ΘΔΜΑ : Η ΤΓΚΡΟΤΗ Η ΤΓΚΡΟΤΗ ΣΩΝ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΩΝ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΩΝ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΩΝ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΩΝ

Transcript

1 ΔΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΓΙΣΡΙΑΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΥΟΛΗ Ν.Ο.Π.Δ. ΣΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗ ΑΣΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΑ ΘΔΜΑ : Η ΤΓΚΡΟΤΗ Η ΤΓΚΡΟΤΗ ΣΩΝ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΩΝ ΣΩΝ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΩΝ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΩΝ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΩΝ ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ : ANΓΡΔΑ Γ. ΓΗΜΗΣΡΟΠΟΤΛΟ ΑΛΔΞΑΝΓΡΑ Υ. ΚΟΤΛΑΜΑ Α. Μ. : ΑΘΗΝΑ, ΜΑΙΟ 2008 ΔΡΓΑΙΑ ΓΗΜΟΙΟΤ ΓΙΚΑΙΟΤ

2 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ελίδα 1. ΔΙΑΓΩΓΗ.2 2. ΣΑ ΑΣΟΜΙΚΑ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΑ...3 α). Ιζηορική και εννοιολογική προζέγγιζη..3 β).η πρακηική ζημαζία ηοσς 7 3. ΣΟ ΦΑΙΝΟΜΔΝΟ ΣΗ ΤΓΚΡΟΤΗ ΣΩΝ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΩΝ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΩΝ..8 α). Οριζμός- Παραδείγμαηα..8 β).απόυεις επιθανών ζσνηαγμαηολόγφν για ηο θαινόμενο ηης ζύγκροσζης..9 γ). Άρζη ηης ζύγκροσζης ΣΑΘΜΙΗ ΣΩΝ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΩΝ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΩΝ-ΠΡΑΚΣΙΚΗ ΔΝΑΡΜΟΝΙΗ- ΑΡΥΗ ΣΗ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΣΗΣΑ Η ΠΛΑΣΟΣΗΣΑ ΣΗ ΝΟΜΙΚΗ ΤΓΚΡΟΤΗ ΣΩΝ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΩΝ ΘΔΜΙΚΗ ΔΦΑΡΜΟΓΗ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΩΝ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 29 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (ΔΝΣΤΠΗ ΗΛΔΚΣΡΟΝΙΚΗ) 30 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ- ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ 31

3 1. ΔΙΑΓΩΓΗ Ζ παξνχζα εξγαζία έρεη σο αληηθείκελν ηε κειέηε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο ζχγθξνπζεο ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηθαησκάησλ. Θα κειεηήζνπκε, δειαδή, πψο αληηκεησπίδεη ην δίθαην ηηο πεξηπηψζεηο εθείλεο, θαηά ηηο νπνίεο δχν ή πεξηζζφηεξα δηθαηψκαηα έξρνληαη ζε αληίζεζε (ζπγθξνχνληαη), θαζψο αζθνχληαη απφ ηνπο θνξείο ηνπο ηαπηφρξνλα. Αξρηθά, γίλεηαη κηα ζπλνπηηθή αλαδξνκή ζηελ ηζηνξία ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ θαη αθνινχζσο αλαιχεηαη ην θαηλφκελν ηεο ζχγθξνπζεο, ηφζν απφ ηε ζθνπηά ηεο ππνθεηκεληθήο, φζν θαη απφ απηήλ ηεο νξζφηεξεο- αληηθεηκεληθήο ρνιήο ηνπ Γεκνζίνπ Γηθαίνπ. ηαδηαθά, θαη αθνχ ζα πξνεγεζεί ε θαηαλφεζε ηνπ θαηλνκέλνπ, πξνβαίλνπκε ζηελ άξζε ηνπ θαη θαηφπηλ ζηελ εμεχξεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεξεο ζεσξίαο γηα ηελ ιχζε θη αληηκεηψπηζε ηνπ. Φπζηθά, παξαζέηνπκε ηηο θαηάιιειεο ππνζεκεηψζεηο, ηε βηβιηνγξαθία θαη ηέινο, έλα παξάξηεκα απφ λνκνινγηαθέο απνθάζεηο, πνπ ζρεηίδνληαη άκεζα κε ην ζέκα.

4 2.ΣΑ ΑΣΟΜΙΚΑ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΑ 1 α). Ιζηορική και εννοιολογική προζέγγιζη Γηθαηψκαηα, θαη δε αηνκηθά, δελ λννχληαη ζε αλειεχζεξα θαζεζηψηα. Μφλν νη ειεχζεξνη άλζξσπνη κπνξνχλ λα είλαη θνξείο δηθαησκάησλ. Ζ ειεπζεξία πξνζιακβάλεη ζεκειίσζε θπζηθνχ δηθαίνπ, φπσο επηβεβαηψλεη ε ξήζε ηνπ ξήηνξα Αιθηδάκαληα : «θαη σο ελ ησ Μεζζεληαθψ ιέγεη Αιθηδάκαο, ειεπζέξνπο αθήθε πάληαο ν ζεφο, νπδέλα δνχινλ ε θχζηο πεπνηήθελ» (δηαζψδεηαη απφ ηνλ Αξηζηνηέιε, «Ρεηνξηθή» 1373 Β17). Διεπζεξία θαη δεκνθξαηία πξνθαλψο βαίλνπλ παξάιιεια. Γη απηφλ ην ιφγν ηα πξψηα ίρλε ησλ αηνκηθψλ ειεπζεξηψλ αλαδεηνχληαη ζηελ αξραία Διιάδα. Ωζηφζν, ε εμέιημε ησλ δηθαησκάησλ αθνινχζεζε ηνλ ξνπ ηεο ηζηνξίαο θαη δηέζρηζε δχζβαηεο αηξαπνχο κέρξη λα θζάζνπκε ζηε ζεκεξηλή ζπληαγκαηηθή θαηνρχξσζε, πνπ ζεσξείηαη απηνλφεηε, κεηά απφ ακέηξεηνπο αγψλεο γηα ειεπζεξία θαη δηθαηνζχλε. Ζ πξψηε λνκηθή δηακφξθσζε ησλ αηνκηθψλ ειεπζεξηψλ απαληάηαη ην 1215 ζηε Magna Charta, ζηελ νπνία δηαθεξχρηεθαλ ηα δηθαηψκαηα ησλ άγγισλ πνιηηψλ, ζηξεθφκελσλ θαηά ησλ άγγισλ εγεκφλσλ. Αθνινπζνχλ ε Petition of Rights (1629), ε Habeas corpus Act (1679) θαη ε Bill of Rights (1689). Οη δηαθεξχμεηο ηεο πνιηηείαο ηεο Βηξγηλίαο ην 1776, ηελ νπνία αθνινχζεζαλ θη άιιεο πνιηηείεο, σο απνηέιεζκα ηνπ αγψλα ηεο Ακεξηθήο γηα ειεπζεξία θαη αλεμαξηεζία απφ ηε κεηξφπνιε, απνηέιεζαλ ηνλ πξνάγγειν ηεο ζπληαγκαηνπνίεζεο ησλ αηνκηθψλ ειεπζεξηψλ ζην χληαγκα ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ ην Ζ γαιιηθή επαλάζηαζε, ε απνθνξχθσζε ηεο αληίδξαζεο θαηά ηνπ θξαηηθνχ θαη εθθιεζηαζηηθνχ απνιπηαξρηζκνχ ζηελ επεηξσηηθή Δπξψπε, είρε σο απνηέιεζκα ηε «Γηαθήξπμε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ πνιίηε» (1789), πνπ απνηέιεζε ην πξννίκην ηνπ γαιιηθνχ πληάγκαηνο ηνπ 1791, θαη ηηο κεηαγελέζηεξεο δηαθεξχμεηο ηνπ 1793 θαη Σα θείκελα απηά δεκηνχξγεζαλ ηνλ ιεγφκελν «θιαζηθφ θαηάινγν ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ». ηελ Διιάδα 2 ε πξψηε θαηνρχξσζε επξίζθεηαη ζην ζρέδην ηνπ Ρήγα Βειεζηηλιή-Φεξαίνπ (1797), ην νπνίν δηαθεξχζζεη «ηα δίθαηα ηνπ 1 Βι. Γεκεηξφπνπινο Α., πληαγκαηηθά Γηθαηψκαηα, Σφκνο Γ, Β θδνζε, ζει Βι. Γαγηφγινπ, πληαγκαηηθφ Γίθαην- Αηνκηθά Γηθαηψκαηα, Σφκνο Α, ζει.25

5 αλζξψπνπ». πεηηα, ην πξνζσξηλφ χληαγκα ηεο Δπηδαχξνπ (1822) θαηνρπξψλεη ηα «γεληθά δηθαηψκαηα ησλ θαηνίθσλ ηεο Διιάδαο» θαη ην πξνζσξηλφ χληαγκα ηνπ Άζηξνπο (1823) ηα «πνιηηηθά δηθαηψκαηα ησλ Διιήλσλ». ην χληαγκα ηεο Σξνηδήλαο (1827) ην ζρεηηθφ θεθάιαην νλνκάδεηαη «δεκφζην δίθαηνλ ησλ Διιήλσλ»,νλνκαζία πνπ παξέκεηλε σο ην χληαγκα ηνπ Σν ηζρχνλ χληαγκα ηνπ 1975 πεξηέρεη «δεχηεξν κέξνο» κε ηνλ ηίηιν «αηνκηθά θαη θνηλσληθά δηθαηψκαηα». ε δηεζλέο επίπεδν, νη πξψηεο θηλήζεηο γηα δ η ε ζ λ ή πηα θαηνρχξσζε ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ εκθαλίζηεθαλ κεηά ηνλ πξψην παγθφζκην πφιεκν. Σν έηνο 1929 έγηλε δεθηή απφ ην Ηλζηηηνχην δηεζλνχο δηθαίνπ, ε «δηαθήξπμε ησλ δηεζλψλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ». ηηο 14 Απγνχζηνπ ηνπ 1941, ζην άξζξν 6 ηνπ Υάξηε ηνπ Αηιαληηθνχ, δηαθεξπζζφηαλ, φηη κεηά ηε λίθε νη άλζξσπνη ζα πξέπεη λα δνπλ «ειεχζεξνη θφβνπ, αλάγθεο ή έλδεηαο». (Ζ θίλεζε γηα ηε δηεζλή πξνζηαζία ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ νινθιεξψζεθε κεηά ην ηέινο ηνπ δεχηεξνπ παγθνζκίνπ πνιέκνπ). Ζ ίδξπζε ηνπ Οξγαληζκνχ ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ παξέρεη ηελ επθαηξία δηαθήξπμεο πίζηεο ησλ ιαψλ ζηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ κε ηνλ θαηαζηαηηθφ ηνπ Υάξηε. ηηο 10 Γεθεκβξίνπ 1948, ε γεληθή ζπλέιεπζε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ ςήθηζε ζην Παξίζη ηελ «Οηθνπκεληθή Γηαθήξπμε ησλ Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ», ε νπνία δελ πεξηνξίζηεθε ζηελ επαλάιεςε ηνπ θιαζηθνχ θαηαιφγνπ, αιιά ζπκπεξηέιαβε θαη πνιηηηθά θαη θνηλσληθά δηθαηψκαηα. Ζ ίδηα ζπλέιεπζε ςήθηζε ην 1966 ην ζχκθσλν ησλ νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη κνξθσηηθψλ δηθαησκάησλ, ην νπνίν θπξψζεθε κε ην λ.1532/1985. Ζ γεληθή ζπλέιεπζε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ ςήθηζε επίζεο ην έηνο 1966 ην ζχκθσλν ησλ αηνκηθψλ θαη πνιηηηθψλ δηθαησκάησλ, ην νπνίν θπξψζεθε κε ην λ.2462/1997. ηηο 4 Ννεκβξίνπ 1950 Σα θξάηε-κέιε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο ππνγξάθνπλ ηε γλσζηή σο «χκβαζε ηεο Ρψκεο», «χκβαζε γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ θαη ησλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ» (ΔΓΑ). Ζ ζχκβαζε άξρηζε λα ηζρχεη ζηηο 3 επηεκβξίνπ 1953 θαη ζπκπιεξψζεθε κε 12 πξφζζεηα πξσηφθνιια θαη ηνλ Κνηλσληθφ Υάξηε ηεο Δπξψπεο. ε επξσπατθφ επίπεδν, ζηηο 12 Απξηιίνπ ηνπ 1989 ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην ςήθηζε ηε «Γηαθήξπμε ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ θαη

