Ανάλυση κοινωνικών φαινομένων στον δημόσιο χώρο Πλατεία Εξαρχείων

Transcript

1 Eθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Τομέας 2 Πολεοδομίας και Χωροταξίας Μάθημα Κοινωνιολογία του Χώρου Ανάλυση κοινωνικών φαινομένων στον δημόσιο χώρο Πλατεία Εξαρχείων Έτος , Εξάμηνο 8 ο Διδάσκων Π. Κουτρολίκου Φοιτήτρια Όλγα-Νατάσα Αλεξάκη Αρ. Μητρώου

2 Εξάρχεια μια πολυσυζητημένη αθηναϊκή συνοικία Τα Εξάρχεια είναι συνοικία της Αθήνας που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. Οριοθετείται από τις οδούς Σόλωνος, Ιπποκράτους, Πατησίων και Αλεξάνδρας, ενώ ανατολικά συνορεύει με το Κολωνάκι. Επίσης συνορεύει, αν και δεν διαχωρίζεται πλήρως, με τις περιοχές του Μουσείου και της Νεάπολης. Βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου του Στρέφη. Παλαιότερα, η περιοχή ονομαζόταν Πιθαράδικα λόγω των εργαστηρίων που υπήρχαν στην περιοχή μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα και κατασκεύαζαν πιθάρια. Το νεώτερο όνομα της περιοχής προήλθε απο κάποιον Ηπειρώτη έμπορο ονόματι Έξαρχο, που διατηρούσε στην οδό Θεμιστοκλέους μεγάλο - για τα δεδομένα της εποχής - κατάστημα γενικού εμπορίου. Στις αρχές του 19ου αιώνα τα Εξάρχεια, και συγκεκριμένα η οδός Τζαβέλα, θεωρούνταν το σύνορο της πόλης της Αθήνας. Αρχικά στη συνοικία αυτή κατοικούσαν οικοδόμοι και τεχνίτες από τις Κυκλάδες, ενώ απο το 1865 που εντάχθηκε και στο σχέδιο πόλης άρχισε σταδιακά να αναπτύσσεται.

3 Τα Εξάρχεια συνιστούν μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη γειτονιά, δίπλα στο διοικητικό κέντρο της πρωτεύουσας και -το κυριότερο- σε μικρή απόσταση από τα τέσσερα ιστορικά πανεπιστημιακά συγκροτήματά της,το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, τη Νομική, το Χημείο, και την ΑΣΟΕΕ. Έτσι προέκυψε και ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της, ως τόπου συγκέντρωσης φοιτητών, μαθητών και μορφών διασκέδασης της νεολαίας. Η στέγαση εκεί των τμημάτων του Πανεπιστημίου και του Πολυτεχνείου της Αθήνας, προσέλκυσε από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι και τις μέρες μας, διανοούμενους και φοιτητές. H ραγδαία αύξηση του φοιτητικού πληθυσμού ενισχύει τον νεολαιίστικο χαρακτήρα της περιοχής. Σχεδόν όλα τα αστικά λεωφορεία της πόλης τερματίζουν στην πλατεία Κάνιγγος. Στους φοιτητές που σουλατσάρουν στην πλατεία θα προστεθεί και μια νεώτερη γενιά: οι μαθητές που κατά εκατοντάδες παρακολουθούν τα μεγάλα φροντιστήρια που ζώνουν πια την περιοχή από την Ακαδημίας, την Πατησίων, την Αλεξάνδρας και τη Σόλωνος. Στα Εξάρχεια άλλωστε έγινε η πρώτη εξέγερση φοιτητών, τα γνωστά Σκιαδικά, αποτελώντας έτσι ήδη από τότε σημείο αγώνα των φοιτητών. Το 1901 οι φοιτητές, με αφορμή τη μετάφραση του Ευαγγελίου στη δημοτική, πραγματοποίησαν διαδηλώσεις με αποτέλεσμα την παραίτηση της κυβέρνησης. Στα Δεκεμβριανά, η περιοχή δοκιμάστηκε καθώς βρισκόταν ανάμεσα σε δύο στρατόπεδα. Συγκεκριμένα οι Ελασίτες ήταν οχυρωμένοι στον λόφο του Στρέφη και τα γύρω κτίρια ενώ οι κυβερνητικοί στο Χημείο και Κολωνάκι. Κατα τη διάρκεια των Δεκεμβριανών λοιπόν σημειώθηκαν αρκετές συγκρούσεις, ενώ για λίγο καιρό μέχρι και η περίφημη μπλε πολυκατοικία είχε καταληφθεί από Ελασίτες για να εγκατασταθεί πολυβόλο. Σημείο αναφοράς για την περιοχή αποτέλεσε για δεκαετίες η Μπλε πολυκατοικία στη γωνία πλατείας Εξαρχείων και οδού Αραχώβης, η οποία έχει καθιερώθει αρχιτεκτονικό σύμβολο,καθώς επισήμανε την αξία της και ο Le Corbusier. Τον Φεβρουάριο του 1973 πραγματοποιήθηκε η πρώτη κατάληψη κατά τη διάρκεια της Χούντας στη Νομική Σχολή Αθηνών, ενώ λίγους μήνες αργότερα συνέβησαν τα γεγονότα της 17ης Νοεμβρίου. Στην οδό Μπουμπουλίνας επί κατοχής λειτουργούσαν κρατητήρια των Γερμανών και αργότερα, επί χούντας, της ΕΑΤ-ΕΣΑ. η σημερινή εκδοχή της πλατείας Κατά την περίοδο της Μεταπολίτευσης, τα Εξάρχεια αναδείχθηκαν στην κατεξοχήν «επαναστατική» περιοχή συγκεντρώνοντας διανοούμενους, αναρχικούς, φοιτητές, αριστερούς και πολλούς άλλους, ενώ αποτέλεσε και αποτελεί, περιοχή που στεγάστηκαν

