ΔΙΑΤΡΟΦΗ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΠΟΧΗ

Transcript

1 Γενικό Λύκειο Παραλίας Πατρών Ερευνητική Εργασία Α Τετραμήνου 2016 Τάξη : Α Λυκείου ΔΙΑΤΡΟΦΗ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΠΟΧΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Παπαδημητρίου Διονυσία Μαντά Κατερίνα Καραβοκύρη Ξένια Αντωνοπούλου Μάγδα ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Καρκούλια Νικολίτσα

2 Πρόλογος Σαν ομάδα της ερευνητικής εργασίας (PROJECT ) επιλέξαμε το θέμα της Διατροφής ανά πολιτισμό και εποχή. Η τροφή είναι πρωταρχική συνήθεια του ανθρώπου απαραίτητη για την ζωή του. Η σημασία σωστής διατροφής είναι πολύ σημαντική για την ανάπτυξη του σώματος και την διατήρηση της υγείας γι αυτό οι στοιχειώδης γνώση της είναι απαραίτητη σε κάθε άνθρωπο. Εκτός από αυτό είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η διαστροφή συμβάλει στην ταυτότητα κάθε πολιτισμού γι αυτό και έχει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του. Εισαγωγή Αρχικά ασχοληθήκαμε με την Διατροφή στην χώρα μας από την Παλαιολιθική εποχή έως σήμερα. Στην συνεχεία μελετήσαμε την Διατροφή στην Αρχαία Αίγυπτο, Αρχαία Κίνα, Αρχαία Ινδία, στην Ρωμαϊκή Εποχή έως την εποχή των Ίνκας. Περιεχόμενα 1. Πρόλογος 2. Εισαγωγή 3. Διατροφή στην Αρχαία Ελλάδα. 4. Διατροφή στην Αρχαία Αίγυπτο 5. Διατροφή στην Αρχαία Ινδία 6. Διατροφή στην Αρχαία Κίνα 7. Διατροφή στην Παλαιολιθική Εποχή 8. Διατροφή στην εποχή των Ίνκας Ατζέκων και Μάγιας 9. Διατροφή στην Ρωμαϊκή Εποχή 10. Διατροφή στα Βυζαντινά Χρόνια 11. Διατροφή στον Μεσαίωνα 12. Διατροφή στον 15ο 16ο 17ο και 18ο Αιώνα 13. Η Διατροφή στον 19ο και 20ο Αιώνα 14. Συμπέρασμα 15. Βιβλιογραφία Διατροφή στην Αρχαία Ελλάδα Τη Διατροφή στην Αρχαία Ελλάδα χαρακτήριζε η λιτότητα. Θεμέλιο της ήταν η λεγόμενη «Μεσογειακή Τριάδα» σιτάρι λαδί και κρασί. Στην βάση της Διατροφής των αρχαίων Ελλήνων συναντάμε τα δημητριακά, σιτάρι και μείγμα κριθαριού με σιτάρι, από το οποίο παρασκευάζονταν ο άρτος. Τα δημητριακά συνοδεύονταν από λαχανικά. Η κατανάλωση κρέατος και θαλασσινών σχετίζονταν με την οικονομική κατάσταση της οικογένειας, αλλά και με το που κατοικούσαν. Οι Έλληνες κατανάλωναν ιδιαίτερα τα γαλακτοκομικά, το φαγητό συνόδευε κρασί αναμεμειγμένο με νερό. Για τους Αρχαίους Έλληνες τα γεύματα της ημέρας ήταν τρία. Το πρώτο από αυτά αποτελούσε κριθαρένιο ψωμί, βουτηγμένο σε κρασί, συνοδευμένο από σύκα ή ελιές. Το δεύτερο λάμβανε χώρα το μεσημέρι ή νωρίς το απόγευμα. Το τρίτο το οποίο ήταν και το πιο σημαντικό της ημέρας καταναλωνόταν αφού η νύχτα είχε πέσει.

