηδηθά γηα ηελ FS, ε ζπληήξεζή ηεο γηλφηαλ ζε θαηαςχθηε ζηνπο 2 ν C. Επεμεξγαζία δεηγκάηωλ γηα ηνλ πξνζδηνξηζκό POPs ζε πγξά απόβιεηα θαη ιάζπεο Γηα ηελ αλάθηεζε ησλ POPs απφ ηα πγξά απφβιεηα (RW, PSE θαη SSE) θαη ηηο δχν πην πδαξείο ιάζπεο (PS θαη ΑS), αξρηθά έγηλε θπγνθέληξεζε ησλ δεηγκάησλ ζηηο 45 ζ.α.ι γηα είθνζη ιεπηά. Απφ ηελ θπγνθέληξεζε πξνέθπςαλ ε πγξή θαη ε ζηεξεή θάζε θάζε δείγκαηνο. Γηα ηελ πγξή θάζε ρξεζηκνπνηήζεθε ε ηερληθή ηεο πγξήο-πγξήο εθρχιηζεο (LLE), κε εθρπιηζηηθφ κέζν ην θαλνληθφ εμάλην. Η ηερληθή ηεο SPE δελ δνθηκάζηεθε θαζφινπ, δηφηη ε πεξηεθηηθφηεηα ησλ ιπκάησλ ζε θνιινεηδή αησξνχκελα ζηεξεά είλαη απαγνξεπηηθή γηα ηελ ηερληθή απηή, ιφγσ θξαγήο ησλ πφξσλ. ην ζεκείν απηφ λα αλαθεξζεί φηη, κε ηελ θπγνθέληξεζε ζηηο 45 ζ.α.ι. ηα θνιινεηδή ζσκαηίδηα παξακέλνπλ ζηελ πγξή θάζε. Η επηινγή ηνπ θ-εμαλίνπ έγηλε, δηφηη είλαη κε πνιηθφο δηαιχηεο (πνιηθφηεηα φπσο θαη νη ελψζεηο πνπ πξνζδηνξίζηεθαλ, ελψ ππνζηεξίδεηαη θαη απφ αξθεηέο βηβιηνγξαθηθέο αλαθνξέο (π.ρ. Sulkowski and Rosinka, 1999). Αθφκε, ζηελ κέζνδν CRL Method 362-Florisil ηεο US-EPA, ε νπνία αλαθέξεηαη ζηνλ θαζαξηζκφ ησλ εθρπιηζκάησλ κε ζηήιε Florisil, γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ PCBs θαη θπηνθαξκάθσλ, απαηηείηαη ην εθρχιηζκα λα είλαη ζε θ-εμάλην. Γηα ηελ εθρχιηζε ηεο ζηεξεήο θάζεο απφ ηελ θπγνθέληξεζε, αιιά θαη ηεο FS ρξεζηκνπνηήζεθε θ-εμάλην κε εθρχιηζε ζε ινπηξφ ππεξήρσλ. Πξνηηκήζεθε απφ ηελ Soxhlet, θπξίσο ιφγν ρξφλνπ, ελψ νη αλαθηήζεηο πνπ είρακε κε ηελ ηερληθή απηή ήηαλ εμαηξεηηθά ηθαλνπνηεηηθέο. Σα κηθηά εθρπιίζκαηα απφ φιεο ηηο πνξείεο εθρχιηζεο ελψλνληαλ, μεξαίλνληαλ κε Na 2 SO 4, δηεζνχληαλ ππφ παινβάκβαθα θαη ζηελ ζπλέρεηα ζπκππθλψλνληαλ ζην 1 ml κε πεξηζηξνθηθφ εμαηκηζηή. Σν ζπκππθλσκέλν εθρχιηζκα ππνβαιφηαλ ζηελ ζπλέρεηα ζε δηαδηθαζία θαζαξηζκνχ κε ηελ ηερληθή ηεο SPE, ζηελ ζπλέρεηα, θαη κεηά ηελ έθινπζε ησλ ελψζεσλ απφ ηελ ζηήιε SPE, ζπκππθλσλφηαλ μαλά, μεξαηλφηαλ κε αέξην άδσην, θαη κεηά ηελ επαλαδηάιπζε ζε ηζν-νθηάλην θαη ηελ κηθξνδηήζεζε απφ θίιηξν.45 ήηαλ έηνηκν γηα ηνλ ρξσκαηνγξαθηθφ πξνζδηνξηζκφ. Γηα ηνλ θαζαξηζκφ ησλ εθρπιηζκάησλ κε SPE ρξεζηκνπνηήζεθε σο πξνζξνθεηηθφ πιηθφ ε Florisil. Γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ αλαθηήζεσλ πνπ πξνέθπςαλ απφ φιεο ηηο δνθηκέο εθρχιηζεο POPs απφ ηα ιχκαηα, θαζψο θαη γηα ηνλ θαζαξηζκφ ησλ εθρπιηζκάησλ, ρξεζηκνπνηήζεθε ην πξφηππν δηάιπκα (Pesticide-Mix 33) πνπ πεξηείρε ηνπο 26 POPs. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, φπνπ ν θαζαξηζκφο ησλ εθρπιηζκάησλ κε ηελ SPE δελ ήηαλ ηθαλνπνηεηηθφο, θαη θπξίσο ζε πεξηπηψζεηο δεηγκάησλ FS, πξνζηέζεθε έλα αθφκα ζηάδην, απηφ ηεο επεμεξγαζίαο κε π-h 2 SO 4, ην νπνίν έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα θαηαζηξέθεη πνιιέο απφ ηηο νξγαληθέο ή αλφξγαλεο ελψζεηο πνπ παξεκπνδίδνπλ. χκθσλα κε ηελ US-EPA (CRL Method 36 Acid), κφλν νη POPs είλαη εληειψο 7

8 αλζεθηηθνί ζην π-h 2 SO 4 θαη γηα ηνλ ιφγν απηφ ελδείθλπηαη γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπο. ηηο πεξηπηψζεηο πνπ απαηηνχληαλ ε ρξήζε ηνπ π-h 2 SO 4, ε θαηεξγαζία ηνπ εθρπιίζκαηνο κε απηφ γηλφηαλ πξηλ απφ ην ζηάδην ηεο Florisil. Χξωκαηνγξαθηθόο Πξνζδηνξηζκόο Οη ελψζεηο πνπ πξνζδηνξίζηεθαλ είλαη 7 PCBs (28, 52, 11, 118, 153, 138 and 18) θαη 19 νξγαλνρισξησκέλα θπηνθάξκαθα (Hexachlorobutadine, Dichlobenil, Quintozene, Heptachlor, Aldrin, Isobenzan, Isodrin, Heptachlor-exo-epoxide, Heptachlor-endo-epoxide, a-endosulfan, p-p'-dde, Dieldrin, Endrin, p-p'-ddd, p-p'- DDT, a-hch, b-hch and γ-hch). Ο πξνζδηνξηζκφο ησλ POPs έγηλε κε ηελ ηερληθή ηεο αέξηαο ρξσκαηνγξαθίαο κε αληρλεπηή ζχιιεςεο ειεθηξνλίσλ (GC-ECD). Η ζηήιε πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ήηαλ ηξηρνεηδήο ζηήιε ρξσκαηνγξαθίαο πιεξσκέλε απφ δηαθιαδηζκέλε 5% θαίλπινκέζπιν-ζηιηθφλε, ηεο εηαηξείαο Agilent, κήθνπο 5m, εζσηεξηθήο δηακέηξνπ,32mm θαη πάρνπο πιεξσηηθνχ πιηθνχ,17κm. Σν θέξνλ αέξην ήηαλ αέξην άδσην, θαζαξφηεηαο 99,9995%, κε ξνή 4ml/min. Γηα ηελ εηζαγσγή ηνπ δείγκαηνο ρξεζηκνπνηήζεθε ζχζηεκα ςπρξήο εηζαγσγήο δείγκαηνο πάλσ ζηε ρξσκαηνγξαθηθή ζηήιε. Σν ζεξκνθξαζηαθφ πξφγξακκα πνπ αθνινπζήζεθε ήηαλ δηάξθεηαο 56,75 ιεπηψλ (ηα βήκαηα θαίλνληαη ζην ρήκα 1), ελψ ζην ζρήκα 2 δίλεηαη έλα ρξσκαηνγξάθεκα πξφηππνπ δηαιχκαηνο. ρήκα 1: Θεξκνθξαζηαθφ πξφγξακκα ηνπ αέξηνπ ρξσκαηνγξάθνπ 8 o C/min 4 o C/min 2 o C/min 9 o C (1 min) o C (2 min) o C ( min) o C (1 min) ρήκα 2: Υξσκαηνγξάθεκα πξνηχπνπ δηαιχκαηνο Pesticide-Mix 33, ζπγθέληξσζεο 5 ppb ζε ηζν-νθηάλην. Η επαλαιεςηκφηεηα ηνπ ρξφλνπ ζπγθξάηεζεο ησλ POPs ήηαλ ηθαλνπνηεηηθή (,2 -,4 %). Η επαλαιεςηκφηεηα ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ POPs θπκάλζεθε κεηαμχ 1,1 % (Aldrin) θαη 6,8 % (Hexachlorobutadine). Γηα ηνλ πνζνηηθφ πξνζδηνξηζκφ ησλ PCBs ραξάρζεθε θακπχιε αλαθνξάο γηα θάζε έλσζε αλάκεζα ζηηο 8