4 τα γραφεία οργανώσεων της κοινοβουλευτικής και εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς, καθώς και χώρος ζυμώσεων και δράσης για αναρχικές ομάδες. Τότε και σήμερα, η πλατεία δείχνει να προσφέρει φιλοξενία (ή καταφύγιο) σε μια νέα γενιά αναρχικών. Η περιοχή μετατράπηκε στο επίκεντρο των πολιτικοϊδεολογικών ζυμώσεων και διεργασιών της εποχής, φιλοξενώντας εκτός από τα συνδικαλιστικά γραφεία, εκδοτικούς οίκους και μπαράκια. Η παρουσία διανοούμενων αλλά κι η έντονη πολιτικοποίηση που κυριαρχεί στα Εξάρχεια ώθησε στην παρουσία πολλών βιβλιοπωλείων και βιβλιοθηκών στη περιοχή, ενώ φιλοξενούν και πολλές τυπογραφικές επιχειρήσεις. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η περιοχή έγινε επίσης κέντρο της αγοράς ειδών πληροφορικής, καθώς πάρα πολλά καταστήματα του είδους εμφανίστηκαν στην οδό Στουρνάρη και τις καθέτους της. Η κρίση των επίσημων σχηματισμών της αριστεράς και η υιοθέτηση πολιτικών ρευμάτων και συλλογικών στάσεων δυτικοευρωπαϊκής προέλευσης θα δώσουν στη συνοικία ένα ιδιαίτερο χρώμα, που από κάποιο σημείο και μετά σοκάρει τα παραδοσιακότερα κοινωνικά στρώματα και πολιτικές τις δυνάμεις της ελληνικής κοινωνίας. Η έντονη αυτή πολιτικοποίηση έχει προκαλέσει αρκετές φορές εκτεταμένες επιχειρήσεις της αστυνομίας στην περιοχή, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την "Επιχείρηση Αρετή" που έγινε το 1984 με πρόφαση την απομάκρυνση των πανκς από την πλατεία. Το Νοέμβρη του 1985 η δολοφονία του 15χρονου Μιχάλη Καλτεζά από αστυνομικό των ΜΑΤ προκάλεσε εκτεταμένα επεισόδια, με αποτέλεσμα κατάληψη του Χημείου που τελείωσε με την κατάλυση του ασύλου για πρώτη φορά. Τον Δεκέμβριο του 2008, με την δολοφονία ενός άλλου 15χρονου, του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, από τις σφαίρες αστυνομικού στην οδό Μεσολογγίου, ξεκίνησαν από τα Εξάρχεια και γενικεύτηκαν σε ολόκληρη τη χώρα οι ταραχές του Δεκεμβρίου Επικρατεί μάλιστα η αντίληψη ότι η παρουσία των ΜΑΤ τροφοδοτεί εξαρχής την ένταση στην περιοχή. Και πράγματι, δεν είναι τυχαίο ότι τα Εξάρχεια είναι το σημείο με την μεγαλύτερη κοινωνική ένταση στην Αττική. H Πρωτοβουλία Κατοίκων Εξαρχείων Οι κάτοικοι των Εξαρχείων πρίν από κάποια χρόνια, όταν η κατάσταση είχε φτάσει στο απροχώρητο και τα Εξάρχεια είχαν εγκαταληφθεί παντελώς από τον Δήμο αφήνοντας τα να έλκουν κακοποιά στοιχεία και διακινητές ναρκωτικών, αποφάσισαν να συνασπιστούν. Δημιούργησαν την επονομαζόμενη Πρωτοβουλία Κατοίκων Εξαρχείων και ξεκίνησαν συνελεύσεις για όλα τα ζητήματα που απασχολούν τη περιοχή με σκοπό να παρθούν αποφασιστικές και καθολικές αποφάσεις και επιτέλους να αξιοποιήσουντα ελάχιστα τετραγωνικά που τους αναλογούν!. Με πραγματικές δημοκρατικές μεθόδους και ψηφοφορία ομοφωνούν στις προτάσεις τους και τις θέτουν αμέσως σε εφαρμογή. Για τις συνελεύσεις της, καταφεύγει στο κηπάκι στον πεζόδρομο της Τσαμαδού. Εκεί που το 2008, λίγο μετά τη δολοφονία Γρηγορόπουλου, συνέταξαν κείμενο ζητώντας «Απομάκρυνση των ΜΑΤ τώρα!», συγκέντρωσαν υπογραφές, και κατάφεραν να οργανώσουν πορεία χιλίων κατοίκων στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής.

5 Σε πρόσφατη ανακοίνωση που συνέταξαν αναφέρουν: «Τον τελευταίο καιρό, σε μια γελοία όσο και επικίνδυνη επίδειξη ισχύος δυνάμεων, οι Ειδικές Δυνάμεις σε συνδυασμό με μονάδες Δέλτα κ.λπ. οργώνουν την περιοχή προσάγοντας στο τμήμα άτομα που απλώς κυκλοφορούν ή πίνουν το ποτό τους, εκφοβίζοντας και χυδαιολογώντας σε ανθρώπους κάθε ηλικίας και δη γυναίκες χωρίς κανένα προκάλυμμα. Η κατάσταση αυτή έχει δημιουργήσει συναισθήματα αγανάκτησης σε κατοίκους και ανθρώπους που κυκλοφορούν και εργάζονται στα Εξάρχεια, που εμποδίζονται στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Πέρα από το γεγονός ότι οι κινήσεις αυτές προσβάλλουν την αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπου, σε τελική ανάλυση ακυρώνουν τη συλλογική προσπάθεια αλλαγής των όρων της καθημερινής μας ζωής με ένα κλίμα αποδιοργάνωσης και εκφοβισμού που καλλιεργούν. Αποδεικνύεται, έτσι, περίτρανα ότι οι αστυνομικές δυνάμεις καμία υπηρεσία δεν προσφέρουν στους πολίτες των Εξαρχείων σε καθημερινές κλοπές, καταγγελίες για παρκαρισμένα, υποδείξεις για εμπόριο ναρκωτικών, επικαλούμενοι το "άβατο", το οποίο πολύ εύκολα προσπερνούν όταν τους βολεύει με οργανωμένες κινήσεις».

