Συναισθήµατα µετά την θεραπεία του καρκίνου

Transcript

1 Πηγή: Be Strong ( gsaftertreatment/) Συναισθήµατα µετά την θεραπεία του καρκίνου Ο καρκίνος είναι µία εµπειρία που µπορεί να επηρεάσει πολλούς τοµείς της ζωής µας. εν επηρεάζεται µόνο το σώµα µας, αλλά και το µυαλό, και τη ψυχή µας. Μπορεί να νιώσετε και συναισθηµατικές επιπτώσεις µέσα σε όλες αυτές τις αλλαγές. Όταν η θεραπεία τελειώσει, αυτά τα συναισθήµατα και οι επιπτώσεις τους, µπορεί να συνεχίσουν να υπάρχουν, ή καινούριες να «εµφανιστούν». εν υπάρχουν συγκεκριµένα συναισθήµατα που αφορούν την νίκη του καρκίνου. Κάθε νικητής είναι µοναδικός όπως και η εµπειρία του. Το πιο πιθανό είναι να νιώσετε έναν συνδυασµό συναισθηµάτων, µερικά εκ των οποίων µπορεί να είναι θετικά. Για παράδειγµα, µπορεί να αισθανθείτε ικανοποίηση που ήρθατε πιο κοντά σε ορισµένους ανθρώπους του οικογενειακού ή κοινωνικού σας κύκλου, ή και αυτοπεποίθηση που ανακαλύψατε τι δυνάµεις έχετε ως άνθρωπος. Από την άλλη µεριά, µπορεί µερικά από αυτά τα συναισθήµατα να σας κάνουν να µην αισθάνεστε άνετα, να σας µπερδεύουν και ορισµένες φορές να σας καταβάλλουν. Εάν αισθάνεστε κάπως έτσι κατά τη διάρκεια της θεραπείας σας, µη φοβάστε! εν είστε οι µόνοι! Πολλοί νικητές εκφράζουν ότι η διαχείριση συναισθηµάτων µπορεί να αρκετά δύσκολη και επίπονη. Οι αλλαγές στα συναισθήµατα και στη διάθεση γενικότερα κατά τη διάρκεια της θεραπείας, είναι πολύ σύνηθες. Για παράδειγµα, κατά τη διάρκεια της διάγνωσης µπορεί να αισθανθήκατε φόβο, στεναχώρια, ανησυχία. Μετά, µπορεί να αισθανθήκατε πιο αισιόδοξοι όταν αποφασίσατε την θεραπεία που θα ακολουθήσετε. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας µπορεί να αισθανθήκατε πολλαπλές αλλαγές στη διάθεσή σας. Πολλοί νικητές περιγράφουν την περίοδο της θεραπείας σαν έναν «ανεµόµυλο» συναισθηµάτων - µία πάνω, µία κάτω. Μετά τη θεραπεία, πολλοί νικητές είναι έκπληκτοι µε τον εαυτό τους, ειδικά όταν ανακαλύπτουν ότι έχουν συνεχείς εναλλαγές στα συναισθήµατα και τη διάθεσή τους. Μερικοί, µετά την ολοκλήρωση της θεραπείας τους νιώθουν µεγάλη ένταση και εξάντληση. Πολλοί νικητές περιγράφουν εκείνη την περίοδο ως την πιο συναισθηµατική και ασυνήθιστη περίοδο της ζωής τους. Μπορεί να έχετε παρόµοιες επιπτώσεις στην προσπάθειά σας να προσαρµοστείτε ξανά στο ρυθµό της ζωής σας ύστερα από τη θεραπεία του καρκίνου. Η κατανόηση αυτών των συναισθηµάτων θα σας βοηθούσε να τα διαχειριστείτε, να αισθανθείτε πιο δυνατοί και πιο σίγουροι για τη νίκη σας.