6 ειεπζεξηψλ». Ζ δηαθήξπμε απνηειείηαη απφ 28 άξζξα θαη δελ έρεη λνκηθή δεζκεπηηθφηεηα. Κνκβηθήο ζεκαζίαο ήηαλ ε πηνζέηεζε ηνπ Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο λσζεο, ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 2000 ζηε χλνδν θνξπθήο ζηε Νίθαηα ηεο Γαιιίαο. Σέινο, ε κεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε ηεο Ληζζαβφλαο (Γεθέκβξηνο 2007) πηνζεηεί κε ηε κνξθή πξσηνθφιινπ ηνλ Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ, φπσο ελζσκαηψζεθε ζην ζρέδην ηεο ζπληαγκαηηθήο ζπλζήθεο. Δπνκέλσο, κεηά ηελ θχξσζε ηεο ζπλζήθεο απφ ηα θξάηε-κέιε ν Υάξηεο απηφο ζα έρεη πιήξε λνκηθή ηζρχ. Σα αηνκηθά δηθαηψκαηα (αιιηψο «ζεκειηψδε δηθαηψκαηα», «αλζξψπηλα δηθαηψκαηα», «αηνκηθέο ειεπζεξίεο») είλαη, βέβαηα, δεκφζηα δηθαηψκαηα, απνλέκνληαη δειαδή απφ ην ηζρχνλ δίθαην γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ζπκθεξφλησλ ζπλπθαζκέλσλ κε ηελ θξαηηθή εμνπζία. Άιισζηε ηα αηνκηθά δηθαηψκαηα ζεσξήζεθαλ ακπληηθνί θαλφλεο δηθαίνπ, απαξαίηεηνη γηα ηελ απφθξνπζε ησλ θαηά ηνπ «θχζεη ειεχζεξνπ» αλζξψπνπ απεηιψλ 3. ηελ θιαζηθή ζεσξία κάιηζηα πξνζέιαβαλ απνθιεηζηηθή θαηά ηνπ θξάηνπο θαηεχζπλζε. Ο επηθαλήο γεξκαλφο λνκηθφο G.Jellinek θαηέηαμε ηα ζπληαγκαηηθά δηθαηψκαηα ζε ηξεηο θαηεγνξίεο, κε θξηηήξην ην πεξηερφκελν ηεο πξάμεο ηεο θξαηηθήο εμνπζίαο: i. ηα αηνκηθά δηθαηψκαηα (status negativus), ηα νπνία εμαλαγθάδνπλ ην θξάηνο ζε παξάιεηςε ii. ηα πνιηηηθά δηθαηψκαηα (status activus), ηα νπνία είλαη δηθαηψκαηα ζπκκεηνρήο ησλ αηφκσλ ζηελ άζθεζε ηεο iii. θξαηηθήο εμνπζίαο Καη ζηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα (status socialis), ηα νπνία εμαλαγθάδνπλ ην θξάηνο ζε παξνρέο, ηδηαίηεξα νηθνλνκηθήο θχζεο. Παξά ηελ επηθξάηεζε ηεο άλσζελ ζπζηεκαηνπνίεζεο ζηελ επηζηήκε, νθείινπκε λα δηαπηζηψζνπκε πσο δελ αληαπνθξίλεηαη ζηε ζχγρξνλε-λνκηθή θαη φρη κφλν- πξαγκαηηθφηεηα. Σα ίδην ην χληαγκα (!) απνδέρεηαη expressis verbis ηελ ηξηηελέξγεηα ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ παξέρνληαο πξνζηαζία θαη ζε ηδηψηεο, παξά ηελ θαηάηαμή ηνπο ζηα δεκφζηα δηθαηψκαηα. Υαξαθηεξηζηηθά ζην άξζξν 25 παξ.1 εδ.γ ηνπ πληάγκαηνο νξίδεηαη φηη : «ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ ηζρχνπλ θαη ζηηο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ ηδησηψλ ζηηο νπνίεο πξνζηδηάδνπλ». Ο λεσηεξηζκφο απηφο εηζήρζε κε ηελ αλαζεψξεζε ηνπ Ωο απνηέιεζκα, πιεξέζηεξνο θαίλεηαη λα είλαη ν νξηζκφο ηνπ θ.γεκεηξφπνπινπ, θαηά ηνλ νπνίν : «πληαγκαηηθά 3 Βι. Γεκεηξφπνπινο Α., πληαγκαηηθά Γηθαηψκαηα, Σφκνο Γ, θδνζε Β,ζει.23

7 δηθαηψκαηα είλαη ηα παξερφκελα ζηα άηνκα θαη σο κέιε ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ ζεκειηψδε, πνιηηηθά, θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά δηθαηψκαηα, ηα νπνία απνηεινχλ ηηο θαηά ηελ αληίιεςε ηνπ ζπληαθηηθνχ λνκνζέηε βαζηθέο εμεηδηθεχζεηο ηεο αλζξψπηλεο αμίαο θαη ησλ νπνίσλ ην ακπληηθφ πεξηερφκελν ζηξέθεηαη θαηά ηεο θξαηηθήο θαη θάζε άιιεο εμνπζίαο, ην πξνζηαηεπηηθφ πεξηερφκελν ζηξέθεηαη κφλνλ πξνο ην θξάηνο αμηψλνληαο ηελ παξνρή βνήζεηαο γηα ηελ απφθξνπζε θάζε απεηιήο, ην δε εμαζθαιηζηηθφ, εθφζνλ αλαγλσξίδεηαη, ζηξέθεηαη επίζεο πξνο ην θξάηνο, αμηψλνληαο ηελ παξνρή ησλ απαξαίηεησλ κέζσλ γηα ηελ άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο». Σα ζπληαγκαηηθά δηθαηψκαηα, θεθηεκέλν αγψλσλ γηα δηθαηνζχλε θαη ειεπζεξία πνπ ζπληειέζηεθαλ δχν αηψλεο πξηλ, δελ ζα κπνξνχζαλ παξά λα αθνινπζήζνπλ ηφζν ηελ ηζηνξηθή εμέιημε, φζν θαη ηε κεηαβνιή ηεο έλλνκεο ηάμεο. Ζ κεηάβαζε απφ ηνλ αηνκηθηζκφ ζηνλ θνηλσληθφ αλζξσπηζκφ είλαη δεδνκέλε θαη είλαη πηα αλακθηζβήηεην πσο ηα ζπληαγκαηηθά δηθαηψκαηα είλαη δηθαηψκαηα ηνπ θνηλσληθνχ αλζξψπνπ, πνπ πξνζδηνξίδνληαη απφ ην απαξαβίαζην ηεο θαηαζηαηηθήο αξρήο ηεο έλλνκεο ηάμεο, δειαδή ηεο αλζξψπηλεο αμίαο. Σα δηθαηψκαηα είλαη πηα αληηθεηκεληθνί θαλφλεο δηθαίνπ, έρνπλ αλαθεξπρζεί ζε βαζηθά αμηψκαηα ηεο έλλνκεο ηάμεο. Απνλέκεηαη έηζη εμνπζία απηνθαζνξηζκνχ ζηα άηνκα (απηνπξνζδηνξηζκφο, απζππαξμία, απηνδηάζεζε), ε νπνία ηείλεη λα απνθιείζεη επεκβάζεηο (ή έζησ λα ηηο πεξηνξίζεη) ηεο θξαηηθήο- θη φρη κφλν- εμνπζίαο. Οη ζρέζεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη, ζπλεπψο, είλαη ζρέζεηο εμνπζηαδφλησλεμνπζηαδνκέλσλ. Κνκβηθφ ζεκείν, ην θαηά πφζνλ ηα άηνκα είλαη ειεχζεξα λα αλαπηχζζνπλ ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπο. Ζ ζπληαγκαηηθή κεηνπζίσζε φισλ απηψλ είλαη ηα άξζξν 5 παξ.1, 25 παξ1 θαη 2, θαη θπζηθά ε θαηαζηαηηθή αξρή, άξζξν 2 παξ.1.

8 β). Η πρακηική ζημαζία ηοσς Σα αηνκηθά δηθαηψκαηα απνηεινχλ κνριφ ηνπ δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο. Μέζσ απηψλ εμαζθαιίδεηαη ε ηζφηεηα, ε ειεπζεξία, ε ζπκκεηνρή ησλ αηφκσλ ζηηο πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο, ε ειεπζεξία ηεο γλψκεο, ηεο ζπλαζξνίζεσο, ε δπλαηφηεηα ίδξπζεο θαη ζπκκεηνρήο ζηα πνιηηηθά θφκκαηα θαη ζε δηάθνξεο ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο, Ωο εθ ηνχηνπ, κπνξεί λα ιερζεί φηη απνηεινχλ δσηηθά φξγαλα ηεο δεκνθξαηίαο. Ωζηφζν, ρσξίο ηελ εμαζθάιηζε ηεο ηνπ θαηάιιεινπ πεξηβάιινληνο ή ηελ παξνρή ησλ απαξαίηεησλ κέζσλ απφ ην θξάηνο δελ είλαη δπλαηή ε άζθεζή ηνπο. Δπί παξαδείγκαηη, ην άζπιν ηεο θαηνηθίαο πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε νηθίαο, ε ειεπζεξία ηνπ ηχπνπ δε λνείηαη ζε αλαιθάβεην πνιίηε. Δπνκέλσο, ην θξάηνο εμαλαγθάδεηαη θαη ζε ζεηηθή ελέξγεηα. Σα αηνκηθά δηθαηψκαηα σο ζπληαγκαηηθνί θαλφλεο έρνπλ απμεκέλε ηππηθή ηζρχ, δελ θαηαξγνχληαη απφ λφκνπο ή άιιεο θξαηηθέο πξάμεηο, αληηζέησο δηακνξθψλνπλ ην λνκηθφ πιαίζην ηφζν ησλ γεληθψλ φζν θαη ησλ εηδηθψλ θπξηαξρηθψλ ζρέζεσλ. πληζηνχλ θαζαξά ππνθεηκεληθφ δίθαην θαη εμπςψλνπλ ην άηνκν απφ απιφ αληηθείκελν ζε ππνθείκελν δηθαίνπ, απφ απιφ ππήθνν ζε πνιίηε. Δίλαη ζπλπθαζκέλα κε ηελ έλλνηα ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ θαη ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο (Αλαζεψξεζε 2001), θαζψο ην θξάηνο θαιείηαη πιένλ λα πξνζθέξεη ζηνλ πνιίηε έλα minimum βηνηηθψλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ.

9 3. ΣΟ ΦΑΙΝΟΜΔΝΟ ΣΗ ΤΓΚΡΟΤΗ ΣΩΝ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΩΝ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΩΝ α). Οριζμός Παραδείγμαηα Σα άηνκα σο κέιε ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ θαινχληαη λα ζπκβηψζνπλ αξκνληθά κε ηνπο ζπλαλζξψπνπο ηνπο ζεβφκελνη ν έλαο ηνλ ρψξν αλάπηπμεο ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ άιινπ. Ωζηφζν, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα απηφ δελ κπνξεί παξά λα αλαρζεί ζε ξνκαληηθή θαη νπηνπηθή ζεψξεζε ηνπ θνηλσληθνχ γίγλεζζαη. Μέζα ζηνλ ιαβχξηλζν ησλ αλζξψπηλσλ ζρέζεσλ, νη πνξείεο ησλ αηφκσλ άιινηε βαίλνπλ παξάιιεια θη άιινηε ζπλαληψληαη, κε ην θφβν θαη ην ξεαιηζηηθφ ελδερφκελν λα ζπκπιερζνχλ θαηά ηξφπν, ψζηε ε άζθεζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ ελφο λα παξαθσιχεη ή θαη λα απνθιείεη ηελ άζθεζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ άιινπ. Άιιεο θνξέο πάιη, έλα θαη ην απηφ ζπληαγκαηηθφ δηθαίσκα αζθείηαη ηαπηφρξνλα απφ πεξηζζφηεξνπο θνξείο, κε απνηέιεζκα λα θαζίζηαηαη αδχλαηε ε απνιαπή ηνπ δηθαηψκαηνο απηνχ ζηελ νιφηεηά ηνπ. Σα παξαδείγκαηα πνιιά ζηελ θαζεκεξηλή δσή θαη πξαθηηθή. πρλφ θαηλφκελν ζηνπο δξφκνπο, ηδηαίηεξα ησλ κεγαινππφιεσλ, ε θπθινθνξηαθή ζπκθφξεζε κε απφηνθν λα ζίγεηαη ε ειεπζεξία θίλεζεο ηφζν ησλ πεδψλ φζν θαη ησλ νδεγψλ ζε ηέηνην ζεκείν, ψζηε λα απαηηείηαη ε επηβνιή πεξηνξηζκψλ, γηα λα αζθήζνπλ νη θνξείο ην δηθαίσκά ηνπο (θσηεηλνί ζεκαηνδφηεο, δηαβάζεηο, ηξνρνλφκνη θηι.). Ζ πξνζηαζία ηεο ηδηνθηεζίαο, ζχκθσλα κε ην άξζξν 17 παξ.1 ηνπ πληάγκαηνο θαη ην δηθαίσκα ζην πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ θαη θάζε αηφκνπ μερσξηζηά, θαηά ην άξζξν 24 παξ.1 ηνπ πληάγκαηνο, εκθαλψο ζπγθξνχνληαη ζηελ πεξίπησζε ηεο αλαγθαζηηθήο απαιινηξίσζεο, ζχκθσλα κε ην άξζξν 24 παξ.6 ηνπ πληάγκαηνο γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ή γηα ηελ αλέγεξζε εξγαηηθψλ θαηνηθηψλ. Δπίζεο, ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ζχγθξνπζεο δηθαησκάησλ ζπληζηνχλ νη δηα δειψζεηο θαη νη ζπλαζξνίζεηο νξηζκέλσλ πνιηηψλ κε ηνλ ηαπηφρξνλν απνθιεηζκφ δηέιεπζεο ησλ νρεκάησλ απφ ηηο νδνχο, ζηηο νπνίεο δηαδξακαηίδνληαη νη δηακαξηπξίεο, ν νπνίνο ζίγεη ην δηθαίσκα ηεο ειεχζεξεο θίλεζεο θαη θπθινθνξίαο ησλ νδεγψλ (ζχγθξνπζε άξζξσλ 11 θαη 5 ηνπ πληάγκαηνο). Δίλαη ζαθέο θαη δεδνκέλν φηη δεκηνπξγνχληαη πξνβιήκαηα ζηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ηεο πφιεο, εληνχηνηο θαη ην δηθαίσκα ηεο ζπλάζξνηζεο είλαη ζπληαγκαηηθά θαηνρπξσκέλν. χκθσλα, ινηπφλ, κε ηελ αξρή ηεο πξαθηηθήο ελαξκφληζεο ηίζεηαη έλαο