6 Οι κάτοικοι, επαγγελματίες και καταστηματάρχες της περιοχής, πραγματοποίησαν πρίν λίγο καιρό συγκέντρωση διαμαρτυρίας στην πλατεία Εξαρχείων, διαμαρτυρόμενοι για το εμπόριο ναρκωτικών, την εγκληματικότητα και την εγκατάλειψη από τον Δήμο. Έτσι, πήραν την πρωτοβουλία να επανοικειοποιηθούν το χώρο της πλατείας, απομακρύνοντας τους χρήστες και τους διακινητές ναρκωτικών ειρηνικά και καθαρίζοντας την πλατεία, η οποία πλέον έχει ξανά αποκτήσει ζωή. Τοποθέτησαν μπασκέτες και ποδοσφαιράκια για να παίζουν τα παιδιά και οργάνωσαν ομαδικά παιχνίδια, κουκλοθέατρο, δράσεις ζωγραφικής, φύτευση της πλατείας και άλλα δημιουργικά δρώμενα. Από τότε οι κάτοικοι έχουν αναλάβει την περιφρούρηση της πλατείας με βάρδειες, η οποία έχει αλλάξει ολοκληρωτικά όψη. O ελεύθερος κοινωνικός χώρος Nosotros Ο Χώρος Νοsotros βρίσκεται στο ένα άκρο της πλατείας Εξαρχείων, στην οδό Θεμιστοκλέους 66 και ξεκίνησε τη λειτουργία του πειραματικά το Ηταν το αποτέλεσμα μιας σειράς προβληματισμών-αναζητήσεων, προς την κατεύθυνση δημιουργίας ενός μόνιμου χώρου συνάντησης, όπου ο καθένας απαλλαγμένος από ιδεολογικά καλούπια, να μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα. Το Νοsotros είναι ένας χώρος αυτοδιαχειριζόμενος και οι πολιτικές του πεποιθήσεις κινούνται στο πλαίσιο της αντιεραρχίας και της άμεσης δημοκρατίας. Μέσα εκεί το άτομο αναδεικνύεται το επίκεντρο της συλλογικότητας. Την ανάθεση εργασιών, τα μέλη του Νοsotros, την αντικαθιστούν από την ανάληψη προσωπικών ευθυνών, πρωτοβουλιών και δράσεων, έτσι ώστε η συνέπεια απέναντι στις δεσμεύσεις να είναι υπόθεση αίσθησηςσυνείδησης του καθένα.κάθε μήνα πραγματοποιείται Ανοικτή Γενική Συνέλευση με τη ελεύθερη συμμετοχή του καθενός.

7 Ο χώρος λειτουργεί καθημερινά ως πεδίο συνάντησης, με συναυλίες, κινηματογραφικές προβολές, θεατρικές παραστάσεις, ποικίλες εκδηλώσεις λόγου και με λειτουργία βιβλιοθήκης-αναγνωστηρίου. Επιπλέον παρέχονται ελεύθερα μαθήματα γλωσσών, σεμινάρια παγκόσμιας λογοτεχνίας, σεμινάρια θεάτρου, ζωγραφικής, φωτογραφίας, χορού-κίνησης κ.α. Το ανοικτό πλαίσιο του Νοsotros με την εξωστρέφειά που το διακρίνει, αναδυκνύει μια θετική πρόταση: την έκφραση του δημόσιου χώρου ως χώρου ελευθερίας. Μέσα στις δραστηριότητες των ομάδων που λειτουργούν είναι το «Εναλλακτικό και αλληλέγγυο εμπόριο», δηλαδή η διάθεση προϊόντων από τον παραγωγό στον καταναλωτή χωρίς την μεσολάβηση του κλασικού εμπόρου-μεσάζοντα. Η ομάδα του Νοsotros σε επαφή με κάποιους παραγωγούς αγροτικών προϊόντων και με ομάδες που ασχολούνται με το εναλλακτικό εμπόριο και την εναλλακτική γεωργία, στοχεύει να συμβάλλει στο μεγάλωμα του δικτύου αυτού και να βάλει ένα λίθο στην βελτίωση μιας γεωργίας και μιας ευρύτερης παραγωγικής διαδικασίας που να στηρίζεται στον άνθρωπο και την φύση και όχι στο χρήμα και τα συμφέροντα. Οι ομάδες που φιλοξενούνται στο Νοsotros είναι η Αντιεξουσιαστική Κίνηση, η Βαβυλωνία, το Κενό Δίκτυο, η Losotras - Ομάδα Αποδόμησης Φύλλου και η θεατρική ομάδα Παίζουμε. Με σύνθημα το «Ελεύθερο-Δημόσιο-Κοινωνικό» αναπτύσσονται πρωτοβουλίες και παρεμβάσεις στα ζητήματα πόλης, κοινωνίας και φύσης, ως γέφυρα συνάντησης με κινήματα σε άλλες περιοχές της πόλης που επαναπροσδιορίζουν τον δημόσιο χώρο τον οικειοποιούνται και φτιάχνουν περάσματα ελευθερίας.

8 Το Στέκι Μεταναστών Κοινωνικό Κέντρο Τσαμαδού Η ιστορία του Στεκιού Μεταναστών ξεκινάει το 1997 στον α όροφο της οδού Βαλτετσίου 35 στα Εξάρχεια, με πρωτοβουλία του «Δικτύου Κοινωνικής Υποστήριξης Προσφύγων και Μεταναστών». Ετσι σιγά σιγά φτιάχτηκε ένας χώρος συνάντησης μεταναστών και ελλήνων, ένας χώρος αλληλεγγύης, συνύπαρξης, ελευθερίας, ανταλλαγής. Στο Στέκι γίνονται συναντήσεις κοινοτήτων, η συνέλευση του συντονιστικού των αντιρατσιστικών και μεταναστευτικών οργανώσεων, εκδηλώσεις, συζητήσεις ενώ επίσης λειτουργούσε γραφείο ενημέρωσης μεταναστών και προσφύγων. Το Νοέμβριο του 2009 προχωρήσαν στην κατάληψη του εγκαταλελειμμένου κτιρίου της Τσαμαδού 15 στα Εξάρχεια. Με αυτή την πολιτική κίνησή τους έδωσαν ζωή σε ένα ρημαγμένο χώρο και επέκτειναν τις λειτουργίες του Στεκιού Μεταναστών της Τσαμαδού 13. Το αποτέλεσμα αυτού του εγχειρήματος είναι ένας ανοιχτός πολιτικοκοινωνικός χώρος, ένα σημείο συνάντησης κοινωνικών αντιστάσεων, ριζοσπαστικών πολιτικών αναζητήσεων, καθώς και πρακτικών που αναδιατάσσουν την καθημερινότητα. «Ένα χώρος για το αύριο των αγώνων και το σήμερα των ονείρων».οι υπερασπιστές του Στεκιού το υπερασπίζονται κόντρα στην τυπική ιδιοκτησία του που τον αφήνει να ερημώνει, και αψηφούν τη διαρκή απειλή για βίαιη έξωση. «Το δίκαιό μας, το δημοκρατικό δίκαιο που θεωρεί τη Τσαμαδού 15 ένα συλλογικό, κοινό αγαθό, δηλαδή ένα κτίριο κοινωνικά χρήσιμο και προσβάσιμο σε όλες και όλους, βρίσκεται στον αντίποδα του αυταρχικού γραφειοκρατικού «δικαίου» των κλειστών κτιρίων, των λουκέτων και των αλυσίδων», επισημαίνει η ομάδα κατάληψης της Τσαμαδού 15. Θεωρώντας ότι αυτή η προσπάθεια δεν έχει να κάνει μόνο με τη συγκεκριμένη κατάληψη, αλλά γενικά με την αντιπαράθεση δύο τελείως διαφορετικών αντιλήψεων για την πόλη, τις κοινωνικές χρήσεις των κτιρίων, καθώς και την οργάνωση της καθημερινότητας, το Στέκι των Μεταναστών αποζητά τη μέγιστη δυνατή στήριξη από κοινωνικούς, συνδικαλιστικούς και πολιτικούς φορείς.