2 Γιατί τα συναισθήµατα είναι τόσο ανάµεικτα µετά τη θεραπεία; Μπορεί να περιµένατε να νιώσετε µία ανακούφιση. Μπορεί να νιώσατε φόβο. Μπορεί και να εκπλαγήκατε, εάν ανακαλύψατε πως ακόµα και τώρα δεν νιώθετε άνετα και έχετε αναπάντητα ερωτήµατα. Μπορεί επίσης να εκπλαγήκατε από το πόσο ανάµεικτα συναισθήµατα σας κυριαρχούν όταν η θεραπεία τελειώνει και χρειαστεί να βρείτε τον παλιό σας ρυθµό για να συνεχίσετε τη ζωή σας. Αυτό µπορεί να συµβεί για διάφορους λόγους: Συναισθήµατα που αφορούν την εµπειρία σας µε τον καρκίνο µπορεί ξαφνικά να «βγουν» στην επιφάνεια. Μέχρι τώρα, µπορεί να «καταναλώσατε» πολύ χρόνο και ενέργεια για να διαχειριστείτε το θέµα της διάγνωσης και της θεραπείας. Η προσοχή σας ήταν επικεντρωµένη στο να βρείτε µία καλή ιατρική οµάδα, να πάρετε την καλύτερη απόφαση που µπορείτε για τη θεραπεία σας και να την ακολουθήσετε. Μπορεί µέσα από αυτή τη διαδικασία να βάλατε λίγο στην άκρη τα συναισθήµατά σας, να µην τα προσέξατε και να µην τους δώσατε τη σηµασία που και αυτά χρειάζονται. Μπορεί να µην είσαστε προετοιµασµένοι για τις συναισθηµατικές συνέπειες. Μπορεί να έχετε διαβάσει ή να έχετε ακούσει πολλά όσον αφορά τα πρακτικά θέµατα που αφορούν τον καρκίνο και για το τι να περιµένετε. Αλλά µπορεί να µην έχετε διαβάσει ή ακούσει και τόσα πολλά για τις συναισθηµατικές συνέπειες του καρκίνου. Οι συναισθηµατικές συνέπειες του καρκίνου µπορεί να παραβλέπονται ειδικά όταν συζητάτε θέµατα που αφορούν τις πρακτικές και σωµατικές συνέπειες του. Οι άνθρωποι γύρω σας µπορεί να µην καταλαβαίνουν τη συναισθηµατική φόρτιση που επιφέρει η θεραπεία. Τα οικογενειακά σας µέλη, οι φίλοι σας, ακόµα και η ιατρική οµάδα που σας επιβλέπει, µπορεί να θέλει να γιορτάσει µαζί σας τη νίκη σας µέσα από τη θεραπεία και την εµπειρία του καρκίνου. Μπορεί να περιµένουν από εσάς να επανέλθετε στον παλιό ρυθµό της ζωής σας και να συνεχίσετε χωρίς να σκέφτονται τα συναισθήµατά σας και το πόσο δύσκολο µπορεί να είναι αυτό για εσάς. Η αναγνώριση των φόβων και της λύπης σας κατά τη διάρκεια που οι άνθρωποι γύρω σας χαίρονται για την δική σας νίκη, µπορεί να είναι κάτι αρκετά επίπονο και συνεπώς να σας κάνει να αισθάνεστε κάπως µόνοι µε αυτά τα συναισθήµατα. Τα συναισθήµατά µας συνήθως «βγαίνουν» στην επιφάνεια χωρίς προειδοποίηση. Η επίγνωση αυτών των συναισθηµάτων όµως µπορεί να σας βοηθήσει να κατανοήσετε αυτό που βιώνετε ή νιώθετε και µέσα από αυτό να βρείτε τρόπους που σας ταιριάζουν για να διαχειριστείτε τις συνέπειές τους. Συναισθηµατικές συνέπειες σχετικά µε το τέλος της θεραπείας Όταν η θεραπεία σας τελειώνει, µπορεί να αισθάνεστε ένα είδος ενθουσιασµού για το µέλλον, ανακούφιση για το τέλος της θεραπείας, ετοιµότητα να συνεχίσετε τη ζωή σας όπως παλιά. Μπορεί όµως να αισθάνεστε και ανησυχία για το µέλλον, θυµό που βιώσατε τον καρκίνο, ντροπή που χρειάστηκε να βασιστείτε σε άλλους για βοήθεια.