9 ζπγθεληξψζεηο pg/κl. Οη θακπχιεο αλαθνξάο φισλ ησλ POPs ήηαλ γξακκηθέο, κε πνιχ ηθαλνπνηεηηθφ ζπληειεζηή ζπζρέηηζεο r πνπ θπκάλζεθε κεηαμχ,9686 γηα ην Hexachlorobutadine θαη,9987 γηα ην Heptachlor-exo-epoxide. Απνηειεζκαηηθόηεηα ηεο κεζόδνπ πξνθαηεξγαζίαο ηωλ δεηγκάηωλ Υγξή Υγξή εθρύιηζε θαη εθρύιηζε κε ινπηξό ππεξήρωλ Γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο αλάθηεζεο ησλ POPs απφ πγξά δείγκαηα, έγηλε δνθηκή ηεο αλάθηεζεο κε ηελ ηερληθή ηεο πγξήο-πγξήο εθρχιηζεο, κε θ-εμάλην. Γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ αλαθηήζεσλ κε ηε ρξήζε ινπηξνχ Ultrasonic, ε πξνζζήθε ησλ γλσζηψλ ζπγθεληξψζεσλ πξνηχπνπ έγηλε ζε πξαγκαηηθφ δείγκα. Οη αλαθηήζεηο ησλ POPs κε LLE θπκάλζεθαλ κεηαμχ 62% γηα ην PCB-11 θαη 12 % γηα ην γ-hch. Γηα ηελ εθρχιηζε κε ινπηξφ ππεξήρσλ, ηα πνζνζηά αλάθηεζεο θπκάλζεθαλ κεηαμχ 55% γηα ην DDT θαη 126% γηα ην DDE. ην ζρήκα 3 δίλνληαη ηα πνζνζηά αλάθηεζεο κε ηηο δχν ηερληθέο θαη ηηο δχν δηαθνξεηηθέο ζπγθεληξψζεηο πξνζζήθεο. Απφ ηε ζχγθξηζε θαίλεηαη φηη ε εθρχιηζε κε ινπηξφ ππεξήρσλ έρεη πνιχ θαιέο αλαθηήζεηο γηα ηνπο πεξηζζφηεξνπο POPs. Οη απψιεηεο θαηά ηελ LLE ήηαλ κεγαιχηεξεο, αιιά ζπκθσλνχλ κε απνηειέζκαηα πνπ έρνπλ αλαθεξζεί γηα απηφλ ηνλ ηξφπν εθρχιηζεο θαη ζε άιιεο πεξηπηψζεηο νξγαληθψλ ελψζεσλ (Μαλψιε, 1998). Αθφκα, έλα πιενλέθηεκα απηψλ ησλ κεζφδσλ εθρχιηζεο είλαη ε επθνιία θαη ε ηαρχηεηα πνπ παξνπζηάδνπλ, θάηη πνπ είλαη ηδηαίηεξν ζεκαληηθφ γηα ηελ εθαξκνγή ζε αλάιπζε ξνπηίλαο. ε γεληθέο γξακκέο, νη δχν εθρπιηζηηθέο ηερληθέο πνπ επηιέρζεθαλ, θξίζεθαλ ηθαλνπνηεηηθέο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ POPs. 15, 125, 1, 75, 5, 25,, Hexachlorobutadine Dichlobenil a-hch Hexachlorobenzene b-hch Quintozene γ-hch PCB-28 Heptachlor PCB-52 Aldrin Isobenzan Isodrin Heptachlor-exo-epoxide Heptachlor-endo-epoxide PCB-11 a-endosulfan p-p -DDE Dieldrin Endrin PCB-118 p-p -DDD PCB-153 p-p -DDT PCB-138 PCB-18 LLE + μικπό spike LLE + μεγάλο spike Ultrasonic + μικπό spike Ultrasonic + μεγάλο spik ρήκα 3: Αλαθηήζεηο θαηά ηηο δνθηκέο κε LLE θαη ινπηξφ ππεξήρσλ 2. Απνηειέζκαηα πδήηεζε 2.1. Παξνπζία ηωλ POPs ζηα δηάθνξα ζηάδηα ηεο Δ.Δ.Λ.Θ. ηνπο πίλαθεο πνπ αθνινπζνχλ παξαηίζεληαη ηα αλαιπηηθά απνηειέζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ POPs ζηα δείγκαηα πνπ ζπιιέρζεθαλ απφ ηελ Δ.Δ.Λ.Θ. θαηά ηηο δηάθνξεο εκέξεο δεηγκαηνιεςίαο. 9

10 Όπσο πξνθχπηεη, έρνπλ αληρλεπηεί ζπλνιηθά 21 POPs ζε δηαθνξεηηθέο ζπγθεληξψζεηο θαη δηαθνξεηηθέο ζπρλφηεηεο εκθάληζεο. Οη ελψζεηο κε ηηο κεγαιχηεξεο ζπγθεληξψζεηο ζε φια ηα ζηάδηα επεμεξγαζίαο ήηαλ νη PCB-52, 11, 18 θαη Heptachlor-exo-epoxide. Οη ζπγθεληξψζεηο ησλ POPs ζηελ Δ.Δ.Λ.Θ. βξίζθνληαη ζε ίδηα επίπεδα κε αληίζηνηρεο κνλάδεο ηνπ εμσηεξηθνχ. Απφ ηα απνηειέζκαηα απηά πξνθχπηεη επίζεο, φηη ππάξρνπλ πεξηπηψζεηο φπνπ κία έλσζε δελ αληρλεχεηαη ζηελ είζνδν ηεο εγθαηάζηαζεο, αιιά αληρλεχεηαη ζηελ πνξεία, ζηελ έμνδν ηεο πξσηνβάζκηαο επεμεξγαζίαο ή ζηελ ηειηθή έμνδν. Σέηνηα είλαη ε πεξίπησζε ηνπ Lindane (γ-hch), ηνπ Endrin θαη ηνπ PCB-138. Τπάξρνπλ βέβαηα θαη πεξηπηψζεηο φπνπ θάπνηα έλσζε αληρλεχεηαη ζηελ είζνδν θαη ζηελ ζπλέρεηα «ράλεηαη» φπσο ην Aldrin, ην p-p -DDE θηι. Οη ζπγθεληξψζεηο ησλ POPs πνπ αληρλεχηεθαλ ζηελ έμνδν ηεο δεπηεξνβάζκηαο επεμεξγαζίαο ήηαλ ζηα ίδηα επίπεδα κε ηηο ζπγθεληξψζεηο πνπ πξνζδηφξηζαλ νη Kamarianos et al, 22, ζηελ ηάθξν ηνπ Θεξκατθνχ. Γηα παξάδεηγκα, ε ζπγθέληξσζε ηνπ HCB ήηαλ ζηελ έμνδν ηεο Δ.Δ.Λ.Θ. 2, ng l -1, ελψ ζηελ ηάθξν ήηαλ 5,8 ng l -1, ην Lindane ήηαλ,56 ng l -1 ζηελ Δ.Δ.Λ.Θ. θαη 7,5 ng l -1 ζηελ ηάθξν θηι. Αθφκα, ην Quintozene πνπ ήηαλ απφ ηνπο POPs πνπ πξνζδηνξίδνληαλ ζπλερψο, έρεη αληρλεπζεί απφ ηνπο Charizopoulos and Papadopoulou-Mourkidou, 1999, ζε δείγκαηα βξνρήο ζηελ πεξηνρή ηνπ Αμηνχ, ζε ζπγθεληξψζεηο πνπ θπκάλζεθαλ απφ 2 έσο 28 ng l -1, θαζηζηψληαο ζαθέο φηη ε παξνπζία ηνπ νθείιεηαη θπξίσο ζε αηκνζθαηξηθή απφζεζε. ρεηηθά κε ηελ παξνπζία ησλ POPs ζηελ ηειηθή ιάζπε, επηθξαηέζηεξεο ελψζεηο ήηαλ θαη πάιη νη ίδηεο κε ηα πγξά απφβιεηα. Σν ζχλνιν ησλ 7 PCBs ήηαλ πεξίπνπ 14 ng g -1 λσπήο ιάζπεο. πλππνινγίδνληαο ηελ ζπγθέληξσζε ησλ ζηεξεψλ ζηε ιάζπε (πεξίπνπ 22%), πξνθχπηεη φηη ε κέζε ζπγθέληξσζε ησλ 7 PCBs ζε ng g -1 μεξνχ βάξνπο ιάζπεο είλαη πεξίπνπ 6 ng g -1, ρακειφηεξα δειαδή απφ ηελ αλψηαηε επηηξεπηή ζπγθέληξσζε ησλ 8 ng g -1 πνπ πξφθεηηαη λα πξνηείλεη ε Δ.Δ. ηε ρξήζε ηεο ιάζπεο σο βειηησηηθφ εδάθνπο, ελψ δελ παξαηεξήζεθε θαη ζε θακία απφ ηηο εκέξεο δεηγκαηνιεςίαο ππέξβαζε ηνπ νξίνπ. 1