10 ζεκηηφο πεξηνξηζκφο, ψζηε λα θαηαζηεί εθηθηή ε άζθεζε θαη ησλ δχν δηθαησκάησλ. Αμίδεη, ηέινο, λα ζεκεησζεί φηη κε ηε ξεηή πιένλ θαηνρχξσζε ηεο ηξηηελέξγεηαο ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηθαησκάησλ κεηά ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 2001 (άξζξν 25 παξ.1 εδ.γ ) ην δήηεκα γίλεηαη αθφκα πην πνιχπινθν. β). Απόψεις επιθανών ζσνηαγμαηολόγων για ηο θαινόμενο ηης ζύγκροσζης Ήδηνλ ηεο λνκηθήο επηζηήκεο- αιιά θαη θάζε επηζηήκεο- είλαη βέβαηα ν πινπξαιηζκφο ησλ απφςεσλ πάλσ ζ έλα ζέκα. Γνγκαηηθφηεηα θαη κνλνιηζηθή αληηκεηψπηζε δε ρσξεί. Αληίζεηα, ν ζθεπηηθηζκφο θη ε θξηηηθή επηβάιινληαη. Γη απηφ θξίλεηαη ζθφπηκν λα παξαηεζνχλ νξηζκνί πνπ δίλνληαη απφ αμηφινγνπο ζπληαγκαηνιφγνπο. Καηά ηνλ Γ α γ η φ γ ι ν π 4 είλαη απαξαίηεηε ε επηινγή εθαξκνζηένπ θαλφλα δηθαίνπ ζηελ πεξίπησζε ζπγθξνχζεσο αηνκηθψλ δηθαησκάησλ δχν ή πεξηζζφηεξσλ θνξέσλ ηνπ ίδηνπ ή δηαθνξεηηθνχ δηθαηψκαηνο, ελψ θαηά ηνλ Μ ά λ ε ζ ε 5, ην θαηλφκελν ηεο ζχγθξνπζεο θέξλεη ζην θσο ηνλ ζρεηηθφ ραξαθηήξα ηεο πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ, είηε απηφ εθιακβάλεηαη σο απνθιεηζκφο ηεο ηαπηφρξνλεο άζθεζεο ησλ δηθαησκάησλ απφ πεξηζζφηεξνπο θνξείο, είηε σο παξαθψιπζε ηεο άζθεζεο ελφο δηθαηψκαηνο εμαηηίαο άζθεζεο ελφο άιινπ. Καηά ηνλ Ρ ά η θ ν 6, «ζχγθξνπζε ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ (Grundrechtskolision ) ζπληξέρεη, φηαλ ε άζθεζε ελφο ζεκειηψδνπο δηθαηψκαηνο ελφο πξνζψπνπ απνθιείεη αλαγθαίσο ελ φισ ή ελ κέξεη ηε ζχγρξνλε άζθεζε ηνπ ίδηνπ ή άιινπ ζεκειηψδνπο δηθαηψκαηνο άιινπ ή άιισλ πξνζψπσλ». Καηά ηνλ Υ ξ π ζ φ γ ν λ ν 7, ν ζπνπδαηφηεξνο ίζσο πεξηνξηζκφο ησλ αηνκηθψλ αιιά θαη ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ πξνέξρεηαη απφ ηελ αλάγθε ακνηβαίαο νξηνζέηεζεο ησλ βηνηηθψλ ζρέζεσλ πνπ ξπζκίδνπλ, θαζψο θαη ηεο έληαμήο ηνπο ζην ζπλνιηθφ πιαίζην ηεο ζπληαγκαηηθήο ηάμεο, θαηά ηξφπν ψζηε λα δηαζθαιίδεηαη ε 4 Bι. Γαγηφγινπ Π.Γ., πληαγκαηηθφ Γίθαην- Αηνκηθά Γηθαηψκαηα, Σφκνο Α, ζει Βι. Μάλεζεο Αξηζη., πληαγκαηηθφ Γίθαην θαη Αηνκηθέο Διεπζεξίεο, θδνζε Γ, ζει. 63επ. 6 Βι. Ράηθνο Αζ., πληαγκαηηθφ Γίθαην- Θεκειηψδε Γηθαηψκαηα, Σφκνο Β, 2002, ζει. 233επ. 7 Βι. Υξπζφγνλνο Κ., Αηνκηθά θαη Κνηλσληθά Γηθαηψκαηα, 2002, ζει. 102επ.

11 ζπζηεκαηηθή θαη ηεινινγηθή ελφηεηα ηνπ πληάγκαηνο. ηζη, πνιιέο θνξέο θαζίζηαηαη αλέθηθηε ε πινπνίεζε θνηλσληθνχ δηθαηψκαηνο ρσξίο αληίζηνηρν πεξηνξηζκφ ελφο αηνκηθνχ, φπσο φηαλ ην θξάηνο πξέπεη λα απαιινηξηψζεη ηδησηηθή έθηαζε, γηα λα αλεγεξζνχλ εθεί εξγαηηθέο θαηνηθίεο (άξζξα 17 παξ2. θαη 21 παξ.4 ηνπ πληάγκαηνο). Έ αθφκε ε άζθεζε ελφο θαη ηνπ απηνχ δηθαηψκαηνο απφ πνιινχο θνξείο ηνπ ηαπηφρξνλα κπνξεί λα θαζίζηαηαη αλέθηθηε. Δπνκέλσο είλαη αδχλαηε ε ηαπηφρξνλε ειεχζεξε θίλεζε ησλ απηνθηλήησλ ζε πνιπζχρλαζηε δηαζηαχξσζε. Με κηα πνιχ γεληθή έλλνηα ζα κπνξνχζε ίζσο λα ππνζηεξηρζεί φηη αλαθχπηεη θάπνηα «ζχγθξνπζε» αλάκεζα ζηηο ζπληαγκαηηθέο θαηνρπξσκέλεο αηνκηθέο ειεπζεξίεο θαη ηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ δεκνθξαηηθά λνκηκνπνηεκέλνπ λνκνζέηε, παξφιν πνπ νξηζκέλεο θνξέο ε άζθεζε ηεο αξκνδηφηεηαο είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ θαηνρχξσζε ηεο ειεπζεξίαο. Καη ν Σ ζ ά η ζ ν ο 8, ππνζηεξίδεη πσο πνιιέο θνξέο ε άζθεζε ελφο ζεκειηψδνπο δηθαηψκαηνο απφ έλαλ θνξέα εκπνδίδεη έλαλ άιιν θνξέα ηνπ ίδηνπ δηθαηψκαηνο ή ελφο άιινπ δηθαηψκαηνο λα ην αζθήζεη. Τπάξρνπλ, βέβαηα, πεξηπηψζεηο φπνπ ε ζχγθξνπζε ησλ δηθαησκάησλ είλαη εγγελήο. ηζη, π.ρ. νη δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 24 γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο (παξ.1), γηα ηε ρσξνηαμηθή αλαδηάξζξσζε ηεο ρψξαο (παξ.2), γηα ηελ πξνζηαζία ησλ κλεκείσλ θαη παξαδνζηαθψλ πεξηνρψλ (παξ.6) ζα παξέκελαλ απιφ επρνιφγην, αλ δελ γηλφηαλ δεθηφ φηη ηζρχνπλ ζην κέηξν πνπ ε πξαγκάησζή ηνπο ζπλεπάγεηαη πεξηνξηζκφ ηεο ηδησηηθήο ηδηνθηεζίαο. Γη απηφ θαη εχινγα ην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο έθξηλε πσο ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο ην άξζξν 24 θαηηζρχεη ηνπ άξζξνπ 17 (βι. απφθ. 1581/1981 θαη 1239/1982 Νν Β, 31 (1983), ζει 113). Απηή ε ηνπνζέηεζε ηνπ δηθαζηεξίνπ επέηξεςε ηε δηακφξθσζε κηαο λνκνινγίαο αξθεηά αλνηρηήο ζην ζέκα απηφ. ηζη, θξίζεθαλ ζεκηηνί ζνβαξνί πεξηνξηζκνί ηεο ηδηνθηεζίαο φπσο π.ρ., ε ζέζπηζε ζθιεξψλ φξσλ δφκεζεο εληφο ρεδίνπ Πφιεο φπσο ε Πιάθα, ε Καζηέιια, ε Πάλσ Πφιε (ηδ /1980), ή εθηφο ρεδίνπ Πφιεο (ηδ1519/1980) ή αθφκα θαη ε απαγφξεπζε δφκεζεο ζηελ χπαηζξν (ηδ 1518/1980 θαη 797/1981). Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ε επηζηεκνληθή άπνςε ηνπ θαζεγεηή πληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ Α. Γεκεηξφπνπινπ, ν νπνίνο πξνζεγγίδεη δηαθνξεηηθά ην ζέκα παξνπζηάδνληαο κηα δηάζηαζε, ε νπνία θαη θαηά ηε γλψκε καο- πξνζηδηάδεη ζηε ζχγρξνλε αληηθεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα, αληαπνθξηλφκελε πιεξέζηεξα θαη πην απνηειεζκαηηθά ζηηο αλάγθεο ηεο. 8 Βι. Σζάηζνο Γ.Θ.., πληαγκαηηθφ Γίθαην, Σφκνο Γ, 1998, ζει. 295επ.

12 Ο Γ ε κ ε η ξ φ π ν π ι ν ο 9, δηαθξίλεη αλάκεζα ζε «λνκηθή» θαη «πξαγκαηηθή» ζχγθξνπζε ησλ δηθαησκάησλ. χγθξνπζε δηθαησκάησλ ππφ λνκηθή έλλνηα είλαη ε ηαπηφρξνλε αλαγλψξηζε θαη λφκηκε άζθεζε ησλ δηθαησκάησλ πεξηζζφηεξσλ θνξέσλ θαηά ηξφπν ψζηε ε λφκηκε άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ ελφο λα πεξηνξίδεη ηελ επίζης λφκηκε άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ άιινπ. Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο λνκηθήο ζχγθξνπζεο είλαη λφκηκε άζθεζε ησλ δηθαησκάησλ απφ φινπο ηνπο θνξείο. Ζ ηδηνκνξθία ηεο, αιιά θαη ε αληίζεζή ηεο, βξίζθεηαη ζην εμήο : παξά ην φηη ε άζθεζε φισλ ησλ δηθαησκάησλ απφ φινπο ηνπο θνξείο είλαη λφκηκε, εληνχηνηο ζίγεηαη θάπνην ζεκειηψδεο δηθαίσκα. Σν δήηεκα πνπ γελλάηαη είλαη αλ κπνξεί λα αλαγλσξίδεηαη ζηε ζχγρξνλε έλλνκε ηάμε «ζχγθξνπζε» δηθαησκάησλ κε ηελ παξαπάλσ λνκηθή έλλνηα. Αλ κηα ηέηνηα «ζχγθξνπζε» δηθαησκάησλ δελ κπνξεί λα γίλεη δεθηή, ηφηε θαη ν φξνο απηφο δελ κπνξεί λα έρεη άιιε έλλνηα απφ εθείλε ηεο «πξαγκαηηθήο ζχγθξνπζεο», δειαδή ηεο πξνζβνιήο ησλ δηθαησκάησλ ησλ άιισλ ρσξίο αλαγλψξηζε απφ ην δίθαην αλάινγεο εμνπζίαο. Πξαγκαηηθή ζχγθξνπζε δηθαησκάησλ είλαη ε απνδνθηκαδφκελε απφ ην δίθαην παξαβίαζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ άιινπ. Οη πξαγκαηηθέο ζπγθξνχζεηο ππήξραλ θαη δπζηπρψο ζα ππάξρνπλ θαζεκεξηλά. Καηά ηελ πξαγκαηηθή ζχγθξνπζε ν έλα ο απφ ηνπο θνξείο, ν επηηηζέκελνο, ελεξγνπνηείηαη πέξα απφ ην επηηξεπφκελν δηθαηηθφ πιαίζην, δειαδή ελεξγεί ρσξίο δηθαίσκα. ην πεδίν ησλ πξαγκαηηθψλ ζπγθξνχζεσλ θάπνηνο θνξέαο παξαβηάδεη ην ζπληαγκαηηθφ δηθαίσκα ηνπ άιινπ, φκσο ε παξαβίαζε απηή απνδνθηκάδεηαη απφ ην δίθαην. Ζ άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηφο ηνπ δελ είλαη λφκηκε. Γελ πξφθεηηαη, επνκέλσο, γηα θαηά δίθαην ζχγθξνπζε. γ). Άρζη ηης ζύγκροσζης Ίπσο πξνθχπηεη απφ φζα εθζέζακε παξαπάλσ, ην κείδνλ εξψηεκα πνπ αλαθχπηεη είλαη «πνην απφ ηα ζπληαγκαηηθά δηθαηψκαηα ζα εθαξκνζζεί», «πνηνο ζα είλαη ηειηθά ν εθαξκνζηένο θαλφλαο δηθαίνπ» ζηηο πεξηπηψζεηο ζχγθξνπζεο. Αο δνχκε πψο πξνζεγγίδνπλ ην πξφβιεκα απηφ επηθαλείο ζπληαγκαηνιφγνη πξνηείλνληαο κεζφδνπο θαη ιχζεηο γηα ηελ νξζή επηινγή ηνπ εθαξκνζηένπ θαλφλα δηθαίνπ. 9 Βι. Γεκεηξφπνπινο Α., πληαγκαηηθά Γηθαηψκαηα, Σφκνο Γ, θδνζε Β, ζει. 219επ.