3 Μπορεί επίσης να διακατέχεστε από σκέψεις, συναισθήµατα και αντιδράσεις που δεν αναφέρουµε εδώ. Η επίγνωση των πιο συνηθισµένων συναισθηµατικών συνεπειών, θα σας βοηθούσε να καταλάβετε και να διαχειριστείτε τα αισθήµατά σας. Επίσης, η αναγνώριση των διαφορών ανάµεσα σε αυτά τα αισθήµατα (πχ. Θλίψη, ενοχή) δεν είναι πάντα εύκολη. Μερικά αισθήµατα που εµφανίζονται από κοινού στους νικητές είναι: Φόβος µην επανέλθει: Θα επανέλθει ο καρκίνος; Ο φόβος µην επανέλθει ο καρκίνος είναι ο πιο συνήθης στους νικητές. Μπορεί να ανησυχείτε ιδιαίτερα εάν εξακολουθείτε να έχετε συµπτώµατα από τον ίδιο τον καρκίνο ή τη θεραπεία του. Άγχος: Μερικοί νικητές εκφράζουν ότι η περίοδος που ακολουθεί το τέλος της θεραπείας είναι γεµάτη αβεβαιότητα και άγχος. Μπορεί να αισθάνεστε ότι ο φόβος µην επανέλθει είναι ένα συνεχόµενο βάρος για εσάς. Τα αναπάντητα ερωτήµατα για το µέλλον, οι επαναληπτικές εξετάσεις αλλά και η αλλαγή που επέφερε στη ζωή σας η εµπειρία του καρκίνου, είναι προβληµατισµοί που µπορεί να σας γεµίζουν άγχος. Η εικόνα του σώµατος: Εάν ο καρκίνος επέφερε σωµατικές αλλαγές, µπορεί να ανησυχείτε για την εικόνα σας προς τους ανθρώπους γύρω σας. Μπορεί να αισθάνεστε διαφορετικά για το σώµα σας πλέον και αυτό να επηρεάζει την εικόνα που έχετε για τον εαυτό σας. Θλίψη: Η θλίψη είναι ένα συναίσθηµα λύπης, δυσαρέσκειας, δυστυχίας που µπορεί να προκληθεί από αναπάντεχες αλλαγές και αγχογόνες καταστάσεις. Η θλίψη µπορεί να είναι το λιγότερο αναµενόµενο συναίσθηµα µετά το τέλος της θεραπείας σας. Ωστόσο, η λύπη είναι ένα κοινό συναίσθηµα που παρατηρείται ιδιαίτερα τους πρώτους µήνες µετά τη θεραπεία. Καθώς ήσασταν αφοσιωµένοι στα πρακτικά ζητήµατα της θεραπείας σας, µπορεί να µην συλλογιστήκατε ποτέ σε βάθος τις αλλαγές που επέφερε ο καρκίνος στη ζωή σας αλλά και το πώς θα προσαρµοστείτε σε αυτές. Μπορεί να βιώσατε απώλειες µέσω του καρκίνου που χρειάζονται χρόνο για να τις αποδεχτείτε. Είναι όµως µία φυσιολογική αντίδραση στην προσπάθειά σας να προσαρµοστείτε στις αλλαγές που έχουν συµβεί. Κατάθλιψη: Η κατάθλιψη είναι λίγο διαφορετική από τη θλίψη. Και η κατάθλιψη µπορεί να προκληθεί από αναπάντεχα, αγχογόνα γεγονότα ή απώλεια, ή από κάποια χηµική αλλαγή που έχει υποστεί ο εγκέφαλος. Η κατάθλιψη είναι πολύ πιο έντονη από τη θλίψη και διαρκεί περισσότερο. Μερικά συµπτώµατα της κατάθλιψης είναι: Μόνιµες αλλαγές στις διατροφικές σας συνήθειες, Έλλειψη ενδιαφέροντος σε δραστηριότητες που σας άρεσαν, Προβλήµατα αϋπνίας, Συναισθήµατα όπως εξάντληση, αγανάκτηση, απαισιοδοξία, ανικανότητα να νιώσετε οποιαδήποτε είδους χαρά, Ανικανότητα συγκέντρωσης, Αυτοκτονικές σκέψεις. Η κατάθλιψη είναι θεραπεύσιµη. Εάν έχετε κάποια από αυτά τα συµπτώµατα ή άλλα συµπτώµατα που σας εµποδίζουν να αισθάνεστε ο εαυτός σας ή που γενικότερα σας εµποδίζουν να έχετε µία ευχάριστη διάθεση, µιλήστε στην ιατρική οµάδα που σας επιβλέπει ή κάποιον εξειδικευµένο ψυχολόγο. Απώλεια: Η απώλεια κάποιου αγαπηµένου προσώπου ή οποιαδήποτε άλλη απώλεια σωµατικής ή υλικής φύσεως που είναι σηµαντική για εσάς, προκαλλεί πόνο και θλίψη. Η θλίψη είναι η φυσική επίδραση ενός ανθρώπου όσον αφορά την απώλεια. Η θλίψη είναι κάτι παραπάνω από στεναχώρια ή