11 Πίλαθαο 2α: πγθεληξψζεηο POPs (ng l -1 ) ζηελ είζνδν ηεο εγθαηάζηαζεο, RW (Γηαιπηή θάζε) RW 27/11/1 28/11/1 29/11/1 3/11/1 1/12/1 11/12/1 12/12/1 13/12/1 14/12/1 3/1/2 1/11/2 5/11/2 22/11/2 28/11/2 4/12/2 13/12/2 18/12/2 Hexachlorobutadine Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dichlobenil Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Quintozene Γ.Α. Γ.Α Γ.Α. 1 Γ.Π Γ.Α. Hexachlorobenzene Γ.Α. Γ.Α. 22 6,4 Γ.Α. 5,2 Γ.Α. 14 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α , a-hch Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 7,8 28 8,7 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π b-hch Γ.Α Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 1 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. γ-hch Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 3,1 Γ.Α. 5, Γ.Α. Isobenzan Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 8,2 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Heptachlor Γ.Α. 18, Γ.Α. Γ.Α. 7,5 Γ.Α. 6,8 Γ.Α. 7,3 Γ.Α. 97 Γ.Α Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Heptachlor-exo-epoxide Γ.Α Heptachlor-endo-epoxide Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. a-endosulfan Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. 26 Γ.Α. Aldrin Γ.Α Γ.Π 12 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Isodrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dieldrin Γ.Α Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α Γ.Α Γ.Α. Endrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Π Γ.Π Γ.Α. 6,5 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-dde Γ.Α. Γ.Α. 3 Γ.Π Γ.Π 5,8 Γ.Α. 8,3 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 1,8 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-ddd 83 Γ.Α. Γ.Α Γ.Α. Γ.Α. 16 Γ.Α. 5, Γ.Α. 47 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-ddt Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 25 Γ.Α. PCB-28 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 4, Γ.Α. Γ.Α. 17 1,7 Γ.Α. 2,7 3,1 5,6 5, 1,7 3,2 Γ.Α. PCB-52 Γ.Α Γ.Α PCB PCB-118 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π. Γ.Α. Γ.Α. 28 Γ.Α. 7,4 8,2 Γ.Α. Γ.Π Γ.Π PCB-153 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Π Γ.Α PCB-138 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π. Γ.Α. Γ.Α. 66 Γ.Π Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB Γ.Α: Γελ αληρλεχζεθε Γ.Π.: Γελ πνζνηηθνπνηήζεθε 11

12 Πίλαθαο 2β: πγθεληξψζεηο POPs (ng l -1 ) ζηελ είζνδν ηεο εγθαηάζηαζεο, RW (ξνθεκέλε θάζε) RW 27/11/1 28/11/1 29/11/1 3/11/1 1/12/1 11/12/1 12/12/1 13/12/1 14/12/1 3/1/2 1/11/2 5/11/2 22/11/2 28/11/2 4/12/2 13/12/2 18/12/2 Hexachlorobutadine Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dichlobenil Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Quintozene , Hexachlorobenzene Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α , Γ.Α. Γ.Α. 1Γ.Α Γ.Α. a-hch Γ.Α. Γ.Α Γ.Α b-hch Γ.Α. 33 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 14 Γ.Π 26 Γ.Α. 13 Γ.Α. γ-hch Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 39 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Isobenzan Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Heptachlor 49 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Π 7,3 Γ.Α Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Heptachlor-exo-epoxide Heptachlor-endo-epoxide Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. a-endosulfan 14 Γ.Π 35 2 Γ.Π Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 15 Γ.Α. Γ.Α. Aldrin 1 Γ.Α. 45 Γ.Α. Γ.Α. 5,2 Γ.Α. 17 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Isodrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dieldrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 3 Γ.Α. 18 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α Γ.Π Γ.Α. 51 Endrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 47 Γ.Α. p-p-dde 48 Γ.Α. Γ.Α. 55 Γ.Α. 23 Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. 1 Γ.Π 4, Γ.