9 Σ αυτό το χώρο συνάντησης ανθρώπων και ιδεών δημιουργήθηκαν ομάδες, έγιναν νέες γνωριμίες και ήρθαν κοντά διαφορετικοί κόσμοι. Οι μετανάστες νιώθουν ευπρόσδεκτοι μέσα στο πνεύμα φιλοξενίας που δημιουργείται αλλά κυρίως βρίσκουν πολύτιμη βοήθεια και συμπαράσταση σε φλέγοντα ζητήματα άμεσα συνδεδεμένα με την επιβίωση τους. Τη φροντίδα του στεκιού έχει πλέον μια πολύ διευρυμένη ομάδα από έλληνες και μετανάστες που στήθηκε και λειτουργεί με πολύ κέφι και δυναμικότητα. Το Στέκι δίνει πολλά σε όλους, είναι πια σημείο αναφοράς. Τα απογεύματα γίνονται μαθήματα ελληνικών και υπολογιστών, ενώ τις υπόλοιπες ώρες συνεδριάζουν ομάδες κυκλοφορεί κόσμος, γίνονται συζητήσεις, παρέες πίνουν τον καφέ τους, διαβάζουν ή σερφάρουν στο ίντερνετ. Όλο το κτίριο λειτουργεί καθημερινά σαν ένας ζωντανός οργανισμός. Στον χώρο δραστηριοποιούνται δεκατρείς συλλογικότητες και άλλες πέντε που λειτουργούν το Στέκι αλλά και πολλοί «ανένταχτοι» που συμβάλλουν καθημερινά στη λειτουργία του. Χαρακτηριστικές ομάδες είναι η Αλάνα, το Δίκτυο για τα Πολιτικά και Κοινώνικα Δικαιώματα, το Δίκτυο Κοινωνικής Υποστήριξης Προσφύγων και Μεταναστών, το Κόκκινο, η ΛΟΑ, η Πίσω Θρανία, ο Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό «Ιντιφάντα», η UFU, ο Σύνδεσμος Αντιρρησιών Συνείδησης κ.α. Όλοι μαζί μαθαίνουν να συμβιώνουν, να αλληλοενημερώνονται, και προσπαθούν να λειτουργούν με αυξημένο το αίσθημα της αλληλεγγύης. Προσπαθούν να συμμερίζονται τους προβληματισμούς και τις κουλτούρες άλλων ανθρώπων, τους αγώνες, και τις αγωνίες τους. Είναι τελικά ένας χώρος που ενισχύει την ελπίδα ότι πολύ περισσότεροι άνθρωποι έχουν κοινούς αλλά και διαφορετικούς λόγους να θέλουν να αλλάξουν αυτόν τον κόσμο. Κάτοικοι Καταστηματάρχες Φοιτητές - Επισκέπτες στις καφετέριες της πλατείας Στα Εξάρχεια στεγάζονται και λειτουργούν περίπου τριάντα εκδοτικοί οίκοι, άλλα τόσα βιβλιοπωλεία, μουσικοί χώροι, καταστήματα με μουσικά όργανα, θέατρα,αλλά και το υπουργείο Πολιτισμού και το Πολυτεχνείο. Οι άνθρωποι που εργάζονται σε όλους αυτούς τους χώρους, εκδότες, συγγραφείς, μεταφραστές, επιμελητές εκδόσεων, εικαστικοί, μουσικοί, κινηματογραφιστές, ηθοποιοί, σκηνοθέτες, μένουν στα Εξάρχεια και με τη φυσιογνωμία και τη δουλειά τους, τον τρόπο ζωής τους, επηρεάζουν τα Εξάρχεια, με όλα τα καλά και τα κακά που μπορεί να περιλαμβάνει αυτό. Εκεί έμενε ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο ποιητής Λαπαθιώτης, ο Παλαμάς, ο γλύπτης Φιλιππότης και οι σύγχρονοι Λυδία Κονιόρδου, Μπάμπης Τσέρτος και άλλοι πολλοί. Οι διανοούμενοι έμεναν εδώ διότι ήταν κέντρο-απόκεντρο. Σε τόσο μικρή απόσταση από την Ομόνοια και όμως έχουν εντελώς άλλη ατμόσφαιρα. Σύμφωνα με τις απογραφές της Στατιστικής, εκεί καταγράφεται το πιο υψηλό στην Αθήνα ποσοστό κατοικίας από ένα ή δύο άτομα (περίπου το 12% των χώρων κατοικίας έναντι 2,5% του αθηναϊκού μέσου όρου). Αυτό σημαίνει ότι είναι η περιοχή των μοναχικών. Και έχει ενδιαφέρον ότι το ίδιο φαινόμενο παρατηρήθηκε και στην τελευταία απογραφή, όχι μόνο μεταξύ των Ελλήνων αλλά και μεταξύ των μεταναστών που ζουν εκεί!

