Η πειθαρχική έρευνα ςτην πράξη Ο δικηγόρος ως ερευνών λειτουργός

Transcript

1 Η πειθαρχική έρευνα ςτην πράξη Ο δικηγόρος ως ερευνών λειτουργός Υξίζηηα Α. Μίηιεηηνλ Γηθεγφξνο ΑΝΓΡΔΑ ΝΔΟΚΛΔΟΤ & ΗΑ ΓΔΠΔ Νεφθπηνπ Νηθνιαΐδε & Κηιθίο 17 Γσλία S.P. Business Centre, γξ , 8011, Πάθνο Πάθνο, 2015

2 This page is intentionally left blank 1

3 Ζ Πεηζαξρηθή Έξεπλα ζηελ Πξάμε Ο δηθεγφξνο σο εξεπλψλ ιεηηνπξγφο 2

4 Πεξηερόκελα ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ...3 ΚΤΡΗΔ ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ... 6 ΔΗΑΓΩΓΗΚΔ ΖΜΔΗΩΔΗ...7 ΚΔΦΑΛΑΗΟ Α: ΒΑΗΚΔ ΔΝΝΟΗΟΛΟΓΗΚΔ ΠΡΟΔΓΓΗΔΗ Ση είλαη πεηζαξρηθή έξεπλα; Ση είλαη πεηζαξρηθφ παξάπησκα; Ζ ζεκαζία ηνπ «ιεπθνχ» νξηζκνχ Οη άμνλεο δηεμαγσγήο κηαο πεηζαξρηθήο έξεπλαο Ζ ηδηφηεηα θαη ην θαζήθνλ Ζ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε Ζ ππνθεηκεληθή ππφζηαζε Ζ ηθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ Σν κέηξν απφδεημεο Πφηε δηεμάγεηαη κηα πεηζαξρηθή έξεπλα; Ο εξεπλψλ ιεηηνπξγφο Γηαθξίζεηο Θέζε Ακνηβή Υαξαθηεξηζηηθά Κσιχκαηα...35 ΚΔΦΑΛΑΗΟ Β: ΟΗ ΚΑΝΟΝΔ ΓΗΔΞΑΓΩΓΖ ΜΗΑ ΠΔΗΘΑΡΥΗΚΖ ΔΡΔΤΝΑ Οη αξρέο ηνπ πνηληθνχ δηθαίνπ Ζ παγίδα Άιιεο αξρέο Δπί ηνπ θαλνληζηηθνχ πιαηζίνπ Ζ δηαδηθαζία ζπιινγήο καξηπξηθνχ πιηθνχ Κιήζε γηα αλσκνηί εμέηαζε Ζ ππνρξέσζε θνηλνπνίεζεο ηνπ καξηπξηθνχ πιηθνχ Ζ επίδνζε ηεο θιήζεο Ννκηθφ πξφζσπν σο κάξηπξαο

5 4. Ζ ηήξεζε ησλ πξαθηηθψλ ηεο δηαδηθαζίαο Έγγξαθν ππφκλεκα αληί πξνθνξηθήο εμέηαζεο ησπή κάξηπξα Με εκθάληζε κάξηπξα Ζ δηελέξγεηα ηεο πξνθνξηθήο εμέηαζεο Άιιεο ελέξγεηεο ηνπ εξεπλψληνο ιεηηνπξγνχ Ζ δηαπίζησζε πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο Παξάιιειε πνηληθή δίσμε Πξνζσξηλή δηαζεζηκφηεηα ή κεηαθίλεζε Ο πεξηνξηζκφο ζηνπο φξνπο εληνιήο Ο ρξφλνο νινθιήξσζεο...65 ΚΔΦΑΛΑΗΟ Γ: ΣΟ ΠΟΡΗΜΑ Ση είλαη ην πφξηζκα; Ζ δνκή ηνπ πνξίζκαηνο Σν ηζηνξηθφ Σν ζθεπηηθφ Σν απνθαηηθφ ή ζπκπέξαζκα Άιια ζηνηρεία ηνπ πνξίζκαηνο Ο ρεηξηζκφο ηνπ πνξίζκαηνο ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ Παξάξηεκα Α: Όξνη Δληνιήο Παξάξηεκα Β: Κιήζε γηα αλσκνηί εμέηαζε κάξηπξα (εγθαινχκελνο) Παξάξηεκα Γ: Κήζε γηα αλσκνηί εμέηαζε κάξηπξα (ηξίηνο) Παξάξηεκα Γ: Απφδεημε παξαιαβήο θιήζεο γηα αλσκνηί εμέηαζε (εγθαινχκελνο) Παξάξηεκα Δ: Απφδεημε παξαιαβήο θιήζεο γηα αλσκνηί εμέηαζε (ηξίηνο) Παξάξηεκα Σ: Γξαπηή θαηάζεζε εγθαινχκελνπ Παξάξηεκα Ε: Γξαπηή θαηάζεζε κάξηπξα (ηξίηνο)...85 ΓΗΑΓΡΑΜΜΑΣΑ...87 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ & ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΗΑ...88 ΝΟΜΟΛΟΓΗΑ...89 ΝΟΜΟΘΔΣΖΜΑΣΑ...90 ΛΔΞΗΛΟΓΗΟ

6 This page is intentionally left blank 5

7 Κύπιερ ςντομογπαυίερ Α.Α.Γ. Απνθάζεηο Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ Αξ. Αξηζκφο Βι. Βιέπεηε Γηαβ. Γηαβαηήξην Δ.Γ. Δπαξρηαθφ Γηθαζηήξην Ζκεξ. Ζκεξνκελία Κ.α Καη άιια Κεθ. Κεθάιαην ΚΓΠ Καλνληζηηθή Γηνηθεηηθή Πξάμε Κιπ. Καη ινηπά Ν. Νφκνο Παξ. Παξάγξαθνο Π.ρ. Παξαδείγκαηνο ράξηλ ει. ειίδα ηδ πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο Σαπη. Σαπηφηεηα C.L.R. Cyprus Law Reports 6

8 Δισαγωγικέρ σημειώσειρ Δλψ ηνλ ηειεπηαίν θαηξφ νη εληνιέο γηα ηε δηελέξγεηα πεηζαξρηθψλ εξεπλψλ έρνπλ πνιιαπιαζηαζηεί, εθθξάδνληαο ελδερνκέλσο κηα απφ ηηο αιπζηδσηέο ζπλέπεηεο ηεο νηθνλνκηθνθνηλσληθήο αιιά θαη εζηθήο θξίζεο, έρεη δηαπηζησζεί φηη δελ ππάξρεη έλαο πξαθηηθφο νδεγφο, κε ηελ βνήζεηα ηνπ νπνίνπ νη δηθεγφξνη, πνπ δηνξίδνληαη θαη αλαιακβάλνπλ λα ελεξγήζνπλ σο εξεπλψληεο ιεηηνπξγνί, λα κπνξνχλ λα δηεμάγνπλ νξζά θαη κε αζθάιεηα ηε δηαδηθαζία ηεο πεηζαξρηθήο έξεπλαο. Γηαηί φκσο λα ρξεηάδεηαη έλαο ηέηνηνο πξαθηηθφο νδεγφο; πλήζσο νη πεηζαξρηθέο έξεπλεο κπνξνχλ λα δηεμαρζνχλ θαη απφ πξφζσπα πνπ βξίζθνληαη ζηα ζψκαηα ησλ ππεξεζηψλ ή ησλ επηρεηξήζεσλ, ηα νπνία λα κελ έρνπλ νπνηαδήπνηε λνκηθή θαηάξηηζε, λα είλαη ελδερνκέλσο δηεπζπληέο, ππεχζπλνη δηαρείξηζεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, δηνηθεηηθψο πξντζηάκελνη. Οη δηθεγφξνη φκσο κάιινλ έρνπλ λνκηθή θαηάξηηζε θαη ζπλαθείο εκπεηξίεο γηαηί ινηπφλ λα ρξεηάδεηαη έλαο ηέηνηνο πξαθηηθφο νδεγφο; Θα πξέπεη λα ιερζεί φηη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ε πεηζαξρηθή δηαδηθαζία δελ είλαη απιά θαη κφλνλ έλα εξγαιείν δηαρείξηζεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, φπσο ζηηο πεξηπηψζεηο γηα ηηο νπνίεο ζα γίλεη ιφγνο ζηελ παξνχζα. Κάπνηνη δηθεγφξνη φλησο κπνξεί λα αηζζάλνληαη φηη δελ ρξεηάδνληαη θαζνδήγεζε γηα ηε δηελέξγεηα κηαο πεηζαξρηθήο έξεπλαο, είηε επεηδή είλαη έκπεηξνη δηθεγφξνη, είηε επεηδή έρνπλ δηελεξγήζεη πνιιέο πεηζαξρηθέο έξεπλεο κέρξη ζήκεξα, είηε γηαηί γλσξίδνπλ πνιχ θαιά ην πνηληθφ δίθαην 1, είηε γηα άιινπο πνιινχο ιφγνπο. Άιινη πάιη κπνξεί λα αηζζάλνληαη φηη ρξεηάδνληαη θάπνηα θαζνδήγεζε. Απηή ε αλαθνξά απεπζχλεηαη θαη αξράο ζε φινπο ηνπο δηθεγφξνπο, αιιά θαη ζηηο ππεξεζίεο πνπ εληέιινπλ ηνπο δηθεγφξνπο γηα λα ελεξγήζνπλ σο εξεπλψληεο ιεηηνπξγνί κε εμαηξνπκέλσλ ησλ πεηζαξρηθψο εγθαινχκελσλ. Γελ επηρεηξεί θαζνδήγεζε, αιιά ζέζε κηαο άπνςεο θαη ελφο πξαθηηθνχ πιαηζίνπ πνπ ζηεξίδεηαη ζε απηή ηελ άπνςε. πρλά, κπνξεί λα ηξέθνπκε πεπνηζήζεηο ή λα θηλνχκαζηε κε βάζε εληππψζεηο, γηα ζρέζεηο, πξάγκαηα, θαηαζηάζεηο, νη νπνίεο λα είλαη κελ ινγηθά βαζηζκέλεο θάπνπ ή λα πξνθχπηνπλ απφ κηα πνιπεηή ζπλήζεηα, αιιά ηειηθά πνπ λα κελ αληαπνθξίλνληαη 1 Ζ εθδνρή, φηη έλαο δηθεγφξνο, εξεπλψλ ιεηηνπξγφο, ζα πξέπεη λα αζρνιείηαη κε ην πνηληθφ δίθαην, είλαη έλαο απφ ηνπο κχζνπο πνπ έρεη ηξνθνδνηήζεη ε πξάμε. 7