Α. 74 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π p-p-ddd Γ.Π 4 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π 3 Γ.Π 75 Γ.Α. p-p-ddt Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 5, Γ.Α. Γ.Α. 7 PCB-28 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 21 Γ.Π 17 Γ.Α. Γ.Π 19 Γ.Α. 1 Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. PCB PCB-11 Γ.Α. Γ.Α PCB-118 Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 7,3 21 7,1 7,5 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α Γ.Π 6,4 PCB-153 Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Π Γ.Α Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α Γ.Α. 7,2 Γ.Α. PCB-138 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 63 Γ.Α. 22 5, PCB Γ.Α: Γελ αληρλεχζεθε Γ.Π.: Γελ πνζνηηθνπνηήζεθε 12

13 Πίλαθαο 3α: πγθεληξψζεηο POPs (ng l -1 ) ζηελ έμνδν απφ ηελ πξσηνβάζκηα επεμεξγαζία, PSE (δηαιπηή θάζε) PSE 27/11/1 28/11/1 29/11/1 3/11/1 1/12/1 11/12/1 12/12/1 13/12/1 14/12/1 3/1/2 1/11/2 5/11/2 22/11/2 28/11/2 4/12/2 13/12/2 18/12/2 Hexachlorobutadine Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dichlobenil Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Quintozene ,1 5, , 37 Γ.Α. 2,5 2, ,5 Hexachlorobenzene Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 2, 2, Γ.Α. 14 6,3 Γ.Α. Γ.Α. 1,2 Γ.Α. Γ.Α. 6,3 a-hch ,8 Γ.Α. 4, 3, 5, Γ.Α. 33 7,5 Γ.Π ,5 b-hch Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 13 Γ.Α. 2,5 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 69 Γ.Α. γ-hch Γ.Α. 13 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Isobenzan Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Heptachlor Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. 47 Γ.Α. Γ.Π Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Heptachlor-exo-epoxide , , Γ.Α Γ.Α. 16 4, Heptachlor-endo-epoxide Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. a-endosulfan Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 19 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Aldrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Isodrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dieldrin Γ.Α. 21 Γ.Α. 6,9 18 1, Γ.Α. 6,9 Γ.Α. 65 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 12 Γ.Π Γ.Α. Endrin Γ.Α. 9,4 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-dde Γ.Α. 19 Γ.Π Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-ddd Γ.Α. 23 Γ.Α. Γ.Α. 2 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α Γ.Α ,4 15 Γ.Π. 5, p-p-ddt Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB-28 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Π 15 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 28 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB PCB , ,5 PCB-118 9,3 9,8 Γ.Α. 2 Γ.Α. 2,3 8, 2 1 Γ.Α. Γ.Α ,3 Γ.Α. 8,2 1 PCB-153 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Π 16 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 24 Γ.Π 12 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB-138 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π 9,3 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 9,3 6, ,1 57 Γ.Α ,5 PCB Γ.Α: Γελ αληρλεχζεθε Γ.Π.: Γελ πνζνηηθνπνηήζεθε 13

14 Πίλαθαο 3β: πγθεληξψζεηο POPs (ng l -1 ) ζηελ έμνδν απφ ηελ πξσηνβάζκηα επεμεξγαζία, PSE (ξνθεκέλε θάζε) PSE 27/11/1 28/11/1 29/11/1 3/11/1 1/12/1 11/12/1 12/12/1 13/12/1 14/12/1 3/1/2 1/11/2 5/11/2 22/11/2 28/11/2 4/12/2 13/12/2 18/12/2 Hexachlorobutadine Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dichlobenil Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Quintozene , 5, 6,3 9, ,4 3,8 Γ.Α. 12 Hexachlorobenzene ,3 Γ.Α. 11 4,1 Γ.Α. 2,5 Γ.Α. 2,3 6,9 26 3, 1,9 Γ.Π 4, a-hch ,5 11 2, 5, 5, ,3 9, 2,5 9,6 b-hch Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π 68 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Π 5, Γ.Α. 12 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 1,7 γ-hch Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. 11 Γ.Π 1,1 Isobenzan Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. 6, Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Heptachlor Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 35 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 37 Γ.Α. Γ.Α. 7, Heptachlor-exo-epoxide Heptachlor-endo-epoxide Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. a-endosulfan Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Π 1 Γ.Α. Γ.Α. 39 Γ.