3 Διατροφή στην Αρχαία Αίγυπτο Βάση της διατροφής των πλούσιων Αιγυπτίων ήταν το κρέας, τα ψάρια και τα δημητριακά. Υπήρχαν 33 ποικιλίες κρέατος, 24 ποικιλίες ψαριού, και 48 φαγητά φούρνου. Το βόδι ήταν ο μεγαλύτερος προμηθευτής κρέατος. Πτηνοτροφία ή κατανάλωση πουλερικών ήταν μεγάλη (περιστέρια, χήνας, γεράνι, ορτύκι ). Το σκόρδο το εκτιμούσαν παρά πολύ και ήταν άφθονο στην Αίγυπτο, όπως επίσης και τα αγγουριά, τα καρπούζια, τα πεπονιά, τα κρεμμύδια, και τα πράσα. Η θρησκεία απαγόρευε στους Αιγυπτίους να τρώνε κουκιά και ρεβιθιά για να μαθαίνουν την στέρηση ορισμένων πραγμάτων. Διατροφή στην Αρχαία Ινδία Η διατροφή στην αρχαία Ινδία περιελάμβανε το ρύζι, τα κουκιά, φάκες και αλλά όσπρια καθώς και σουσάμι, κριθάρι, σιτάρι, λινάρι, και κάνναβη. Ακόμα λαχανικά, κολοκυθάκια, αγγούρια, και μπαχαρικά ενώ εξέτρεφαν και ζώα όπως βουβάλια, αγελάδες, κριάρια, πρόβατα και γουρούνια. Τις αγελάδες τις θεωρούσαν ιερό ζώο και ήταν έγκλημα να τις σκότωναν. Η κύρια τροφή τους ήταν το ρύζι το οποίο συνδύαζαν με όσπρια, με γιαούρτι και με καρυκεύματα κανέλα, κάρδαμο, και μοσχοκάρυδο. Τ ο σκόρδο και το κρεμμύδι απαγορεύονταν και τα φαγητά τους νοστίμιζαν με χυμούς φρούτων ή με ξινά όπως το λεμόνι, το πορτοκάλι και το ροδί. Από το σουσάμι παρήγαγαν το λαδί. Οι Ινδοί στην Αρχαιότητα συνόδευαν τα φαγητά τους με νερό, γάλα αλλά και οινοπνευματώδη ποτά. Το ιδιαίτερο ποτό τους ήταν το «Μαντχουπασκά», που το έφτιαχναν από ζάχαρη, μέλι, λιωμένο βούτυρο και χόρτα. Διατροφή στην αρχαία Κίνα Στην αρχαία Κίνα οι περισσότεροι ασχολούνταν με την καλλιέργεια της γης. Η κτηνοτροφία τους παρείχε μεγάλος μέρος της διατροφής καθώς εξέτρεφαν μοσχάρια, αρνιά, γουρούνια, άλογα και ζαρκάδια. Η βασική τροφή τους ήταν το σιτάρι, το κεχρί και το ρύζι και έτρωγαν κρέας μόνο για να πετύχουν γευστική αντίθεση. Αυτά τα διατηρούσαν παστά, κοπανιστά με μπαχαρικά ή με ζύμωση μέσα στο κρασί. Τα λαχανικά και τα φρούτα τους άρεσαν ιδιαίτερα και είχαν μεγάλη ποικιλία από πεπονιά, νεροκολοκύθες, σκόρδα και κρεμμύδια. Ακόμα μάζευαν τη βασιλική φτέρη και το φυλλώδες σταυράγκαθο.