10 «Τα Εξάρχεια διασκεδάζουν την αποτυχία τους στους νέους καιρούς. Μέσα στη βρώμικη και απροσάρμοστη αυτή συνοικία των Αθηνών, ανθεί η ομορφότερη και η πλέον ανθρώπινη γειτονιά της. Αν την πλατεία μας προτιμούν οι ανένταχτοι, οι αντιεξουσιαστές, οι πρεζάκηδες και κάθε άλλο κοινωνικό «σκουπίδι», είναι γιατί εδώ ανέκαθεν αναγνωρίζεται το δικαίωμά τους στην ύπαρξη.» Ολες οι πολιτικές που αναπτύχθηκαν σε επίπεδο δήμου ή πολιτείας εξαιρούν τα Εξάρχεια. Και όμως, είναι από τις λίγες περιοχές της Αθήνας όπου βλέπει κανείς ακόμη στοιχεία γειτονιάς, νεοκλασικά, γωνιές που λείπουν από άλλα μέρη. Ο δήμος διακατέχεται από φοβικά σύνδρομα. Τα Εξάρχεια δυστυχώς εξαιρούνται από πολιτιστικά δρώμενα, από δράσεις, οι κάτοικοι δεν ρωτήθηκαν για τη διαμόρφωση της πλατείας πριν από μερικά χρόνια. Υπάρχουν βέβαια οι ομάδες πολιτών, εραστές της περιοχής που διεκδικούν μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Κάτοικοι και επιχειρηματίες που "πονάνε" τα Εξάρχεια. Η πλατεία χρησιμοποιείται όλες τις ώρες από τους κατοίκους της περιοχής, από εναλλακτικούς τύπους, από παρέες νέων και μαθητών και μετανάστες. Το μεσημέρι η παιδική χαρά κατακλύζεται από μικρούς επισκέπτες και τους κηδεμόνες τους που παίζουν άφοβα. Στις πεζοδρομημένες διαδρομές της κάνουν βόλτα και βγάζουν τα κατοικίδια τους οι κάτοικοι το απόγευμα. Στα παγκάκια της κάθονται πάντα κουρασμένοι περαστικοί και παρέες Εξαρχειωτών που απολαμβάνουν την μπύρα τους και σε νεοφερμένα καθιστικά ομάδες ενηλίκων συναγωνίζονται στο σκάκι και τάβλι. Οι μπασκέτες θα είναι πάντα κατειλλειμένες από μικρές αυτοσχέδιες ομάδες ντόπιων αναμεμιγμένων με αλλοδαπούς παιδιών και νέων. Οι ιστορικές καφετέριες πάνω της, τα παγωτατζίδικα, τα σουβλατζίδικα είναι από το πρωί έως το βράδυ που μετατρέπονται σε μπαράκια γεμάτα από θαμώνες.οι πίο ήσυχες καφετέριες κρατούν τους μεγαλύτερους πελάτες που απολαμβάνουν τον καφέ τους ήρεμα, χαζεύοντας την κίνηση της πλατείας. Την νύχτα δυναμώνουν οι μουσικές και όσοι δεν θέλουν να καθήσουν σε μαγαζιά στέκονται στον πεζόδρομο έξω από τα μπαρ και πίνουν το ποτό τους. Το κοινό ποικίλει, από μακρυμάλληδες ροκάδες, καλλιτέχνες, «φρικιά» με εξεζητημένη εμφάνιση μέχρι μαμάδες κατοίκους που έδωσαν ραντεβού στην πλατεία να κουβεντιάσουν. Άνθρωποι που απέφευγαν να διασχίσουν την πλατεία και άλλοι που έπαιζαν σ' αυτήν μικροί, τώρα την ανακαλύπτουν και πάλι. Μια οθόνη προβολής δείχνει τα βράδια Χατζηχρήστο και Βέγγο.Αυτό είναι το περίφημο άβατο της πλατείας των Εξαρχείων. Το ότι μπορεί ο καθένας να την περπατήσει. Αν αυτό το άβατο επεκταθεί παντού, η πόλη αυτή έχει ελπίδες να γίνει άστυ.

11 Οι αστυνομικές δυνάμεις των ΜΑΤ «Στα Εξάρχεια δεν υπάρχει επιτήρηση τάξης, αλλά παρουσία καταστολής. Για ποιο άβατο μιλάμε; Το άβατο της πλατείας είναι κατάμεστο με ασφαλίτες», υποστηρίζουν οι περισσότεροι κάτοικοι. Τα τελευταία χρόνια είναι πολλές οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας απέναντι στην σωρεία αστυνομικών δυνάμεων χωρίς καμιά απολύτως λειτουργία, που γίνονται από την Ομάδα Πρωτοβουλίας Κατοίκων Εξαρχείων. Προκειμένου να πραγματοποιηθεί το σχέδιο της ΕΛ.ΑΣ. με τον κωδικό «περιμετρική επιτήρηση», το οποίο προέβλεπε τριπλή ζώνη αστυνόμευσης της περιοχής, η ηγεσία ζήτησε από διάφορες διευθύνσεις να στείλουν αστυνομικούς στα Εξάρχεια. Και έτσι σήμερα οι αποσπασμένοι από τμήματα ασφαλείας άλλων περιοχών, κόβουν βόλτες στο «άβατο» των Εξαρχείων. Έξω από το 5ο αστυνομικό τμήμα, τα περιπολικά στέκονται μονίμως σε ακινησία όταν από άλλες περιοχές της Αττικής φουντώνουν οι διαμαρτυρίες για την απουσία της αστυνομίας. Με τις συχνές επιχειρήσεις-σκούπα της Αστυνομίας, ρίχνουν δακρυγόνα και ξύλο με το παραπάνω σε όποιον βρεθεί στον δρόμο τους. Οι έφοδοι που κάνουν κατά καιρούς ακολουθούν συγκεκριμένο πρόγραμμα: εκδηλώνονται μέσω των τριών βασικών οδών που καταλήγουν στην πλατεία, προκειμένου να συμπιεστούν οι θαμώνες προς το κέντρο και να ακολουθήσουν μαζικές προσαγωγές και συλλήψεις. Η ανασφάλεια και ο φόβος κάνουν την εμφάνισή τους μαζί με την αστυνομία. «Τα Εξάρχεια ανήκουν στους Εξαρχειώτες. Ούτε στα ΜΑΤ, ούτε στα σουβλατζίδικα» φώναζαν πριν από μερικούς μήνες στην πλατεία Εξαρχείων οι συγκεντρωμένοι χορτοφάγοι, οι οποίοι διαμαρτύρονταν για την κατάληψη της περιοχής από αστυνομικές δυνάμεις και πιτόγυρα. «Οι μεν προσβάλουν εκτός από την ελευθερία μας και την αισθητική μας. Τα δε μπριζολάδικα την υγεία μας». Εκείνο το μεσημέρι του Αυγούστου η συγκέντρωση των χορτοφάγων της περιοχής έληξε άδοξα και φυσικά με την επέμβαση των ΜΑΤ. Το γεγονός ότι χωρίς λόγο τα Εξάρχεια πολιορκούνται καθημερινά από κλούβες των ειδικών αστυνομικών δυνάμεων και δεκαμελείς πεζές περιπολίες εξοργίζει τους φιλήσυχους και συνειδητοποιημένους κατοίκους. Η εμφάνιση των ορδών με τις μάσκες και την προκλητική συμπεριφορά δεν εξυπηρετεί σε καμία περίπτωση την προστασία της σωματικής ακεραιότητας ή της περιουσίας των κατοίκων. Αντιθέτως, τους προδιαθέτει σε ένα πολύ αρνητικό και βαρύ κλίμα.