9 ζε απηφ πνπ θάπνηνο άιινο ζεσξεί νξζφ. Ζ πξφθιεζε ζην πεηζαξρηθφ δίθαην είλαη φηη ηη είλαη ιάζνο θαη ηη νξζφ δελ κπνξεί θάπνηνο, λα ην πξνθαζνξίζεη κε απφιπηε αθξίβεηα ή αθφκα θαη λα ην ζέζεη ζε έλα θαινχπη κε ζπγθεθξηκέλν πεξηερφκελν. ηελ πξάμε ελδερνκέλσο πνιχ ιίγεο πεηζαξρηθέο δηαδηθαζίεο δηεμάγνληαη ηειηθά κε βάζε πθηζηάκελνπο θαλνληζκνχο θαη ηνπο αθνινπζνχλ θαηά γξάκκα 2. Οη ζπκκεηέρνληεο ζηηο πεηζαξρηθέο δηαδηθαζίεο κπνξεί λα αγλννχλ ην θαλνληζηηθφ πιαίζην ή απιά λα ην παξαθάκπηνπλ. Ζ ηάζε απηή κπνξεί λα είλαη ζπρλφηεξε ζε ηδησηηθνχο νξγαληζκνχο. Γηαηί; Μήπσο νη ξίδεο ηνπ πεηζαξρηθνχ δηθαίνπ είλαη ζηελ αλζξψπηλε εζηθή, αλεμίηειν, θαη κε γεληθεχζηκν, ζεκείν αλαθνξάο; Δίλαη δίθαηε ε θαλνληζηηθή ραξαιφηεηα ηεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο γηα ηνλ ππάιιειν; Πνηνο ην θαζνξίδεη ην δίθαην θαη κε πνηα θξηηήξηα; Τπήξμαλ αιήζεηα θαη ππάξρνπλ πνιιά κνληέια πξνζεγγίζεσλ πεηζαξρηθψλ δηαδηθαζηψλ, ζε δηαθφξσλ εηδψλ εξγαζηαθνχο ρψξνπο, κνληέια βαζηζκέλα ζε ζεσξίεο εκπλεπζκέλεο απφ δηαθνξεηηθνχο θιάδνπο, ςπρνινγίαο, θνηλσληθνινγίαο, λνκηθήο θαη άιινπο 3. Θεσξίεο πνπ εζηίαζαλ ζηνλ εγθαινχκελν 4, ζηελ ππεξεζία, ζηελ πνηλή, ζηελ αλακφξθσζε θιπ. ηελ αληίπεξα φρζε ππάξρνπλ θαη εγρψξηεο θαη κε δηθαζηηθέο απνθάζεηο πνπ, εμεηάδνληαο ηηο πεξηπηψζεηο πνπ θαηέιεμαλ ζηα δηθαζηήξηα 5, εμέπεκςαλ ζπγθεθξηκέλα θξίζηκα κελχκαηα, θαζνξίδνληαο ελδερνκέλσο θαη πην δεζκεπηηθά ηηο ηάζεηο, πάλσ ζηηο νπνίεο ζα πξέπεη λα ελζθχςνπκε. Παξφιν πνπ ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ζπδεηνχληαη ζηελ παξνχζα αλαθνξά ε ζεσξία, ε εκπεηξηθή έξεπλα, ε λνκνινγία θαη ε φιε χιε ηνπ πεηζαξρηθνχ δηθαίνπ είλαη γεληθά αθφκα πησρέο, απηή ε αλάγθε ελγξήγνξζεο ζε έλα πεδίν πνπ πξνβάιιεηαη λα είλαη 2 Cole, Ν. (2008). Consistency in employee discipline: an empirical exploration. Personnel Review, 37, Green, S.G., Fairhurst, G.T., & Snavely, B.K. (1986). Chains of poor performance and supervisory control. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 38, 7 2. Παξφιν πνπ δελ θεξδίδεη ηελ απφιπηε εκπηζηνζχλε ην εχξεκα, πνπ, ελ πάζε πεξηπηψζεη, αθνξά ζε έλα δηαθνξεηηθφ ρσξφρξνλν, αιιά θαη γηα δηάθνξνπο ιφγνπο, κεζνδνινγίαο. 3 Henry, S. (1987). Disciplinary pluralism: Four models of private justice in the workplace. Sociological Review, 35, Foucault, M. (1977). Discipline and Punish. The Birth of the Prison. London: Allen Lane. Gouldner, A. (1954). Patterns of Industrial Bureaucracy. New York: Free Press. Edwards, P., & Whitston, C. (1994). Disciplinary practice: A study of railways in Britain. Work, Employment and Society, 8(3) Fenley, A. (1998). Models, styles and metaphors: Understanding the management of discipline. Employee Relations, 20(4), Rollinson, D., Handley, J., & Hook, C. (1997). The disciplinary experience and its effects on behavior. Work, Employment and Society, 11(2), Τπήξμαλ έξεπλεο αθφκα θαη γηα ην ηη ραξαθηεξηζηηθά έρνπλ, ζπλήζσο, νη εγθαινχκελνη, ζε ζρέζε κε ηελ ειηθία, ην θχιν, ηελ νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε, ην ρξψκα ηνπ δέξκαηνο ηνπο. 5 ηηο πεξηπηψζεηο ησλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ ή ησλ θνξέσλ εθηειεζηηθήο εμνπζίαο, ζε αληίζεζε κε φ,ηη ζπκβαίλεη ζην πιαίζην κηα ηδησηηθήο επηρείξεζεο, νη πεηζαξρηθέο δηαδηθαζίεο ειέγρνληαη δηθαζηηθά. 8

10 ηαπηφρξνλα παιαηφ, ζεσξεηηθά αλνηρηφ, κα ίζσο θαη λνκνζεηηθά ή θαλνληζηηθά ξπζκηζκέλν θαη (ηειηθά) δηθαζηηθά ειεγρφκελν, επηηξέπεη ζσξεία πξνθιήζεσλ. Ηδίσο, απηήο πνπ επηβάιιεη ηελ εμέηαζε, ππάξρεη ή κπνξεί λα ππάξμεη θάπνηα νδφο ζπληνληζκνχ αλάκεζα ζε φιεο απηέο ηηο θνηηίδεο πεηζαξρηθνχ δηθαίνπ; Ο ζηφρνο εδψ είλαη, ρσξίο λα παξαθάκπεηαη ην αλαγθαίν ζεσξεηηθφ πιαίζην, λα ςειαθηζηνχλ, απφ ηελ αξρή, κέζα ζε απηφ, νη πην πξαθηηθέο πηπρέο ηεο δηαδηθαζίαο ηεο πεηζαξρηθήο έξεπλαο, γηα λα γίλνπλ έηζη θαηαλνεηέο, ζηε βάζε θαη ηε θηινζνθία ηνπο. Πέξα απφ ηελ ζπδήηεζε ησλ νπζηαζηηθψλ αξρψλ, ην κνηίβν πνπ πξνηείλσ σο πξνο ηελ αθνινπζνχκελε δηαδηθαζία πεηζαξρηθήο έξεπλαο είλαη απηφ ηεο απμεκέλεο δηαδηθαζηηθήο δηθαηνζύλεο θαη ηνπ επέιηθηνπ θνξκαιηζκνύ 6, ζε έλα κεηαμχ ηνπο, δηαξθψο ειεγρφκελν δηάινγν θαη ηζνξξνπία. Γελ ζα ην αλαιχζσ ηφζν ζεσξεηηθά ζηελ παξνχζα επειπηζηψ φκσο φηη ζα δηαθαλεί ε πξφηαζή ηνπ κέζα απφ ηελ πξαθηηθή εμήγεζε θαη ζην ηέινο απηήο ηεο αλαθνξάο. Έρσ ινηπφλ ζε θάζε πεξίπησζε ηελ πεπνίζεζε φηη ε πεηζαξρηθή έξεπλα δελ ζα πξέπεη λα ζεσξείηαη ππεξεζία πνπ κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ νη ιίγνη. Δίλαη κηα ππεξεζία πνπ ζα πξέπεη φινη νη δηθεγφξνη πνπ ελδηαθέξνληαη γηα ην αληηθείκελν λα αηζζάλνληαη ηθαλνί, άμηνη θαη αζθαιείο λα πξνζθέξνπλ θαη κέζα απφ απηήλ λα εληζρχνπλ θαη ηηο δηθέο ηνπο δεμηφηεηεο. Ζ λνκηθή θαηάξηηζε ή ε πνιπεηήο ελαζρφιεζε κε ην δηθεγνξηθφ επάγγεικα δελ επαξθνχλ ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο ή θαη δελ είλαη απφιπηα ζπλαθή, εάλ απνπζηάδεη ε ζπγθεθξηκέλε εθπαίδεπζε θαη πξαθηηθή εμάζθεζε ζηα δχζθνια ζεκεία ηεο δηεξεπλεηηθήο ζπλέληεπμεο, ηεο ζπιινγήο, ζπγθξηηηθήο εμέηαζεο θαη αμηνιφγεζεο καξηπξηθνχ πιηθνχ, ηεο δηαδηθαζίαο αλαγσγήο πξαγκαηηθψλ πεξηζηαηηθψλ ζε θαλνληθή ξχζκηζε θαη ηεο δηαδηθαζίαο θαηάιεμεο ζε ηεθκεξησκέλν ζπκπέξαζκα θαη δηαηχπσζήο ηνπ. Γελ επαξθνχλ, επίζεο, φια ηα πην πάλσ, εάλ δελ ππάξρεη πεξηζψξην λα ζηαζεί έλαο εξεπλψλ ιεηηνπξγφο ζην κεηαίρκην θαη κε ηελ θαηάιιειε ελαιιαγή ξφισλ λα ιεηηνπξγήζεη κε έγλνηα, αθελφο γηα ηελ ππεξεζία πνπ ηνλ εληέιιεη θαη ην είδνο ηεο, αθεηέξνπ γηα ηα εμεηαδφκελα πξφζσπα θαη ηελ ζρέζε κεηαμχ ηνπο θαη κε ηελ ππεξεζία. 6 Trevino, L. (1992). The social effects of punishment in organizations. Academy of Management Review, 17(4), Fortado, B. (1991). Exercising managerial prerogatives: The findings of four field studies. City and Society, 5(1),

11 Ζ «πεηζαξρία» είλαη ε ππαθνή ζηηο αξρέο 7. Αληίζηνηρα, ε «επαγγεικαηηθή πεηζαξρία» είλαη ε ππαθνή ζηηο επαγγεικαηηθέο αξρέο. ε κηαλ ππεξεζία ή επηρείξεζε, ζε έλα ζπιινγηθφ ζψκα, ε πεηζαξρία είλαη ν αθξνγσληαίνο ιίζνο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, έλα ζχζηεκα θαλφλσλ ζπκπεξηθνξάο πνπ νξγαλψλεη, αμηνπνηεί θαη ειέγρεη ηελ ελέξγεηα ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, κε ζθνπφ ηελ ειεγρφκελε απφδνζή ηνπ πξνο επίηεπμε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ζηφρσλ ηνπ. Απφ ηελ πιεπξά ηνπ αηφκνπ, ε πεηζαξρία κπνξεί λα είλαη εζσηεξηθή, ελζπλείδεηε, λα πξνθχπηεη κέζα απφ κηα ςπρνπλεπκαηηθά δηακνξθσκέλε θαηάζηαζε ηνπ αηφκνπ 8, κπνξεί λα είλαη θαη εμσηεξηθή, λα γίλεηαη ιφγσ θφβνπ ή άιινπ ιφγνπ, αλεμάξηεηα απφ ηελ ζέιεζε ηνπ αηφκνπ 9. Ζ πεηζαξρία ζην επάγγεικα κπνξεί λα ζπλδέεηαη ή θαη λα ζπγθξνχεηαη κε ην ζχλνιν ησλ πξνζσπηθψλ καο θαλφλσλ θαη αμηψλ ή λα ζέηεη έλα παξάιιειν ζχζηεκα εζσηεξηθψλ θαλφλσλ θαη αμηψλ, πνπ έρνπλ δηακνξθσζεί δηα ηεο γλψζεο ή θαη εμεηδίθεπζεο, ζε ζπγθεθξηκέλν επαγγεικαηηθφ ηνκέα. ε απηφ ην πνιχπινθν ζχζηεκα δενληνινγηθήο ηνπνζέηεζεο, φηαλ ε πεηζαξρία αγγίδεη θαη θάπνηα εζσηεξηθά, πνηνηηθά ζηνηρεία, πνπ έρνπλ πηνζεηεζεί (ζηνλ βίν ή ζην επάγγεικα, πνπ κπνξεί λα γίλεηαη, ελ κέξεη, βίνο) σο ζηνηρεία ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηνπ ραξαθηήξα ηνπ αηφκνπ, ην λα αλαθέξεη θαλείο ζπκπεξηθνξά απεηζαξρίαο σο πξνο ην ζπγθεθξηκέλν άηνκν, ζα κπνξνχζε λα δεκηνπξγήζεη αξθεηφ ζπλαηζζεκαηηθφ θφξην ζηελ πεηζαξρηθή δηαδηθαζία θαη αλαπάληερεο ζπκπεξηθνξηθέο αληηδξάζεηο, εηδηθά ζηελ πεηζαξρηθή έξεπλα, πνπ βξίζθεηαη ζηηο απαξρέο ηεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο. πλήζσο, ηα άηνκα πνπ αληηκεησπίδνπλ κηα πεηζαξρηθή δηαδηθαζία αλαπηχζζνπλ αηζζήκαηα ζπκνχ, αδηθίαο, ζχγρπζεο, άγρνπο, αλεζπρίαο γηα ηηο πηζαλέο ζπλέπεηεο κηαο πεηζαξρηθήο θαηαδίθεο ζηε δνπιεηά θαη ην εηζφδεκά ηνπο, επξχηεξα ζηελ θαξηέξα ηνπο, ζηελ νηθνγέλεηα θαη ηε δσή ηνπο. Απηφ ην αξλεηηθφ ζπλαηζζεκαηηθφ επαθφινπζν κπνξεί λα εληζρχεηαη, αλάινγα κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αηφκνπ ε ζπκπεξηθνξά ηνπ νπνίνπ εμεηάδεηαη, ηελ απεηξία ηνπ ζε πεηζαξρηθέο έξεπλεο ή ηελ άγλνηά ηνπ πεξί απηψλ, ηελ ζνβαξφηεηα ηνπ πηζαλνχ πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο, ηνπο ρεηξηζκνχο ησλ πξνζψπσλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ πεηζαξρηθή δηαδηθαζία, αιιά 7 Σεγφπνπινο-Φπηξάθεο. Διιεληθό Λεμηθό. 13 ε έθδνζε, ζει Όηαλ νη εζσηεξηθέο αμίεο ζπλάδνπλ κε ηηο εμσηεξηθά επηβαιιφκελεο αξρέο. 9 Σν πξφζσπν εμσηεξηθεχεη ζπκπεξηθνξά πνπ κπνξεί λα ζπλάδεη κε ηηο εμσηεξηθά επηβαιιφκελεο αξρέο, παξά ην φηη ηξέθεη αληίζεηεο ή κε ζπλάδνπζεο εζσηεξηθέο αμίεο. ε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, ζα κπνξνχζε λα αλακέλεη θαλείο φηη, νη πηζαλφηεηεο απφθιηζεο απφ ηηο εμσηεξηθά επηβαιιφκελεο αξρέο, πνπ ζπλζέηνπλ ην πεηζαξρηθψο δένλ, είλαη θαη πεξηζζφηεξεο. 10

