ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ. Διαφοροποιημένη διδασκαλία στην ενότητα "Μινωικός πολιτισμός" ( Α τάξη Γυμνασίου)

Transcript

1 2 η ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ (ΑΛΛΗΛΟ-)ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ. ΜΟΙΡΑΖΟΜΑΣΤΕ ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΧΡΟΝΙΑΣ Διοργάνωση: Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Β. Καλοκύρη Παρασκευή 10 - Σάββατο 11 Ιανουαρίου 2014 Ηράκλειο, Δημοτική Αίθουσα ΑΝΔΡΟΓΕΩ Μοσχοβάκη Κυριακή (Κορίνα) Φιλόλογος, ΜΕd 3ο γυμνάσιο Ηρακλείου Το σενάριο αναφέρεται: ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ Διαφοροποιημένη διδασκαλία στην ενότητα "Μινωικός πολιτισμός" ( Α τάξη Γυμνασίου) Κεφάλαιο 2 της ενότητας «Η Εποχή του Χαλκού» στην υποενότητα με τίτλο Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ και πραγματεύεται θέματα όπως: ΤΟ ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΤΗΣ ΚΝΩΣΟΥ, Η ΓΡΑΦΗ, Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, Η ΤΕΧΝΗ και Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΩΝ ΜΙΝΩΙΤΩΝ. Υπάρχουσα Κατάσταση: Μεικτή Τάξη 24 μαθητών με μεγάλη ανομοιογένεια τόσο στην μαθησιακή ικανότητα όσο και στα ενδιαφέροντα και στα μαθησιακά στυλ. Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες και δυσλεξία.

2 Πρότερες Γνώσεις: Κυκλαδικός πολιτισμός καθώς επίσης κάποια στοιχεία του Μινωικού πολιτισμού και της μυθολογίας (από το Δημοτικό). Διάρκεια του σεναρίου: έξι με επτά διδακτικές ώρες. Έχει αποφασιστεί από την αρχή του χρόνου να δοθεί έμφαση για περισσότερη επεξεργασία σε μια ενότητα που είναι σημαντική αφού αφορά την τοπική ιστορία και ταυτότητά μας. Ξεκινώντας μ 'ένα σχόλιο μαθητή: «Τα τελευταία 12 χρόνια ζω, αναπνέω και μεγαλώνω μέσα σε αυτό που αποκαλούμε «σχολείο». Αυτά τα 12 χρόνια μία είναι η αντιμετώπιση και το βλέμμα των καθηγητών και των δασκάλων στην ουσία μία! Στα μάτια των εκπαιδευτικών είμαστε ένα Εμείς όμως είμαστε διαφορετικοί, διαφορετικοί ο ένας από τον άλλο και επιθυμούμε την ανάλογη αντιμετώπιση». Ειρήνη, μαθήτρια Γ τάξης Ελληνικού Γενικού Λυκείου «Το μεγαλύτερο λάθος που γινόταν στη διδασκαλία κατά τους προηγούμενους αιώνες ήταν η αντιμετώπιση όλων των παιδιών ως παραλλαγών του ίδιου ατόμου. Ως αποτέλεσμα, οι εκπ/κοί θεωρούσαν, ότι ήταν λογικό να διδάσκουν στους μαθητές τα ίδια θέματα με τον ίδιο τρόπο». Howard Gardner

3

4 Διαφοροποιημένη διδασκαλία Ο όρος «διαφοροποιημένη διδασκαλία» αναφέρεται σε μια «συστηματική προσέγγιση και σχεδιασμό του συνόλου διδασκαλίας για μαθητές με διαφορετικές μαθησιακές ανάγκες». Στόχος του σχολείου είναι η ολόπλευρη ανάπτυξη όλων των μαθητών. Για τον κατάλληλο σχεδιασμό της διδασκαλίας λαμβάνονται υπόψη δυο βασικοί άξονες: ο μαθητής (ως "βιογραφία") (ανάγκες,, ενδιαφέροντα, προϋπάρχουσα γνώση) το αναλυτικό πρόγραμμα. (τι διδάσκω-στόχοι, πώς θα το διδάξω,-μεθοδολογία, το αποτέλεσμα της διδασκαλίας-το προϊόν αξιολόγησης). Ειδικοί Στόχοι της συγκεκριμένης ενότητας είναι: Α. Γνωστικοί στόχοι να αποκτήσουν βασικές γνώσεις: για τη μινωική Κρήτη και την κυριαρχία της στη θάλασσα

5 για το μινωικό πολιτισμό σε σχέση µε το γεωγραφικό παράγοντα για τον Αρθούρο Έβανς. για το ανάκτορο της Κνωσού σε σχέση με το λαβύρινθο. για τα χαρακτηριστικά των Μινωιτών για τη θρησκεία, τις γιορτές και τη γραφή των Μινωιτών. για την αρχιτεκτονική και τη μινωική τέχνη. για τα αίτια που οδήγησαν στην καταστροφή του μινωικού πολιτισμού Β.Παιδαγωγικοί στόχοι: να συνεργάζονται και να ανταλλάσσουν απόψεις να χρησιμοποιούν τις προηγούμενες γνώσεις τους στην οικοδόμηση νέων εννοιών να διαμορφώνουν αξίες να κρίνουν, να παρατηρούν, να δημιουργούν, να εντοπίζουν, να επιλέγουν, να οργανώνουν απλές ιστορικές πληροφορίες Μεθοδολογία (πως θα το διδάξω;): Διαφοροποιημένη διδασκαλία, Ευέλικτη Ομαδοποίηση και Βιωματική μάθηση Η οργάνωση της διδασκαλίας μπορεί να πάρει δυο βασικές μορφές: Εργασία με το σύνολο της τάξης. Εργασία των μαθητών σε ομάδες Ο χωρισμός των ομάδων από τον διδάσκοντα θα γίνει με βάση τη μαθησιακή ετοιμότητα, τα ενδιαφέροντα, και το μαθησιακό προφίλ, ώστε να επιτευχθεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αλληλεπίδραση. Η επιλογή των δραστηριοτήτων γίνεται: με βάση τον σκοπό της ενότητας. Ο σκοπός είναι αυτός που αποκρυσταλλώνει το τι θα πρέπει όλοι οι μαθητές να πάρουν από το συγκεκριμένο μάθημα (Θέτουμε σαφείς στόχους μαθήματος). Ο προγραμματισμός για τη διαφοροποίηση της διδασκαλίας αρχίζει με τον καθορισμό του σκοπού της ενότητας από τον οποίο πηγάζουν και καθορίζονται οι πυρηνικές γνώσεις (έννοιες, πληροφορίες, δεξιότητες, στρατηγικές).