12 Οι ομάδες χρηστών ναρκωτικών ουσιών Τα περί γκέτο και ναρκωτικών ξεκίνησαν την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων. Οταν η Ομόνοια και η πόλη έπρεπε να δείξουν το καλό τους πρόσωπο, έστειλαν στην πλατεία Εξαρχείων και στους γύρω δρόμους τους ναρκομανείς. Κανένας τουρίστας δεν επισκεπτόταν τη περιοχή άλλωστε, διότι δεν περιλαμβάνονταν στα ολυμπιακά «έργα». Είτε στον χώρο της πλατείας, είτε στους γύρω δρόμους Στουρνάρη και Θεμιστοκλέους η σημερινή εικόνα είναι αποτρεπτική για τον περαστικό και προκαλεί οίκτο και αγανάκτηση. H ασυλία που παρείχε ανέκαθεν η περιοχή λόγω της δράσης αριστερών κοινοβουλευτικών αλλά κυρίως εξωκοινοβουλευτικών οργανώσεων καθώς και η συγκέντρωση μεγάλου κομματιού της νεολαίας, δεν πέρασε απαρατήρητη από τους εμπόρους. H ιδεολογία της ανοχής στο περιθώριο που ανθεί στα Εξάρχεια, διευκολύνει τη συναλλαγή στην πλατεία. Δεκάδες ναρκομανείς ανταλλάσσουν και κάνουν επιτόπου χρήση παράνομων ουσιών, ανενόχλητοι, όταν την ίδια στιγμή λίγα στενά δίπλα βρίσκεται μονίμως σταθμευμένη κλούβα της ασφάλειας. Στην πλατεία παραπατούν και ξαπλώνουν στο δάπεδο προφανώς χωρίς καμία συνείδηση των πράξεων τους. οι χρήστες, την ώρα που βρίσκονται υπό την επήρεια, δεν χρησιμοποιούν την πλατεία ως χώρο ελεύθερης συνύπαρξης. Δεν τους ενδιαφέρει ούτε να συνυπάρξουν με άλλους ούτε να χαρούν την ίδια την πλατεία, αλλά να εξασφαλίσουν τη δόση τους και να βυθιστούν στον κόσμο της. Χειρότερα, με ορισμένες πιθανές ενέργειές τους, όπως οι μικροεπιθέσεις και η αντικοινωνική συμπεριφορά που μπορεί να εμφανίζουν, είναι αυτοί που αποκλείουν κόσμο από την πλατεία. Δεν μπορούμε παρά να παρατηρήσουμε πως ορισμένες κυβερνήσεις θέλησαν να διατηρήσουν στα Εξάρχεια μία εικόνα ανομίας και παραβατικότητας, φαινομενικά ελεγχόμενης καθώς χρησιμοποιούνται οι χρήστες ουσιών και οι μικροεμπόροι ως πηγές πληροφόρησης.. Το πρόβλημα των ναρκωτικών δεν έχει γίνει ριζική προσπάθεια για να λυθεί. Κατά καιρούς απλώς, οι χρήστες και οι διακινητές μετατοπίζονται σε άλλη περιοχή ή σε άλλα στενά εξοργίζοντας άλλη σειρά κατοίκων. Το πάρκο στην Ναυαρίνου Πρόκειται για ένα ελεύθερο, αυτοδιαχειριζόμενο πάρκο στην καρδιά των Εξαρχείων, στο οικοδομικό τετράγωνο μεταξύ των οδών Χαριλάου Τρικούπη, Ναυαρίνου, Ζωοδόχου Πηγής και Διδότου. Στο οικόπεδο αυτό ήταν χτισμένη από το 1907 μια διάσημη κλινική, η «Κλινική Σμπαρούνη» που το 1972 έπαψε να λειτουργεί και αγοράστηκε από το Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδας. Στη δεκαετία του 80 το 4όροφο κτίριο γκρεμίστηκε με σκοπό να χτιστεί στη θέση του μέγαρο που θα στέγαζε τα γραφεία του ΤΕΕ, σχέδιο που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Το 1990, το ΤΕΕ προσφέρει το οικόπεδο στο Δήμο Αθηναίων για να γίνει πλατεία, ζητώντας να αποζημιωθεί με τίτλο μεταφοράς συντελεστή δόμησης σε ιδιοκτησία του στο Μαρούσι. Λόγω καθυστερήσεων και αλλαγής του πολεοδομικού κώδικα, η ανταλλαγή δεν υλοποιείται κι έτσι το οικόπεδο παραμένει για χρόνια, νοικιασμένο σαν πάρκινγκ.

13 Με τη λήξη της μίσθωσης του πάρκινγκ, το ΤΕΕ επαναφέρει το θέμα οικοδόμησης του οικοπέδου και οδηγεί τους Εξαρχειώτες στο προσκήνιο. Η Επιτροπή Πρωτοβουλίας Κατοίκων Εξαρχείων ενημερώνει τη γειτονιά, κινητοποιείται και ζητάει άμεσα τη μετατροπή του οικοπέδου σε χώρο υψηλού πρασίνου. Τον Μάρτιο του 2009 μαζί με τη συλλογικότητα «Εμείς, Εδώ και Τώρα και για Όλους Εμάς» οργανώνει εκδήλωση όπου ενθουσιώδεις κάτοικοι και δυναμικοί υποστηρικτές ενωμένοι καταλαμβάνουν το χώρο και απαιτούν το αυτονόητο, το πάρκινγκ να γίνει πάρκο. Σπάνε την άσφαλτο με κομπρεσέρ και κόφτες, φέρνουν φορτηγά με χώμα, φυτεύουν δέντρα και λουλούδια και το γιορτάζουν. Η ανταπόκριση και η δυναμική του κόσμου ξεπερνάει κάθε προσδοκία και το πάρκο γεννιέται. Ο χαρακτήρας του πάρκου πλέον είναι ξεκάθαρος : αυτοοργανωμένο, αντιιεραρχικό, αντιεμπορευματικό. Η λειτουργία της ανοιχτής συνέλευσης είναι καθοριστική για την πορεία της κατάληψης. Κάθε πρόταση για τη χρήση ή τη διαμόρφωση του χώρου, για εκδήλωση, για ανταπόκριση σε κάλεσμα αλλά και κάθε πρόβλημα που προκύπτει συζητιέται στη συνέλευση των κατοίκων. Οι Εξαρχιώτες είναι ενέργοι και δραστηριοποιημένοι πολίτες καθώς δημιουργούν επιμέρους ομάδες για το σχεδιασμό, τη φύτευση του πάρκου, την παιδική χαρά, τα ψηφιδωτά και αρχίζει να κυκλοφορεί και κουτί οικονομικής ενίσχυσης. Το πάρκο είναι τόπος δημιουργίας, χειραφέτησης και αντίστασης, ανοιχτός σε δράσεις πολιτικές, πολιτιστικές, και αντικαταναλωτικές. Φιλοδοξεί να είναι, ακόμα, ένας κήπος της γειτονιάς που φιλοξενώντας μέρος της κοινωνικής ζωής των κατοίκων της πέρα από λογικές κέρδους και ιδιοκτησίας των καιρών μας, λειτουργεί σαν τόπος παιχνιδιού και περιπάτου, συνεύρεσης και επικοινωνίας, άθλησης, δημιουργίας και προβληματισμού, καταργώντας τα στερεότυπα της διαφορετικής ηλικίας, καταγωγής, μορφωτικού επιπέδου, κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης. Το πάρκο συνδιαμορφώνεται από μια ανοιχτή συλλογικότητα κι αλλάζει μέρα με τη μέρα. Κάθε ιδέα μπορεί να εκφραστεί και τίποτα δεν απορρίπτεται χωρίς διάλογο κι επιχειρήματα. Η κοινότητα Εξαρχιωτών προσκαλεί ανοιχτά και αποδέχεται κάθε μέλος οποιασδήποτε κοινωνικής ομάδας για συμμετοχή στην ανοιχτή συνέλευση για τη συνδιαμόρφωση του εγχειρήματος αλλά και βέβαια, για κάθε είδους προσφορά σε εργασία, όπως καθάρισμα, πότισμα, χτισίματα, κατασκευές, οργανωτική δουλειά, τεχνογνωσία ή οικονομική ενίσχυση.