Α. 5, Aldrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Isodrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dieldrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α ,2 5,3 9,2 17 Γ.Α Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 7,9 Endrin Γ.Α Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π 4,4 Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-dde Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Π 1,5 Γ.Α. 7,7 Γ.Α. Γ.Α.,45 Γ.Α. Γ.Α.,82 p-p-ddd 8, ,7 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π 6, Γ.Α. 7 Γ.Α. 17 p-p-ddt Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB-28 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 4,7 Γ.Α. Γ.Α. 7,5 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB-52 3 Γ.Α PCB , ,7 56 PCB Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 6, Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. 1,8 8, Γ.Π PCB-153 Γ.Α. 19 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. 6, Γ.Π Γ.Α Γ.Π Γ.Α PCB Γ.Α. 7,4 Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. 7,1 4 Γ.Π 9, Γ.Α. 18 PCB Γ.Α: Γελ αληρλεχζεθε Γ.Π.: Γελ πνζνηηθνπνηήζεθε 14

15 Πίλαθαο 4α: πγθεληξψζεηο POPs (ng l -1 ) ζηελ έμνδν απφ ηελ δεπηεξνβάζκηα επεμεξγαζία, SSE (δηαιπηή θάζε) SSE 27/11/1 28/11/1 29/11/1 3/11/1 1/12/1 11/12/1 12/12/1 13/12/1 14/12/1 3/1/2 1/11/2 5/11/2 22/11/2 28/11/2 4/12/2 13/12/2 18/12/2 Hexachlorobutadine Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dichlobenil Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Quintozene 33 9, , ,5 6,7 7, 15 4,5 1, 2, 1,1 Γ.Α. Hexachlorobenzene 15 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Π Γ.Π 7,5 Γ.Α. 3,6 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. a-hch Γ.Α. Γ.Α. 33 4,5 4, 6, 3,5 4,2 Γ.Π 7,9 Γ.Α. 11 1,,6 1, 1,5 2,1 b-hch 3 Γ.Α. 28 2,2 11 4, 2, 2, Γ.Α. 12 3, 37 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 6,4 Γ.Α. γ-hch Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 1, 1,2 Γ.Α. Isobenzan Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Heptachlor Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 13 Γ.Α. Γ.Π 39 Γ.Π Γ.Α. 7,6 11 4, Γ.Α. 14 Heptachlor-exo-epoxide 2 8,5 4, 19 8, , ,1 6,9 Heptachlor-endo-epoxide Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. a-endosulfan Γ.Α. Γ.Π Γ.Π 11 7, 12 Γ.Α. Γ.Α. 2,,93 Γ.Α. 13 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Aldrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Isodrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dieldrin 9,3 25 6, Γ.Α. 6, Γ.Α. Γ.Π Γ.Π 5,1 Γ.Α. 6, 39 6,5 7,7 Γ.Π 7,1 7,4 Endrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 13 Γ.Α. 16 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 18 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-dde Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π. 4, Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-ddd Γ.Α. 14 5,6 8, Γ.Α. 33 5,9 1, Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. p-p-ddt Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB-28 Γ.Π Γ.Π 2 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 3,2 4, 3,2 Γ.Π 4,6 Γ.Α. 3,9 1, 4,9 5,1 4,5 PCB PCB Γ.Α PCB-118 7,6 3 4,5 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 7,6 5, 1 Γ.Α. 5, Γ.Α. 6,7 Γ.Α. Γ.Α. 7,4 Γ.Α. PCB-153 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 5,7 Γ.Α. 3,5 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 11 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB-138 3,6 Γ.Α.,75 5,2 Γ.Α. 8, 6,3 2, 2, Γ.Α. 6,8 21 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB Γ.Α: Γελ αληρλεχζεθε Γ.Π.: Γελ πνζνηηθνπνηήζεθε 15

16 Πίλαθαο 4β: πγθεληξψζεηο POPs (ng l -1 ) ζηελ έμνδν απφ ηελ δεπηεξνβάζκηα επεμεξγαζία, SSE (ξνθεκέλε θάζε) SSE 27/11/1 28/11/1 29/11/1 3/11/1 1/12/1 11/12/1 12/12/1 13/12/1 14/12/1 3/1/2 1/11/2 5/11/2 22/11/2 28/11/2 4/12/2 13/12/2 18/12/2 Hexachlorobutadine Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dichlobenil Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Quintozene 11 Γ.Α. 9,2 8, 3, 6, 6,7 2,1 Γ.Α. Γ.Α. 1,3 2,7,82 Γ.Π 2,3,2 Γ.Α. Hexachlorobenzene Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 3, Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 1,3,65 Γ.Α. Γ.Α. 2,3 Γ.Α. Γ.Α. a-hch 9, Γ.Α. Γ.Α. 3, 1,8 4,3 6,2 1, Γ.Α. 1,4 Γ.Α. 2,,18,11,18,27,38 b-hch Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. 1, Γ.