6 με βάση το μαθησιακό επίπεδο, τα ενδιαφέροντα και τα μαθησιακά στυλ (αισθητηριακός-διαισθητικός, οπτικός-ακουστικός, επαγωγικός-παραγωγικός, ενεργητικόςστοχαστικός, ακολουθιακός-ολιστικός...).

7 Διαδικασία: Μαθησιακά βήματα Δραστηριότητες: 1 η διδακτική ώρα -Εισαγωγικό μάθημα Χρόνος 45' Αφόρμηση: Ξεκινώντας το μάθημα με ποίηση. Βρισκόμαστε στην αίθουσα των υπολογιστών όπου παρουσιάζονται μέσω power point κάποιες εικόνες από την μυθολογία ενώ διαβάζεται από τον διδάσκοντα το παρακάτω ποίημα. Στόχος μας είναι να επαναφέρουν στη μνήμη τους τις προϋπάρχουσες γνώσεις (μύθος Ίκαρου και Δαίδαλου, Κρήτη, αρπαγή της Ευρώπης, βασιλιάς Μίνωας, Αριάδνη, Θησέας, λαβύρινθος, μίτος, Μινώταυρος, εποχή του χαλκού) και να γίνει σύνδεση με την καινούρια ενότητα. Λένε για το Μινώταυρο, τον Τάλω, το Θησέα, της Αριάδνης την αγνή μορφή, τη θαρραλέα. Που στο Θησέα ήδωκε τση λύσης το κουβάρι κι ήδειξε του Μινώταυρου τη ζήση πώς να πάρει.

8 Του σκοτεινού Λαβύρινθου ο νους της βρήκε άκρη, μ αντί χαρά, πίκρα πολλή γεύτηκε και δάκρυ. Στον ψεύτικο επίστεψε έρωτα του Θησέα, στα χάδια, στα γλυκόλογα τα λάγνα, τα ωραία. Του ονείρου τζης το ξόμπλιασμα μαζί ντου το υφαίνει, αλλά στη Νάξο αμοναχή τη φήνει προδομένη Ο Ανδρόγεως λιονταρόψυχο βασιλοπαίδι ήταν μ απ τον Αιγέα η δόξα ντου κι η αντρειγιά εξεβγήκαν.. Του Ίκαρου τα όνειρα τα ουρανοφτασμένα, του Ήλιου η φλογοβόλα οργή τα σκόρπισε λιωμένα.

9 ΧΡΟΝΟΣ: ΠΟΤΕ; Στη συνέχεια γίνεται μια παρουσίαση εννοιολογικού χάρτη καθώς ο χρόνος είναι μια αφηρημένη έννοια που πρέπει να οπτικοποιηθεί.οι μαθητές να ξαναθυμηθούν τις περιόδους της εποχής του χαλκού και να τις οριοθετήσουν χρονικά:

10 ΠΟΥ βρισκόμαστε; "Είναι μια γής κατάμεσα του μελανού Πελάγου η Κρήτη. η ώρια και παχειά κ' η τριγυρολουσμένη. Κατοίκους έχει αρίθμητους, και χώρες ενενήντα. Κ' είν' η Κνωσός, χώρα τρανή, που ο Μίνωας του μεγάλου του Δία σύντροφος εννιά, κ' εννιά κυβέρναε χρόνια. Οδύσσεια - Ραψωδία Τ' Μετάφραση : Αργύρη Εφταλιώτη (Χάρτης 1) Διαβάζεται ένα απόσπασμα από την Οδύσσεια για την Κρήτη ενώ παρατηρούν και τoυς χάρτες μέσω power point ώστε

11 να συνειδητοποιήσουν τις περιοχές όπου αναπτύχθηκε ο μινωικός πολιτισμός (Κνωσός, Φαιστός, Ζάκρος, Μάλια) - ο μινωικός πολιτισμός δεν περιορίζεται μόνο στην Κνωσό (Χάρτης 1) να συνειδητοποιήσουν το εύκρατο - θερμό κλίμα και το εύφορο έδαφος (Χάρτης 1). Το δίκτυο Εμπορικών και διπλωματικών σχέσεων της Κρήτης με την Ελλάδα και την Ανατολή κατά την Παλαιοανακτορική και Νεοανακτορική περίοδο. να συνειδητοποιήσουν τη γεωγραφική σημασία (ανάμεσα σε Ευρώπη - Ασία - Αφρική) της θέσης της Κρήτης στις ακτές της Μεσογείου. Γίνεται Συζήτηση για τη σημασία της στην ανάπτυξη της ως ναυτική κι εμπορική δύναμη (Χάρτης 2) σε συνδυασμό και με την παρακάτω τοιχογραφία που προβάλλεται.

12 Παρουσιάζεται εικόνα των καραβιών εκείνης της εποχής και τοιχογραφία (μέσω power point) καθώς διαβάζεται και ένα κείμενο που μιλάει για τις εμπορικές ανταλλαγές των Αιγυπτίων με τους Κρήτες. "Οι Κεφτί παίρνουν από τον Φαραώ χρυσάφι και ελεφαντόδοτο, πολυτελή υφάσματα και αρώματα, σκλάβους της Νουβίας και Παιχνιδιάρικους πιθήκους για τους βασιλικούς κήπους του Μίνωα. Σε αντάλλαγμα προσφέρουν στο Φαραώ θαυμαστά προϊόντα μεταλλοτεχνίας τους". Προβληματισμός από το σύνολο της τάξης: Ποια άλλα προϊόντα παράγονται στην Κρήτη που γι αυτά ακόμα και σήμερα είμαστε υπερήφανοι; Χρόνος: 2'

13 Στην συνέχεια παρουσιάζεται το παρακάτω πινακάκι μέσω power point και βλέπουν οι μαθητές εάν βρήκαν τα προϊόντα. Συζήτηση με το σύνολο της τάξης. προϊόντα του εμπορίου Εισαγωγή εξαγωγή από ΚΥΠΡΟ: χαλκός λάδι, κρασί, μέλι από ΣΥΡΙΑ: ελεφαντοστούν ρητίνη, αρωματικά έλαια από ΑΙΓΥΠΤΟ: αλάβαστρο φαγεντιανή πάπυρος, λινάρι χρυσός, άργυρος, κασσίτερος αγγεία μεταλλικά σκεύη κοσμήματα μάλλινα υφάσματα Μάρμαρο