12 θαη ησλ πεξηβάιινλησλ ζπλζεθψλ (π.ρ. νηθνλνκηθνθνηλσληθή θξίζε, απμεκέλα επίπεδα αλεξγείαο θιπ). Ζ πεηζαξρηθή έξεπλα ζπρλά κπνξεί λα γίλεη έλα πεδίν εθηφλσζεο ησλ πξψησλ (θπζηνινγηθά αλαπηπζζφκελσλ θαηά ηα ινηπά) αληηδξάζεσλ. Οη ρεηξηζκνί ηεο ππεξεζίαο θαη καδί ελφο εξεπλψληνο ιεηηνπξγνχ πξέπεη λα είλαη ηδηαίηεξα πξνζεθηηθνί. Δίλαη ζεκαληηθφ λα θαηαλνήζνπκε ηη είλαη ε πεηζαξρηθή δηαδηθαζία γεληθά ζην ζχλνιφ ηεο, πξηλ επηρεηξήζνπκε λα κηιήζνπκε γηα ηελ πεηζαξρηθή έξεπλα θαη ηηο πξαθηηθέο ηεο ιεπηνκέξεηεο. Ζ πεηζαξρηθή δηαδηθαζία ινηπφλ κηα πνιχ ζνβαξή δηαδηθαζία, πνπ εθθξάδεη ηελ άζθεζε πεηζαξρηθνχ ειέγρνπ θαη εμνπζίαο ζηελ θνηλσληθά επάισηε νκάδα ησλ ππαιιήισλ. Ζ θχξηα αλάγθε πνπ εμππεξεηεί είλαη ε δηαηήξεζε ηεο πγείαο θαη ηεο εχξπζκεο ιεηηνπξγίαο ζην εζσηεξηθφ ηεο ππεξεζίαο ή επηρείξεζεο, δηα ηεο απνθαηάζηαζεο ηεο πεηζαξρίαο. Ζ πεηζαξρηθή δηαδηθαζία είλαη κηα εζσζηξεθήο δηαδηθαζία πνπ αλαθέξεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ ππάιιειν, σο κέινο ηεο κηθξνθνηλσλίαο ηεο ππεξεζίαο ή ηεο επηρείξεζεο, κπαίλεη κέζα ζηνπο θφιπνπο ηεο ππεξεζίαο ή επηρείξεζεο, ζηα interna corporis, θαη πεξηζηξέθεηαη γχξσ απφ ηηο αξρέο, αμίεο θαη θαλφλεο πνπ δηέπνπλ ηελ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηεο ππεξεζίαο ή επηρείξεζεο επνκέλσο είλαη θαη απηή ε δηαδηθαζία πνπ κπνξεί λα επηθέξεη ηα πξαθηηθά απνηειέζκαηα ζην εζσηεξηθφ κηαο ππεξεζίαο ή επηρείξεζεο, πξνο ηε δηαζθάιηζε θαη εκπέδσζε ηεο εζσηεξηθήο νκαιφηεηαο έξγν πνπ δελ επηηεινχλ νχηε κηα πνηληθή νχηε κηα αζηηθή δηαδηθαζία. Μηα πεηζαξρηθή πνηλή βιάπηεη πάληα ηνλ ππάιιειν ηφζν φζν είλαη αλαγθαίν λα επέιζεη νκαιφηεηα θαη ηάμε ζην εζσηεξηθφ κηαο ππεξεζίαο ή επηρείξεζεο εθείλνο είλαη ν ζθνπφο ε πεηζαξρηθή πνηλή είλαη ην κέζν πξνο ηελ επίηεπμή ηνπ. Ο πην πάλσ πεξχλαο πξνζδηνξίδεη κεηαμχ άιισλ φηη ε πεηζαξρηθή πνηλή είλαη επί ηεο νπζίαο κέηξν δηνηθεηηθήο θχζεο, παξά θαηαζηαιηηθή πνηλή. Γελ ζθνπεί πξψηηζηα λα ηηκσξήζεη ηνλ ππάιιειν, παξά λα επηθέξεη εζσηεξηθή δηνηθεηηθή ηάμε. Ωζηφζν, απφ ηελ άιιε, ζηνλ βαζκφ πνπ πεξηνξίδεη ηελ ειεπζεξία ηνπ ππάιιεινπ ζην πιαίζην ηεο ππεξεζίαο ή ηεο επηρείξεζεο, πεξηέρεη θάπνηα ζηνηρεία θαηαζηνιήο. ην ζχγρξνλν πεηζαξρηθφ δίθαην, γίλεηαη δεθηφ φηη, εθηφο απφ ηνλ πεξχλα ηεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο, πξέπεη λα ππάξρεη θαη έλαο παξάιιεινο ππξήλαο, ηεο πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ θαη ειεπζεξηψλ ηνπ εγθαινχκελνπ. Δθεί είλαη ε φιε δπζθνιία ζηελ νξζή ηνπνζέηεζε θαη ηε ζπζρέηηζε. 11

13 πρλφηεξα κάιινλ απαζρνινχλ ηνπο δηθεγφξνπο νη φξνη εληνιήο πνπ πξνέξρνληαη απφ πξφζσπα φπσο είλαη ηα Γεκνηηθά πκβνχιηα, ηα Κνηλνηηθά πκβνχιηα, νη ρνιηθέο Δθνξείεο θιπ. Σν λνκηθφ θαζεζηψο απηψλ ησλ πξνζψπσλ κπνξεί λα δεκηνπξγεί θάπνηα πξψηε ζχγρπζε. Απηά ηα πξφζσπα, έρεη απνθαζηζηεί φηη 10 δελ απνηεινχλ πξφζσπα πνπ εκπίπηνπλ ζηε λνκνζεηεκέλε έλλνηα ηεο δεκφζηαο ππεξεζίαο ηνπ πεξί Γεκφζηαο Τπεξεζίαο Νφκνπ Ν.1/1990, παξά ην φηη πθίζηαληαη λφκνη πνπ ηα ζπζηήζνπλ θαη δηέπνπλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο θαη απηά αζθνχλ ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο δηνηθεηηθή εμνπζία 11 θαη είλαη γξαθεηνθξαηηθά νξγαλσκέλα 12. Ζ ππαιιειηθή ζρέζε πνπ δεκηνπξγείηαη, αλ θαη πξνθχπηεη θαηφπηλ δεκφζησλ πξνθπξήμεσλ θαη δηνξηζκψλ, δηέπεηαη ελ πάζε πεξηπηψζεη απφ θαλφλεο ηδησηηθνχ δηθαίνπ σζηφζν ε πξάμε ηεο επηβνιήο πεηζαξρηθήο πνηλήο απφ ην αξκφδην φξγαλν κπνξεί λα ζεσξεζεί κηα εθηειεζηή δηνηθεηηθή πξάμε (επεξεάδνπζα ηελ έλλνκε θαηάζηαζε ηνπ πξνζψπνπ ελαληίνλ ηνπ νπνίνπ εθδίδεηαη), ππνθείκελε ζε πξνζθπγή 13. Παξά ην φηη ην πφξηζκα πνπ πξνθχπηεη απφ κηα πεηζαξρηθή έξεπλα δελ είλαη δηνηθεηηθή πξάμε, απηφ κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ έθδνζε κηαο δηνηθεηηθήο πξάμεο. ηηο ππφ αλαθνξά πεξηπηψζεηο θαη ιφγσ ηεο δηηηήο ζα ηνικνχζα λα πσ θχζεο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ πξνζψπσλ απηψλ, ε φιε πεηζαξρηθή δηαδηθαζία ζε θάζε πεξίπησζε δελ αλαθέξεηαη κφλν ζηνπο πξναλαθεξφκελνπο ζθνπνχο, αιιά έκκεζα αλ ζέιεηε ζηελ πξνζηαζία ηεο εκπηζηνζχλεο ησλ δηνηθνπκέλσλ, ιακβάλνληαο δε θαη επηκέξνπο πξνθεθηάζεηο, πνπ απνιήγνπλ ζηελ πξνζηαζία ηνπ δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο. Γηαηί ηα ίδηα απηά πξφζσπα εμππεξεηνχλ, δηα ηεο χπαξμεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπο, θαη νη ππάιιεινί ηνπο, δηα ηεο νξζήο εθηέιεζεο ησλ αλαηηζέκελσλ θαζεθφλησλ ηνπο, θάπνηνπο δεκφζηνπο (ή εθηεζεηκέλνπο ζην δεκφζην) ζθνπνχο, πνπ ζα πξέπεη λα εθπιεξψλνληαη, ελδερνκέλσο θάπνηνπο ζεζκνχο (π.ρ. ηνπηθή απηνδηνίθεζε θιπ), πνπ ζα πξέπεη λα ηπραίλνπλ πξνζηαζίαο θαη ζεβαζκνχ. 10 Κσλζηαληάο v. Δθνξεία Διιεληθώλ Δθπαηδεπηεξίσλ Λάξλαθαο, Τπφζεζε Αξ. 1058/2010, εκεξνκελίαο 03/12/ Αλησλίνπ v. Δθνξεία Διιεληθώλ Δθπαηδεπηεξίσλ Πάθνπ, Τπφζεζε Αξ. 1529/2009, εκεξνκελίαο 22/10/ Λεηηνπξγνχλ εξγαιεηαθά, πξνο φθεινο ηνπ θνηλνχ, ρσξίο ζπκφ θαη ζπλαίζζεκα (sine ira ac studio). 13 Βαζηιείνπ v Γήκνπ Παξαιηκλίνπ θαη / ή κέζσ ηνπ Γεκάξρνπ Παξαιηκλίνπ (Αξ.1) (1996) 4 Α.Α.Γ

14 πρλά νη εληνιείο καο κπνξεί λα κελ έρνπλ θαηαξηίζεη εηδηθφηεξνπο θαλνληζκνχο, γηα λα ξπζκίζνπλ πιήξσο ην πεηζαξρηθφ ηνπο θαζεζηψο θαη θάπνηνο πθηζηάκελνο λφκνο λα επηθπιάζζεηαη ππέξ ηέηνησλ θαλνληζκψλ 14. Ση πξέπεη λα πξάμεη ν δηθεγφξνο, εξεπλψλ ιεηηνπξγφο ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε 15 ; ε άιιεο πεξηπηψζεηο κπνξεί λα ππάξρεη κηα ζπιινγηθή ζχκβαζε εξγαζίαο, πνπ σο πξνο ηελ πεηζαξρηθή δηαδηθαζία, λα παξαπέκπεη ζηνλ πεξί Γεκφζηαο Τπεξεζίαο Νφκν Ν.1/1990 θαη ζηε δηαδηθαζία πνπ πξνβιέπεηαη απφ ην λφκν απηφ 16. Ση πξέπεη λα πξάμεη ν εξεπλψλ ιεηηνπξγφο ηφηε θαη πνηνη είλαη νη θίλδπλνη; Ο δείθηεο δπζθνιίαο ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ δελ ππάξρεη θαλνληζηηθή ξχζκηζε, γηα φζα πξνζψπα εκπιέθνληαη ζηελ πεηζαξρηθή δηαδηθαζία, φπσο θαη γηα ηνπο δηθεγφξνπο πνπ δηελεξγνχλ ηελ πεηζαξρηθή έξεπλα, είλαη νπσζδήπνηε θάπσο πην ςειά. Σν ίδην ζπκβαίλεη φηαλ νη εληνιείο καο ιεηηνπξγνχλ γεληθά κε βαζκφ πξνρεηξφηεηαο, πνπ δελ ζα πξέπεη λα ηζνπεδψλεη ηε δηαδηθαζία δηεμαγσγήο ηεο πεηζαξρηθήο έξεπλαο, αιιά πνπ δελ (πξέπεη θαη λα) ηελ αθήλεη θαη δίρσο επεξεαζκφ. Απηή ε αλαθνξά, παξφιν πνπ πξνσζεί κηα πξνζσπηθή πξνζέγγηζε ηνπ φινπ δεηήκαηνο, ειπίδσ φηη ζα παξέρεη θαη θάπνηα ειάρηζηε βνήζεηα εθεί αθξηβψο φπνπ δελ ξπζκίδεηαη άιισο πψο κε ζπγθεθξηκέλν ηξφπν ην πεηζαξρηθφ θαζεζηψο, νπφηε θαη ε δηεμαγσγή ηεο πεηζαξρηθήο έξεπλαο 17, αιιά θαη επξχηεξα. Παξάιιεια, φηη ζα παξέρεη ειάρηζηε ζηήξημε θαη ζηγνπξηά ζε έλα δηθεγφξν πνπ ζα αλαιάβεη γηα πξψηε θνξά λα ελεξγήζεη σο εξεπλψλ ιεηηνπξγφο. Ζ αλαθνξά απηή ιακβάλεη ππφςε ηνπο λφκνπο, ηε λνκνινγία, ηελ ζεσξία θαη ηελ πξαθηηθή, αιιά δελ δεζκεχεη 18, δελ 14 ε άιιεο πεξηπηψζεηο (π.ρ. πκβνπιίνπ Απνρεηεχζεσλ Λάξλαθαο, Πεηζαξρηθφ πκβνχιην Ηαηξψλ, Θεαηξηθνχ Οξγαληζκνχ Κχπξνπ, θιπ), ε πεηζαξρηθή δηαδηθαζία, κπνξεί λα ξπζκίδεηαη κε Καλνληζηηθέο Γηνηθεηηθέο Πξάμεηο ή άιισο πψο. Βι. Λαδάξνπ v. Σπκβνπιίνπ Απνρεηεύζεσλ Λάξλαθαο, Αξ. Αγσγήο 2711/2007 Δ.Γ. Λάξλαθαο, εκεξ. 15/03/2013. Πεηζαξρηθό Σπκβνύιην Ιαηξώλ v. Αγαζαγγέινπ (2001) 3 Α.Α.Γ Παπαζάββα v. Γεκνθξαηίαο (2003) 3 Α.Α.Γ Πιαηξίηε v. Γεκνθξαηίαο (2003) 3 Α.Α.Γ Όπσο ζα δνχκε ζηε ζπλέρεηα, ε έιιεηςε θαλνληζηηθήο ξχζκηζεο, δελ έρεη ηφζε ζεκαζία, γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο πεηζαξρηθήο έξεπλαο. 16 Βι. Γξνπζηώηεο λ. Σπκβνπιίνπ Δκπνξίαο Κππξηαθώλ Παηαηώλ (2002) 4 Α.Α.Γ Γηαηί ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, πνπ ξπζκίδνληαη, κπνξεί, ζηνλ εξεπλψληα ιεηηνπξγφ λα απνδίδνληαη πεξαηηέξσ εμνπζίεο, πνπ δελ αλαθέξνληαη ζηελ παξνχζα, φπσο ην λα δηαηππψλεη θαη ην θαηεγνξεηήξην, εάλ δηαπηζηψζεη ηελ δηάπξαμε ηνπ δηεξεπλφκελνπ πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο. Βι., ελδεηθηηθά, ηνπο πεξί Γενληνινγίαο ησλ Μειψλ ηνπ Δπηζηεκνληθνχ Σερληθνχ Δπηκειεηεξίνπ Κχπξνπ ηνπ 1996 (ΚΓΠ 327/96). Ο εξεπλψλ ιεηηνπξγφο-εηζεγεηήο, ζε εθείλε ηελ πεξίπησζε, εθφζνλ δηαπηζηψλεη ηελ δηάπξαμε ηνπ πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο θαη φηη ν εγθαινχκελνο πξέπεη λα θαηεγνξεζεί, δηαηππψλεη θαηεγνξεηήξην θαη εθδίδεη λέα θιήζε, κε ηελ νπνία ην θαιεί ζε απνινγία, εληφο νξηζκέλεο πξνζεζκίαο. Απηή ηελ εμνπζία, βέβαηα, δελ έρεη ν εξεπλψλ ιεηηνπξγφο, ζχκθσλα κε ηνπο πεξί Οδνληηάηξσλ (χιινγνη, Πεηζαξρία θαη Σακείνλ πληάμεσλ) Νφκσλ , γηα άζθεζε ειέγρνπ θαη πεηζαξρηθήο εμνπζίαο επί νδνληηάηξσλ. 18 Δθφζνλ θαη θάζε πεξίπησζε πξνζθέξεη δηαθνξεηηθέο πεηζαξρηθέο πεξηζηάζεηο. 13