4 κατάθλιψη γιατί υπάρχει για µεγάλο χρονικό διάστηµα και συνήθως εµπεριέχει συναισθήµατα όπως την απόρριψη, τον θυµό, την άρνηση. Οι νικητές και οι οικογένειές τους µπορεί να αντιµετωπίσουν πολλών ειδών απώλειες ως αποτέλεσµα της εµπειρίας του καρκίνου, όπως την απώλεια µίας δουλειάς, της οικονοµικής ή συναισθηµατικής σταθερότητας, της σωµατικής υγείας ή ενός σηµαντικού στόχου ζωής. Η κατανόηση και διαχείριση της θλίψης είναι µία διεργασία που χρειάζεται χρόνο και περιλαµβάνει ποικιλία συναισθηµάτων και προβληµατισµών. Ενοχές: Οι ενοχές είναι άλλη µία συναισθηµατική συνέπεια που µπορεί να σας εκπλήξει µετά την ολοκλήρωση της θεραπείας σας. Οι ενοχές είναι ένα συναίσθηµα που βιώνετε όταν σκέφτεστε ότι εσείς είστε υπεύθυνος για κάτι που έχει συµβεί. Μπορεί να σκέφτεστε ότι κάτι που κάνατε εσείς προκάλεσε τον καρκίνο. Μπορεί να αισθάνεστε ενοχή που εσείς νικήσατε τον καρκίνο ενώ άλλοι όχι, ή µπορεί και να ανησυχείτε ότι αποτελέσατε «βάρος» για τα αγαπηµένα σας πρόσωπα. Όποιος και να είναι ο λόγος, η ενοχή είναι ένα σύµπλεγµα συναισθηµάτων που είναι δύσκολο να κατανοηθεί και να εκφραστεί. Αβεβαιότητα: Μπορεί να αισθάνεστε αβέβαιοι για διάφορες πτυχές της ζωής σας. Η κατάσταση της υγείας σας µπορεί να είναι η πρωταρχική σας ανησυχία. Μπορεί να αισθάνεστε αγχωµένοι όσο οι πιο σηµαντικές ηµεροµηνίες (όπως οι επαναληπτικές σας εξετάσεις) πλησιάζουν. Μπορεί να ανησυχείτε περισσότερο από ότι συνήθως για την υγεία σας. Πλέον ακόµα και η έννοια του κρυολογήµατος ή του πονοκεφάλου µπορεί να έχει άλλη σηµασία. Μπορεί να αντιµετωπίζετε δυσκολία να κάνετε σχέδια για το µέλλον σας. Παρ όλο που η αβεβαιότητα επηρεάζει τον κάθε άνθρωπο διαφορετικά, σχεδόν όλοι οι νικητές ζουν µε κάποια αβεβαιότητα για το µέλλον. Θυµός: Ο θυµός είναι ένα συναίσθηµα που µπορεί να έχει διάφορα επίπεδα. Τα επίπεδα αυτά κυµαίνονται από µία µικρή ενόχληση που µπορεί να νιώσετε µέχρι τον εκνευρισµό, την έξαρση, το ξέσπασµα. Προκλήσεις σε πολλούς τοµείς της ζωής σας µπορεί να σας κάνουν να νιώσετε θυµό. Μπορεί να αισθάνεστε αδικηµένος που η ζωή σας δεν έχει πλέον τον φυσιολογικό ρυθµό που είχε πριν την διάγνωσή σας. Μπορεί να πασχίζετε σωµατικά και ψυχικά µε τα συµπτώµατα της θεραπείας. Μπορεί να αισθάνεστε θυµό όταν καταστάσεις ή άνθρωποι γύρω σας, σας υπενθυµίζουν τι έχετε χάσει εξαιτίας του καρκίνου. Σωµατική, ψυχική, οικονοµική, πνευµατική ή συναισθηµατική εξάντληση µπορεί επίσης να σας οδηγήσουν στον θυµό. Κατανοήστε τον θυµό σας και βρείτε τον τρόπο που σας ταιριάζει για να τον διαχειριστείτε. Συναισθηµατική / Πνευµατική φόρτιση: Μπορεί να νιώθετε ότι έχετε βαλτώσει, ότι έχετε φθαρεί ή ότι δεν µπορείτε να αισθανθείτε πλέον τίποτα λόγο της επίπονης αυτής εµπειρίας σας. Αυτό είναι πολύ σύνηθες για πολλούς νικητές. Μετά το στρες της θεραπείας, µπορεί να αισθάνεστε ότι είστε ανίκανοι για κάτι καινούριο. Μπορεί ακόµη και να «απενεργοποιήσατε» όλα σας τα συναισθήµατα για να προστατέψετε τον εαυτό σας και αυτούς