14 2 η διδακτική ώρα (Το ανάκτορο της Κνωσού) Α. Μινωική Αρχιτεκτονική Χρόνος: 12' Επιγραμματικά παρουσιάζεται ο Αρθουρ Έβανς μέσω power point και στη συνέχεια γίνεται παρουσίαση των χαρακτηριστικών της Μινωικής αρχιτεκτονικής από τον ιστότοπο κάνοντας κλικ στην αρχιτεκτονική και παρουσιάζονται εικόνες της αναπαράστασης των Μινωικών ανακτόρων, τόσο ως σύνολο όσο και τμηματικά σχηματίζοντας σαφή αντίληψη για το μεγαλείο της Μινωικής αρχιτεκτονικής. Μέσα από την παρατήρηση, ερωτήσεις και εξαγωγή συμπερασμάτων από το σύνολο της τάξης (όπως γιατί πιστεύετε ότι χτίστηκε χωρίς αμυντικά τείχη; πως ήταν χτισμένα; τί χρώματα χρησιμοποιούσαν; πως ήταν οι κίονες;) και καταγραφή των απαντήσεων των ομάδων στον πίνακα. Ανάπτυξη διαλόγου και αλληλόδρασης. «ΑΥΤΟΣ ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας!», Οδυσσέας Ελύτης, Άξιον Εστί, Γένεσις Πολυώροφα, χτισμένα με λιθοδομή και δέσιμο με ξύλινα δοκάρια πλούσια διακοσμημένα με έντονα χρώματα

15 παρατηρήστε τους κίονες του μινωικού μεγάρου, πώς λεπταίνουν προς τη βάση τους Τοιχογραφίες με πλούτο χρωμάτων. Τα ανάκτορα διέθεταν υδρευτικό και αποχετευτικό σύστημα.

16 πήλινο πατητήρι και λεκάνη - συλλέκτης μούστου: Video 3D ( Knossos Palace Reconstruction Crete 3 D) όπου οι μαθητές παίρνουν μια γεύση ζωντανή.. Χρόνος 3 D : 2 λεπτά «Περπατούν» στο ανάκτορο και ανακαλύπτουν ότι η ακολουθία των χώρων με φωταγωγούς, οι κλίμακες, τα ανοίγματα, ο φωτισμός, οι τοιχογραφίες, οι εναλλαγές χρωμάτων δημιουργούν την εντύπωση μιας κίνησης ενός λαβύρινθου, γεμάτου εναλλαγές οργανωμένου γύρω από μια κεντρική αυλή. Τα ανάκτορα χαρακτηρίζονται ως "δαιδαλώδη" (= πολύπλοκα στη διαρρύθμισή τους). Αναφορά και στον μύθο του λαβύρινθου. Δραστηριότητες Χρόνος:15'

17 Υλικά: φύλλα εργασίας, power point, εφημερίδα, διαδίκτυο, μαρκαδόροι, μπλοκ ζωγραφικής, λεξικό Μέθοδος: ομαδο-συνεργατική. Χωρισμός των μαθητών σε πέντε ομοιογενείς ως προς τα ενδιαφέροντα και ανομοιογενείς ως προς το μαθησιακό επίπεδο ομάδες τεσσάρων ατόμων όπου διαχωρίζονται οι ρόλοι (συντονιστής, γραμματέας, εισηγητής, αναγνώστης) από την αρχή, ο χρόνος, οι κανόνες (συνεργασία, ομαδικότητα). Πέντε διαφορετικά φύλλα εργασίας μοιράζονται σε πέντε διαφορετικές ομάδες που αφορούν την επεξεργασία μιας κοινής θεματικής που είναι το ανάκτορο της Κνωσού. Σε κάποιες ομάδες οι δραστηριότητες επιμερίζονται ανά ζεύγη και στο τέλος παρουσιάζονται ομαδικά ενώ σε άλλες, οι μαθητές λειτουργούν εξ αρχής συλλογικά στην διεκπεραίωση τους (αυτό καθορίζεται από τα παιδιά). Δραστηριότητες: Φύλλο εργασίας 1 -Ομάδα " πολιτικών μηχανικών" 1. Μελετήστε την κάτοψη του ανακτόρου και καταγράψτε τους χώρους που περιλαμβάνονταν. 2.Συμπληρώστε την σωστή απάντηση και δικαιολογήστε την με βάση την παραπάνω καταγραφή: Τα ανάκτορα ήταν κέντρα α. μόνο διοικητικά β. οικονομικά γ. θρησκευτικά δ. όλα τα παραπάνω και με επαύλεις πλήθους πολιτών.

18

19 Φύλλο εργασίας 2- Ομάδα "ζωγράφων" Ζωγραφίστε τη δική σας μινωική οικία γυρίζοντας τον χρόνο πίσω..

20 Ζωγραφίστε το ανάκτορο. Φύλλο εργασίας 3- Ομάδα "Φιλολόγων"

21 Φύλλο εργασίας 4- Ομάδα "Δημοσιογράφων" Να επεξεργαστείτε το άρθρο της εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ που σας δίδεται (διαδίκτυο: και να καταγράψετε τις βασικές πληροφορίες που σχετίζονται με τον Άρθουρ Έβανς καθώς πρέπει να γράψετε ένα σύντομο άρθρο στην σχολική εφημερίδα για τη ζωή και το έργο του.