15 εθαξκφδεηαη εθεί φπνπ ην δήηεκα θαιχπηεηαη λνκηθά κε ζπγθεθξηκέλν ηξφπν, νχηε θαηαξηίδεη απηφθιεηα ην δηθφ ηεο παξάμελν πεηζαξρηθφ δίθαην ή πεηζαξρηθή δηθνλνκία. Θα έιεγα φηη ζηελ νπζία δελ κπνξνχλ λα ππάξμνπλ ηέηνηνη γλήζηνη, απηνηειείο θιάδνη δηθαίνπ. Κάζε πεξίπησζε έρεη, ζα έιεγα, ην δηθφ ηεο πεηζαξρηθφ δίθαην θαη απηφο ν βαζπά πεξηπησζηνινγηθφο ραξαθηήξαο είλαη έλα αλαπφθεπθην απνηέιεζκα ηεο εζσζηξέθεηαο ηεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο. Τπάξρνπλ βέβαηα αξρέο πνπ έρνπλ δηακνξθσζεί κέζα απφ άζθεζε πεηζαξρηθήο εμνπζίαο, δαλεηδφκελεο απφ άιινπο θιάδνπο δηθαίνπ (ζπληαγκαηηθφ, πνηληθφ, δηνηθεηηθφ δίθαην θιπ) θαη πξνζαξκνδφκελεο ζηνπο ηδηαίηεξνπο ζθνπνχο ηεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο, ζε θάζε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε. Απηέο νη αξρέο, σο γεληθεπκέλν ζχλνιν, ζα κπνξνχζαλ λα είλαη έζησ αληηθείκελν ζπδήηεζεο θαη ζπγγξαθήο. Πεξηζζφηεξν ελδηαθέξνλ φκσο ζε απηή ηε θάζε παξνπζηάδεη ε πεξηπησζηνινγία, κέζα απφ ηελ νπνία κπνξεί λα αληιήζεη θαη λα νκαινπνηήζεη θαλείο θάπνηα ζεσξία. Απηή ε αλαθνξά ζα ήζεια λα είλαη έλα αλνηρηφ ηεηξάδην πνπ φινη νη δηθεγφξνη θαη κε ζα ζπκπιεξψζνπκε, εθζέηνληαο ν θαζέλαο ηηο εθάζηνηε εκπεηξίεο ηνπ θαη νπζηαζηηθά ηειεηνπνηψληαο έλα ζπιινγηθφ έξγν. Υξίζηηα Α. Μίηιεηηνλ 30/04/

16 ΚΔΦΑΛΑΗΟ Α ΒΑΙΚΔ ΔΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΔ ΠΡΟΔΓΓΙΔΙ 15

17 1. Ση είλαη ε πεηζαξρηθή έξεπλα; Ζ πεηζαξρηθή έξεπλα είλαη έλα απφ ηα ζηάδηα ηεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο, πξνδηθαζηηθφ, πνπ αθνξά ζηε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ θαη ζηνηρείσλ θαη πνπ απνζθνπεί: ηελ δηαπίζησζε ηεο ηέιεζεο ή κε ηέιεζεο πεηζαξρηθνχ παξαπηψµαηνο, ε πεξίπησζε δηαπίζησζεο ηέιεζεο πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο, ζηελ δηεξεχλεζε ησλ ζπλζεθψλ θάησ απφ ηηο νπνίεο απηφ έρεη ηειεζηεί θαη ηνλ πξνζδηνξηζµφ ησλ πξνζψπσλ πνπ ελέρνληαη θαη ηπρφλ επζχλνληαη. Ζ πεηζαξρηθή έξεπλα δελ ζπληζηά πεηζαξρηθή δίσμε, νχηε, δη απηήο, ζα πξέπεη νπζηαζηηθά λα ηηκσξείηαη ν ππάιιεινο 19. Δίλαη κφλν κηα δηεξεπλεηηθή δηαδηθαζία πνπ νινθιεξψλεηαη κε ηελ θαηαγξαθή ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ζηνηρείσλ πνπ έρνπλ ζπιιερζεί κέζα απφ ηελ δηεμαγσγή ηεο ζε κηα αηηηνινγεκέλε έθζεζε (πφξηζκα). Γηάγξακκα 1: Σθνπνί πεηζαξρηθήο έξεπλαο Πεηζαξρηθή έξεπλα Σειέζηεθε πεηζαξρηθφ αδίθεκα Γελ ηειέζηεθε πεηζαξρηθφ αδίθεκα πλζήθεο δηάπξαμεο Τπαίηην/α πξφζσπν/α 19 Ζ δηάζηαζε απηή ζα πξέπεη λα ειέγρεηαη ζηηο πεηζαξρηθέο πεξηπηψζεηο «πςεινχ πξνθίι», φπνπ θεληξίδνπλ ηελ πξνζνρή ησλ κέζσλ καδηθήο ελεκέξσζεο. 16

18 2. Ση είλαη ην πεηζαξρηθό παξάπηωκα; Πεηζαξρηθό παξάπησµα είλαη ε παξάβαζε ππαιιειηθνχ θαζήθνληνο πνπ ζπληειείηαη µε ζπκπεξηθνξά πνπ είλαη ππαίηηα θαη πνπ µπνξεί λα θαηαινγηζζεί ζηνλ ππάιιειν Ζ ζεκαζία ηνπ «ιεπθνχ» νξηζκνχ Μπνξνχκε λα ζπληαληήζνπκε ζηελ εγρψξηα λνκνζεζία δηάθνξα λνκνζεηήκαηα, κε ίζσο παλνκνηφηππν ιεθηηθφ 20, πνπ δελ νξίδνπλ ηη αθξηβψο είλαη ην πεηζαξρηθφ παξάπησκα, αιιά αλαθέξνπλ ελδεηθηηθά ζπκπεξηθνξέο πνπ κπνξνχλ λα δησρζνχλ πεηζαξρηθά γηαηί ζπληζηνχλ παξαβάζεηο ππαιιειηθψλ θαζεθφλησλ. Γηα παξάδεηγκα, εληνπίδνπκε ξχζκηζε φηη κπνξεί λα αζθεζεί πεηζαξρηθή δίσμε φηαλ ν ππάιιεινο ελεξγήζεη ή παξαιείςεη νηηδήπνηε µε ηξφπν πνπ ηζνδπλαµεί µε παξάβαζε θαζήθνληνο ή ππνρξεψζεσο ή φηαλ ν ηαηξφο επηδείμεη ζηα πιαίζηα ηεο ηδηφηεηάο ηνπ σο ηαηξνχ δηαγσγή επνλείδηζηε ή αζπκβίβαζηε πξνο ην ηαηξηθφ επάγγεικα 21. Απφ ηέηνηεο γεληθέο δηαηππψζεηο πνπ πεξηέρνπλ ακθίβνιεο ινγνηερληθέο έλλνηεο κπνξεί λα αξρίζεη θαλείο εχθνια απφ θάπνηα ιαλζαζκέλε αθεηεξία, θαηαλνψληαο είηε φηη πεηζαξρηθφ παξάπησκα είλαη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ ππάιιεινπ γηα ηελ νπνία κπνξεί λα αξρίζεη κηα πεηζαξρηθή δίσμε ζχκθσλα κε ξεηή δηάηαμε ηνπ λφκνπ (πνπ είλαη έλαο αλνξζφδνμνο ηξφπνο νξηζκνχ ηνπ πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο) είηε φηη πεηζαξρηθφ παξάπησκα είλαη θάζε παξάβαζε ππαιιειηθνχ θαζήθνληνο. Γελ είλαη πεηζαξρηθφ παξάπησκα θάζε παξάβαζε ππαιιειηθνχ θαζήθνληνο αληηθεηκεληθά ή απζηεξά επεηδή απηφ πξνβιέπεηαη θάπνπ. ην πεηζαξρηθφ δίθαην ε ππαηηηφηεηα είλαη ζπλπθαζκέλε κε απηή ηελ έλλνηα ηνπ πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο νπδεκία αλππαίηηα ζπκπεξηθνξά ζα ήηαλ επηηξεπηφ λα απνηειέζεη έδαθνο γηα λα αζθεζεί πεηζαξρηθή δίσμε ή λα ζεσξεζεί παξαπησκαηηθή. 20 Με απηφ ηνπ Πεηζαξρηθνχ Κψδηθα, ηνπ πεξί Γεκφζηαο Τπεξεζίαο Νφκνπ ηνπ 1990 (N. 1/1990). 21 Ο πεξί Ηαηξψλ (χιινγνη, Πεηζαξρία θαη Σακείνλ πληάμεσλ) Νφκνο ηνπ 1967 (N. 16/1967) θαη ν πεξί Οδνληηάηξσλ (χιινγνη, Πεηζαξρία θαη Σακείνλ πληάμεσλ) Νφκνο ηνπ 1968 (N. 29/1968) θαη ν πεξί Φαξκαθνπνηψλ (χιινγνη, Πεηζαξρία θαη Σακείνλ πληάμεσλ) Νφκνο ηνπ 1972 (N. 39/1972) θαη ν πεξί Δκπνξηθήο Ναπηηιίαο (Πνηληθή θαη Πεηζαξρηθή Δπζχλε ησλ Ναπηηθψλ, Αλαζηνιή ή Αθχξσζε Πηζηνπνηεηηθψλ) Νφκνο ηνπ 2000 (N. 106(I)/2000) θιπ. 17