που αγαπάτε. Επίσης, η ικανότητα να κατανοείτε τις εµπειρίες της ζωής σας είναι πολύ σηµαντική για την ψυχική σας υγεία. Μπορεί να είναι δύσκολο να βρείτε τρόπους για να καταλάβετε τι πήρατε µέσα από την εµπειρία σας, ειδικά εάν η θεραπεία σας ήταν επίπονη. Η κατανόηση του γιατί συµβαίνουν κάποια πράγµατα µε τον τρόπο που συµβαίνουν, είναι περίπλοκη. Η αναζήτηση νοήµατος συνήθως ξεκινά την περίοδο της διάγνωσης και µπορεί να συνεχιστεί και για πολλά χρόνια µετά τη θεραπεία. Η πιο συνήθης ερώτηση

5 «Γιατί σε µένα;» µπορεί να είναι αρκετά δύσκολη για να την απαντήσετε, ειδικά εάν ζείτε µε αβεβαιότητα για την υγεία και το µέλλον σας. Η εικόνα του τωρινού τρόπου ζωής σας µπορεί να είναι αρκετά διαφορετική από τον τρόπο που την φανταζόσασταν, ή που έπρεπε να είναι. Μπορεί να νιώσετε εξάντληση καθώς επανεξετάζετε τις αξίες σας, τα ονειρά σας, τους στόχους σας, καθώς αναζητάτε τι δίνει στη ζωή σας ποιότητα, νόηµα και χαρά. Είναι φυσιολογικές αυτές οι συναισθηµατικές συνέπειες; Το να έχετε µερικές από τις παραπάνω συναισθηµατικές συνέπειες είναι φυσιολογικό και πολύ κοινό µετά την αποθεραπεία σας. Ωστόσο, εάν αισθάνεστε κατάθλιψη, ανησυχία ή άγχος την περισσότερη ώρα της ηµέρας, είναι ένα σηµάδι που δείχνει ότι χρειάζεστε λίγο περισσότερο προσοχή στη διαχείριση των συναισθηµάτων σας. Καλό θα ήταν να µιλήσετε µε την ιατρική οµάδα που σας επιβλέπει ή σε έναν εξειδικευµένο ψυχολόγο για το πώς µπορείτε να βοηθηθείτε και να διαχειριστείτε τα συναισθήµατά σας ώστε να µην αποτελούν «εµπόδιο» στην καθηµερινότητά σας. Σηµάδια που δείχνουν ότι έχετε συναισθηµατικά συµπτώµατα Τα συναισθήµατα µπορεί να προκαλλέσουν αντιδράσεις στο σώµα σας, στη συµπεριφορά σας, στον τρόπο που σκέφτεστε. Στο σώµα: κλάµα, κούραση, αδιαθεσία, αϋπνία, ένταση, αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες. Στη συµπεριφορά: η αποφυγή ανθρώπων ή πραγµάτων που σας θυµίζουν την εµπειρία του καρκίνου, η συνεχής ανάγκη για επιβεβαίωση από φίλους και οικογένεια ότι είστε καλά, η έλλειψη αυτοπεποίθησης, η αποµάκρυνση από ανθρώπους ή δραστηριότητες που αγαπούσατε, η αίσθηση συνεχούς κακοδιαθεσίας, αντιδραστικότητα, προβλήµατα επικοινωνίας µε άλλους. Στον τρόπο σκέψης: να µην µπορείτε να βγάλετε από το µυαλό σας την εµπειρία του καρκίνου, υπερβολική προσοχή σε θέµατα υγείας, έλλειψη συγκέντρωσης, δυσκολία στη λήψη αποφάσεων. Μέχρι πότε θα έχω αυτές τις συναισθηµατικές συνέπειες; Η δουλειά των ερευνητών πάνω στο συγκεκριµένο θέµα (η οποία συνεχίζεται) υποστηρίζει ότι µε τον καιρό οι περισσότεροι νικητές προσαρµόζονται θετικά στα άγχη που έχουν δηµιουργηθεί από τον καρκίνο και την θεραπεία του. Οι συναισθηµατικές αντιδράσεις όσον αφορά τον καρκίνο, µπορεί να αλλάζουν µε τον καιρό. Μπορεί στην αρχή της θεραπείας σας να είναι/ήταν εντελώς διαφορετικά από ότι θα είναι/ήταν µετά τη θεραπεία σας. Σταδιακά, καθώς προσαρµόζεστε ή αποδέχεστε την εµπειρία του καρκίνου και αφήνετε τον εαυτό σας να αντιλαµβάνεται και να κατανοεί τα συναισθήµατά σας, οι συναισθηµατικές συνέπειες γίνονται όλο και λιγότερο έντονες, όλο και πιο αραιές.