22 Φύλλο εργασίας 5- "Ομάδα Παραμυθάδων " Να περιγράψετε την παραπάνω εικόνα Να βρείτε πληροφορίες στο διαδίκτυο μέσω της μηχανής αναζήτησης google που να σχετίζονται με τη μυθολογία(το μινώταυρο, το λαβύρινθο) και το ανάκτορο της Κνωσού και να τις παρουσιάσετε συνοπτικά. Παρουσίαση των εργασιών από και προς τους μαθητές. Διδασκαλία μέσω ομηλίκων (Χρόνος:15 ) : Συζήτηση-Συμπεράσματα. Οργάνωση διαφοροποιημένου μαθησιακού περιβάλλοντος: Οι εργασίες τους αναρτώνται στον τοίχο κάτω από την θεματική "το ανάκτορο". 3η & 4η Διδακτική ώρα Επειδή ο χρόνος μπορεί να μην φτάσει, η διδασκαλία γίνεται σε δυο διδακτικές ώρες ώστε να καλυφθούν θεματικές ενότητες της τέχνης, της θρησκείας και της κοινωνίας, που είναι στενά συνυφασμένες. Χρόνος : 1 ώρα και 30 α. Μινωική τέχνη-τοιχογραφίες Χρόνος:15' Περιήγηση στο αρχαιολογικό μουσείο Ηρακλείου μέσα από το ηλεκτρονικό βιβλίο ( των σημαντικότερων δειγμάτων της Μινωικής τέχνης και τοιχογραφιών. Παράλληλα με την εικόνα διαβάζονται αποσπάσματα ποίησης από τον Οδυσσέα Ελύτη. Η ποίηση γίνεται αφορμή για περισσότερη επεξεργασία και συζήτηση μέσα από την παρατήρηση, την περιγραφή και την ανάλυση όπως τα υποδείγματα παρακάτω:

23 «..Σαν γυναίκα που νιώθει πια τα νιάτα της Και χαρίζει ανοίγοντας τους κόσμους των ματιών της ηδονή ανεξάντλητη» Οδ. Ελύτης, Προσανατολισμοί, Στ «..Σε χώρα μακρινή και αρυτίδωτη τώρα πορεύομαι. Τώρα μ ακλουθούν κορίτσια κυανά» Οδυσσέας Ελύτης, Άξιον Εστί, Τα Πάθη, ΙΉ. «Κι αφήνουν τα μαλλιά τους διθυραμβικά να πλέκονται μες στις λατάνιες φεγγερών στοών σαν φρούτα σπάνια που γιορτάζουνε το χνούδι του πιο χλοερού των θριάμβου. Σπινθηροβολώντας στις παλάμες γυναικών που ωράισαν τη διαύγεια Σαν μύθοι που έσπασαν τις πύλες των βουβών ανακτόρων τους βοώντας μια καινούρια αλήθεια. Οι ώρες έρχονται που αγάπησαν τις ώρες μας

24 Μ ανοιξιάτικα χείλια και χορδές πτηνών που βγαίνουν απ το σφρίγος τους..» Οδ. Ελύτης, Προσανατολισμοί «..Αυτός ο Πρίγκιπας των Κρίνων είναι. Κι από κείνες πάλι τις πνοές της Κρήτης Μια στιγμή ζωγραφιζόμουν. Για να λάβει ο κρόκος από τους αιθέρες δίκαιο. Στον ασβέστη τώρα τους αληθινούς μου Νόμους κλείνω κι εμπιστεύομαι». Οδυσσέας Ελύτης, Άξιον Εστί, Τα Πάθη, ΙΉ.

25 «και στροφή γύρω του κάνοντας μ' ανοιχτές παλάμες έσπειρε φλόμους κρόκους καμπανούλες όλων των ειδών της γης τ' αστέρια τρυπημένα στο ένα φύλλο τους για σημείο καταγωγής και υπεροχή και δύναμη".

26 «και στα μάτια μέσα των βυθών ανερμήνευτος έμεινε ο αστερίας» Οδ. Ελύτης, Άξιον εστί, Τα πάθη, ΙΔ «Πουλιά το βάρος της καρδιάς μας ψηλά μηδενίζοντας Και πολύ γαλάζιο που αγαπήσαμε!». Οδυσσέας Ελύτης, Άξιον Εστί, Τα Πάθη, ΙΔ. «Και να παίζει με τ άσπρο και το κυανό η ψυχή μου». Οδυσσέας Ελύτης, Το Μονόγραμμα. Συμμετοχή: Το σύνολο της τάξης. Παρατηρήστε τις τοιχογραφίες τι αισθήματα σας γεννούν; Ποια σας άρεσε περισσότερο; 8 μεγάλες πλαστικοποιημένες σε χαρτί Α3 εικόνες (που τις έχει προετοιμάσει ο διδάσκων) από τις τοιχογραφίες που παρουσιάστηκαν στο power point είναι ήδη αναρτημένες γύρω από την τάξη

27 για να μπορούν οι μαθητές να τις βλέπουν και να τις επεξεργάζονται για περισσότερη ώρα. Παρατηρούν τα θέματα, τα χρώματα (πίνακας 1, power point) και τα χαρακτηριστικά ανδρών και γυναικών. 1) (πίνακας β. Μινωική τέχνη- Αγγεία: Χρόνος:15' Περιήγηση στο αρχαιολογικό μουσείο Ηρακλείου μέσα από το ηλεκτρονικό βιβλίο ( των σημαντικότερων δειγμάτων της Μινωικής τέχνης, αγγειοπλαστικής και κοσμημάτων. Περίφημα είναι τα αγγεία της μινωικής εποχής, άλλα πέτρινα, άλλα πήλινα, με ζωγραφικές παραστάσεις ή γλυπτές ή αγγεία από κρύσταλλα. 4 μεγάλες πλαστικοποιημένες σε χαρτί Α3 εικόνες (που τις έχει προετοιμάσει ο διδάσκων) από τα αγγεία (καμαραϊκά..) και τα κοσμήματα (οι μέλισσες..) αναρτούνται στην τάξη για παρατήρηση σε βάθος.