19 Ζ κε απζηεξή ηππνπνίεζε ηνπ πεηζαξρηθνχ θαηλνκέλνπ, δειαδή ην λα κελ είλαη γξακκέλεο θάπνπ φιεο νη ζπκπεξηθνξέο πνπ ζπληζηνχλ πεηζαξρηθά παξαπηψκαηα ή λα κελ πξνβιέπνληαη κε ζπγθεθξηκέλε μεθάζαξε γιψζζα πνπ λα εξκελεχεηαη ζηελά, παξά κε γεληθέο πεηζαξρηθέο ξήηξεο, είλαη ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ παξαδνζηαθνχ πεηζαξρηθνχ δηθαίνπ, πνπ απνηειεί κηα απφ ηηο νπζηψδεηο δηαθνξνπνηήζεηο ηνπ πεηζαξρηθνχ δηθαίνπ απφ ην πνηληθφ δίθαην. Αθξηβψο, γηαηί ν παξαδνζηαθά πξνζηαηεπφκελνο ππξήλαο ζην πεηζαξρηθφ δίθαην ήηαλ θαη είλαη αθφκα ην ππεξεζηαθφ ζπκθέξνλ, ην νπνίν δελ εμππεξεηείηαη απφ θάπνηα απζηεξή ηππνπνίεζε. Ζ ίδηα ηάζε, ζε ζρέζε κε ηνλ κε νξηζκφ ηνπ πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο θαη ηελ ελδεηθηηθή πεξηγξαθή ζπκπεξηθνξψλ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα δησρζνχλ πεηζαξρηθά, γεληθφηξνπα, ππήξρε θαη ζηνλ παιαηφ ειιαδηθφ Τπαιιειηθφ Κψδηθα, φπνπ πξηλ ηε ζέζε ζε ηζρχ ηνπ ειιαδηθνχ Ν. 4057/2012, ε έλλνηα ηνπ πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο πξνέθππηε απφ πξνβιεπφκελεο παξαβάζεηο ππαιιειηθψλ θαζεθφλησλ. Έπεηηα, ν λένο λφκνο ήξζε θαη εηζήγαγε έλα λέν γεληθφ νξηζκνχ, ηνπ ηη ζπληζηά «πεηζαξρηθφ παξάπησκα», πξνζζέηνληαο ξεηά πιένλ ηελ ππαηηηφηεηα θαη ηελ ηθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ σο ζηνηρεία φρη απιά απαξαίηεηα γηα ηελ θαηάθαζε ηεο πεηζαξρηθήο επζχλεο, αιιά θαη ελλνηνινγηθά ή ζπζηαηηθά απηνχ ηνπ πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο. Βέβαηα, ζε ειιαδηθφ έδαθνο, κε ηελ πξναλαθεξφκελε ηξνπνπνίεζε ηνπ Τπαιιειηθνχ Κψδηθα, επηιέρζεθε θαη θάπνηα παξάιιειε θίλεζε πξνο κηα θαηλνκεληθά έζησ απζηεξφηεξε ηππνπνίεζε θαη ηνπ πεηζαξρηθνχ θαηλνκέλνπ. Ο ζπλδπαζκφο ηεο εηζαγσγήο, παξάιιεια, ελφο «ιεπθνχ» νξηζκνχ θαη ηεο απζηεξφηεξεο ηππνπνίεζεο (δηα ηνπ εκπινπηηζκνχ ηνπ θαηαιφγνπ πεηζαξρηθψλ παξαπησκάησλ), ππελζχκηζε φηη εθηφο απφ ην ππεξεζηαθφ ζπκθέξνλ ππάξρνπλ θαη ηα δηθαηψκαηα θαη ειεπζεξίεο ηνπ εγθαινχκελνπ, ν νπνίνο αλ κε ηη άιιν ζα πξέπεη λα μέξεη εθ ησλ πξνηέξσλ, ζηνλ κέγηζην δπλαηφ βαζκφ ή φπνπ απηφ δελ είλαη εθηθηφ, κέζσ ελφο «ιεπθνχ» νξηζκνχ, πνηεο ζπκπεξηθνξέο απνηεινχλ πεηζαξρηθά παξαπηψκαηα. Ωζηφζν, θακία ηέιεηα ηππνπνίεζε ζπλάδεη κε εθείλνπο ηνπο ιφγνπο πνπ δηθαηνινγνχλ ηελ απζηεξή ηππνπνίεζε ηνπ πνηληθνχ θαηλνκέλνπ. ην πεηζαξρηθφ θαηλφκελν ην ππεξεζηαθφ ζπκθέξνλ δελ κνηξάδεηαη ηνλ ππξήλα ηνπ, έρεη αθφκα ην ξπζκηζηηθφ ξφιν πνπ επηβάιιεηαη ζηα πξάγκαηα, φηαλ θαιείηαη λα ηνπνζεηεζεί επί 18

20 ηεο αξρήο nullun crimen nulla poena sine lege, φπσο ζα δνχκε ζηε ζπλέρεηα. Ζ ηξνπνπνίεζε ζην ειιαδηθφ δίθαην ήηαλ κηα θίλεζε πνπ εμέθξαζε φρη αθξηβψο ηελ αλάγθε κεηαθίλεζεο ηνπ ππξήλα, εγγχηεξα πξνο ην κέζν ή ζην κέζν εθείλεο ηεο λνεηήο γξακκήο πνπ ζπλδέεη ηνλ έλα πφιν ηνπ ππεξεζηαθνχ ζπκθέξνληνο κε ηνλ άιιν πφιν ησλ δηθαησκάησλ θαη ειεπζεξηψλ ηνπ εγθαινχκελνπ, ψζηε απηφο ν ππξήλαο λα κπνξεί λα ηξνθνδνηείηαη πιένλ ζε θάπνηα ζπγθεθξηκέλε γλσζηή αλαινγία θαί απφ ηα δχν απηά άθξα. Ήηαλ κηα θίλεζε πνπ εμέθξαζε ηελ αλάγθε δεκηνπξγίαο θαη ηνπνζέηεζεο ελφο παξάιιεινπ ππξήλα γηα ηα δηθαηψκαηα θαη ηηο ειεπζεξίεο ηνπ ππάιιεινπ, ε ζπγθξνπζηαθή θαηάζηαζε 22 κε ηνλ νπνίνλ ζα πξέπεη λα ειέγρεηαη κε ηε ζπλερή αληαιιαγή κελπκάησλ θαη θάπνηα ηζνξξνπία. Γηάγξακκα 2: Τα δηθαηώκαηα ηνπ εγθαινύκελνπ ζην ζύγρξνλν πεηζαξρηθό δίθαην Τπεξεζηαθό ζπκθέξνλ Δγθαινύκελνο ηελ Κχπξν αθνινπζνχκε αθφκα ην παξαδνζηαθφ κνληέιν ηεο αλαθνξά ελδεηθηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ πνπ κπνξνχλ λα δησρζνχλ πεηζαξρηθά γηαηί ζπληζηνχλ παξαβάζεηο ππαιιειηθψλ θαζεθφλησλ. Οπφηε, είλαη πνιχ πηζαλφλ λα θάλνπκε ιάζε. Λάζε πνπ κπνξνχλ λα βαίλνπλ θαη εηο βάξνο ηεο ππεξεζίαο (π.ρ. λα πνξεπφκαζηε κε βάζε ην γξάκκα θαη εάλ δελ πξνβιέπεηαη κηα ζπκπεξηθνξά ξεηά φηη ζπληζηά πεηζαξρηθφ παξάπησκα λα θαηαιήγνπκε φηη δελ ζπληζηά πεηζαξρηθφ παξάπησκα, παξφιε ηελ βιαπηηθφηεηά ηεο γηα ηελ ππεξεζία), αιιά θαη εηο βάξνο ηνπ εγθαινχκελνπ (π.ρ. παξάιεηςε εμέηαζεο ηεο ππνθεηκεληθήο ππφζηαζεο ηνπ αδηθήκαηνο). Έλα ζπρλφ ιάζνο ζηελ φιε πξνζέγγηζε ηνπ πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο αληαλαθιάηαη ζε πνξίζκαηα πνπ εθδίδνληαη απφ εξεπλψληεο ιεηηνπξγνχο, φηαλ 22 Γαξδέληαο, Δ.Η. (1993). Ννκηθά θείκελα: Γεκνζίνπ δηθαίνπ θαη θηινζνθίαο ηνπ δηθαίνπ Αζήλα: Αλη. Ν. άθθνπιαο. 19

21 απνπζηάδνπλ αλαγσγέο ζηα ζηνηρεία εθείλα πνπ ζεκειηψλνπλ ηελ ππαηηηφηεηα ηνπ εγθαινχκελνπ, απφ ηελ νπνία θαη πξέπεη λα επηθαιχπηεηαη ε φιε ζπκπεξηθνξά 23. Να ππάξρεη ινηπφλ έλαο «ιεπθφο» νξηζκφο ηνπ πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο θαηά λνπ είλαη πνιχ ζεκαληηθφ γηαηί απηφο ν νξηζκφο είλαη πνπ ζα καο πεη πψο πξνρσξνχκε θαη ηη εμεηάδνπκε. ην πεηζαξρηθφ δίθαην, ζε αληίζεζε κε φ,ηη ζπκβαίλεη ζην πνηληθφ δίθαην θαη πεξίπνπ φπσο ζπκβαίλεη ζην δίθαην ησλ αζηηθψλ αδηθεκάησλ, πηζηεχσ φηη δελ κπνξνχκε λα έρνπκε θιεηζηφ θαηάινγν πεηζαξρηθψλ παξαπησκάησλ. Τπάξρεη ή πξέπεη λα ππάξρεη έλαο νξηζκφο πνπ λα είλαη θνηλά απνδεθηφο ζε φια ηα παξαθιάδηα εθαξκνγήο ηνπ πεηζαξρηθνχ δηθαίνπ, ηνπ ηη ζπληζηά πεηζαξρηθφ παξάπησκα, θαη ζηηο θαιχηεξεο πεξηπηψζεηο έλαο ελδεηθηηθφο αιιά επαξθήο θαηάινγνο πεηζαξρηθψλ παξαπησκάησλ. Έπεηηα, φιεο νη ελέξγεηεο κηαο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο ζα δνχκε φηη, αθφκα θη εθεί πνπ πθίζηαληαη απαξηζκεκέλα πεηζαξρηθά παξαπηψκαηα, πεξηθέξνληαη γχξσ απφ απηφ ηνλ αξρηθφ γεληθφ νξηζκφ, ζαλ απηφο λα είλαη ε νκπξέια ηεο φιεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο. 3. Οη άμνλεο δηεμαγωγήο κηαο πεηζαξρηθήο έξεπλαο Οη άμνλεο δηεμαγσγήο κηαο πεηζαξρηθήο έξεπλαο πξνθχπηνπλ απφ απηφ ηνλ νξηζκφ ηνπ πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο. Γηάγξακκα 3: Οη άμνλεο ηεο πεηζαξρηθήο έξεπλαο 23 Βι. Σάρνο, Α. Η. & πκεσλίδεο, Η. Λ. (2007). Δξκελεία Υπαιιειηθνύ Κώδηθα θαη αληίζηνηρσλ δηαηάμεσλ Κώδηθα Γεκνηηθώλ & Κνηλνηηθώλ Υπαιιήισλ. Αζήλα - Θεζζαινλίθε: Δθδ. άθθνπιαο. 20

22 3.1. Ζ ηδηφηεηα θαη ην θαζήθνλ Μεηαμχ ηεο ππεξεζίαο πνπ εληέιιεη ηελ πεηζαξρηθή έξεπλα θαη ηνπ πξνζψπνπ γχξσ απφ ην πξφζσπν ηνπ νπνίνπ ζηξέθεηαη ε έξεπλα, ζα πξέπεη λα ππάξρεη ππαιιειηθή ζρέζε, ζην πιαίζην ηεο νπνίαο ν ππάιιεινο λα έρεη ζπγθεθξηκέλα ππαιιειηθά θαζήθνληα θαη λα ππφθεηηαη ζε πεηζαξρηθφ έιεγρν. Γελ κπνξεί λα δηεμαρζεί πεηζαξρηθή έξεπλα ζε ζρέζε κε πξφζσπν κε ππάιιειν ηνπ εληνιέα. Σν δήηεκα ζα κπνξνχζε λα πεη θαλείο φηη κεηαηξέπεηαη ζε δήηεκα δηθαηνδνηηθφ ησλ ελεξγεηψλ ηνπ εθάζηνηε εξεπλψληνο ιεηηνπξγνχ. Ση ζεκαίλεη φκσο ππαιιειηθή ζρέζε; Πνηνο είλαη ν ππάιιεινο; Καηά κία πξνζέγγηζε, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη είλαη ην πξφζσπν πνπ ζπλδέεηαη κε ηε ζπγθεθξηκέλε ππεξεζία κε ζρέζε εξγνδφηεζεο ζηελ νπνία ελππάξρεη ην ζηνηρείν ηεο εμάξηεζεο, ψζηε λα ππφθεηηαη θαη ζηνλ πεηζαξρηθφ έιεγρν ηεο ππεξεζίαο. χκθσλα κε απηή ηελ πξνζέγγηζε, δελ είλαη ππάιιεινο ην πξφζσπν ζην νπνίν ε ππεξεζία αλαζέηεη ηε δηεθπεξαίσζε ζπγθεθξηκέλεο ακεηβφκελεο εξγαζίαο ζε ζπγθεθξηκέλν ρξφλν θαη ν νπνίνο έρεη έλα δηθφ ηνπ αλεμάξηεην πεδίν επηρεηξεκαηηθήο δξάζεο (αλεμάξηεηνο εξγνιάβνο). Ζ πξνζσξηλφηεηα ή ν νξηζκέλνο ρξφλνο δελ είλαη πξνζδηνξηζηηθά ηεο ππαιιειηθήο ζρέζεο έλαο ππάιιεινο κπνξεί λα έρεη δηνξηζηεί γηα νξηζκέλν ρξφλν. Παξφιν πνπ ην ζηνηρείν ηεο εμάξηεζεο είλαη ζεκαληηθφ πξνζδηνξηζηηθφ ηεο ππαιιειηθήο ζρέζεο, αθφκα θη απηφ θξίλεηαη in concreto, ππφ ην θσο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ πξαγκαηηθψλ πεξηζηαηηθψλ θάζε θνξά. Βέβαηα, αλακέλεη θαλείο απφ ηηο ππεξεζίεο πνπ εληέιινπλ πεηζαξρηθέο έξεπλεο λα γλσξίδνπλ πνηνη είλαη νη ππάιιεινί ηνπο πνπ ειέγρνληαη πεηζαξρηθά θαη πνηνη φρη, εηδηθφηεξα ζε ζρέζε κε ηνπο ελ ιφγσ εληνιείο ε πξνθήξπμε ζέζεο δηαθέξεη νπζησδψο απφ ηελ πξνθήξπμε πξνζθνξάο. Καη φκσο κπνξεί λα ζπλαληήζεη θαλείο θαη ηέηνηα πεξίπησζε. Όπσο κπνξεί λα ζπλαληήζεη θαλείο πεξίπησζε ζηελ νπνία λα ππάξρεη ππαιιειηθή ζρέζε θαηά ηελ δηάξθεηα ηέιεζεο ηεο ππφ δηεξεχλεζε ζπκπεξηθνξάο, σζηφζν λα κελ ππάξρεη ή λα παχεη λα πθίζηαηαη ελφζσ δηαξθεί ε πεηζαξρηθή δηαδηθαζία. Ζ ιχζε ηεο ππαιιειηθήο ζρέζεο επηθέξεη ζπλήζσο θαη ηελ απηφκαηε παχζε ηεο πεηζαξρηθήο δηθαηνδνζίαο, κε ηελ έλλνηα φηη δελ κπνξεί λα δησρζεί πεηζαξρηθά έλα πξφζσπν γηα ζπκπεξηθνξά ζηελ νπνία πξνέβε ελφζσ ήηαλ ππάιιεινο. Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί βέβαηα φηη ε ηάζε ηνπ ζχγρξνλνπ ειιαδηθνχ 21