13 Καηά ηνλ Γ α γ η φ γ ι ν π, ην χληαγκα νξίδεη θαη ηε ιχζε ηεο ζπγθξνχζεσο πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ θαηαρξεζηηθή άζθεζε ελφο δηθαηψκαηνο, απαγνξεχνληαο ηελ θαηάρξεζε. ηζη, π.ρ. ε άζθεζε ηεο ειεπζεξίαο ηνπ ηχπνπ κε ηξφπν πνπ ην νηθνλνκηθά ηζρπξφ δεκνζηνγξαθηθφ ζπγθξφηεκα Α εμαγνξάδεη ή εμνπδεηεξψλεη φιεο ηηο αληίπαιεο εθεκεξίδεο (Β, Γ θαη Γ) ζε εζληθφ ή ηνπηθφ επίπεδν, απνηειεί κηα ζχγθξνπζε αλάκεζα ζηελ ειεπζεξία ηνπ ηχπνπ ηνπ Α κε εθείλε ησλ Β, Γ θαη Γ. θαη ελδερνκέλσο ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ, πνπ είλαη επίζεο θνξέαο ηεο ειεπζεξίαο ηνπ ηχπνπ. Ζ ζχγθξνπζε απηή ιχεηαη, εθφζνλ ε δξαζηεξηφηεηα ηνπ Α ζεσξεζεί σο θαηαρξεζηηθή άζθεζε ηεο ειεπζεξίαο ηνπ ηχπνπ, κε ηελ απαγφξεπζε ηεο θαηαρξήζεσο. Ίια ηα ζπληαγκαηηθψο θαηνρπξσκέλα αηνκηθά δηθαηψκαηα έρνπλ πάλησο ηελ ίδηα ηππηθή ηζρχ, δελ ππάξρνπλ δειαδή «ππεξέρνληα» θαη «ππνδεέζηεξα» απφ λνκηθήο απφςεσο, θαη επνκέλσο ε ηπρφλ ζχγθξνπζε δελ κπνξεί λα ιπζεί κε ηελ αλαθνξά ζε ηεξαξρηθή θιίκαθα ηζρχνο. Οχηε είλαη ζεκηηή ε αθεξεκέλε «ζηάζκηζε» ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ αλεμάξηεηα θαη πέξα απφ ηε ζπληαγκαηηθή αιιεινπρία ηνπο. Ζ ιχζε πξέπεη λα αλαδεηεζεί πάληνηε ζην χληαγκα θαη ζηηο ζπληαγκαηηθά ζεκειησκέλεο αξρέο, πξνπάλησλ ζηελ αξρή ηεο αλαινγηθφηεηαο. Δλψ αθεξεκέλε ζηάζκηζε δελ είλαη ζεκηηή, είλαη δπλαηή θαη επηδησθηέα ε πξνζπάζεηα πξαθηηθήο ελαξκνλίζεσο ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ ζηε ζπγθεθξηκέλε εθαξκνγή ηνπο. 10 χκθσλα κε ηνλ Ρ ά η θ ν, ε άξζε ησλ ζπγθξνχζεσλ ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ κπνξεί λα γίλεηαη κφλν κε ηε ζηάζκηζε ζπκθεξφλησλ ζε θάζε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε. Ο ηξφπνο απηφο άξζεσο ησλ ελ ιφγσ ζπγθξνχζεσλ ππνζηεξίδεηαη θαη απφ ηελ θξαηνχζα ζηε γεξκαληθή επηζηήκε γλψκε θαη εθαξκφδεηαη απφ ηελ πάγηα λνκνινγία ηνπ γεξκαληθνχ Οκνζπνλδηαθνχ πληαγκαηηθνχ Γηθαζηεξίνπ. Σν αξκφδην θξαηηθφ φξγαλν έρεη βέβαηα δηαθξηηηθή επρέξεηα ζρεηηθά κε ηελ πξφθξηζε ηνπ δηθαηψκαηνο, πνπ ζα επηθξαηήζεη ζηελ θάζε θνξά θξηλφκελε πεξίπησζε. Ζ πξφθξηζε απηή πξέπεη σζηφζν λα γίλεηαη κε αληηθεηκεληθά θξηηήξηα. Οπσζδήπνηε, απνθιείεηαη ελ πξνθεηκέλσ νπνηαδήπνηε ηεξάξρεζε ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ. Γηαηί ην χληαγκα δελ θαζηεξψλεη θακία ηεξάξρεζε ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ. Μφλν ην άξζξν 110 παξ.1 απηνχ θάλεη κηα ηεξάξρεζε ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ δηαθξίλνληάο ηα ζε αλαζεσξεηέα θαη κε αλαζεσξεηέα. ηε δηάθξηζε απηή ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ δελ επηηξέπεηαη πξφδεια λα πξνζδίδεηαη νπνηαδήπνηε άιιε λνκηθή ζεκαζία θαη ζπγθεθξηκέλα δελ κπνξνχλ εθείλα απφ απηά, ησλ νπνίσλ απαγνξεχεηαη ε αλαζεψξεζε, λα ζεσξνχληαη σο ηεξαξρηθά αλψηεξα απφ ηα άιια. Ίια ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα είλαη θαηαξρήλ απφ θάζε άιιε 10 Βι. Γαγηφγινπ Π.Γ., πληαγκαηηθφ Γίθαην Αηνκηθά Γηθαηψκαηα, Σφκνο Α, ζει

14 άπνςε ηζφηηκα. Ζ πιήξεο ηζνηηκία ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ πξνθχπηεη φρη κφλν απφ ηελ θαζηέξσζή ηνπο απφ ην ίδην φξγαλν (ην ζπληαθηηθφ λνκνζέηε), αιιά θαη απφ ην γεγνλφο φηη απηά απνηεινχλ ζπγθεθξηκελνπνηήζεηο ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο. Οπνηαδήπνηε ηεξάξρεζε ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ απνθιείεηαη θαη απφ άιινπο ιιελεο ζπγγξαθείο. Σν δήηεκα είλαη πνιχ ακθίβνιν ζηε γεξκαληθή επηζηήκε, ελψ ε ζρεηηθή ζέζε ηεο λνκνινγίαο ηνπ Οκνζπνλδηαθνχ πληαγκαηηθνχ Γηθαζηεξίνπ δελ είλαη ζαθήο. Απφ ηελ αξρή ηεο ηζνηηκίαο ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ππάξρεη φκσο κηα απηνλφεηε εμαίξεζε αθνξψζα ηελ αλζξψπηλε δσή : Απηή είλαη ε ππέξηαηε αμία θαη απνηειεί κάιηζηα ηελ πξνυπφζεζε φισλ ησλ άιισλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ. Απηφ δέρηεθε θαη ην γεξκαληθφ Οκνζπνλδηαθφ πληαγκαηηθφ Γηθαζηήξην. Γηα ην ιφγν απηφ ην δηθαίσκα ηεο δσήο δελ κπνξεί λα «ζηαζκηζηεί» ζε θακία πεξίπησζε κε ηα άιια ζεκειηψδε δηθαηψκαηα, έρνληαο πάληνηε ην πξνβάδηζκα απέλαληη ζ απηά. Καη αθνινπζία ν θαζνξηζκφο ηεο πξνηεξαηφηεηαο κεηαμχ ησλ ζπγθξνπφκελσλ δηθαησκάησλ είλαη δήηεκα πξαγκαηηθφ θαη πξέπεη λα γίλεηαη αλάινγα κε ηε ζεκαζία πνπ έρνπλ ηα δηθαηψκαηα απηά ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε. Ζ πεξηπησζηνινγηθή απηή θξίζε ηεο ζπνπδαηφηεηαο ησλ επηκέξνπο δηθαησκάησλ είλαη πξφδεια αζπκβίβαζηε κε ηηο αξρέο ηεο αζθάιεηαο ηνπ δηθαίνπ θαη ηνπ πξνβιεπηνχ θξαηηθψλ πξάμεσλ θαη δίλεη ζηνλ δηθαζηή κηα εμνπζία, πνπ δελ έρεη θαηά ηελ απιή εξκελεία ησλ λφκσλ. Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο επηθξίζεθε ζηε Γεξκαλία ε ζεσξία νπ Οκνζπνλδηαθνχ Γηθαζηεξίνπ πεξί ηεο ελ ιφγσ ζπγθεθξηκέλεο ζηαζκίζεσο ζπκθεξφλησλ. Δληνχηνηο, δελ ππάξρεη de lege lata άιινο ηξφπνο άξζεσο ησλ ζπγθξνπφκελσλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ. Σν αξκφδην θξαηηθφ φξγαλν θαη ηδίσο ην δηθαζηήξην πξέπεη θαηά ηελ άξζε ησλ ζπγθξνχζεσλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ λα εθαξκφδεη ηελ «αξρή πξαθηηθήο αξκνλίαο» («Prinzip praktischer Konkordanz»), πνπ αλέπηπμε ν K Hesse, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αξρή ελφηεηαο ηνπ πληάγκαηνο. Με άιιεο ιέμεηο, απηφ πξέπεη λα πξνζπαζήζεη λα άξεη ηε ζπγθεθξηκέλε ζχγθξνπζε ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ θαηά ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα πεηπραίλεη ηελ κεγαιχηεξε δπλαηή άζθεζε φισλ ησλ ζπγθξνχζεσλ δηθαησκάησλ κε ηνλ αλάινγν πεξηνξηζκφ ηνπο. Μφλν ζηελ πεξίπησζε αδπλακίαο επηηεχμεσο ηνπ ζθνπνχ απηνχ δειαδή ηεο «πξαθηηθήο αξκνλίαο» - κπνξεί ην θξαηηθφ φξγαλν λα δψζεη, κεηά απφ ζηάζκηζε ζπκθεξφλησλ, ην πξνβάδηζκα ζε έλα δηθαίσκα ζε βάξνο ηνπ άιινπ ή ησλ άιισλ δηθαησκάησλ. ηζη π.ρ. ζηελ πεξίπησζε ηνπ δηθαηψκαηνο δεκφζηαο ζπλάζξνηζεο πνπ εκπνδίδεη ζπλήζσο ηελ θπθινθνξία πεδψλ θαη νρεκάησλ θαη ηε ιεηηνπξγία ησλ θαηαζηεκάησλ (ζχγθξνπζε ειεπζεξίαο ζπλαζξνίζεσο, ειεπζεξίαο θηλήζεσο θαη επαγγεικαηηθήο ειεπζεξίαο), ην φξγαλν νθείιεη κε ηνλ αλάινγν