28 Πρωτότυπο πτηνόμορφο αγγείο και άλλο γλυπτό με θέμα δέντρο με πουλιά

29 Πρόχους και κούπα δίωτη (με δύο λαβές ως ώτα = αυτιά): Καμαραϊκά αγγεία

30 Περιδέραιο με χρυσό και πέτρες σαρδίου και Χρυσό περιδέραιο και περίαπτο (=φυλαχτό) με χρυσές σφήκες πάνω σε σταγόνα μελιού Χρυσά δαχτυλίδια με παραστάσεις τελετουργικών χορών και επιφάνειας της θεάς και Σφραγιδόλιθος από σαρδόνυχα

31 γ. Η ΜΙΝΩΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ Χρόνος:15' Περιήγηση στην ιστοσελίδα και στο αρχαιολογικό μουσείο Ηρακλείου μέσα από το ηλεκτρονικό βιβλίο όπου οι μαθητές παρατηρούν, ψάχνουν και συζητούν. Γνωρίζουν τι ήταν τα ταυροκαθάψια, τη σύνθεση του ιερατείου και τους χώρους λατρείας. 2 μεγάλες πλαστικοποιημένες σε χαρτί Α3 εικόνες (που τις έχει προετοιμάσει ο διδάσκων) που εικονίζουν τα ταυροκαθάρψια και την Θεά των Όφεων αναρτούνται στην τάξη για παρατήρηση σε βάθος. Η Θεά των Όφεων: Φίδια και αιλουροειδές (στα χέρια και στο κεφάλι). Οι Μινωίτες λάτρευαν θεότητες κυρίως γυναικείες που συμβόλιζαν τη βλάστηση της φύσης, τη γονιμότητά της και την ευφορία. Πίστευαν στο θάνατο και την ανάσταση του θεού, που συμβόλιζε τον ετήσιο μαρασμό της φύσης (φθινόπωρο - χειμώνα) και το ξανάνιωμα της φύσης (άνοιξη - καλοκαίρι).

32 Σύμβολα ιερά : κεφαλή ταύρου ("ρυτό" λίθινο) διπλοί πελέκεις διπλά κέρατα ταύρου (:ιερού ζώου)

33 Ένα ιερό αγώνισμα με ακροβασίες πάνω στον ταύρο ήταν τα "ταυροκαθάψια"(αγόρια - με σκούρο χρώμα στην επιδερμίδα και κορίτσια - με λευκό χρώμα το αγόρι - αθλητής αφού έπιασε τον ταύρο από τα κέρατα, τινάζεται με άλμα πάνω από τον ταύρο για να βρεθεί όρθιος πίσω από αυτόν). Σχεδιαστική αναπαράσταση οι φάσεις των ακροβασιών. ο ακροβάτης ταυροκαθάπτης σε αγαλματίδιο

34 Το ιερατείο αποτελούσαν (Ποιοι;): Αρχιερέας ήταν ο Βασιλιάς και ιερείς-ιέρειες με γυναικεία ενδύματα Ιερή πομπή (ιέρειες και ιερείς με τα χέρια σε στάση δέησης). Σφραγίδες που παριστάνουν ιερείς με το μακρύ χαρακτηριστικό ένδυμά τους.

35 Ιέρεια σφάζει τον ταύρο - θύμα. Χώροι λατρείας (Που;): υπαίθριοι χώροι σπήλαια αυτοτελή ιερά ιερά ανακτόρων ή οίκων Δραστηριότητες Χρόνος:20' Υλικά: Φύλλα εργασίας, Power Point, πηλός, μαρκαδόροι, διαδίκτυο, λογισμικά (Google), βιντεοπροβολέας, το σχολικό εγχειρίδιο, το διαδίκτυο, πλαστικοποίημένες κάρτες Α3. Μέθοδος: ομαδο-συνεργατική. Χωρισμός των μαθητών σε πέντε ανομοιογενείς (ως προς το μαθησιακό επίπεδο) ομάδες τεσσάρων ατόμων όπου διαχωρίζονται οι ρόλοι από την αρχή, ο χρόνος, οι κανόνες. Πέντε διαφορετικά φύλλα εργασίας μοιράζονται σε πέντε διαφορετικές ομάδες και το καθένα αφορά διαφορετική θεματική (:Τοιχογραφίες, αγγειοπλαστική, Κοσμήματα, θρησκεία, Κοινωνική διαστρωμάτωση).

36 Φύλλα εργασίας -Δραστηριότητες: Ομάδα Α-Τοιχογραφίες Φτιάξτε μια δική σας τοιχογραφία εμπνευσμένη από αυτές που είναι αναρτημένες στην τάξη και δώστε της έναν τίτλο ή γράψτε ένα απόφθεγμα. Υπόδειγμα: Το γαλάζιο πουλί. Η μινωική τέχνη ήταν έντονα επηρεασμένη από τη φύση. Πως δικαιολογείται η παραπάνω πρόταση; Ομάδα B Κοινωνική διαστρωμάτωση Τί διαπιστώσεις κάνετε για τη ζωή και τη θέση των γυναικών στη μινωική Κρήτη από τον τρόπο που παριστάνονται στις τοιχογραφίες (ενδυμασία, κόμμωση, καλλωπισμό γενικά, συμμετοχή σε εκδηλώσεις και δραστηριότητες).

37 Τί διαπιστώσεις κάνετε για τη κοινωνική διαστρωμάτωση από την παρακάτω τοιχογραφία του "πρίγκιπα με τα κρίνα".

38 Ομάδα Γ Αγγειοπλαστική Παρατηρήστε πάλι τα αγγεία ( από το σχολικό βιβλίο ή από τις πλαστικοποιημένες εικόνες). Τι ήταν τα καμαραϊκά αγγεία; Με τί θέματα διακοσμούνταν και γιατί ονομάστηκαν έτσι; Με πηλό φτιάξτε ένα αντίγραφο ενός καμαραϊκού αγγείου. Ομάδα Δ Κόσμημα Που βρέθηκε και τί αναπαριστάνει το παρακάτω κόσμημα; Από τί είναι φτιαγμένο; Τι συμπεράσματα προκύπτουν; Έκθεμα Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου

39 Είδος Τέχνης Έτος κατασκευής Καλλιτέχνης Διαστάσεις Μουσείο χρυσό κόσμημα π.χ. Μινωικός χρυσοτέχνης ύψος 4,6 εκ πλάτος 4,9 εκ Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου Ομάδα Ε Θρησκεία Πώς ονομάζεται η παρακάτω Θεά και τί συμβολίζει;