23 πεηζαξρηθνχ δηθνλνκηθνχ δηθαίνπ, πνπ είλαη δηφινπ αλαληίξξεηε, είλαη φηη, εάλ έρεη ήδε αζθεζεί πεηζαξρηθή δίσμε, ε πεηζαξρηθή δηαδηθαζία κπνξεί λα ζπλερηζηεί θαη κεηά ηελ ιχζε ηεο ππαιιειηθήο ηδηφηεηαο 24, ελψ ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ε ππεξεζία κπνξεί λα κελ θάλεη δεθηή παξαίηεζε ππαιιήινπ ελαληίνλ ηνπ νπνίνπ έρεη αξρίζεη ήδε πεηζαξρηθή δίσμε 25. Μπνξεί ηφηε λα επηβάιιεηαη θαη πνηλή πνπ δελ αλαζηέιιεηαη πιένλ, αιιά είηε κεηαηξέπεηαη ζε πξφζηηκν είηε ζε πνηλή πξνζηίκνπ απνδνρψλ γηα ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή πεξίνδν είηε παξάγεη άιισο πψο ζπλέπεηεο ζε κε εζηθφ, αιιά ζηείξα νηθνλνκηθφ επίπεδν. Δλ πάζε πεξηπηψζεη, ζην ζηάδην ηεο πεηζαξρηθήο έξεπλαο (πνπ δελ είλαη απνηειεί κέξνο δηαδηθαζίαο πεηζαξρηθήο δίσμεο) ζα πξέπεη λα πθίζηαηαη ζε θάζε πεξίπησζε ελ ελεξγεία ππαιιειηθή ζρέζε. Ο εξεπλψλ ιεηηνπξγφο δελ κπνξεί θαη αξράο λα εμεηάζεη σο εγθαινχκελν έλα πξφζσπν πνπ δελ είλαη πιένλ ππάιιεινο. Έλαο εξεπλψλ ιεηηνπξγφο πνπ δέρεηαη φξνπο εληνιήο λα δηεξεπλήζεη ην ελδερφκελν δηάπξαμεο πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο απφ έλα πξφζσπν πνπ δηαπηζηψλεη φηη δελ είλαη ππάιιεινο ηνπ εληνιέα ηνπ ζα πξέπεη ακέζσο κεηά ηε δηαπίζησζε ηεο έιιεηςεο ππαιιειηθήο ζρέζεο, πξηλ εθηειέζεη νπνηνπζδήπνηε επηκέξνπο φξνπο εληνιήο, λα γλσκνδνηήζεη πξνο ηνλ εληνιέα ηνπ, ζρεηηθά κε ηελ έιιεηςε πεηζαξρηθήο επζχλεο θαη δπλαηφηεηαο άζθεζεο πεηζαξρηθήο δίσμεο, ιφγσ κε χπαξμεο ππαιιειηθήο ζρέζεο. Νννπκέλνπ φηη πθίζηαηαη ππαιιειηθή ζρέζε, ζα πξέπεη λα γίλνπλ ελέξγεηεο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ ππαιιειηθνχ θαζήθνληνο θαη ηεο έθηαζήο ηνπ ζηελ θάζε μερσξηζηή πεξίπησζε. Οπφηε, εθεί θαζίζηαηαη θαη ζαθήο ε δπζθνιία πνπ ππάξρεη φηαλ ε χπαξμε ηεο ππαιιειηθήο ζρέζεο είλαη ακθηζβεηνχκελν γεγνλφο. Σν 24 Δθηφο εάλ επέιζεη ζάλαηνο. Βι. Καιαζάο λ. Γεκνθξαηία, Τπφζεζε αξ.576/08, εκεξ.31/08/2010, ζηελ νπνία βέβαηα εξκελεχηεθε ζπγθεθξηκέλε δηάηαμε ηνπ δεκνζηνυπαιιειηθνχ θψδηθα. 25 Ζ πξνζέγγηζε απηή έρεη έλα ζθνπφ, λα δηαζθαιίζεη ην δεκφζην ζπκθέξνλ, κέζα απφ ηε δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο θαη λνκηκφηεηαο ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο, λα κελ ππνβάιινληαη παξαηηήζεηο κε ζθνπφ ηελ απνθπγή πεηζαξρηθνχ ειέγρνπ. Όκσο, ην λα παξακέλεη έλαο ππάιιεινο ζηελ ππεξεζία ρσξίο ηε ζέιεζή ηνπ, επεηδή εθθξεκεί πεηζαξρηθή δηαδηθαζία, ζπληζηά πεξηνξηζκφ ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηθαησκάησλ ηνπ. Ζ φιε πξνζέγγηζε ζα πξέπεη λα ζπλάδεη κε ηηο ζπληαγκαηηθέο επηηαγέο θαη ηελ αξρή ηεο αλαινγηθφηεηαο. 22

24 θαζήθνλ 26 είλαη απηφ πνπ αξκφδεη ζηνλ ππάιιειν, απηφ πνπ ηνπ επηβάιιεη λα πξάηηεη ε ππαιιειηθή ηνπ ηδηφηεηα. Σν ππαιιειηθφ θαζήθνλ (ζα πξέπεη λα) πξνζδηνξίδεηαη: Απφ ηηο ππνρξεψζεηο πνπ επηβάιινπλ ζηνλ ππάιιειν νη θείµελεο δηαηάμεηο, εληνιέο θαη νδεγίεο, Απφ ηελ ζπµπεξηθνξά πνπ πξέπεη λα ηεξεί ν ππάιιεινο θαη εθηφο ηεο ππεξεζίαο ηνπ, ψζηε λα µε ζίγεηαη ην θχξνο ηεο. Σν ππαιιειηθφ θαζήθνλ νπδέπνηε επηβάιιεη ζηνλ ππάιιειν ζπκπεξηθνξά (πξάμε ή παξάιεηςε) πνπ είλαη πξφδεια (φρη θαηά πξνζσπηθή πεπνίζεζε) αληίζεηε κε ηηο δηαηάμεηο ησλ λφκσλ ή ακθίβνιεο ζπληαγκαηηθφηεηαο, νχηε ζπκπεξηθνξά πνπ ελδέρεηαη λα δεκηνπξγήζεη πνηληθή ή πεηζαξρηθή επζχλε γηα ηνλ ππάιιειν. Όκσο, ν ππάιιεινο ζα πξέπεη λα έρεη εθδειψζεη ηελ αληίζεζή ηνπ κε εμαληιεηηθφ ηξφπν πξηλ εθηειέζεη νπνηαδήπνηε παξάλνκε ζπκπεξηθνξά, παξά αθνχ ηελ έρεη εθηειέζεη. Θα έιεγε θαλείο φηη έρεη ζε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο ππνρξέσζε αλππαθνήο, θαηφπηλ πξνγελέζηεξνπ ειέγρνπ ηεο λνκηκφηεηαο ηεο επηρεηξνχκελεο ζπκπεξηθνξάο. Μεξηθέο θνξέο ππάξρνπλ δεκνζηεπκέλνη λφκνη ή ζρέδηα ππεξεζίαο πνπ δηέπνπλ ππεξεζίεο θαη θνξείο πνπ πξνβιέπνπλ εηδηθά ηα θαζήθνληα ζπγθεθξηκέλσλ ππαιιήισλ, νπφηε ν πξνζδηνξηζκφο είλαη θάπσο πην εχθνινο. Άιιεο θνξέο φκσο δελ ππάξρνπλ ηέηνηνη λφκνη, κπνξεί λα ππάξρνπλ ζε άηαθηε θαηάζηαζε, εζσηεξηθνί θαλνληζκνί, πξνθνξηθέο εληνιέο ή νδεγίεο, αλάινγα κε ην είδνο θαη ηελ νξγάλσζε ηνπ εθάζηνηε εληνιέα ή ην θαζήθνλ κπνξεί λα πξνζδηνξίδεηαη σο εθ ηεο ζέζεο ηνπ ππαιιήινπ, ησλ ελ ηνηο πξάγκαζη δηελεξγνχκελσλ πξάμεσλ γηα ζπλερή πεξίνδν θιπ. Άιιεο θνξέο, ελψ ππάξρνπλ ζρέδηα ππεξεζίαο θαη πξνβιεπφκελα θαζήθνληα, ε πεηζαξρηθή έξεπλα κπνξεί λα δηεμάγεηαη ζε ζρέζε κε εξγαζίεο πνπ έγηλαλ θαηφπηλ εηδηθψλ αλαζέζεσλ πξνο εθηέιεζε έθηαθησλ ππεξεζηαθψλ εγρεηξεκάησλ. Όηαλ δελ ππάξρεη επαξθήο βάζε πξνζδηνξηζκνχ ηνπ ππαιιειηθνχ θαζήθνληνο, δελ ζα 26 Δίλαη κεηνρή ηνπ ξήκαηνο «θαζήθσ» πνπ ζεκαίλεη «αξκφδσ», έρσ εζηθή ππνρξέσζε, ρξένο, ή απηφ επηβάιινπλ νη λφκνη, ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε, ηεο ππεξεζίαο. Βι. Σεγφπνπινο-Φπηξάθεο. Διιεληθό Λεμηθό. 13 ε έθδνζε, ζει

25 απνδνζνχλ ζηνλ ππάιιειν πεξηζζφηεξα ή δηαθνξεηηθά θαζήθνληα απφ απηά πνπ εμππαθνχεη ε ζέζε ζηελ νπνία δηνξίζηεθε 27. Έλαο εξεπλψλ ιεηηνπξγφο ζα πξέπεη λα αλαδεηά θαη λα ζπγθεληξψλεη φιν ην δηαζέζηκν πιηθφ (δηαηάμεηο, εληνιέο, νδεγίεο), πνπ πξνζδηνξίδνπλ ην ππαιιειηθφ θαζήθνλ ζε θάζε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε. Ζ αλαινγία θαίλεηαη λα είλαη πσο, φζν αζαθείο θαη αβέβαηεο είλαη νη βάζεηο πξνζδηνξηζκνχ ηνπ ππαιιειηθνχ θαζήθνληνο, ηφζν πην δχζθνιν είλαη λα κπνξεί λα ππάξμεη δηαπίζησζε ηέιεζεο πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο. Ο εξεπλψλ ιεηηνπξγφο ζα πξέπεη λα θαηαπηάλεηαη ελ πάζε πεξηπηψζεη κε ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ θαζήθνληνο θαη ε καξηπξία πνπ ζπιιέγεη είλαη ρξήζηκε γηα ηνλ ζθνπφ απηφ. Ννείηαη επίζεο φηη κπνξεί λα πξνθχςεη ακθηζβήηεζε ζε ζρέζε κε ηελ χπαξμε ζπγθεθξηκέλνπ ππαιιειηθνχ θαζήθνληνο, εηδηθά φηαλ δελ ππάξρεη ζαθήο βάζε πξνζδηνξηζκνχ ηνπ. ηηο πεξηπηψζεηο πνπ πξνθχπηεη ακθηζβήηεζε ζε ζρέζε κε ηελ χπαξμε ζπγθεθξηκέλνπ ππαιιειηθνχ θαζήθνληνο, ην δήηεκα δηεξεπλάηαη αλάκεζα ζηα ππφινηπα δεηήκαηα, έρνληαο πάληα ππφςε φηη ν ξφινο ελφο εξεπλψληνο ιεηηνπξγνχ πεξηνξίδεηαη ζηελ έξεπλα, κε βάζε ζπγθεθξηκέλνπο φξνπο εληνιήο ν ίδηνο δελ δηψθεη θάπνηνλ ππάιιειν. Σπρφλ αζάθεηα ζε ζρέζε κε ηελ χπαξμε ζπγθεθξηκέλνπ ππαιιειηθνχ θαζήθνληνο ζα πξέπεη λα θαηαγξάθεηαη ζηελ αηηηνινγεκέλε έθζεζε (πφξηζκα) (βι. θαησηέξσ) Ζ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ην πιαίζην ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο ηνπ πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο εμεηάδεηαη ε ζπκπεξηθνξά πνπ ζπληζηά παξάβαζε ηνπ ππαιιειηθνχ θαζήθνληνο θαη ζεκειηψλεη ην πεηζαξρηθά άδηθν. Δπνκέλσο, ζα πξέπεη λα πξνυπάξρεη κηα ππαιιειηθή ζρέζε, κηα ππαιιειηθή ηδηφηεηα απφ ηελ νπνία λα πξνθχπηεη ζπγθεθξηκέλν 27 Βαζηιείνπ v. Γήκνπ Παξαιηκλίνπ θαη / ή κέζσ ηνπ Γεκάξρνπ Παξαιηκλίνπ (Αξ.1) (1996) 4 Α.Α.Γ. 1393, πνπ παξαπέκπεη ζηελ Republic v. Georghiades (1972) 3 C.L.R. 594, 672 θαη ζε παιαηά πνξίζκαηα ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο (ηδ). 24