15 πεξηνξηζκφ ηνπ ρξφλνπ ή ηνπ ηφπνπ πξαγκαηνπνηήζεσο ηεο ζπλαζξνίζεσο λα πεηχρεη ηε κηθξφηεξε δπλαηή πξνζβνιή ησλ δχν άιισλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ. 11 Ο Μ ά λ ε ζ ε ο πξνηείλεη φηη ζηηο πεξηπηψζεηο ζπγθξνχζεσο δηθαησκάησλ, ε αξκφδηα αξρή πξέπεη λα πξνβεί ζε ζηάζκηζε ησλ ζπκθεξφλησλ θαη λα πξνθξίλεη ηελ πξνζηαζία ηεο κηαο ζε βάξνο ηεο άιιεο αηνκηθήο ειεπζεξίαο. Απηή ε δηαθξηηή επρέξεηα ηνπ νξγάλνπ πξέπεη λα αζθείηαη κε θξηηήξηα αληηθεηκεληθά θαη φρη βάζεη απζαίξεησλ ηεξαξρηθψλ θαηαηάμεσλ θαη ππνθεηκεληθψλ εθηηκήζεσλ, ηδενινγηθήο ή πνιηηηθήο πθήο. Αληηθεηκεληθά θξηηήξηα δε, είλαη κφλν νη δηαηάμεηο ηνπ πληάγκαηνο.. Σν χληαγκα δελ θαζηεξψλεη θακία ηεξάξρεζε κεηαμχ ησλ αηνκηθψλ ειεπζεξηψλ, φιεο είλαη ηζφηηκεο σο πξντφλ ηεο ίδηαο ζπληαθηηθήο βνχιεζεο, ε νπνία αθελφο κελ ζπγθεθξηκελνπνηεί ηηο γεληθφηεξεο αξρέο πνπ έρεη ζεζπίζεη, αθεηέξνπ δε πξνβιέπεη γη απηέο φζνπο πεξηνξηζκνχο ή εμαηξέζεηο έθξηλε ζθφπηκνπο. Ζ ζηάζκηζε ηεο εθάζηνηε πξνηεξαηφηεηαο, δειαδή ε πξνζηαζία ηεο κηαο θαη ν πεξηνξηζκφο ηεο άιιεο είλαη δήηεκα πξαγκαηηθφ, εμαξηψκελν απφ ηηο ζπληξέρνπζεο ζπγθπξίεο, π.ρ. εθφζνλ ε ειεπζεξία ηεο νδηθήο θπθινθνξίαο είλαη ζπλήζεο θαη θαζεκεξηλή, ν πεξηνξηζκφο ηεο, πφηεπφηε, γηα λα θαηαζηεί δπλαηή ε άζθεζε ηεο ειεπζεξίαο ησλ ζπλαζξνίζεσλ είλαη φρη κφλν ζεκηηφο, αιιά θαη επηβεβιεκέλνο. 12 χκθσλα κε ηελ άπνςε ηνπ Υ ξ π ζ φ γ ν λ ν π, νπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα επίιπζεο ηνπ πξνβιήκαηνο νθείιεη λα έρεη σο αθεηεξία ηε ζεκειηψδε παξαδνρή ηεο «ηππηθήο λνκηθήο ηζνδπλακίαο φισλ ησλ δηαηάμεσλ, νη νπνίεο πεξηιακβάλνληαη ζην χληαγκα». Καηά ζπλέπεηα δελ ηίζεηαη ζέκα ηn abstracto πξνηίκεζεο νπνηαζδήπνηε ζπληαγκαηηθήο δηάηαμεο ζε βάξνο άιιεο, εθηφο βέβαηα εάλ ππάξρεη κεηαμχ ηνπο ζρέζε εηδηθφηεηαο. Σέηνηα ζρέζε πθίζηαηαη π.ρ. κεηαμχ ησλ άξζξσλ 5 παξ. 2 εδ.α θαη 7 παξ.3 εδ.β ηνπ πληάγκαηνο, κε απνηέιεζκα λα κελ είλαη πάληνηε ζπληαγκαηηθά απαγνξεπκέλε ε ζαλαηηθή πνηλή. Ίκσο θαη ηα θιαζηθά ζπληαγκαηηθά δηθαηψκαηα, εθφζνλ ζεσξεζνχλ σο αξλεηηθνί θαλφλεο αξκνδηφηεηαο είλαη εηδηθφηεξα ζε ζρέζε κε ηε γεληθή λνκνζεηηθή αξκνδηφηεηα ηεο πνιηηείαο. Πάλησο, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ζπγθξνχζεσλ ππάξρεη κεξηθή επηθάιπςε ησλ πξαγκαηηθψλ ησλ ζπγθξνπφκελσλ δηθαησκάησλ ή άιισλ δηαηάμεσλ θαη ηαπηφρξνλα αληίζεζε κεηαμχ ησλ έλλνκσλ ζπλεπεηψλ ηνπο. Γεδνκέλνπ φηη πξφθεηηαη γηα ηππηθά ηζνδχλακεο δηαηάμεηο, ε ζχγθξνπζή ηνπο κπνξεί λα αληηκεησπηζηεί κφλν κε βάζε κία ad hoc ζρέζε πξνηηκήζεσο αλάκεζά ηνπο, κε γλψκνλα ηε βέιηηζηε δπλαηή έθβαζε ζηε ζχγθξνπζε ησλ δηαθπβεπφκελσλ δηθαησκάησλ θαη έλλνκσλ αγαζψλ. ε αιινδαπέο 11 Βι. Ράηθνο Αζ., πληαγκαηηθφ Γίθαην Θεκειηψδε Γηθαηψκαηα, Σφκνο Β, 2002, ζει. 233επ. 12 Βι. Μάλεζεο Αξηζη., πληαγκαηηθφ Γίθαην θαη Αηνκηθέο Διεπζεξίεο, θδνζε Γ, ζει.63επ.

16 ζπληαγκαηηθέο ηάμεηο, φπσο ε ακεξηθαληθή, δηαθαίλεηαη αληίζεηα ε ηάζε γηα a priori αμηνινγηθή ηεξάξρεζε ησλ ειεπζεξηψλ ζε «πξνηηκψκελεο» (preferred freedoms) θαη κε. Πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο ηεξάξρεζεο ζπληαγκαηηθψλ αξρψλ θαη δηθαησκάησλ θαίλεηαη λα πξνρσξεί κηα πνιπζπδεηεκέλε απφθαζε ηεο Οινκέιεηαο ηνπ Αξείνπ Πάγνπ. Απηή δέρηεθε φηη ε πξνζηαζία ηεο ειεπζεξίαο ηεο επηζηήκεο (άξζξν 16 παξ.1 Σνπ πληάγκαηνο) θαη ηεο έθθξαζεο (άξζξν 14 ηνπ πληάγκαηνο) επεηδή απνζθνπεί ζηε δηαθχιαμε πςίζησλ θνηλσληθψλ αγαζψλ, θαιχπηεη ( λνκηκνπνηεί) θαη πξνζβνιέο ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο πξνζσπηθφηεηαο πνπ ηπρφλ ελππάξρνπλ ζηελ ελάζθεζή ηνπο, νη νπνίεο έηζη, εθφζνλ δελ πξνζβάιιεηαη ε αμία ηνπ αλζξψπνπ, δελ είλαη παξάλνκεο δηφηη ε πξνζσπηθφηεηα, θη αλ ζίγεηαη, έρεη ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ππνδεέζηεξε ζεκαζία ζε ζρέζε κε ην αγαζφ ησλ σο άλσ ειεπζεξηψλ. Πξνθχπηεη έηζη κηα ηεξάξρεζε κε ηελ αμία ηνπ αλζξψπνπ 9άξζξν 2 παξ.1 ηνπ πληάγκαηνο) ζηελ θνξπθή ηηο ειεπζεξίεο ηεο επηζηήκεο θαη ηεο έθθξαζεο ζ έλα επφκελν επίπεδν θαη ηέινο ην θαηνρπξσκέλν επίζεο ζην χληαγκα δηθαίσκα ηεο πξνζσπηθφηεηαο ππνδεέζηεξν απφ απηέο. Σν θξηηήξην ηεο ηεξάξρεζεο απηήο (ππνηίζεηαη πσο ) είλαη ε αμηνιφγεζε ησλ πξνζηαηεπφκελσλ απφ θάζε δηάηαμε «θνηλσληθψλ αγαζψλ», ρσξίο θακία πεξαηηέξσ δηεπθξίληζε γηα ην πνχ ζηεξίδεηαη ε αμηνιφγεζε απηή. Ίκσο αθφκε θη αλ ζεσξεζεί φηη ε αμηνιφγεζε δελ γίλεηαη απζαίξεηα, θαηά ηελ ππνθεηκεληθή θξίζε ηνπ δηθαζηή, αιιά κε βάζε ηηο θξαηνχζεο θνηλσληθέο αληηιήςεηο, ην πξφβιεκα δελ ιχλεηαη, αθνχ παξφκνηεο αμηνινγήζεηο ζέηνπλ αλαπφθεπθηα ζέκαηα πνπ βξίζθνληαη απφ ηε θχζε ηνπο ζην θέληξν ηεο πνιηηηθήο θαη θνηλσληθήο αληηπαξάζεζεο. Δμάιινπ εθφζνλ ν ίδηνο ν ζπληαθηηθφο λνκνζέηεο δελ πξνέβε ζε ηεξάξρεζε ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηθαησκάησλ, δελ επηηξέπεηαη λα ηνλ ππνθαηαζηήζεη ν δηθαζηήο. ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε κάιηζηα φια απηά δελ ζα έπξεπε λα είραλ απαζρνιήζεη θαλ ην δηθαζηήξην, επεηδή ην επίδηθν δήηεκα, δει. ε απάιεηςε κε δηθαζηηθή απφθαζε θξάζεσλ απφ ιεμηθφ ηεο ειιεληθήο γιψζζαο, ξπζκίδεηαη εηδηθά απφ ην άξζξν 14 παξ.3 ηνπ πληάγκαηνο, αθνχ ηέηνηα παξέκβαζε ζηελ θπθινθνξία ηνπ ιεμηθνχ ηζνδπλακεί κε ζπληαγκαηηθά αλεπίηξεπηε θαηάζρεζε. Ζ άξλεζε κηαο a priori αμηνινγηθήο ηεξάξρεζεο εκπεξηέρεη βέβαηα ηνλ θίλδπλν ηεο δηθαζηηθήο απζαηξεζίαο, αθνχ ν δηθαζηήο είλαη εθείλνο πνπ ζα θξίλεη ηειηθά ηε ζπληαγκαηηθφηεηα ησλ λνκνζεηηθψλ ξπζκίζεσλ θαη ηεο δηνηθεηηθήο πξαθηηθήο. Σίζεηαη, ινηπφλ, ην δήηεκα αληηθεηκεληθφηεηαο, ή, θαηά άιιε άπνςε, ηεο ακεξνιεςίαο ηεο δηθαζηηθήο θξίζεο, έλα δήηεκα ζπλπθαζκέλν άξξεθηα κε ην γεληθφηεξν ζέκα ηεο εξκελείαο ηνπ πληάγκαηνο, ην νπνίν δελ κπνξεί λα ζθηαγξαθεζεί εδψ. Μπνξεί, παξά ηαχηα, λα δηαηππσζεί ε θαηεπζπληήξηα

17 αξρή ηεο πξαθηηθήο αξκνλίαο ή πξαθηηθήο ελαξκφληζεο ησλ ζπγθξνπφκελσλ δηθαησκάησλ ή δηαηάμεσλ. Σνχην ζεκαίλεη φηη πξέπεη θαηαξρήλ λα απνθεχγεηαη ε βηαζηηθή ζηάζκηζε ησλ εθαηέξσζελ ζπληαγκαηηθά αλαγλσξηζκέλσλ αγαζψλ θαη κε δεκνςεθηζκαηηθνχ ηχπνπ επηινγή ελφο, κε πιήξε παξακεξηζκφ ηνπ άιινπ. Αληίζεηα, ν εξκελεπηήο θαη ν εθαξκνζηήο ηνπ πληάγκαηνο νθείινπλ λα επηδηψθνπλ ηελ ελαξκφληζή ηνπο, έηζη ψζηε λα ην θαζέλα απφ ηα αγαζά απηά λα πξνζηαηεχεηαη ζην κέηξν ηνπ ακνηβαία δπλαηνχ. Ζ ακνηβαία νξηνζέηεζή ηνπο νδεγεί ζηελ θαιχηεξε (φρη θαη ζηε κεγαιχηεξε ή εληαηηθφηεξε) πξαθηηθή εθαξκνγή θαη ησλ δχν, ή, ησλ ηπρφλ πεξηζζφηεξσλ, ελλφκσλ αγαζψλ, ηα νπνία θαηνρπξψλνπλ νη ζπγθξνπφκελεο ζπληαγκαηηθέο δηαηάμεηο. Παξαηεξείηαη έηζη π.ρ. φηη εθφζνλ ε ειεπζεξία ηεο νδηθήο θπθινθνξίαο είλαη ζπλήζεο θαη θαζεκεξηλή, ν πεξηνξηζκφο ηεο, πφηε-πφηε, γηα λα θαηαζηεί δπλαηή ε άζθεζε ηεο ειεπζεξίαο ησλ ζπλαζξνίζεσλ είλαη ζεκηηφο, αιιά θαη επηβεβιεκέλνο. Σνχην ηζρχεη φκσο ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη πξφθεηηαη γηα ζπλάζξνηζε παξνδηθνχ ραξαθηήξα, δηάξθεηαο κεξηθψλ σξψλ. Δάλ αληίζεηα νη ζπγθεληξσκέλνη ελλννχλ λα «θαηαιάβνπλ» επί εηθνζαήκεξν ην νδφζηξσκα θχξηαο εζληθήο νδνχ, πξνθεηκέλνπ έηζη λα παξαιχζνπλ ηελ νηθνλνκηθή δσή θαη λα επηβάινπλ ηηο απφςεηο ηνπο ζηελ πνιηηεία, ην πξάγκα αζθαιψο αιιάδεη. Μηα ηέηνηα ζπκπεξηθνξά δελ κπνξεί πιένλ λα βξεη έξεηζκα ζην δηθαίσκα ηεο ζπλαζξνίζεσο, δηφηη ζίγεη ππέξκεηξα ηελ νηθνλνκηθή ειεπζεξία θαη ηελ ειεπζεξία θίλεζεο κεγάινπ αξηζκνχ ηξίησλ πξνζψπσλ. Γεληθφηεξα ε αξρή ηεο πξαθηηθήο ελαξκφληζεο ζπλεπάγεηαη ηελ απαίηεζε ηνπ ζεβαζκνχ ηεο εχινγεο ζρέζεο ησλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ κέζσλ, πξνο ηνλ επηδησθφκελν ή ηεο ζπλάθεηαο ηνπ κέζνπ πξνο ην ζθνπφ. Παξαπέξα, ν εθαξκνζηήο ηνπ πληάγκαηνο θαη ηδίσο ν δηθαζηήο νθείιεη λα ιάβεη ππφςε ηνπ ηα πξαγκαηηθά δεδνκέλα θαη λα ηα α εθηηκήζεη θαηά ηξφπν ηέηνην ψζηε νη ζρεηηθέο θξίζεηο ηνπ (φρη θαη αλάγθε θαη ην δηαηαθηηθφ κηαο ζπγθεθξηκέλεο απφθαζεο) λα κπνξνχλ λα ζπλαληήζνπλ επξχηεξε απνδνρή. Πξέπεη ινηπφλ ε λνκηθή ιχζε λα κπνξεί λα γίλεη δηππνθεηκεληθά δεθηή, αθξηβψο δηφηη είλαη γεληθεχζηκε ζε θάζε πεξίπησζε, αζρέησο πξνο ηα πξφζσπα απηψλ πνπ θξίλνπλ ή θξίλνληαη θάζε θνξά. ηζη, είλαη παλζνκνινγνχκελν γεγνλφο φηη ε θαηαζηξνθή ηνπ δαζηθνχ πινχηνπ ηεο ρψξαο καο έρεη πξνζιάβεη δξακαηηθέο δηαζηάζεηο. Τπφ ηηο πξνυπνζέζεηο απηέο ε ζπλδξνκή ιφγνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο πνπ δηθαηνινγεί ηε κεηαβνιή ηνπ πξννξηζκνχ δάζνπο, εθφζνλ πξνέρεη γηα ηελ εζληθή νηθνλνκία άιιε ρξήζε ηνπ, ζα πξέπεη λα γίλεη δεθηή κφλν ζε εληειψο εμαηξεηηθέο πεξηπηψζεηο θαη πάλησο φρη γηα νηθηζηηθνχο ζθνπνχο, έζησ θη αλ απηνί ζπλίζηαληαη ζε πινπνίεζε ηεο επηηαγήο ηνπ άξζξνπ 21 παξ. 4 ηνπ πληάγκαηνο Βι. Υξπζφγνλνο Κ., Αηνκηθά θαη Κνηλσληθά Γηθαηψκαηα, 2002, ζει