40 Τί συμπεράσματα εξάγετε για την κοινωνική διαστρωμάτωση από όλα όσα ειπώθηκαν στην ενότητα της θρησκείας και με βάση την παραπάνω εικόνα και την παρακάτω τοιχογραφία; Φτιάξτε μια πυραμίδα με βάση την ιεραρχική δομή της Μινωικής κοινωνίας. Αρχιερέας ήταν ο Βασιλιάς και ιερείς-ιέρειες με γυναικεία Παρουσίαση των εργασιών από και προς τους μαθητές. Διδασκαλία μέσω ομηλίκων (Χρόνος:15 ) : Συζήτηση-Συμπεράσματα.Όταν γίνεται η παρουσίαση κάθε υποενότητας από μια ομάδα, οι άλλες λειτουργούν διαλεκτικά ( κρατούν σημειώσεις, θέτουν προβληματισμούς, απορίες ) ώστε να συνδέουν την εργασία της μιας ομάδας με της επόμενης ώστε τα τελικά συμπεράσματα να προκύπτουν μέσα από τη συλλογική προσπάθεια όλων των ομάδων. Η αξιολόγηση γίνεται από την τελική παρουσίαση αλλά και από την όλη συμμετοχή των μελών στο συνολικό έργο της ομάδας αλλά και του κάθε μέλους χωριστά. Οι εργασίες τους αναρτώνται στους τοίχους γύρω από την τάξη. 5η Διδακτική ώρα ΓΡΑΦΗ Χρόνος :15' Παρουσιάζεται συνοπτικά ο παρακάτω πίνακας ( power point, ) που δείχνει την εξέλιξη της γραφής στο συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο:

41 Ιερογλυφικά (1700 π.χ. Γραμμική Α ( π.χ., ΣΥΛΛΑΒΙΚΉ: κάθε γραμμή αντιστοιχούσε σε μια συλλαβή, πρότυπο της γραμμικής Β) Γραμμική Β ( την εισήγαγαν οι Αχαιοί μετά το π.χ.χάθηκε) Αναλυτικότερα..

42 Η ΠΡΩΤΗ ΜΙΝΩΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΙΕΡΟΓΛΥΦΙΚΑ Ο δίσκος της Φαιστού "Από το πολύ να μη σκέπτομαι τίποτα και να μη συγκινούμαι από τίποτα, ξεθάρρεψε ο χρόνος και μ απόλυσε καταμεσής του Κρητικού πελάγους. Έγινα χιλιάδων ετών και ήδη χρησιμοποιώ τη μινωική γραφή με τόση άνεση που ο κόσμος απορεί και πιστεύει στο θαύμα. Το ευτύχημα είναι ότι δεν καταφέρνει να με διαβάσει". Οδ. Ελύτη, Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου, Πέμπτη, 7Μ Διαβάζεται από τον διδάσκοντα ποίηση του Ελύτη ενώ παρατηρούν τον δίσκο της Φαιστού (power point). Eξαγωγή συμπερασμάτων από το σύνολο της τάξης: Η πρώτη μινωική γραφή ήταν το ιδεόγραμμα, η ζωγραφική δηλαδή απεικόνιση γνωστών αντικειμένων. Δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.

43 Από τις εικόνες στα απλά περιγραμματα και σύμβολα Η ΔΕΥΤΕΡΗ Η ΜΙΝΩΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΓΡΑΜΜΙΚΗ Α Η γραφή γινόταν από τα αριστερά προς τα δεξιά, ενώ χρησιμοποιήθηκε και μελάνι σουπιάς, όπως σε αυτό το κύπελλο. Παρατήρηση, σύγκριση με τον δίσκο της Φαιστού και εξαγωγή συμπερασμάτων από το σύνολο της τάξης: αντικατέστησε το παλαιότερο ιερογλυφικό σύστημα γραφής. είναι συλλαβική, δηλαδή κάθε σημείο αντιστοιχεί σε μία συλλαβή με συγκεκριμένη συλλαβική φωνητική αξία. Πήλινες πινακίδες ή αγγεία έχουν βρεθεί σε πολλές περιοχές της Κρήτης. Το περιεχόμενο αυτών των πινακίδων ήταν κυρίως λογιστικό, καθώς και απλοί τίτλοι, ιδιοκτησίες, σφραγίδες εμπορευμάτων. ΓΡΑΜΜΙΚΗ Β ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΧΑΙΩΝ Αποτελούνταν από τα συλλαβογράμματα, τα ιδεογράμματα και τους αριθμούς. Τα συλλαβογράμματα χρησίμευαν ως φωνητικά σύμβολα, ενώ τα ιδεογράμματα συμβόλιζαν σχηματικά τις έννοιες και οι αριθμοί υποδείκνυαν τις ποσότητες των αγαθών. Την εισήγαγαν οι

44 Αχαιοί μετά το 1450 που κατέκτησαν την Κρήτη όμως από το 1200 π.χ. και μετά χάθηκε. Περισσότερη αναφορά θα γίνει στο κεφάλαιο του Μυκηναικού πολιτισμού.

45 Φύλλο Εργασίας κοινό προς όλους-δραστηριότητες Χρόνος:20' Εργασία με το σύνολο της τάξης. Έχει ειπωθεί στα παιδιά από την προηγούμενη μέρα να φέρουν πηλό. Όλες οι ομάδες έχουν το ίδιο φύλλο εργασίας και δουλεύουν το ίδιο αντικείμενο. Η πρώτη ομάδα παρουσιάζει το θέμα και οι άλλες λειτουργούν συμπληρωματικά ή διορθωτικά ώστε να ασκηθεί ο διάλογος και η αλληλεπίδραση μεταξύ των ομάδων. Συμμετέχει όλη η τάξη.

46 Με πηλό φτιάξτε ένα αντίγραφο του δίσκου της Φαιστού και πλάσε μια δικιά σου ιστορία χρησιμοποιώντας τα ίδια σύμβολα με τον δίσκο της Φαιστού που φαίνονται στον παραπάνω πίνακα. Αφού επισκεφθείτε την ιστοσελίδα ( γράψτε το όνομα σας στα ελληνικά κάνοντας κλικ στο εικονίδιο Γραμμική Β και μετατρέψτε το στην Γραμμική Β. Γράψτε το στον πίνακα.