26 ππαιιειηθφ θαζήθνλ 28 (κηα δηακνξθσκέλε θαηάζηαζε) θαη έπεηηα λα πξνθχπηεη κηα πξαγκαηηθή ζπκπεξηθνξά (πξάμε ή παξάιεηςε), ε νπνία ζπληζηά παξάβαζε απηνχ ηνπ θαζήθνληνο. Μφλν ηνπ ην θξφλεκα ή ε ζθέςε δελ κπνξνχλ λα εξεπλεζνχλ ή λα δησρζνχλ πεηζαξρηθά, εάλ δελ εμσηεξηθεπζνχλ δηα ζπγθεθξηκέλεο ζπκπεξηθνξάο, πξνθαιψληαο έλα πεηζαξρηθά επηιήςεκν απνηέιεζκα 29. Δλψ θαηά θαλφλα δελ αθνξά ε εμσυπεξεζηαθή ζπκπεξηθνξά ηνπ ππάιιεινπ, ελδηαθέξεη απηή ε εμσυπεξεζηαθή ηνπ ζπκπεξηθνξά πνπ παξαβηάδεη ηελ ππνρξέσζε πίζηεο ηνπ πξνο ηελ ππεξεζία ηνπ θαη επηθέξεη έκκεζε δηαηάξαμε ηεο νκαιήο ιεηηνπξγίαο ηεο ππεξεζίαο. Άιισο πψο, ην ππαιιειηθφ θαζήθνλ δελ πεξηνξίδεηαη ζηηο εξγαζίεο πνπ εθηειεί ν ππάιιεινο ελ ψξα θαζήθνληνο, αιιά ζε νηηδήπνηε γίλεηαη ππφ ή επεξεάδεη ηελ ππαιιειηθή ηνπ ηδηφηεηα, επνκέλσο έρεη αληίθηππν ζηελ ππεξεζία ηνπ. Απηή, ε ππεξεζία, ζα κπνξνχζε λα πεη θαλείο φηη είλαη θαη ην έλλνκν αγαζφ πνπ ζίγεηαη απφ ηελ ζπκπεξηθνξά ε ππεξεζία φρη απιά σο νξγαλσκέλν ζχλνιν εζσηεξηθψλ ζρέζεσλ, αιιά θαη σο θνηλσληθφ κφξθσκα κε δεκφζην ή θνηλσληθφ ζθνπφ, δηαζηάζεηο πνπ κάιινλ ηαπηίδνληαη. Ννείηαη φηη ζα πξέπεη λα ππάξρεη θαη έλαο αηηηψδεο ζχλδεζκνο κεηαμχ ηεο ζπκπεξηθνξάο πνπ ζπληζηά ην πεηζαξρηθφ παξάπησκα θαη ηνπ απνηειέζκαηνο, δειαδή ε πξάμε ή παξάιεηςε ηνπ ππάιιεινπ λα ήηαλ θαηά ηελ ζπλήζε πνξεία ησλ πξαγκάησλ ε θχξηα αηηία δεκηνπξγίαο ηνπ απνηειέζκαηνο Ζ ππνθεηκεληθή ππφζηαζε ην πιαίζην ηεο ππνθεηκεληθήο ππφζηαζεο ηνπ πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο, πνπ ζα πξέπεη λα ζπληξέρεη θαη λα επηθαιχπηεη θάζε ζηνηρείν ηεο ζπκπεξηθνξάο, εμεηάδνπκε ηελ ππαηηηφηεηα (δφιν ή ακέιεηα), δειαδή ηνλ ςπρηθνπλεπκαηηθφ ζχλδεζκν πνπ πξέπεη λα ππάξρεη κεηαμχ ηεο εμσηεξηθεπκέλεο ζπκπεξηθνξάο θαη ηνπ εζσηεξηθνχ θφζκνπ ηνπ εγθαινχκελνπ. 28 Γελ δίλεηαη, ζηελ παξνχζα, νπνηαδήπνηε έκθαζε ζηελ αλάγθε δηάθξηζεο ηνπ ππαιιειηθνχ θαζήθνληνο απφ ηα θαζήθνληα ππεξεζίαο. 29 Γηα παξάδεηγκα, δελ κπνξεί λα εξεπλεζεί πεηζαξρηθά έλαο ππάιιεινο επεηδή είλαη άζενο ή επεηδή πηζηεχεη ζηνλ Αιιάρ. 30 Ναππιηψηεο, Γ. (2003). Πεηζαξρηθό δίθαην. Σπζηεκαηηθή θαη άξζξν εξκελεία ηνπ ηζρύνληνο ππαιιειηθνύ (πεηζαξρηθνύ) θώδηθα (λ.2683/99 άξζξα ). Αζήλα: Αλη. Ν. άθθνπιαο. 25

27 Γελ γίλεηαη ιφγνο γηα παξαπησκαηηθή ζπκπεξηθνξά φηαλ απηή δελ εκπεξηέρεη ππαηηηφηεηα κε ηνλ πην πάλσ ηξφπν, φηαλ ν ππάιιεινο δελ έρεη ηε λνκηθή ή πξαγκαηηθή δπλαηφηεηα λα ελεξγήζεη κε άιιν ηξφπν απφ απηφλ πνπ ελήξγεζε ή φηαλ ε ζπκπεξηθνξά ηνπ νθείιεηαη ζε ππεξεζηαθή αλεπάξθεηα ή αθαηαιιειφηεηα ή πεξηζηάζεηο αλσηέξαο βίαο. πλήζσο, ε δηαπίζησζε ηεο ππαηηηφηεηαο δηα ηεο πεηζαξρηθήο έξεπλαο είλαη θαη ην πην δχζθνιν έξγν, εθφζνλ ζα πξέπεη λα γίλνληαη αλαγσγέο ζηε ζπκπεξηθνξά πξνζψπνπ ή πξνζψπσλ. Ζ πεηζαξρηθή έξεπλα δηελεξγείηαη πάληα κε αλαθνξά ζε ζπγθεθξηκέλν ππάιιειν, ν νπνίνο ελδέρεηαη λα δηέπξαμε πεηζαξρηθφ παξάπησκα θαη ζα πξέπεη λα δηαπηζησζεί ε ππαηηηφηεηά ηνπ. Απηή ε δηαδηθαζία δελ νκνηάδεη ηφζν κε ηελ δηεμαγσγή ηεο πνηληθήο πξνδηθαζίαο ζε ζρέζε κε χπνπην πξφζσπν. Ο πεηζαξρηθψο εγθαινχκελνο μέξεη φηη έρεη θαηαγγειζεί θαη φηη (αλεπίζεκα) «θαηεγνξείηαη» θαη είλαη χπνπηνο θαη αλαθνξηθά κε ην πξφζσπφ ηνπ δηεμάγεηαη ε πεηζαξρηθή έξεπλα, αιιά δελ αλαθξίλεηαη, δελ δηψθεηαη θαη δελ δηθάδεηαη απφ ηνλ εξεπλψληα ιεηηνπξγφ. Ζ δηαπίζησζε ηεο ππαηηηφηεηαο δηαπηζηψλεηαη κέζα απφ ην καξηπξηθφ πιηθφ. Όηαλ ιακβάλεηαη καξηπηία απφ ην πξφζσπν ζην νπνίν θαίλεηαη λα απνδίδεηαη ζπγθεθξηκέλε ζπκπεξηθνξά, απφ ηνλ εγθαινχκελν, δελ δηαηππψλεηαη θαηεγνξία εηο βάξνο ηνπ, θαηαγξάθεηαη ε εθδνρή ηνπ, ν εξεπλψλ ιεηηνπξγφο, θξνληίδεη λα ππάξρνπλ ζε απηήλ φιεο νη αλαγθαίεο ιεπηνκέξεηεο. Πνιιέο θνξέο έλαο ππάιιεινο κπνξεί λα θάλεη έλα ιάζνο φινη αλεμαηξέησο θάλνπκε ιαζε. Σα πξνζσπηθά ιάζε 31 δελ ζπληζηνχλ πεηζαξρηθά παξαπηψκαηα, φηαλ γίλνληαη εθ παξαδξνκήο απφ ηνλ κέζν ζπλεηφ ππάιιειν. Υπαίηηα είλαη κηα ζπκπεξηθνξά πνπ δηελεξγείηαη κε δφιν ή κε ακέιεηα. Ο δόινο ππάξρεη φηαλ ν ππάιιεινο πξνβαίλεη ζηελ παξαπησκαηηθή ζπκπεξηθνξά εζειεκέλα θαη κε γλψζε ηνπ φηη απηή ζπληζηά πεηζαξρηθφ παξάπησκα. Ζ ακέιεηα ππάξρεη φηαλ ν ππάιιεινο δελ επηδεηθλχεη ηελ πξνζνρή θαη πεξίζθεςε πνπ ππνρξενχηαη λα επηδείμεη ζε ζρέζε κε ηα θαζήθνληά ηνπ. 31 Vendel, G., & Delvolvé, P. (1992). Droit administratif. Paris: Presses Universitaires des France. 26

28 3.4. Ζ ηθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ Έπεηηα, ε ηθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ είλαη πνιχ ζεκαληηθφ ζηνηρείν, φρη απιά γηα ηελ απφδνζε ηεο πεηζαξρηθήο επζχλεο, αιιά θαη γηα ηνλ ραξαθηεξηζκφ ηεο ζπκπεξηθνξάο σο παξαπησκαηηθήο. Ο θαηαινγηζκφο ππάξρεη φηαλ ε ζπκπεξηθνξά εμαξηάηαη ζεηηθά ή αξλεηηθά απφ ηελ βνχιεζε ηνπ ππάιιεινπ θαη δελ ππήξμε θαηά ηελ ηέιεζε ηεο πξάμεο ή παξάιεηςεο επεξεαζκφο ηεο βνπιεηηθήο ηνπ ηθαλφηεηαο (π.ρ. ιφγσ αλππαίηηαο κέζεο, ςπρηθήο δηαηαξαρήο, αζζέλεηαο θιπ) Σν κέηξν απφδεημεο Πνην είλαη ην κέηξν απφδεημεο ηεο πεηζαξρηθήο ελνρήο; Δλδερνκέλσο λα κελ κπνξεί λα είλαη απιά εθείλν πνπ βαζίδεηαη κφλν ζην ηζνδχγην ησλ πηζαλνηήησλ, αιιά θάπσο ηζρπξφηεξν. Όκσο νχηε θαη εθείλν πνπ βαζίδεηαη ζηελ απφδεημε πέξαλ πάζεο ινγηθήο ακθηβνιίαο (φπσο ζπκβαίλεη ζηηο πνηληθέο ππνζέζεηο), αιιά θάπσο θαηψηεξν. Όπσο λνκνινγήζεθε, είλαη θάπνπ ζηε κέζε, πιεζηάδνληαο ην κέηξν ησλ πνηληθψλ ππνζέζεσλ 33. Ση ζεκαίλεη απηφ; Ο εξεπλψλ ιεηηνπξγφο δελ αξθεί απιά λα έρεη ηθαλνπνηεζεί απφ ηελ καξηπξία φηη ην πεηζαξρηθφ παξάπησκα είλαη πην πηζαλφ λα έρεη ηειεζηεί απφ ην ζπγθεθξηκέλν πξφζσπν παξά φρη. Υξεηάδεηαη έλαλ βαζκφ βεβαηφηεηαο πέξα απφ ην απιψο πηζαλφλ, πνπ λα ηείλεη λα εμαηξεί ηηο ινγηθέο ακθηβνιίεο 34. Σν δχγηζκα (πξέπεη λα) είλαη πην απαηηεηηθφ, αιιά θαη κε ζαθήλεηα πξνζεγγηδφκελν ζηηο πεξηπηψζεηο ζνβαξψλ πεηζαξρηθψλ παξαπησκάησλ, πνπ ελδέρεηαη λα επηζχξνπλ ζνβαξέο πεηζαξρηθέο πνηλέο. 4. Πόηε δηεμάγεηαη κηα πεηζαξρηθή έξεπλα; Ζ πεηζαξρηθή έξεπλα δηεμάγεηαη θάζε θνξά πνπ κηα ππεξεζία έρεη ζνβαξέο ππφλνηεο ή ζαθείο ελδείμεηο φηη δηαπξάρζεθε θάπνην πεηζαξρηθφ παξάπησκα. 32 Άιιν εάλ ζπληξέρνπλ ιφγνη απφιπζεο ιφγσ πλεπκαηηθήο αληθαλφηεηαο ή άιισο πψο. 33 Παλαγή v. Κππξηαθή Γεκνθξαηία, θαη άιινπ (1995) 4 Α.Α.Γ Με δεδνκέλν φηη ηζρχεη, αλάινγα, θαη ε αξρή in dubio pro reo, σο απφξξνηα ηνπ ηεθκεξίνπ ηεο αζσφηεηαο. 27