Α. 1, Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 2 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 4,7 Γ.Α. Γ.Α. γ-hch Γ.Π Γ.Α. Γ.Π Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 4, 1, Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Isobenzan Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 4, Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Heptachlor 8,1 Γ.Α. Γ.Α. 8, Γ.Α. 5, Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 4,7 1,3 Γ.Α. 1,4 1,9 2,3 Γ.Α. 2,6 Heptachlor-exo-epoxide Γ.Α. Γ.Α. 7,6 4,1 9, 3, 8, 6, 2, 1,5 3,3 18 6,7 4,9 1,7 2,3 1, Heptachlor-endo-epoxide Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. a-endosulfan Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Aldrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Isodrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dieldrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 6, 6,5 4, Γ.Π 4, 4, Γ.Π 1,9 13 2,1 2,5 Γ.Α. 2,3 2,4 Endrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-dde Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-ddd 7,7 Γ.Α. 11 2, 5, 2,5 Γ.Α. 3, Γ.Α. 5,5 Γ.Α. 9,8 1,8,3 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-ddt Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB-28 Γ.Α. Γ.Π Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π 2, Γ.Π 3,5 Γ.Α. 1,3 Γ.Α. Γ.Π Γ.Π 2,3,91,81 PCB-52 Γ.Α ,3 24 7,6 13 Γ.Α. 8,9 14 PCB-11 5,7 4,4 5,6 4, 8, 2, 21 Γ.Π 3, Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α ,3 Γ.Π PCB-118 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 2, 1, 12 2, Γ.Α. Γ.Α. 1,5 Γ.Α. 2, Γ.Α. Γ.Α. 2,2 Γ.Α. PCB-153 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 1, Γ.Π Γ.Π 2,1 Γ.Π 3,3 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Π Γ.Π Γ.Α. Γ.Π PCB-138 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 5, 3,2 3, 9, 3,5 5,5 Γ.Α. 6,2 Γ.Π Γ.Α. 19 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB Γ.Α: Γελ αληρλεχζεθε Γ.Π.: Γελ πνζνηηθνπνηήζεθε 16

17 Πίλαθαο 5α: πγθεληξψζεηο POPs (ng l -1 ) ζηελ πξσηνβάζκηα ιάζπε, PS (δηαιπηή θάζε) PS 27/11/1 28/11/1 29/11/1 3/11/1 1/12/1 11/12/1 12/12/1 13/12/1 14/12/1 3/1/2 1/11/2 5/11/2 22/11/2 28/11/2 4/12/2 13/12/2 18/12/2 Hexachlorobutadine Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dichlobenil Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Quintozene Γ.Α. Γ.Α. 8 Hexachlorobenzene Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α Γ.Π 35 Γ.Α Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. a-hch Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α Γ.Π b-hch Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. γ-hch Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 2 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 32 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Isobenzan Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π 11 Γ.Π 6,8 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Heptachlor Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π 22 7 Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. 28 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Heptachlor-exo-epoxide Heptachlor-endo-epoxide Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. a-endosulfan Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 12 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 2 Γ.Α. 17 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π 1 Aldrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Isodrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dieldrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Π Γ.Π Γ.Α. 1 Γ.Α Γ.Π Γ.Α. Endrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-dde Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. 38 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-ddd Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 14 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-ddt Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB-28 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 12 Γ.Α. 18 Γ.Α. Γ.Π Γ.Π 6 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 12 PCB PCB PCB-118 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 16 Γ.Α. Γ.Α. 21 Γ.Α. Γ.Α Γ.Α Γ.Π. Γ.Α. 13 PCB Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α Γ.Α. Γ.Α Γ.Π. PCB-138 Γ.Α. Γ.Α Γ.Α. Γ.Α Γ.Π Γ.Π Γ.Α Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB Γ.Α: Γελ αληρλεχζεθε Γ.Π.: Γελ πνζνηηθνπνηήζεθε 17