14 Συνέντευξη Γιώργου Καπάρου - κατοίκου Εξαρχείων, καθηγητή αγγλικών στο Στέκι Μεταναστών Γνωρίζετε ποιές κοινωνικές ομάδες ζούν ή δραστηριοποιούνται στη περιοχή των Εξαρχείων και ειδικότερα στην πλατεία; «Κατοικώ με την σύζυγο και τον 9χρονο γιό μου στα Εξάρχεια από τα παιδικά μου χρόνια. Καταρχήν η κυριότερη ομάδα είμαστε εμείς, οι κάτοικοι που μάλιστα έχουμε ιδιαίτερη σχέση με την πλατεία, οτιδήποτε συμβαίνει σε αυτήν μας επηρεάζει άμεσα γιατί την ζούμε καθημερινά. Τα Εξάρχεια είναι εστία μικροαστών και φοιτητών, προνομιακός χώρος καλλιτεχνών και διανοουμένων τις τελευταίες δεκαετίες, τόπος γεμάτος από μπαρστέκια των νεανικών μου χρόνων που με χαρά βλέπω ότι ακόμα σφύζουν από ζωή. Είναι ένα προσφιλές σημείο συνάντησης για νέους, ροκάδες, εναλλακτικούς και αμφισβητίες, ακριβώς επειδή είναι η μόνη περιοχή που δέχεται τόσο ανοιχτά την διαφορετικότητα και κανείς δεν νιώθει δακτυλοδυκτούμενος. Ωστόσο, σήμερα η περιοχή μου μυθολογείται αντιστρόφως - ως άβατον των αναρχικών, χώρος που μυρίζει μπαρούτι. Αυτό βρίσκει εξήγηση στο ότι ο αναρχισμός έχει γίνει μανδύας για ποικίλες παράνομες δραστηριότητες, όπως το εμπόριο ναρκωτικών. Η περιοχή βεβαίως και δεν είναι απόλυτα ασφαλής αλλά από την άλλη δεν δέχομαι να βάλω το παιδί μου σε μια γυάλινη προστατευτική φούσκα. Εδώ, στην καρδιά των γεγονότων θα μάθει να επιβιώνει, να προστατεύεται αλλά και να συμβιώνει όχι μόνο με ομοίους του.» Εσείς αντιμετωπίζετε προβλήματα με κάποιες από αυτές τις ομάδες; «Το μόνο σημαντικό μειονέκτημα των Εξαρχείων είναι η απροκάλυπτη χρήση και διακίνηση των ναρκωτικών. Θα το εκτιμούσαμε πολύ αν απομακρυνόταν όλο αυτό το παρεμπόριο αλλά χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η παρουσία της αστυνομίας θα πρέπει να γίνει ακόμα πιο εμφανής και προκλητική από τι ήδη είναι! Ουσιαστική αντιμετώπιση και εξυγείανση χρειάζεται το θέμα των ναρκωτικών και όχι επιπλέον επιτήρηση και παρακολούθηση από κάμερες της ασφάλειας, και προσαγωγές αθώων διαδαδηλωτών - περαστικών όποτε χρειάζονται άμεσες συλλήψεις.»

15 Ποίες ώρες χρησιμοποιείται η πλατεία και ποιές κοινώνικές ομάδες συνυπάρχουν σε αυτήν; Μετατρέπεται το τοπίο καθώς βραδιάζει; «Όλες τις μέρες και ώρες η πλατεία χρησιμοποιείται ως ζωντανό αποτύπωμα της περιοχής, μάλιστα από τους ίδιους καθημερινούς τύπους. Τα πρωινά θα βρείς παλιούς κατοίκους των Εξαρχείων να πίνουν τον καφέ τους στο Φλοράλ και στο Βόξ. Τα απογεύματα εγώ και άλλοι γονείς συνοδεύουμε τα παιδιά μας για βόλτα στην μπασκέτα και κούνιες που κατασκευάσαμε με δική μας πρωτοβουλία. Ειδικά το καλοκαίρι η πλατεία είναι το αγαπημένο μέρος για τους μικρούς κατά την διάρκεια της μέρας και για μας τις καλοκαιρινές νύχτες που μαζευόμαστε όλοι, νέοι και γέροι, και συζητάμε, γελάμε, πίνουμε, τρώμε και περνάμε καλά! Εντάσσουμε στις παρέες μας τους πάντες ανεξάρτητα από φυλετικά κριτήρια και νόρμες καθωσπρεπισμού. Θα δείς μετανάστες ρουμάνους, βούλγαρους, μολδαβούς, αλβανούς, αφρικανούς και πακιστανούς να συζητούν και να τραγουδούν μαζί με τους έλληνες πάνω στη πλατεία. Αυτή είναι και η ιδιαιτερότητα των Εξαρχείων, ότι αποδεχόμαστε την ιδιαιτερότητα του καθενός. Βέβαια, δεν λείπει η ενοχλητική παρουσία των ναρκομάνων ειδικά την νύχτα, παρόλα τα φώτα και τα σουβλατζίδικα. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι ναρκομανείς έχουν άγριους τσακώμους, δημιουργούν δυσσάρεστα επεισόδια και τρομοκρατούν τους κατοίκους. Όμως ακριβώςεπειδή δεν δεχόμαστε να παρακμάσει η πλατεία και να την αφήσουμε στο έλεος της, καταφέρνουμε να τους διώχνουμε ή έστω να τους ελαχιστοποιούμε. Το πιο χαρακτηριστικό εγχείρημα των κατοίκων ήταν ένα μεσημέρι που μαγαζάτορες βγήκαν με ντουντούκες στην πλατεία και άρχισαν να βροντοφωνάζουν σε ποιό ακριβώς σημείο γινόταν εκείνη την στιγμή διακίνηση ναρκωτικών και έδειχναν τους διακινητές με το δάχτυλο, απευθύνοντάς τους προσωπικές εκκλήσεις να φύγουν από την πλατεία.. Έτσι ειρηνικά, χωρίς καμία βία και χώρις την καταστρεπτική παρέμβαση των ΜΑΤ, τα πρεζάκια σε μηδαμηνό χρόνο τα μάζεψαν μόνοι τους και εξαφανίστηκαν.