18 Καηά ηνλ Σ ζ ά η ζ ν, ζσζηά γίλεηαη δεθηφ, πσο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ δελ ππάξρεη ζρέζε ηεξαξρίαο. Γελ ππάξρνπλ θαηά ην χληαγκα «ζεκαληηθφηεξα» θαη «ιηγφηεξν ζεκαληηθά» ζεκειηψδε δηθαηψκαηα. Ζ δηάθξηζε ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ζε αλαζεσξήζηκα θαηά ην άξζξν 110 παξ.1 θαη κε αλαζεσξήζηκα απνηειεί κηα ηεξάξρεζε πνπ ηζρχεη κφλν γηα ηε δηαδηθαζία ηεο αλαζεψξεζεο θαη δελ κπνξεί λα κεηαθεξζεί ζην ζέκα ηεο ζχγθξνπζεο, δηφηη δελ ζπληξέρεη ε ηαπηφηεηα ηνπ ιφγνπ πνπ ζα έπξεπε (νπφηε θαη ζα επέβαιε) ηελ αλάινγε εθαξκνγή ηεο. Μεηά ηελ αλαζεψξεζε θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ πληάγκαηνο ηα ζεζπηζκέλα δηθαηψκαηα λνκηθά είλαη ίζεο αμίαο. Σν ίδην αθξηβψο πξέπεη λα γίλεη δεθηφ θαη γηα ην άξζξν 48 παξ.1, πνπ γηα ηελ πεξίπησζε ηεο θήξπμεο ηεο ρψξαο ζε θαηάζηαζε αλάγθεο επηηξέπεη λα ηεζνχλ εθηφο ηζρχνο νξηζκέλα κφλν ζεκειηψδε δηθαηψκαηα. Ζ ratio ηεο επηινγήο απηήο ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ δελ είλαη ε αληηθεηκεληθή ζεκαζία ηνπ θάζε δηθαηψκαηνο ηνπ νπνίνπ επηηξέπεηαη ε πξνζσξηλή αλαζηνιή, αιιά ε αληηκεηψπηζε ηεο έθηαθηεο αλάγθεο. Γη απηφ ην χληαγκα πξνβιέπεη θαη ηε δπλαηφηεηα λα ηεζνχλ εθηφο ηζρχνο νξηζκέλα απφ ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα αλάινγα κε ηηο ιεηηνπξγηθέο αλάγθεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο πεξίπησζεο. Ζ δηαθνξνπνίεζε ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ θαηά ην άξζξν 110 παξ.1 ή θαηά ην άξζξν 48 παξ.1ηνπ πληάγκαηνο δελ ζεκειηψλεη ινηπφλ κηα γεληθή ηεξάξρεζε ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ, δειαδή κηα ηεξάξρεζε πνπ λα ηζρχεη έμσ απφ ηε ζηηγκή ηεο αλαζεψξεζεο θαη έμσ απφ ηε δηαδηθαζία ηεο θαηάζηαζεο αλάγθεο. Ζ δηαθνξνπνίεζε απηή δελ απνηειεί, θαη θαηά ζπλέπεηα δελ πεξηέρεη, ην θξηηήξην ηεο ιχζεο φηαλ ζε κηα ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ζπγθξνχνληαη δχν ζεκειηψδε δηθαηψκαηα. σζηά γίλεηαη δεθηφ φηη ε ζηάζκηζε ηεο εθάζηνηε πξνηεξαηφηεηαο, δειαδή ε πξνζηαζία ηεο κηαο θαη ν πεξηνξηζκφο ηεο άιιεο αηνκηθήο ειεπζεξίαο, ζε θάζε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε, είλαη δήηεκα πξαγκαηηθφ, εμαξηψκελν απφ ηηο ζπληξέρνπζεο ζπγθπξίεο. Δχζηνρα ν Γ. Μηραειίδεο- Ννπάξνο κειεηψληαο ηε ζχγθξνπζε ηνπ δηθαηψκαηνο επί ηνπ ηδησηηθνχ βίνπ κε ην δηθαίσκα ηεο ειεπζεξίαο ηνπ ηχπνπ, δέρεηαη ηε ζεσξία ηεο ζπγθεθξηκέλεο ζηάζκηζεο ησλ αγαζώλ. Ζ ζηάζκηζε απηή, θαηά ηνλ ίδην ζπγγξαθέα, ζπληειείηαη ηφζν ζε έλα επίπεδν αληηθεηκεληθφ κε βάζε ηηο επηθξαηνχζεο θνηλσληθέο αληηιήςεηο, φζν θαη ζε έλα επίπεδν ππνθεηκεληθφ πνπ πξνζδηνξίδεηαη απφ ηε βνχιεζε ηνπ ελδηαθεξφκελνπ αηφκνπ. Ζ ζηάζκηζε απηή πξνζζέηνπκε εκείο νθείιεη λα αλαδεηήζεη ηελ φζν ην δπλαηφλ απνηειεζκαηηθφηεξε πξνζηαζία θαη ησλ δχν ζπγθξνπφκελσλ δηθαησκάησλ (αξρή ηεο πξαθηηθήο αξκνλίαο). Απηφο ν θαλφλαο πξνθχπηεη απφ ηελ αξρή, φηη πξηλ θηάζεη ν εξκελεπηήο ζηε δηαπίζησζε ηεο αληίθαζεο νθείιεη λα αλαδεηήζεη ηε λνεκαηηθή ελφηεηα ηνπ πληάγκαηνο, αθνχ ην χληαγκα

19 δελ είλαη άζξνηζκα, αιιά ζχζηεκα θαλφλσλ δηθαίνπ. Ζ επηινγή ηνπ ελφο δηθαηψκαηνο ζε βάξνο ηνπ άιινπ έρεη ζέζε αλ ε πξνεγνχκελε εξκελεπηηθή πξνζπάζεηα απνδεηρηεί ζηε ζπγθεθξηκέλε ζπγθπξία αηειέζθνξε. Καηά ηε ζηάζκηζε ησλ ζπκθεξφλησλ πξνβάιιεη βέβαηα έληνλα ν θίλδπλνο ησλ ππνθεηκεληθψλ θξίζεσλ ηνπ πνιηηεηαθνχ νξγάλνπ (δηνηθεηηθνχ θαη ηειηθά ίζσο θαη ηνπ δηθαζηή). Σηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, φηαλ ε εχινγε ζηάζκηζε είλαη πξνθαλήο θαη γίλεηαη κε θξηηήξηα αληηθεηκεληθά θαη φρη κε βάζε απζαίξεηεο θαηαηάμεηο θαη ππνθεηκεληθέο εθηηκήζεηο, ηδενινγηθήο ή πνιηηηθήο πθήο, ε νξζή θαη απνδεθηή ιχζε εχθνια αλεπξίζθεηαη. Σα πξάγκαηα φκσο απφ ηε θχζε ηνπο δπζθνιεχνπλ ζε νξηαθέο πεξηπηψζεηο, εθεί πνπ ηα ζπγθξνπφκελα θαη ζπληαγκαηηθά πξνζηαηεπφκελα ζπκθέξνληα είλαη ζηε ζπγθεθξηκέλε ηνπο έθθαλζε ηζφηηκα θαη ηζνβαξή. Γηα ηέηνηεο πεξηπηψζεηο ε ζεσξία ησλ «αληηθεηκεληθψλ» θξηηεξίσλ ή ησλ εθηηκήζεσλ, πνπ νχηε «ηδενινγηθήο» νχηε «πνιηηηθήο» πθήο είλαη, ππφθεηηαη ίζσο, ζηελ εμήο θξηηηθή: i. Γηεξσηψκεζα αλ ππάξρεη πάληνηε δπλαηφηεηα «αληηθεηκεληθήο θξίζεο» απφ έλα κέινο ηεο θνηλσλίαο πνπ αζθεί δεκφζην ιεηηνχξγεκα θαη πνπ θαιείηαη θαηά ηελ άζθεζε ησλ ηνπ ιεηηνπξγήκαηφο ηνπ λα θάλεη αμηνινγηθέο επηινγέο. Καη ν δεκφζηνο ιεηηνπξγφο δεη θαη κεηέρεη σο άηνκν ζηελ θνηλσληθή ζχγθξνπζε. Ίηαλ θιεζεί λα ζηαζκίζεη κηα ζχγθξνπζε, π.ρ. κεηαμχ ζξεζθεπηηθήο ειεπζεξίαο (άξζξν 13 παξ.2) θαη ειεπζεξίαο ηνπ ηχπνπ (άξζξν 14 παξ.2), ηειηθά δελ κπνξεί λα απνθχγεη ηελ απάληεζε ζην εξψηεκα, πνην είλαη ην αγαζφ πνπ είλαη έζησ θαη κφλν ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε- άμην πεξηζζόηεξεο πξνζηαζίαο. Απηή ε θξίζε φκσο έρεη απφ ηε θχζε ηεο, απφ ην είδνο ηνπ επίδηθνπ πξνβιήκαηνο, πεξηερφκελν ηδενινγηθφ ή (θαη) πνιηηηθφ. ii. Απηφ πνπ ζα κπνξνχζε ή κάιινλ ζα έπξεπε- θαλείο λα αμηψζεη απφ ην επηθνξηηζκέλν κε ηε ζηάζκηζε ησλ ζπγθξνπφκελσλ δηθαησκάησλ φξγαλν ηεο πνιηηείαο είλαη φρη ε αλέθηθηε θαη ίζσο αλχπαξθηε «αληηθεηκεληθφηεηα», αιιά ε ακεξνιεςία ηνπ. Ζ δηαθνξά αλάκεζα ζηελ αληηθεηκεληθόηεηα θαη ζηελ ακεξνιεςία είλαη ε εμήο : Mε ηελ αληηθεηκεληθφηεηα επηρεηξείηαη ν ζπρλά αλέθηθηνο απνρσξηζκφο ηεο αμηνινγηθήο θξίζεο απφ ηελ ηδενινγηθή θαη πνιηηηθή ζπγθξφηεζε ηνπ θξίλνληνο θνξέα ηνπ νξγάλνπ. Με ηελ ακεξνιεςία, αληίζεηα, επηρεηξείηαη ν απνρσξηζκφο ηεο αμηνινγηθήο θξίζεο ηνπ νξγάλνπ απφ ηνπο ελδερφκελνπο δεζκνχο ηνπ κε ηα πξφζσπα ή ηα ζπκθέξνληα ηεο ζπγθεθξηκέλεο ζχγθξνπζεο.