18 Πίλαθαο 5β: πγθεληξψζεηο POPs (ng l -1 ) ζηελ πξσηνβάζκηα ιάζπε, PS (ξνθεκέλε θάζε) PS 27/11/1 28/11/1 29/11/1 3/11/1 1/12/1 11/12/1 12/12/1 13/12/1 14/12/1 3/1/2 1/11/2 5/11/2 22/11/2 28/11/2 4/12/2 13/12/2 18/12/2 Hexachlorobutadine Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dichlobenil Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Quintozene Γ.Α. Hexachlorobenzene Γ.Α a-hch Γ.Π Γ.Α b-hch Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 47 Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 21 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 43 Γ.Π. γ-hch Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 18 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 22 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 27 Isobenzan Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 12 Γ.Π Γ.Π Γ.Α. Γ.Α Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Heptachlor Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α Γ.Π Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Heptachlor-exo-epoxide Heptachlor-endo-epoxide Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. a-endosulfan Γ.Α Γ.Α. 16 Γ.Α. Γ.Α. 17 Γ.Α. Γ.Α Aldrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Isodrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dieldrin Γ.Π Endrin 12 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. 14 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 58 Γ.Α. Γ.Π 56 p-p-dde Γ.Α. Γ.Α Γ.Α Γ.Π 13 Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-ddd Γ.Α Γ.Α. 14 p-p-ddt Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB Γ.Α. 16 Γ.Α. Γ.Α. 27 Γ.Α. Γ.Α. 41 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. PCB PCB PCB-118 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 29 Γ.Π Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB Γ.Α. Γ.Α. 23 Γ.Α. Γ.Α Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. 12 Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB-138 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α Γ.Α PCB Γ.Α: Γελ αληρλεχζεθε Γ.Π.: Γελ πνζνηηθνπνηήζεθε 18

19 Πίλαθαο 6α: πγθεληξψζεηο POPs (ng l -1 ) ζηελ ελεξγφ ηιχ, AS (δηαιπηή θάζε) AS 27/11/1 28/11/1 29/11/1 3/11/1 1/12/1 11/12/1 12/12/1 13/12/1 14/12/1 3/1/2 1/11/2 5/11/2 22/11/2 28/11/2 4/12/2 13/12/2 18/12/2 Hexachlorobutadine Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dichlobenil Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Quintozene Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. 2, Γ.Α. 2,2 2 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Hexachlorobenzene Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 1 Γ.Α Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. a-hch Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α Γ.Α. 65 Γ.Α. Γ.Α. 4 b-hch Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. γ-hch Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 29 Γ.Α. 14 Γ.Α. Γ.Α. 6 Isobenzan Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 24 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 13 Γ.Α. Γ.Α. 27 Γ.Α. 25 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Heptachlor Γ.Α. 4 Γ.Α. 34 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 56 Γ.Α. 64 Γ.Α Heptachlor-exo-epoxide Γ.Α. 12 Γ.Α Γ.Α Heptachlor-endo-epoxide Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. a-endosulfan Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 21 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Aldrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Isodrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dieldrin 11 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 26 Γ.Α. 15 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Endrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-dde Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α Γ.Π Γ.Α. 4 Γ.Α. 84 Γ.Π Γ.Α. 3 p-p-ddd Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 82 Γ.Π 25 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-ddt Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB-28 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 88 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB Γ.Π 47 Γ.Α. 21 Γ.Α PCB-11 Γ.Α PCB-118 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Π Γ.Π 4 PCB-153 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 99 Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB-138 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 13 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 8 Γ.Π Γ.Α. 8 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB Γ.Α: Γελ αληρλεχζεθε Γ.Π.: Γελ πνζνηηθνπνηήζεθε 19