29 Γελ αξθεί ε απιή πηζαλνιφγεζε ή νη αζαθείο ελδείμεηο. πλήζσο, γηα λα δηαλπζεί ε απφζηαζε κεηαμχ πηζαλνιόγεζεο (απφ ηε κηα) θαη ζνβαξήο ππόλνηαο ή ζαθνύο έλδεημεο (απφ ηελ άιιε), ε ππεξεζία (πξέπεη λα) δηεμάγεη πξψηα κηα πξνθαηαξθηηθή ελδνηκεκαηηθή έξεπλα, πνπ απνηειείηαη απφ ηελ άηππε αιιά λφκηκε ζπιινγή ζηνηρείσλ θαη πιεξνθνξηψλ. Πνιιέο θνξέο απφ κφλε ηεο ε πξνθαηαξθηηθή έξεπλα κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη ηδία θαζαξή αληίιεςε ηεο ηέιεζεο πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο ή ζαθήλεηα πνπ θαζηζηά αρξείαζηε ηε δηεμαγσγή πεηζαξρηθήο έξεπλαο, εηδηθά φηαλ ε πνηλή πνπ επηζχξεη ην πεηζαξρηθφ παξάπησκα, πνπ δηαπηζηψλεηαη, είλαη κηθξή, νπφηε ε εθάζηνηε ππεξεζία ελεξγεί αλαιφγσο, θαιψληαο ηνλ ππάιιειν ηεο ζε απεπζείαο απνινγία ή άιισο πψο. Ο ηχπνο ηεο έξεπλαο πνπ ζα πξέπεη λα αθνινπζεζεί θάζε θνξά είλαη αλάινγνο κε ηελ ζνβαξφηεηα ηνπ πηζαλνχ πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο. Ννείηαη φηη ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ επηιέγεηαη ε άηππε εζσηεξηθή έξεπλα δελ ζα πξέπεη λα δηαθαηέρεηαη απφ πξφζεζε ζπγθάιπςεο θαη πξέπεη ε ηειηθή θξίζε λα είλαη θαί ζε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο πιήξσο αηηηνινγεκέλε. Ζ δηαπίζησζε ηεο αλάγθεο δηεμαγσγήο πεηζαξρηθήο έξεπλαο δελ είλαη εχθνιν έξγν, αιιά νχηε θαη νη πεηζαξρηθέο έξεπλεο κπνξνχλ λα εθιακβάλνληαη σο ζπλήζεο ηαθηηθή κηαο ππεξεζίαο, πνπ θαηά ηα ινηπά νθείιεη λα δηαζθαιίδεη εθ ησλ πξνηέξσλ, ηελ νκαιφηεηα θαη ηελ ηάμε ηεο λα πξνιακβάλεη. Ζ πεηζαξρηθή έξεπλα θξίλεηαη σο αλαγθαία φηαλ: Γελ κπνξεί λα δηαπηζησζεί ε ηέιεζεο ελφο πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο απφ ηα ήδε πθηζηάκελα ζηνηρεία (πνπ κπνξεί λα είλαη κηα θαηαγγειία, ν εληνπηζκφο κηαο δεκηάο, θιπ), θαη ππάξρνπλ ζνβαξέο ππφλνηεο ή ελδείμεηο φηη έρεη δηαπξαρζεί έλα πεηζαξρηθφ παξάπησκα, πνπ εάλ δηαπηζησζεί ε ηέιεζε ηνπ, απηφ επηζχξεη ζνβαξή πεηζαξρηθή πνηλή, νπφηε, κφλν κε ηε δηεμαγσγή ηέηνηαο πεηζαξρηθήο έξεπλαο κπνξεί λα δηαπηζησζεί ε ηέιεζε Γελ κπνξνχλ λα δηαπηζησζνχλ νη ζπλζήθεο ηέιεζεο ελφο πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο απφ ηα ήδε πθηζηάκελα ζηνηρεία (πφηε, πψο, ηη, θιπ), εηδηθά φηαλ νη πξαγκαηηθέο πεξηζηάζεηο είλαη πνιχπινθεο, εθηφο εάλ δηεμαρζεί ηέηνηα πεηζαξρηθή έξεπλα 28

30 Γελ κπνξεί λα απνδνζεί ζπγθεθξηκέλε ζπκπεξηθνξά (πξάμε ή παξάιεηςε) ζε ζπγθεθξηκέλν πξφζσπν, ππάιιειν, εηδηθά φηαλ ζε απηήλ εκπιέθνληαη πεξηζζφηεξα πξφζσπα ή δελ κπνξεί, εθ ησλ πεξηζηάζεσλ, λα ππάξμεη ζαθήο ζχλδεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο κε ην πξφζσπν, εθηφο εάλ δηεμαρζεί ηέηνηα πεηζαξρηθή έξεπλα. Κάπνηεο θνξέο κηα ππεξεζία, πξηλ πξνρσξήζεη κε θάπνηα πεηζαξρηθή έξεπλα, ελδερνκέλσο λα πξέπεη λα ελεκεξψζεη ηηο ζπληερλίεο ησλ ππαιιήισλ ζε ζρέζε κε ηνπο νπνίνπο ζθέθηεηαη λα ελεξγνπνηήζεη ηελ πεηζαξρηθή δηαδηθαζία ή λα πξέπεη λα πξάμεη θάηη ζε ζρέζε κε ηηο ζπληερλίεο ηνπο κεηά απφ ηελ ελεξγνπνίεζε ηεο δηαδηθαζίαο, βάζεη θάπνηαο ζπιινγηθήο ζχκβαζεο εξγαζίαο ή άιισο πψο. ε πεξίπησζε πνπ δελ ην πξάμεη, ην πην πηζαλφλ είλαη λα παξέκβνπλ νη ζπληερλίεο ησλ εξγαδνκέλσλ κεηά ηελ αλάζεζε θαη λα αμηψλνπλ ηελ αλαζηνιή ηεο δηαδηθαζίαο ηεο πεηζαξρηθήο έξεπλαο ραξαθηεξίδνληάο ηελ σο παξάηππε θαη θαηαινγίδνληαο ζηελ ππεξεζία αληηζπκβαηηθή ζπκπεξηθνξά. Παξφιν πνπ απηφ είλαη θαη αξράο έλα δήηεκα πνπ αθνξά ηελ ππεξεζία θαη φρη ηνλ εξεπλψληα ιεηηνπξγφ (ν νπνίνο ζε θάζε πεξίπησζε δελ κπνξεί λα γλσκνδνηήζεη ζε ζρέζε κε ηελ λνκηκφηεηα ηεο αλάζεζεο ππνθαζηζηψληαο ηνλ λνκηθφ ζχκβνπιν ηεο ππεξεζίαο πνπ ηνλ εληέιιεη), ν εξεπλψλ ιεηηνπξγφο πνπ έρεη δηελεξγήζεη εξγαζίαο πεηζαξρηθήο έξεπλαο επεξεάδεηαη. Ο επεξεαζκφο ηνπ ζπλίζηαηαη ζηελ ελδερφκελε εληνιή αλαζηνιήο ησλ εξγαζηψλ ηνπ, επνκέλσο θαη ζηελ δεκηνπξγία αζάθεηαο ζε ζρέζε κε ην ρξνληθφ πιαίζην πνπ ζα πξέπεη λα ελεξγήζεη (άξα θαί ζηελ επηβάξπλζε ηνπο πξνζσπηθνχ ηνπ πξνγξάκκαηνο) ή ζηνλ πξφσξν ηεξκαηηζκφ ησλ φξσλ εληνιήο απφ ηνλ εληνιέα πξηλ ηελ εθηέιεζή ηνπο, πεξίπησζε πνπ ζα ζπδεηεζεί ζηελ ζπλέρεηα. ε θάζε πεξίπησζε κηα ππεξεζία ζα ήηαλ θαιφ, γηα ηελ απφθαζε λα πξνρσξήζεη κε ηελ δηελέξγεηα πεηζαξρηθήο έξεπλαο θαη γηα ηελ δηαδηθαζία ηεο αλάζεζεο, λα ζπκβνπιεχεηαη ηνλ λνκηθφ ηεο ζχκβνπιν. Κάπνηα ππεξεζία κπνξεί λα κελ έρεη λνκηθφ ζχκβνπιν ή απνθεχγεη λα εμαζθαιίζεη λνκηθή ζπκβνπιή γηα νηθνλνκηθνχο ή άιινπο ιφγνπο θαη λνκίδεη φηη κε ην λα δηνξίζεη εξεπλψληα ιεηηνπξγφ, απηφο ζα ελεξγεί θαί σο λνκηθφο ηεο ζχκβνπινο ζε ζρέζε κε ηελ αλαγθαηφηεηα ή κε 29

31 δηελέξγεηαο πεηζαξρηθήο έξεπλαο θαη άιιεο πηπρέο πνπ αθνξνχλ ζηελ ππεξεζία. Δίλαη κηα παγίδα γηα έλα δηθεγφξν ζηελ νπνία δελ ζα πξέπεη λα πέζεη κέζα, αθνχ ζηελ πεξίπησζε απηή ζα δεκηνπξγνχζε γηα ηνλ εαπηφ ηνπ αζπκβίβαζην. Ο εξεπλψλ ιεηηνπξγφο πξηλ απφ ηελ ππνγξαθή θαη αλάιεςε ησλ φξσλ εληνιήο ηνπ ζα πξέπεη: (α) Να αλαδεηήζεη ηα πξαθηηθά πνπ επηθπξψλνπλ ην δηνξηζκφ ηνπ 35, (β) Να επηκειεζεί θαί ν ίδηνο ηνπο φξνπο εληνιήο θαη λα εηζάγεη ζε απηνχο ή λα δεηήζεη λα εηζαρζνχλ ζε απηνχο πξφλνηεο, πνπ λα ηνλ δηαζθαιίδνπλ, αθελφο φηη ε λνκηκφηεηα ή κε ηεο αλάζεζήο ηνπ δελ πεξηιακβάλεηαη ζηνπο φξνπο εληνιήο ηνπ θαη δελ επεξεάδεη ηηο εξγαζίεο ηνπ, αθεηέξνπ ζε ζρέζε κε ηελ πεξίπησζε πξφσξνπ ηεξκαηηζκνχ ησλ φξσλ εληνιήο απφ ηνλ εληνιέα ή αλαζηνιή ησλ εξγαζηψλ γηα ιφγνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ λνκηκφηεηα ηεο αλάζεζεο, φηη δελ ζα απσιέζεη ακηζζί ηνλ εξγάζηκφ ηνπ ρξφλν. 5. Ο εξεπλώλ ιεηηνπξγόο Ο εξεπλώλ ιεηηνπξγόο είλαη ην πξφζσπν πνπ νξίδεηαη απφ ηελ ππεξεζία γηα λα δηεμάγεη πεηζαξρηθή έξεπλα. Μπνξεί λα είλαη πξφζσπν πνπ αλήθεη ζηελ ππεξεζία, κπνξεί φκσο θαη είλαη θαη πξφζσπν πνπ δελ αλήθεη ζηελ ππεξεζία θαη εληέιιεηαη απφ απηήλ γηα ηνλ ζπγθεθξηκέλν ζθνπφ, φπσο ζπκβαίλεη ζηελ πεξίπησζε ησλ δηθεγφξσλ Γηαθξίζεηο Πνιιέο θνξέο ηα κέδα καδηθήο ελεκέξσζεο, απζαίξεηα ίζσο, κπνξεί λα ελεκεξψλνπλ ηνλ θφζκν φηη θάπνηνο δηνξίζηεθε «πνηληθφο αλαθξηηήο», λα ππάξρεη κηα ππεξρξήζε ηεο θξάζεο γεληθά θαη λα λνκίδεη θαλείο φηη φηαλ θαιείηαη λα ελεξγήζεη σο εξεπλψλ ιεηηνπξγφο ζα είλαη «πνηληθφο αλαθξηηήο», φηη ζα δηεμάγεη πνηληθή αλάθξηζε θαη 35 Παξφιν πνπ κπνξεί λα κελ επεξεάδεη ηελ εμέιημε ηεο δηαδηθαζίαο ν κε εληνπηζκφο ηνπο. Βι. Μνύγηαλλνπ v. Πεηζαξρηθνύ Σπκβνπιίνπ Δπηζηεκνληθνύ Τερληθνύ Δπηκειεηεξίνπ Κύπξνπ (2000) 4 Α.Α.Γ