6 Ακόµα και οι αναµνήσεις που αφορούν την κόπωσή σας κατά τη διάγνωση και τη θεραπεία σας, αρχίζουν σιγά σιγά να θολώνουν. Μπορεί να φτάσετε και στο σηµείο να διαπιστώσετε πως άλλα γεγονότα της ζωής σας έχουν πλέον σηµασία. Βέβαια οι συναισθηµατικές αυτές συνέπειες µπορεί να «αφυπνιστούν» ακόµα και χρόνια µετά τη θεραπεία σας όταν: Έρχεστε σε επαφή µε µυρωδιές, γεύσεις ή ακούσµατα που σας θυµίζουν τη θεραπεία σας. Πρέπει να πάτε για τις επαναληπτικές σας εξετάσεις. Ακούτε ότι κάποιος άλλος έχει καρκίνο. Πλησιάζουν σηµαδιακές ηµεροµηνίες (πχ. Η ηµέρα της διάγνωσης). Αντιµετωπίζετε σωµατικά συµπτώµατα λόγω της θεραπείας σας. Είστε σε περίοδο µεγάλου στρες στη ζωή σας. Μπορούν αυτές οι συναισθηµατικές συνέπειες να επαναφέρουν τον καρκίνο; Ερευνητές έχουν βρει ότι οι συναισθηµατικές αυτές συνέπειες δεν µπορούν να επαναφέρουν τον καρκίνο. Ωστόσο, υπάρχει έρευνα που υποστηρίζει ότι κρατώντας θετική στάση για τη θεραπεία σας και έχοντας έναν ενεργητικό ρόλο στην φροντίδα του εαυτού σας, µπορεί κάλλιστα να βελτιώσει και τη σωµατική αλλά και την πνευµατική σας υγεία. Γιατί είναι σηµαντικό να προσέχουµε τις συναισθηµατικές µας συνέπειες; Η προσοχή στις συναισθηµατικές συνέπειες, ιδιαίτερα σε συναισθήµατα που σας κάνουν να αισθάνεστε άβολα, δεν είναι εύκολη. Η προσοχή αυτή όµως ακόµα και εφόσον έχετε τελειώσει τη θεραπεία σας είναι σηµαντική για πολλούς λόγους. Η εκδήλωση συναισθηµάτων έναντι του να τα κρατάτε µέσα σας, µειώνει το στρες και προωθεί πνευµατική και σωµατική υγεία. Το συνεχόµενο στρες µπορεί να επηρεάσει τις ορµόνες και το ανοσοποιητικό σας σύστηµα και αυτό µπορεί να καθυστερήσει την αποθεραπεία σας. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η κοινωνική µαζί µε την ιατρική υποστήριξη µπορεί να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής σας. Η προσοχή στα συναισθήµατά σας µπορούν επίσης να σας βοηθήσουν και σε άλλα πράγµατα όπως: Να αφήσετε λίγο χώρο και για θετικά συναισθήµατα πχ. Κουράγιο, αυτοπεποίθηση, ελπίδα. Να ζείτε πιο ολοκληρωµένα. Να επικοινωνείτε καλύτερα µε την οικογένεια, τους φίλους σας. Να αναπτύξετε δεξιότητες που θα σας βοηθήσουν να αντιµετώπισετε και άλλους στρεσογόνους παράγοντες της ζωής σας. Να αποκτήσετε βαθύτερη κατανόηση των εµπειριών σας.