20 Πίλαθαο 6β: πγθεληξψζεηο POPs (ng l -1 ) ζηελ ελεξγφ ηιχ, AS (ξνθεκέλε θάζε) AS 27/11/1 28/11/1 29/11/1 3/11/1 1/12/1 11/12/1 12/12/1 13/12/1 14/12/1 3/1/2 1/11/2 5/11/2 22/11/2 28/11/2 4/12/2 13/12/2 18/12/2 Hexachlorobutadine Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dichlobenil Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Quintozene 2 Γ.Α Γ.Π Hexachlorobenzene Γ.Α Γ.Α. 8 Γ.Α. Γ.Α Γ.Α. a-hch Γ.Π 26 Γ.Α. Γ.Α Γ.Α. 16 Γ.Α Γ.Α b-hch Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 2 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. γ-hch 22 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Isobenzan Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Heptachlor Γ.Α Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π 37 Γ.Π Γ.Α. Γ.Α Γ.Α. Heptachlor-exo-epoxide Heptachlor-endo-epoxide Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. a-endosulfan Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 19 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Aldrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Isodrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dieldrin 8 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α Γ.Α Γ.Α. Endrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-dde 86 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 63 Γ.Α Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-ddd Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π 84 Γ.Π Γ.Α. 18 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-ddt Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB-28 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α Γ.Α Γ.Π Γ.Α. 12 Γ.Π 22 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB PCB PCB-118 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 7 Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. PCB-153 Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α Γ.Α Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB-138 Γ.Α Γ.Π Γ.Α. Γ.Π 22 Γ.Α. Γ.Α. 12 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB Γ.Α: Γελ αληρλεχζεθε Γ.Π.: Γελ πνζνηηθνπνηήζεθε 2

21 Πίλαθαο 7: πγθεληξψζεηο POPs (ng g -1, λσπνχ βάξνπο) ζηελ ηειηθή ιάζπε, FS FS 27/11/1 28/11/1 29/11/1 3/11/1 1/12/1 11/12/1 12/12/1 13/12/1 14/12/1 3/1/2 1/11/2 5/11/2 22/11/2 28/11/2 4/12/2 13/12/2 18/12/2 Hexachlorobutadine Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dichlobenil Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Quintozene 4, 5,1 13 1,42 3, 12 2,1 4,1 2, 2,7 6,3 1,1 1,8 4,5 1,7 2, Hexachlorobenzene 1, 5,6,36 1 Γ.Π Γ.Π 6,1,41,43,87 1,1 5,7,89 3 5,2 1, 3,3 a-hch Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π. 6,1 Γ.Π 3,3 5,7 1,9 2,9 b-hch Γ.Α. Γ.Α. 11 3,1 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 4,5 11 Γ.Α. 3,7 1 Γ.Α. 4,5 γ-hch Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α.,92 16 Γ.Α. Γ.Α. 14 3,7 Γ.Α. Isobenzan Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 1,1 Γ.Α. Γ.Α. 28 Γ.Π 4,5 Γ.Α. 9,2 Γ.Π Γ.Α. 7,1 4,8 Γ.Α. Heptachlor Γ.Α. Γ.Α Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 21 4,3 24 Γ.Α. Γ.Α. 19 9, Γ.Α. Heptachlor-exo-epoxide , Heptachlor-endo-epoxide Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. a-endosulfan Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π. Γ.Π 24 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Aldrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Isodrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Dieldrin Γ.Α. 6,3 Γ.Α. 19 8,9 Γ.Α. 13 Γ.Α. 5,3 Γ.Α. Γ.Π Γ.Α. Γ.Π 3,3 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Endrin Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. p-p-dde Γ.Α. 4, ,1 15 Γ.Α. Γ.Α. 1, 5,3 6, 9, 3,4 3,1 8, 3, 3,3 p-p-ddd Γ.Α Γ.Α. 75 3,4 Γ.Α. Γ.Α. 5,7,67 Γ.Α. Γ.Α. 1,3 Γ.Π Γ.Π p-p-ddt Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. PCB-28 Γ.Α. 12 Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. Γ.Α. 9, Γ.Π Γ.Π. 3, Γ.Α. 2,1 Γ.Π Γ.Π. Γ.Π Γ.Α. PCB ,9 8, , PCB-11 7, , , PCB Γ.Π , Γ.Π 21 Γ.Π 5,2 Γ.Π 8,7 3 Γ.Α. Γ.Α. 3, 2,7 2, PCB , ,3 Γ.Α. 14 3,2 8,9 Γ.Α.,78,81 Γ.Α. Γ.Α. 1,1 1,8 1,7 PCB ,1 2,3 13 5,6 23 Γ.Α. Γ.Π Γ.Π 2,1 2, 4, Γ.Α. Γ.Α. 4,3 3,1 3,1 PCB Γ.Α: Γελ αληρλεχζεθε Γ.Π.: Γελ πνζνηηθνπνηήζεθε 21