16 Τι αλλαγές στον χώρο της πλατείας πιστεύετε ότι θα μπορούσαν να γίνουν ώστε να γίνει πίο φιλική για τους κατοίκους; Αλλαγές βεβαίως και θα ήταν ευσπρόσδεκτες αν όχι αναγκαίες. Πάντως σίγουρα δεν χρειαζόμαστε επιπλέον αστυνόμευση, αντιθέτως όλοι οι κάτοικοι ομοφωνούν στην απομάκρυνση των αστυνομικών δυνάμεων. Γιατί εξάλλου δεν προσφέρουν τίποτα διαφορετικό παρά φασαρίες και τρομοκρατία και η παρουσία τους εδώ για τους ναρκομανείς μόνο αποθαρρυντική δεν είναι. Στις συνελεύσεις των κατοίκων τέθηκε πολλές φορές το ζήτημα του πρασίνου και πόσο χρήσιμη θα ήταν η δεντροφύτευση της πλατείας. Αν και μάθαμε να μην πιστεύουμε σε κοινοβουλευτικές αξιώσεις, θα υποστηρίζαμε ένθερμα κάποιο πρόγραμμα πράσινης διαμόρφωσης της πλατείας και την δημιουργία ενός μικρού υπαίθριου θεάτρου για τις καλοκαιρινές παραστάσεις του θεατρικού συλλόγου Εξαρχείων. Εμείς οι ίδιοι προχωρήσαμε στην κατασκευή της μικρής παιδικής χαράς και σε άλλες δράσεις οικειοποίησης της πλατείας αλλά χρειαζόμαστε πόρους και εργατικά χέρια για περισσότερη βελτίωση της.» Απόσπασμα από συνέντευξη της Μάνιας Παπαδημητρίου, ηθοποιού «Είμαι κάτοικος Εξαρχείων χρόνια σαράντα επτά. Μεγάλωσα στην ίδια πολυκατοικία με έναν ματατζή. Γυρίζαμε μαζί από τις διαδηλώσεις. Καθένας στο πόστο του. Στα Εξάρχεια υπάρχει η γνώση πως η ομαλή ζωή σ' αυτόν τον τόπο κρέμεται από μια κλωστή. Ο,τι γίνεται εδώ, χρησιμοποιείται ως στοιχείο πίεσης για καινούργια αντιτρομοκρατικά μέτρα. Με άλλοθι το κυνήγι των ναρκωτικών μαζεύουν όποιον φουκαρά μπορούν, για να φαίνεται πως η δίωξη κάνει δουλειά. Οσο για την «τρομοκρατία», η αστυνομία ποτέ δεν συναντιέται με τις μολότοφ. Ερχεται πάντα αργότερα και συλλαμβάνει αθώους ή δεν έρχεται ποτέ. Αυτά είναι κοινός τόπος για τους Εξαρχειώτες Και τώρα σκοτώνουν ένα παιδί! Στα 100 μέτρα από τα γραφεία του ΠΑΣΟΚ! Τόσο κοντά, που αν «εξοστρακιζόταν» η σφαίρα πραγματικά μπορεί να καρφωνόταν στο σβέρκο καμιάς βουλευτίνας ή βουλευτή ή κάποιου από τα παιδιά τους που πήγε να τους δει. Θα μπορούσε ακόμα να χτυπήσει εμένα ή εσένα, τη φίλη μου τη Μαργαρίτα, τον Θανάση ή τη Γωγώ. Σε αυτά τα μέρη τριγυρνάμε όταν έχει ωραίο καιρό. Σάββατο 9.30 το βράδυ, μέρα γιορτής, τραβιέται από ειδικό φρουρό πιστόλι, κατά παράβαση εντολής, και το συζητάμε ως πρόβλημα της συνοικίας; Δεν έχει πρόβλημα η συνοικία, είναι μια χαρά, το πρόβλημα είναι στη λειτουργία της δημοκρατίας Υπάρχει όμως τέτοιο πράγμα πια;»

17 Συμπεράσματα Τα Εξάρχεια είναι η καρδιά της πόλης, όχι λόγω γεωγραφικής θέσης αλλά εξαιτίας αστικής νοοτροπίας. Είναι το άστυ στο κέντρο ενός πολυπληθούς και αχανούς χωριού. Και η πλατεία παίζει καταλυτικό ρόλο στις ζωές των κατοίκων και χρηστών της, είναι το πεδίο που εκτυλλίσονται συγκλονιστικά, επαναστατικά και ανατρεπτικά γεγονότα. Η ιδιομορφία των Εξαρχείων έγκειται στο ότι δεν ενσωματώνει μόνο τους κοινωνικά αποδεκτούς αλλά και κάθε λογής περιθωριακό, χαρίζοντας στους πάντες αυτό που είναι υποχρέωση της κάθε πόλης να χαρίσει: την αστική υποδοχή και την πολιτική αποδοχή. Η ιδιομορφία, λοιπόν, των Εξαρχείων δεν αντανακλά παρά την ανωμαλία του υπόλοιπου κομματιού της πόλης. Καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως τα Εξάρχεια ούτε ήταν ούτε είναι μια οποιαδήποτε γειτονιά. Είναι απ αυτές που διασώζουν το διαφορετικό στοιχείο σε μια πόλη και την ξεχωρίζουν από τη «μονόπολη». Άλλωστε, υπάρχουν τόσες άλλες περιοχές στην Αθήνα ίδιες μεταξύ τους.. Βιβλιογραφία «Η ωραία Νεάπολις και τα παρεξηγημένα Εξάρχεια», Γιάννης Καιροφύλας, εκδόσεις Φιλιππότη, Αθήνα. «Αι Αθήναι», Κώστα Η. Μπίρη, εκδόσεις Μέλισσα, , Αθήνα. «Η Προστασία του περιβάλλοντος στα αστικά κέντρα Η περίπτωση των Εξαρχείων», Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας, Ινστιτούτο Γκαίτε, Αθήνα. «Εξάρχεια. Ενα στοίχημα που δεν κέρδισε κανένας», Ομάδα Πολιτών Εξαρχείων-Νεάπολης για το Δικαίωμα στην Πόλη, 1987, Αθήνα. Ιστοσελίδες

18