7 Ο καρκίνος επιφέρει αλλαγές που µπορεί να µην είναι πάντα οι χειρότερες. Μπορεί να επιφέρει και µία υγιή προσωπική πνευµατική ανάπτυξη. Η εµπειρία του καρκίνου και οι συναισθηµατικές σας συνέπειες µπορεί να αποτελέσουν ένα καλό εφόδιο για το µέλλον σας. Τι µπορείτε να κάνετε Επιλέξτε εσείς ποιά είναι τα βήµατα που σας ταιριάζουν περισσότερο. ώστε στον εαυτό σας την ευκαιρία να ελευθερώσει τα συναισθήµατά του. Μην ξεχνάτε ότι έχετε το δικαίωµα να εκφράζετε τα συναισθήµατά σας χωρίς να σας κρίνουν. Βρείτε µία οµάδα υποστήριξης. Οι οµάδες υποστήριξης σας προσφέρουν ένα ασφαλές περιβάλλον για να µοιραστείτε τις εµπειρίες σας µε άλλους νικητές και να µάθετε νέους τρόπους να χειριστείτε δύσκολες περιστάσεις, ή να µιλήσετε για τα συναισθήµατά σας. Εάν αισθάνεστε άβολα να συζητάτε για συγκεκριµένα θέµατα µε την οικογενειά σας ή τους φίλους σας, µια οµάδα υποστήριξης µπορεί να σας προσφέρει την άνεση και το µέρος για να µιλήσετε ελεύθερα για ό,τι είναι σηµαντικό για εσάς. Σκεφτείτε να το συζητήσετε µε έναν εξειδικευµένο ψυχολόγο. Ρωτήστε ένα µέλος από την ιατρική οµάδα που σας επιβλέπει να σας συστήσει σε έναν εξειδικευµένο ψυχολόγο. Ή ρωτήστε στην ιστοσελίδα µας και η οµάδα εθελοντών θα σας ενηµερώσει για το πού µπορείτε να απευθυνθείτε. Φροντίστε τον εαυτό σας. Οι συναισθηµατικές συνέπειες µπορεί να προκαλέσουν έντονο άγχος, νευρικότητα, ατονία, και αυτά να σας κάνουν πιο επιρρεπή σε ατυχήµατα. Βοηθήστε το σώµα σας να ξεπεράσει αυτά τα συναισθήµατα (π.χ. να βρίσκετε πάντα λίγο χρόνο για τον εαυτό σας, να κάνετε πράγµατα που σας ευχαριστούν, να προσέχετε τη διατροφή σας). Να είστε υποµονετικοί µε τον εαυτό σας. Οι συναισθηµατικές συνέπειες, η επίγνωσή τους, η κατανόηση και η διαχείρισή τους όπως προαναφέραµε χρειάζονται χρόνο. Χρειάζεται υποµονή, αποδοχή των συναισθηµάτων σας και ελπίδα. Να ασκηθείτε. Με την έγκριση του φυσιοθεραπευτή σας, επιλέξτε µία άσκηση που σας ευχαριστεί. Ακόµα και 20 λεπτά περίπατου την ηµέρα ή απαλές διατάσεις µπορούν να σας βοηθήσουν να επανακτήσετε την συναισθηµατική σας ισορροπία και να σας ανακουφίσει από το στρες. Βρείτε δηµιουργικές δραστηριότητες που µπορούν να συντελέσουν στην υγιή εκδήλωση συναισθηµάτων. Για παράδειγµα, καλλιτεχνικές δραστηριότητες που αφορούν τη µουσική, τη ζωγραφική, την ποίηση, τον χορό, µπορούν να σας βοηθήσουν να εκφράσετε συναισθήµατα που σας είναι δύσκολο να επικοινωνήσετε διαφορετικά. εν χρειάζεστε κανέναν ιδιαίτερο εξοπλισµό ή εκπαίδευση για να τα κάνετε αυτά. Οι τρόποι αυτοί αποτελούν ένα εφόδιο για να εκφραστείτε και να ανακουφιστείτε από το στρες. Αλεξάνδρα Λεονταρίτου Σύµβουλος Ψυχικής Υγείας