20 iii. Απφ ηηο παξαπάλσ επηζεκάλζεηο γχξσ απφ ην πξφβιεκα ηεο ζηάζκηζεο ησλ ζπγθξνπφκελσλ δηθαησκάησλ πξνθχπηεη πσο νχηε ζην ζέκα απηφ κπνξεί λα ππάξμεη πάληνηε κηα νξζή ιχζε, ιχζε πνπ ζα είλαη (δήζελ) άζρεηε κε ηελ ( θαη αλάγθελ ηδενινγηθή) πξνεξκελεπηηθή επηινγή ηνπ εξκελεπηή. Ζ άπνςε ηεο κηαο νξζήο ιχζεο, πνπ καο ηελ «εμαζθαιίδεη» ε «λνκηθή» κέζνδνο ηεο εξκελείαο, πνπ αληηδηαζηέιιεηαη κάιηζηα κε θάπνηα ππνζεηηθή «εξκελεία», εθηίζεηαη ζε δχν ζνβαξνχο επηζηεκνληθνχο θηλδχλνπο : Πξψηνλ, ζα πξέπεη λα ηεο απνδνζεί ην αζθαιψο φρη εζειεκέλναπνηέιεζκα ηεο απξνζδφθεηεο αλαβίσζεο ηεο ζεσξίαο ηεο πνιηηηθήο νπδεηεξφηεηαο, άπνςε κε κνλαξρηθή πξνέιεπζε θαη κε ηζηνξηθά απνδεδεηγκέλε αληηδεκνθξαηηθή ιεηηνπξγία. Γεχηεξνλ, ε θαηαζθεπή ηεο αληηδηαζηνιήο κεηαμχ «λνκηθήο» θαη «πνιηηηθήο» εξκελείαο, επηηξέπεη ηελ παξαηήξεζε πσο ην ζρήκα «λνκηθή»- «πνιηηηθή» εξκελεία ηνπ πληάγκαηνο απνδίδεη πξφζπκα ηνλ ραξαθηεξηζκφ (κάιινλ ηε κνξθή) ηεο πνιηηηθήο εξκελείαο ζε θάζε εθδήισζε εξκελεπηηθήο δηαθσλίαο, ζε θάζε πεξίπησζε πξνβνιήο δηαθνξεηηθψλ εξκελεπηηθψλ πξνηάζεσλ. Μέζα ζην ζρήκα απηφ «λνκηθή» εξκελεία είλαη φπνηα πνιχ απιά πξφιαβε λα απηνραξαθηεξηζζεί έηζη. 14 Μεηά ηελ παξάζεζε ησλ αλσηέξσ απφςεσλ ζθφπηκε θξίλεηαη ε θαηαγξαθή ησλ θνηλψλ κέηξσλ αληηκεηψπηζεο ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο ζχγθξνπζεο κε ηαπηφρξνλε αλάδεημε ησλ ζεκαληηθφηεξσλ παξακέηξσλ ηνπο. 14 Βι. Σζάηζνο Γ. Θ., πληαγκαηηθφ Γίθαην, Σφκνο Γ, 1998, ζει

21 4. ΣΑΘΜΙΗ ΣΩΝ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΏΝ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΩΝ ΠΡΑΚΣΙΚΗ ΔΝΑΡΜΟΝΙΗ ΑΡΥΗ ΣΗ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΣΗΣΑ Οπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα επίιπζεο θάπνηνπ ζέκαηνο νπ ζα πξνέθππηε απφ ηε ζχγθξνπζε δηθαησκάησλ ζα απνβεί άθαξπε, αλ δελ ιάβνπκε σο δεδνκέλε ηελ παξαδνρή ηεο ηππηθήο λνκηθήο ηζνδπλακίαο ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηαηάμεσλ. Με ηελ απζηεξά λνκηθή θαη ζπληαγκαηηθή έλλνηα ηνπ φξνπ, νη ζπληαγκαηηθνί θαλφλεο είλαη ex oficiν ζεκειηψδεηο. Δπνκέλσο, de constitutione lata δελ ππάξρνπλ δεπηεξεχνληεο ζπληαγκαηηθνί θαλφλεο. Βεβαίσο απφ επηζηεκνληθή άπνςε δελ είλαη νπσζδήπνηε ζεκειηψδεηο φινη αλεμαηξέησο νη θαλφλεο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην χληαγκα. Δληνχηνηο, νη θαλφλεο απηνί είλαη θαηά θπξηνιεμία ζπληαγκαηηθνί θαη ηζφηηκνη κε ηνπο άιινπο. Ίπσο είδακε, πξνηεηλφκελν ηξφπν επίιπζεο ηεο ζχγθξνπζεο ησλ δηθαησκάησλ απνηέιεζε ε αξρή ηεο ζηάζκηζεο ησλ ζπκθεξφλησλ, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ην έλα δηθαίσκα πξνθξίλεηαη ζε βάξνο ηνπ άιινπ. 15 Οπσζδήπνηε, αδήξηηε παξνπζηάδεηαη ε αλάγθε ηεο ad hoc ζηάζκηζεο ησλ ζπκθεξφλησλ, δειαδή ζε θάζε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε θη φρη in abstracto. H ελ ιφγσ αξρή πηνζεηήζεθε απφ ην γεξκαληθφ Οκνζπνλδηαθφ πληαγκαηηθφ Γηθαζηήξην (ΓΟΓ), πξαθηηθή πνπ ζπλδέεηαη ζηελά κε ηελ ηδεαιηζηηθνχ ηχπνπ αληίιεςε (θξαηνχζα ζηε Γεξκαλία) γηα ην «αμηνινγηθφ ζχζηεκα» ηεο γεξκαληθήο έλλνκεο ηάμεο. Υαξαθηεξηζηηθά ηεο κεζφδνπ απηήο είλαη ε πεξηπησζηνινγηθή αληηκεηψπηζε ησλ ζπγθξνχζεσλ θαη ε βάζε πσο νη «αλψηεξεο αμίεο» θαηηζρχνπλ ησλ «θαηψηεξσλ». Καηά ηε λνκνινγία ηνπ ΓΟΓ, εμαίξεζε ζηελ αξρή ηεο ηζνηηκίαο ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηαηάμεσλ απνηειεί φ,ηη αθνξά ζηελ αλζξψπηλε δσή, κηαο θαη απνηειεί ππέξηαηε αμία θαη πξνυπφζεζε φισλ ησλ άιισλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ. Ωζηφζν, θάηη ηέηνην δε ζπλάδεη κε ηελ αξρή ηεο αζθάιεηαο ηνπ δηθαίνπ παξέρνληαο ζηνλ δηθαζηή πέξαλ ησλ ζεκηηψλ θαη πξνβιεπφκελσλ νξίσλ εμνπζία. πκπεξαζκαηηθά, ε ζχγθξνπζε ζα πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη κε βάζε κηα ad hoc ζρέζε πξνηηκήζεσο κεηαμχ ησλ ζπγθξνπφκελσλ δηθαησκάησλ, κε γλψκνλα ηε βέιηηζηε δπλαηή έθβαζε ησλ δηαθπβεπφκελσλ δηθαησκάησλ θαη ελλφκσλ αγαζψλ θαη νπσζδήπνηε εθαξκφδνληαο πάληα ηελ θαηεπζπληήξηα ηεο πξαθηηθήο ελαξκφληζεο, 15 Βι. Ράηθνο Αζ., πληαγκαηηθφ Γίθαην- Θεκειηψδε Γηθαηψκαηα, Σφκνο Β, 2002, ζει. 233επ., Βι. Γεκεηξφπνπινο Α., πληαγκαηηθά Γηθαηψκαηα, Σφκνο Γ, έθδνζε Β

22 ψζηε λα πξνζηαηεχεηαη ην θαζέλα ζην κέηξν ηνπ ακνηβαία δπλαηνχ. Παξφια απηά ειινρεχεη ν θίλδπλνο ησλ ππνθεηκεληθψλ θξίζεσλ ηνπ πνιηηεηαθνχ νξγάλνπ θαηά ηε ζηάζκηζε ησλ ζπκθεξφλησλ, ε νπνία είλαη δχζθνιν λα γίλεη κε αληηθεηκεληθά θξηηήξηα αθ εο ζηηγκήο ηα ζπγθξνπφκελα θαη πξνζηαηεπφκελα απφ ην χληαγκα ζπκθέξνληα είλαη ηζφηηκα θαη ηζνβαξή. Ζ αξρή ηεο απαγφξεπζεο ηεο θαηαρξεζηηθήο άζθεζεο ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ πξνβάιιεη σο αζθαιέο θξηηήξην γηα ηελ επίιπζε νξηζκέλσλ θαηλνκεληθά θαη κφλνζπγθξνπφκελσλ δηθαησκάησλ. Ζ αξρή απηή θαηνρπξψλεηαη ζην άξζξν 25 παξ.3, πνπ νξίδεη : «Ζ θαηαρξεζηηθή άζθεζε δηθαηψκαηνο δελ επηηξέπεηαη». Κξηηήξην θαηαρξεζηηθφηεηαο ζα πξέπεη λα απνηειεί ε άζθεζε ελφο αηνκηθνχ δηθαηψκαηνο γηα ζθνπφ ζαθψο δηαθνξεηηθφ απφ εθείλνλ γηα ηνλ νπνίν θαηνρπξψλεηαη. Ζ αξρή ηεο ζπγθεθξηκέλεο ζηάζκηζεο ησλ αγαζψλ θαη ε αξρή ηεο πξαθηηθήο ελαξκφληζεο ζπλδένληαη άκεζα κε ηελ αξρή ηεο αλαινγηθφηεηαο 16. Οη ελ ιφγσ αξρέο ζπλεπάγνληαη ηελ απαίηεζε ηνπ ζεβαζκνχ ηεο εχινγεο ζρέζεο ησλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ κέζσλ πξνο ηνλ επηδησθφκελν ζθνπφ ή ηεο ζπλάθεηαο ηνπ κέζνπ πξνο ηνλ ζθνπφ, δειαδή ηελ ηήξεζε ηεο αξρήο ηεο αλαινγηθφηεηαο. Άιισζηε, θαηά ην άξζξν 25 παξ.1 εδ.δ «νη θάζε είδνπο πεξηνξηζκνί πνπ κπνξνχλ θαηά ην χληαγκα λα επηβιεζνχλ ζηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ πξέπεη λα πξνβιέπνληαη είηε απεπζείαο απφ ην χληαγκα είηε απφ ην λφκν, εθφζνλ ππάξρεη επηθχιαμε ππέξ απηνχ θαη λα ζέβνληαη ηελ αξρή ηεο αλαινγηθφηεηαο». Ζ αξρή ηεο αλαινγηθφηεηαο είλαη ζχκθπηε κε ηνλ ραξαθηήξα ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ σο αξρψλ, ε δε ζπληαγκαηηθή ηεο θαηνρχξσζε απνζθνπεί ζηελ επέθηαζε ησλ δεζκεχζεσλ θαηά ηελ άζθεζε ηεο δηθαζηηθήο ιεηηνπξγίαο, φπσο θαη ησλ άιισλ θξαηηθψλ ιεηηνπξγηψλ, απφ ην ζπληαγκαηηθφ θείκελν. Απφ ηα ηξία ζηάδηα ηεο κεζφδνπ ηεο αξρήο ηεο αλαινγηθφηεηαο ( πξνζθνξφηεηα, θαηαιιειφηεηα, αλαινγηθφηεηα striscto sensu) ην ηειεπηαίν έρεη ζπλδεζεί κε ηε ζεσξία ηεο ζηάζκηζεο ησλ ζπκθεξφλησλ. Ζ αξρή απηή επηβάιιεη λα ππάξρεη αηηηψδεο ζπλάθεηα κεηαμχ ηνπ επηδησθφκελνπ απφ ηελ άζθεζε δεκφζηαο εμνπζίαο ζθνπνχ, ηνπ δπζκελνχο κέηξνπ θαη ηεο ξπζκηζηέαο θαηάζηαζεο.. Δλδηαθέξνλ παξάδεηγκα απνηειεί ε απφθαζε 17 25/05 ηεο Αξρήο Πξνζηαζίαο Γεδνκέλσλ Πξνζσπηθνχ Υαξαθηήξα (Α.Π.Γ.Π.Υ.) κε αθνξκή ηηο απνθαιχςεηο γηα ηα ζθάλδαια ζην ρψξν ηεο Δθθιεζίαο θαη ηεο Γηθαηνζχλεο, πνπ απαζρφιεζαλ γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα 16 Βι. Κνληηάδεο Ξ., Ο λένο ζπληαγκαηηζκφο θαη ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα κεηά ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 2001, 2002, ζει Γηα ην θείκελν ηεο απφθαζεο βι. Δθαξκνγέο Γεκνζίνπ Γηθαίνπ III/2005 θαη ηελ ηζηνζειίδα ηεο αξρήο

23 ηε ρψξα καο πξηλ απφ κεξηθά ρξφληα. Βέβαηα, ην ελδηαθέξνλ ηεο θνηλήο γλψκεο θαη ησλ Μέζσλ Μαδηθήο Δλεκέξσζεο επηθεληξψζεθε ζηηο απνθαιχςεηο πνπ αθνξνχζαλ ηε ζεμνπαιηθή δσή ησλ ηεξαξρψλ ηεο Δθθιεζίαο ηεο Διιάδνο,, εληνχηνηο παξνπζηάδεη -απφ λνκηθή άπνςε- εμίζνπ κεγάιν ελδηαθέξνλ ε ζπδήηεζε πνπ επηθεληξψλεηαη ζηα δεηήκαηα ζύγθξνπζεο ηνπ δηθαηψκαηνο ησλ δεκνζίσλ πξνζψπσλ ζηελ ηδησηηθή ηνπο δσή θαη ηνπ δηθαηψκαηνο ζηελ ελεκέξσζε ησλ Μέζσλ Μαδηθήο Δλεκέξσζεο )ελεξγεηηθφ) θαη ησλ πνιηηψλ (παζεηηθφ). Ζ ζρεηηθή δεκφζηα ζπδήηεζε επαλέθεξε ζην πξνζθήλην ην, πάληνηε επίθαηξν φπσο απνδεηθλχεηαη, δήηεκα ησλ νξίσλ ηεο δεκνζηνγξαθηθήο ειεπζεξίαο, φηαλ ε ηειεπηαία «αγγίδεη» επαίζζεηεο πεξηνρέο ηεο ηδησηηθήο δσήο ησλ πξνζψπσλ πνπ απνθαινχληαη «δεκφζηα». Ζ απφθαζε ηεο Α.Π.Γ.Π.Υ., ιακβάλνληαο ππφςε ηεο φια ηα πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά, ηνπνζεηεί ηνπο ηεξάξρεο ζηελ θαηεγνξία ησλ «δεκνζίσλ πξνζψπσλ», δηεπξχλεη ζεκαληηθά ηηο πξάμεηο πνπ πξνθαινχλ ην δεκφζην ελδηαθέξνλ θαη πξαγκαηνπνηεί, πάληνηε επί ηε βάζεη ηεο αξρήο ηεο αλαινγηθφηεηαο, κηα ζηάζκηζε κεηαμχ ηνπ δηθαηψκαηφο ηνπο ζηελ ηδησηηθή δσή, πιεξνθνξηαθή απηνδηάζεζε θαη αλζξψπηλε αμηνπξέπεηα (άξζξα 2, 5, 9 θαη 9 Α ηνπ πληάγκαηνο) θαη ηνπ δηθαηψκαηνο πιεξνθφξεζεο (άξζξα 5 Α θαη 14 ηνπ πληάγκαηνο). Ζ Α.Π.Γ.Π.Υ. νξζά παξαηεξεί ζηελ απφθαζή ηεο πσο «δελ πξνθχπηεη απφ ην χληαγκα in abstracto επηθξάηεζε ηνπ ελφο δηθαηψκαηνο πάλσ ζην άιιν». Δπνκέλσο θαηαθεχγεη ζηελ αξρή ηεο πξαθηηθήο ελαξκφληζεο ησλ, ελ πξνθεηκέλσ, ζπγθξνπφκελσλ δηθαησκάησλ. Σειηθά ε Α.Π.Γ.Π.Υ. πξνθξίλεη ην δηθαίσκα πιεξνθφξεζεο ηνπ θνηλνχ σο «πεξηζζφηεξν άμην» ζπληαγκαηηθήο πξνζηαζίαο απφ ην δηθαίσκα ηεο ηδησηηθήο δσήο πξνθαιψληαο έληνλεο επηθξίζεηο ζηνπο λνκηθνχο θχθινπο. Αληίζεηε θξίζε εληνπίδνπκε ζηηο απνθάζεηο 3922/05 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο θαη 9099/05 ηνπ Δθεηείνπ Αζελψλ.