47 Ε. Η Καταστροφή Επίσκεψη στην ιστοσελίδα που αναφέρεται στην καταστροφή του μινωικού πολιτισμού. Χρόνος :10 ' Η Κρήτη καταστράφηκε τρεις φορές: α π. Χ. (από σεισμό;) και ανοικοδομήθηκε β π. Χ. από παλιρροϊκά κύματα, λόγω της έκρηξης του ηφαιστείου της Θήρας (βρήκαν ευκαιρία οι Αχαιοί και την κατάκτησαν). γ π.χ. : τελική καταστροφή ( π. Χ. κατακτήθηκε από τους Δωριείς)

48 Φύλλο εργασίας - Κοινό προς όλους τους μαθητές-δραστηριότητες: Χρόνος: 10' Συμμετέχει όλη η τάξη ανά ομάδες (έξι τετραμελείς ομάδες) σε ανομοιογενές ως προς την μαθησιακή ικανότητα πληθυσμό. Όλες οι ομάδες έχουν το ίδιο φύλλο εργασίας ή ερώτηση προβληματισμού και δουλεύουν το ίδιο αντικείμενο. αίτια, που οδήγησαν στην καταστροφή του μινωικού πολιτισμού. Παρατηρήστε την εικόνα και καταγράψτε τα Παρουσίαση και Εξαγωγή συμπερασμάτων-αξιολόγηση: Η πρώτη ομάδα παρουσιάζει το θέμα και οι άλλες λειτουργούν συμπληρωματικά ή διορθωτικά ώστε να ασκηθεί ο διάλογος και η αλληλεπίδραση μεταξύ των ομάδων. 6η Διδακτική ώρα Ανακεφαλαίωση: Οι μαθητές μπαίνουν στο Google, πατούν You Tube, ηφαίστειο Θήρας και παρακολουθούν για 30 το βίντεο για τη μινωική Κρήτη από το πανελλήνιο σχολικό δίκτυο ( ως ανακεφαλαίωση των όσων έχουν ειπωθεί. Χρόνος:15 ' Παρουσίαση του παρακάτω εννοιολογικού χάρτη (power point) και συνοπτική παρουσίαση των βασικών πληροφοριών από τις ομάδες των υπο-θεμάτων που επεξεργάστηκαν μέσα από

49 τις εικόνες, τα σύμβολα και τις λέξεις κλειδιά ώστε να συνεργαστούν όλες οι ομάδες κάτω από την ενότητα Μινωικός πολιτισμός.

50 Ξενάγηση Μια επίσκεψη στην Κνωσό και στο αρχαιολογικό μουσείο Ηρακλείου επιβάλλεται και μπορεί να συνδυαστεί με μια σχολική εκδρομή. Οι μαθητές μπορούν να παίρνουν φωτογραφίες και να παρουσιάζουν τις εργασίες τους σαν να είναι οι ίδιοι ξεναγοί. Φωτογραφίες και υλικό από την επίσκεψη τους μπορεί να δημοσιευθεί στην σχολική εφημερίδα. Ψάχνοντας οι ίδιοι οι μαθητές ανακαλύπτουν τα μυστικά του ανακτόρου έχοντας και μια κάτοψη όπως η παρακάτω και ίσως κάνοντας και μια αναπαράσταση πομπής στον αυθεντικό ιερό χώρο της Κνωσού.

51 1. Δυτική Αυλή. 2. Δυτική Πύλη. (Είσοδος) 3. Διάδρομος Πομπής 4. Προπύλαια 5. Κλίμακα 6. Διάδρομος Αποθηκών 7. Αποθήκες 8. Ιερό 9. Αίθουσα Θρόνου 10. Δεξαμενή Καθαρμών 11. Υπαίθριο Θέατρο 12. Βόρεια Είσοδος 13. Κεντρική Αυλή 14. Αποθήκες Πιθαριών 15. Ανατολικός Προμαχώνας 16. Αίθουσα Διπλών Πελεκέων 17. Διαμέρισμα Βασίλισσας 18. Μέγα Κλιμακοστάσιο 19. Μικρό Ιερό Διπλών Πελεκέων 20. Νότια Είσοδος 21. Διάδρομος Ζατρικίου

52 22. Εργαστήρια 23. Τελωνείο 24. Τελωνείο 25. Πλακόστρωτη Οδός. Εμπέδωση 7η Διδακτική ώρα Δραματοποίηση μέσω Θεατρικού παιχνιδιού με τίτλο «Επίσκεψη σ ένα μουσείο». Υλικά : γάζες διάφορα χρώματα, ορχηστρική μουσική, καμπανάκι, αντικείμενα-πλαστικοποιημένες εικόνες, φύλλα εργασίας. Χώρος: αίθουσα πολλαπλών. Α φάση -Απελευθέρωση: Χρόνος: 8 λεπτά Ορχηστρική μουσική. Ο καθηγητής δρώντας ως εμψυχωτής ευαισθητοποιεί τους μαθητές. Μέσα από κινήσεις και παιχνίδια σωματικής έκφρασης, οι μαθητές χαλαρώνουν και αυτοσυγκεντρώνονται. Τα παιδιά με τα σώματα τους παίρνουν στάσεις διαφόρων αγαλμάτων, γλυπτών και παραστάσεων από τοιχογραφίες και αγγεία του Μινωικού πολιτισμού. Δύο γάζες απλώνονται (από τον εκπαιδευτικό) η μία απέναντι στην άλλη ώστε να σχηματίζουν τον διάδρομο του μουσείου. Πέντε αντικείμενα-εκόνες (ή από τις ζωγραφιές των παιδιών) ως ερεθίσματα τοποθετούνται πάνω στις γάζες (π.χ. ένα αγγείο, η Θεά των όφεων, ο δίσκος της Φαιστού, μια τοιχογραφία, ο ταύρος, ο πρίγκιπας με τα κρίνα...). Τα παιδιά προσεγγίζουν αυτό που τους αρέσει περισσότερο και έτσι σχηματίζονται πέντε περίπου 5-μελείς ομάδες. Σε όλα δίδεται το παρακάτω φύλλο εργασίας. Φύλλο Εργασίας Όταν οι φύλακες του μουσείου φεύγουν και οι πόρτες κλείνουν για το κοινό ακούγεται ένας παράξενος ήχος που κάνει τα αγάλματα να ζωντανεύουν. Γίνονται εκείνο που ήταν πριν τους μετατρέψουν σε αγάλματα, ζωγραφιές, παραστάσεις σε αγγεία ή τοιχογραφίες. Αφηγούνται τότε μεταξύ τους διάφορα περιστατικά και αναμνήσεις από την ζωή τους. Κινούνται στον χώρο, μιλάνε, χορεύουν. Ξαφνικά, ακούγεται το καμπανάκι που σημαίνει ότι το μουσείο θα ξανανοίξει και οι φύλακες επιστρέφουν. Τότε τα αγάλματα τρέχουν να πάρουν και πάλι τη στάση και την έκφραση που είχαν για να μην τους καταλάβουν. Β Φάση- Το παιχνίδι των ρόλων: Χρόνος: 15 λεπτά Αναπαράγουν και συνθέτουν διαλόγους με βάση τα ερεθίσματα που τους δόθηκαν μεταμφιέζονται ανάλογα με τον ρόλο τους και διαμορφώνουν ένα περιβάλλον δράσης. Μέσα από την συνεργασία, την φαντασία, τη γνώση και τον αυτοσχεδιασμό δημιουργούν μια ιστορία