24 Tέινο, αμίδεη λα ζηαζνχκε ζηνλ ηξφπν αληηκεηψπηζεο θαη επίιπζεο ηεο ζχγθξνπζε ησλ δηθαησκάησλ ζε επξσπατθφ επίπεδν, ελ φςεη θαη ηεο ζπληαγκαηηθήο επηηαγήο ηνπ άξζξνπ 28 παξ.1. Σν Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ έρεη απνθαλζεί φηη θάζε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ζχγθξνπζεο δηθαησκάησλ ζα πξέπεη λα ζηαζκίδεηαη ελ φςεη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο, φηη θαλέλα δηθαίσκα δελ απνιακβάλεη in abstracto ελφο ηεθκεξίνπ ππεξνρήο έλαληη ησλ ππνινίπσλ θαη φηη θαζ φιε ηε δηαδηθαζία ηεο ζηάζκηζεο ζα πξέπεη λα ιακβάλεηαη απαξεγθιίησο ππφςε ε αξρή ηεο αλαινγηθφηεηαο (βι. ππφζεζε Peck θαηά Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ, ππφζεζε Plon θαηά ηεο Γαιιίαο, ππφζεζε von Hannover θαηά ηεο Γεξκαλίαο θ.α.) Βι. ΓiΜΔΔ Σεχρνο 1, 2005, έηνο 2 ν, ζει. 14επ

25 5. Η ΠΛΑΣΟΣΗΣΑ ΣΗ ΝΟΜΙΚΗ ΤΓΚΡΟΤΗ ΣΩΝ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΩΝ 19 Πξνθεηκέλνπ λα πξνβνχκε ζε κηα απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε ηνπ δεηήκαηνο ηεο ζχγθξνπζεο ησλ δηθαησκάησλ, θξίλεηαη ζθφπηκν λα ην ζέζνπκε ζε ζηελ αιεζηλή θαη πξαγκαηηθή ηνπ βάζε. Ίπσο πξνθχπηεη θη απφ ηε κειέηε ησλ πξνηεηλφκελσλ ιχζεσλ πνπ παξαζέζακε πην πάλσ, κάιινλ θαηαιήγνπκε λα ηηο ζεσξήζνπκε αηειέζθνξεο θαη πξνβιεκαηηθέο. Ζ δηάθξηζε ηνπ ακπλφκελνπ απφ ηνλ επηηηζέκελν, φπσο επίζεο θαη ε δηάθξηζε αλάκεζα ζηελ πξαγκαηηθή ζχγθξνπζε θαη ζηε δηθαηηθή άξζε ηεο, ζπκβάιινπλ ζηνλ παξακεξηζκφ ελφο «λνκηθνηερληθνχ» εκπνδίνπ, πνπ παξεκβάιιεη ε επίδξαζε ηεο αηνκηθηζηηθήο λνκηθήο ζεσξίαο θαη παξαδνζηαθήο λνκηθήο ζθέςεο, δειαδή ηεο πιαζηήο εηθφλαο ηεο ιεγφκελεο «λνκηθήο ζχγθξνπζεο ησλ δηθαησκάησλ». Ζ πιαζηή εηθφλα ηεο ζχγθξνπζεο ησλ δηθαησκάησλ εμαθαλίδεηαη, φπσο θαη ην ίδην ην πξφβιεκα δεκηνπξγείηαη, κφλνλ φηαλ εμεηάδεηαη ζην πιαίζην ηεο αηνκηθηζηηθήο έλλνκεο ηάμεο. Απφ ηελ άπνςε απηή ην δήηεκα ηεο ζχγθξνπζεο ησλ δηθαησκάησλ, είλαη δήηεκα πνπ αλάγεηαη ζηελ κεηαβνιή ηεο έλλνκεο ηάμεο. Σν δήηεκα ηεο ζχγθξνπζεο ησλ δηθαησκάησλ, σο δήηεκα λνκηθνπνιηηηθήο πξαγκαηηθφηεηαο, ην δεκηνπξγεη ε αηνκηθηζηηθή έλλνκε ηάμε θαη ην θαιιηεξγεί ε αηνκηθηζηηθή λνκηθή παξάδνζε, ε νπνία βαζηδφκελε ζηε «ζεκειηψδε λνκηθή έλλνηα» ηνπ δηθαηψκαηνο θαη ζηα παιηά αηνκηθηζηηθά λνκηθά πξφηππα, δελ ζέηεη πάληα ζαθή φξηα ηεο άζθεζεο ησλ δηθαησκάησλ. ηε ζχγρξνλε έλλνκε ηάμε ε αλζξσπηζηηθή αξρή θαη ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα πνπ ηελ εμεηδηθεχνπλ, αθελφο νξηνζεηνχλ ην δηθαίσκα ηνπ θάζε θνξέα, αθεηέξνπ νξηνζεηνχλ ηα δηθαηψκαηα ησλ άιισλ θνξέσλ. Ίπσο πξνθχπηεη απφ ηελ αλζξσπηζηηθή αξρή, ζηελ έλλνκε ηάμε ηνπ θνηλσληθνχ αλζξσπηζκνχ, αλαγλσξίδεηαη κφλν ε εμνπζία ηνπ αλζξψπνπ ζην άηνκφ ηνπ (απηεμνπζία, απηνπξνζδηνξηζκφο) φρη φκσο θαη ε εμνπζία ηνπ αηφκνπ πάλσ ζε άιια άηνκα. Δπίζεο, ε εμνπζία πάλσ ζε πξάγκαηα, δελ επηηξέπεηαη λα νδεγεί ζηελ θπξηαξρία πάλσ ζε άιινπο αλζξψπνπο. Γελ ππάξρεη, επνκέλσο, ζηε ζχγρξνλε έλλνκε ηάμε, απφ λνκηθή άπνςε, «ζχγθξνπζε δηθαησκάησλ», κε ηελ έλλνηα φηη δχν δηθαηψκαηα ζπγθξνχνληαη αζθνχκελα θαηά λφκηκν ηξφπν. Ζ λφκηκε άζθεζε δηθαησκάησλ δελ νδεγεί ζηε ζχγθξνπζε. ηελ πξαγκαηηθφηεηα ν έλαο απφ ηνπο δχν θνξείο έρεη ζίμεη ηα δηθαηψκαηα ηνπ άιινπ. Δθφζνλ πξνζβάιιεηαη ζεκειηψδεο δηθαίσκα, δελ πξφθεηηαη γηα ζχγθξνπζε 19 Βι. δεκεηξφπνπινο Α., πληαγκαηηθά Γηθαηψκαηα, Σφκνο Γ, θδνζε Β, ζει

26 δηθαησκάησλ, αιιά γηα πξνζβνιή δηθαηψκαηνο.. χγθξνπζε δηθαησκάησλ ζεκαίλεη ηελ ηαπηφρξνλε χπαξμε θαη λφκηκε άζθεζε δχν ή πεξηζζφηεξσλ δηθαησκάησλ, ηα νπνία επεηδή αθξηβψο αλαγλσξίδεηαη απφ ην δίθαην φηη ππάξρνπλ θαη αζθνχληαη θαηά λφκηκν ηξφπν, γη απηφ θαη εκθαλίδνληαη φηη ζπγθξνχνληαη. Σίζεηαη, ινηπφλ, ην εξψηεκα : ην πιαίζην ηεο ζχγρξνλεο έλλνκεο ηάμεο πψο είλαη δπλαηφ ην δίθαην λα επηδνθηκάδεη θαη λα απνδνθηκάδεη, λα επηηξέπεη θαη λα απαγνξεχεη ηαπηφρξνλα ηελ ίδηα ζπκπεξηθνξά; Kαη πνηα είλαη ηφηε ε απνζηνιή ηνπ δηθαίνπ ζρεηηθά κε ηελ άξζε απηψλ ησλ ζπγθξνχζεσλ; Σν δίθαην δελ είλαη δπλαηφ λα επηηξέπεη θαη λα απαγνξεχεη ηαπηφρξνλα ηελ ίδηα ζπκπεξηθνξά. Ζ ζχγρξνλε έλλνκε ηάμε ξπζκίδεη ηα δηθαηψκαηα, φρη σο αιιεινζπγθξνπφκελα, αιιά σο αξκνληθά αζθνχκελα δηθαηψκαηα. Οη πνηθηιφκνξθεο δηαθνξέο πνπ αλαθχπηνπλ αλάκεζα ζηνπο θνξείο ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ, νθείινληαη ζηηο πξαγκαηηθέο ζπγθξνχζεηο αλάκεζα ζηα άηνκα. Απνζηνιή φκσο ηνπ δηθαίνπ είλαη αθξηβψο ε δηθαηηθή άξζε ησλ πξαγκαηηθώλ ζπγθξνύζεσλ, δειαδή ε απνλνκή ηεο δηθαηνζχλεο, επνκέλσο θαηά δίθαην δελ ππάξρνπλ ζπγθξνχζεηο ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ. Ο πξννξηζκφο,, ε απνζηνιή θαη ε αμία ηνπ δηθαίνπ είλαη λα επηβάιεη ηελ αξκνληθή ζπκβίσζε, δει. λα αίξεη ηηο πξαγκαηηθέο ζπγθξνχζεηο κε λνκηθνχο θαλφλεο. Πξνθχπηεη έηζη ε ζεκειηψδεο δηάθξηζε αλάκεζα ζηελ πξαγκαηηθή ζχγθξνπζε θαη ζηελ δηθαηηθή άξζε ηεο, αλάκεζα ζηελ πξαγκαηηθή αληίζεζε θαη ζηε λνκηθή ζχλζεζε ηεο αληίζεζεο. Δθφζνλ πξάγκαηη ππάξρεη ζχγθξνπζε αλάκεζα ζηνπο θνξείο ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ, απηφ ζεκαίλεη πσο θάπνηνο απφ ηνπο θνξείο «ππεξέβε» ηα φξηα ηεο άζθεζεο ησλ δηθαησκάησλ ηνπ ή κε άιιε έθθξαζε «παξέβε» ηηο ππνρξεψζεηο, πνπ ηνπ επηβάιιεη ην δίθαην, δειαδή ελήξγεζε ρσξίο δηθαίσκα. Ζ παξάβαζε ησλ ππνρξεψζεσλ, νδεγεί ζηελ παξαβίαζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ άιινπ. Άιινηε, πάιη, ε «ζχγθξνπζε δηθαησκάησλ» εκθαλίδεηαη απφ ηελ αληηπαξάζεζε δηθαηψκαηνο πξνο δηθαίσκα (ππνθεηκεληθνχ πξνο ππνθεηκεληθφ), αληί ηεο επηβαιιφκελεο αληηπαξάζεζεο δηθαηψκαηνο πξνο ζεζκφ (ππνθεηκεληθφ πξνο αληηθεηκεληθφ). Ζ ηνπνζέηεζε απηή εμαθαλίδεη ηε «ζχγθξνπζε» θαη νδεγεί ζε νξζέο αληηθεηκεληθέο ιχζεηο. Π. ρ. ε εγθαηάζηαζε θιεξνλφκνπ ππφ ηελ αίξεζε ζχλαςεο γάκνπ κε ζπγθεθξηκέλν πξφζσπν δελ είλαη δήηεκα «ζχγθξνπζεο» ειεπζεξίαο ηνπ δηαζέηε θαη ειεπζεξίαο (γάκνπ) ηνπ θιεξνλφκνπ, αιιά δήηεκα εθαξκνγήο ηεο (απεηινχκελεο) ειεπζεξίαο ηνπ θιεξνλφκνπ ζην πιαίζην ηεο θιεξνλνκηθήο ζρέζεο. πκπεξαζκαηηθά, ε εηθφλα ηεο ζχγθξνπζεο ησλ δηθαησκάησλ είλαη πιαζηή. Πξνέξρεηαη απφ ηνλ αηνκηθηζκφ θαη εληζρχεη ηηο αηνκηθηζηηθέο δνμαζίεο. Εήηεκα ζχγθξνπζεο δηθαησκάησλ ζηελ ζχγρξνλε έλλνκε ηάμε δελ ππάξρεη.