53 επιλέγοντας τα ίδια την σκηνική τους παρουσία, τη μουσική, τους διαλόγους, τα υλικά που θα χρησιμοποιήσουν ή που θα φορέσουν. Γ Φάση- Σκηνικός αυτοσχεδιασμός: Χρόνος: 15 λεπτά Η κάθε ομάδα παίζει το δρώμενο της ενώ οι άλλες παρακολουθούν. Δ Φάση: Ανάλυση- Συζήτηση-Συμπεράσματα: Χρόνος: 7 λεπτά Ένα θεατρικό παιχνίδι μπορεί να ολοκληρωθεί μετά το τέλος της Γ φάσης. Μπορεί όμως και να ακολουθήσει συζήτηση και ανάλυση των δραστηριοτήτων που προηγήθηκαν από τους μαθητές, εφόσον το επιτρέπει ο χρόνος. «Η μάθηση πρέπει να προσφέρεται σαν τέχνη, και πρέπει εμείς σαν τέχνη να διδάξουμε..." Μ.Μπρέχτ Επέκταση-Αξιολόγηση Η αξιολόγηση είναι α) Διαμορφωτική: β) Τελική καταγραφή αντιδράσεων των μαθητών κατά την ενασχόλησή τους με τις δραστηριότητες του σεναρίου. Η αξιολόγηση των μαθητών γίνεται από όλη την ομάδα αλλά και από τον εκπαιδευτικό και αφορά εναλλακτικούς τρόπους όπως ήταν και η διδασκαλία. Επιτεύχθηκαν οι επιδιώξεις του σεναρίου ; Χρησιμοποιήθηκαν τα κατάλληλα εργαλεία; Ποιες δυσκολίες συνάντησαν οι μαθητές κατά την υλοποίηση του σεναρίου; Αξιοποιήθηκε σωστά ο χρόνος; Θα κλείσουμε όπως ξεκινήσαμε...με ένα ακόμη σχόλιο ενός μαθητή... «Μου αρέσει αυτή η τάξη, γιατί σ αυτή συνεχώς συμβαίνει κάτι διαφορετικό. Οι άλλες τάξεις είναι σαν να τρως καθημερινά βούτυρο για μεσημεριανό γεύμα. Σ αυτή την τάξη ο εκπ/κός ξέρει πραγματικά, πώς να μαγειρεύει. Είναι σαν να διαχειρίζεται ένα πραγματικά καλό εστιατόριο με πλούσιο μενού και όλα τα σχετικά». Σχόλιο ενός μαθητή Γυμνασίου, στην τάξη του οποίου ένας εκπ/κός εφάρμοζε διαφοροποιημένη διδασκαλία.

54 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ανάκτορο της Κνωσού Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών Ιστορίας. σελ. 225, 230, 233 Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού Καζαντζάκης Ν., (1986). Στα παλάτια της Κνωσού, Αθήνα, εκδ. Ε. Καζαντζάκη Κανάκης, Ι.Ν. (1991). Η εσωτερική διαφοροποίηση και η εξατομίκευση της διδασκαλίας μάθησης. Νεοελληνική Παιδεία, 23, Knossos Palace Reconstruction Crete 3 D Κουτσελίνη, Μ. (2001). Ανάπτυξη προγραμμάτων- θεωρία έρευνα Πράξη. Λευκωσία Κουτσελίνη, Μ. (2006). Διαφοροποίηση διδασκαλίας μάθησης σε τάξεις μικτής ικανότητας : Φιλοσοφία και έννοια προσεγγίσεις και εφαρμογές. Τόμος Α. Λευκωσία Κουτσελίνη, Μ. (2008). Εποικοδόμηση και διαφοροποίηση διδασκαλίας μάθησης σε τάξεις μικτής ικανότητας. Λευκωσία Κρασσάς Σ. Ιστορία Γ Δ Ε Ματσαγγούρας Η. (2003). Η Σχολική Τάξη, τ. Α, Αθήνα, αυτοέκδοση Μινωικός πολιτισμός. Crete, Knossos and the Minoan Civilization ~ Psarantonis ~ Yannis Markopoulos Μπαλκίζας Ν. (2008). Κατάλογος εργαλείων για τα σενάρια Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, Εκπαιδευτική τηλεόραση,. Δημιουργήθηκε από Εκπαιδευτική Τηλεόραση στις 28/7/2008, 17:27. Ράπτης Α. & Ράπτη Α. (2003). Μάθηση και διδασκαλία στην εποχή της πληροφορίας- Ολική προσέγγιση, τ. Α, Αθήνα, αυτοέκδοση Τζώρτζογλου Ν., (1978). Όταν οργίζεται η γη, Αθήνα, Κέδρος Χαλούλος Π. Κρητομινωικός πολιτισμός

55 Χαλούλος Π. Μυκηναϊκός πολιτισμός Theroux, P. (2004). Strategies for Differentiating, Updated 20 June, 2004, Retrieved June 29, 2008 from Τomlinson, C. (2003). Διαφοροποίηση της εργασίας στην αίθουσα διδασκαλίας. (Χ. Θεοφιλίδης, Δ. Μαρτίδου Φορσιέ, Μετάφ.). Λευκωσία. (Δημοσίευση πρωτότυπου, 1999) Τomlinson, C. (2004). Ηγεσία για διαφοροποίηση της εργασίας σε σχολεία και αίθουσες διδασκαλίας. (Χ. Θεοφιλίδης, Δ. Μέσσιου, Μετάφ.). Λευκωσία. (Δημοσίευση πρωτότυπου, 2001) Προτεινόμενα βίντεο on line για Διαφοροποιημένη Διδασκαλία 1. Why should you differentiate instruction Solution Tree_ Carol Ann Tomlinson on Defensible Differentia Differentiated Instruction in the Classroom Carol Tomlinson on Differentiation_ Responsive Teaching.