4 Παλαιολιθική εποχή Οι πρωτόγονοι άνθρωποι, κατά την Παλαιολιθική εποχή αναζητούσαν την τροφή τους στο περιβάλλον στο οποίο ζούσαν, συλλέγοντας καρπούς, ρίζες, βλαστούς και άλλα είδη χόρτων, κυνηγώντας πουλιά, άγρια ζώα και πιάνοντας ψάρια. Με την πάροδο των χρόνων ο άνθρωπος άρχισε να καλλιεργεί τη γη και να παράγει ένα μεγάλο μέρος της τροφής του. Τα σιτηρά ήταν τα πρώτα φυτά που καλλιεργήθηκαν. Επίσης ο άνθρωπος εξασφάλισε παραγωγή κρέατος και άλλων ζωικών προϊόντων. Εμπειρικές μέθοδοι συντήρησης ήταν η διατήρηση στον πάγο, η ξήρανση, το κάπνισμα, το αλάτισμα, το ψήσιμο και ο βρασμός. Διατροφή των Ίνκας, Αζτέκων και Μάγιας Οι Μάγια και οι Αζτέκοι έπαιρναν τους σπόρους του κακαόδεντρου, πρόσθεταν καρυκεύματα και παρασκεύαζαν ένα ρόφημα που το ονόμαζαν «τσοκολάτλ» ή πικρό νερό, και πίστευαν ότι τους προσέδιδε σοφία και γνώση. Οι Αζτέκοι στα πιάτα τους είχαν ως βάση το καλαμπόκι με επιπλέον τσίλι και βότανα, συνήθως συμπληρωμένα με φασόλια και τομάτες ή κάκτους. Η διατροφή των ιθαγενών του Προκολομβιανού Μεξικό συμπεριλάμβανε σοκολάτα, βανίλια, τοματίνια, αβοκάντο, γκουάβα, παπάγια, sapote, mamey, ανανά, γουανάμπανα, χικάμα, γλυκοκολόκυθο, γλυκοπατάτα, φιστίκια, achiote, huitlacoche, γαλοπούλα και ψάρια. Το 1520 όταν οι Ισπανοί κατακτητές εισέβαλλαν στο Μεξικό, εισήγαγαν μια ποικιλία ζώων, όπως βοοειδή, κοτόπουλα, κατσίκες, πρόβατα και γουρούνια. Το ρύζι, το σιτάρι και το κριθάρι μπήκαν επίσης στο Μεξικό, όπως και το λάδι, το κρασί, τα αμύγδαλα, ο μαϊντανός και πολλά μπαχαρικά. Οι γηγενείς κάτοικοι της Αμερικανικής ηπείρου καλλιεργούσαν μία ποικιλία υπερτροφών που έπαιζαν πολύ σημαντικό ρόλο στη διατροφή τους. Τόσο η κινόα, όσο ο αμάρανθος είναι δημητριακά υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη, περιέχοντας οκτώ με εννέα γραμμάρια αυτής ανά μερίδα. Η κινόα εθεωρείτο η μαγικά τροφή των Ίνκας.

5 Διατροφή στη ρωμαϊκή εποχή Στην αρχαία Ρώμη (300 π.χ. έως 400 μ.χ.) γνώριζαν πολλά για τις μεθόδους καλλιέργειας διαφόρων ειδών. Στην αρχαία Ρώμη οι περισσότεροι ζούσαν στην ύπαιθρο και καλλιεργούσαν τη γη. Καλλιεργούσαν πολλά δημητριακά, αμπέλια και ελαιόδεντρα. Οι ελιές και τα σταφύλια τρώγονταν αλλά μεγαλύτερη αξία είχαν το κρασί και το λάδι. Η εκτροφή των ζώων γινόταν για τη παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων. Το αγαπημένο κρέας των Ρωμαίων ήταν το χοιρινό αλλά εξέτρεφαν πουλερικά και πρόβατα για το μαλλί και γάλα. Στα πλούσια αυτοκρατορικά γεύματα, τα οποία ήταν ξακουστά για τη χλιδή τους, σερβίρονταν ακριβά και σπάνια είδη διατροφής για την εποχή εκείνη όπως γαρίδες, ψάρια, κρέας μαγειρεμένο με ποικίλους τρόπους και με διάφορα καρυκεύματα, άφθονο κρασί και άλλα είδη που, πολλές φορές, ήταν εισαγόμενα από χώρες της Ανατολής (Κίνα, Ινδία) ή την Ισπανία, την Ελλάδα, τη Γαλλία. Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, το μαρούλι βρισκόταν στην κορυφή της διατροφικής πυραμίδας καθώς πιστευόταν πως είχε θεραπευτικές ιδιότητες. Όπως και οι αρχαίοι Έλληνες προτιμούσαν τα θαλασσινά και ιδιαίτερα αγαπητή ήταν η τσιπούρα και η σμέρνα. Ένα ακόμα δημοφιλές συστατικό στη κουζίνα τους ήταν το «γκάρουμ» μια σάλτσα με δυνατή γεύση που έφτιαχναν από ψάρι, αλάτι και άλλα υλικά. Για τους Ρωμαίους πολίτες τα κύρια γεύματα ήταν το πρόγευμα, το μεσημεριανό γεύμα και το δείπνο. Το πρόγευμα περιοριζόταν συνήθως σε ένα κομμάτι ψωμί και τυρί ενώ το μεσημεριανό περιλάμβανε ένα κομμάτι ψωμί με λίγο κρέας, λαχανικά, φρούτα και λίγο κρασί. Τα δύο αυτά γεύματα ήταν σύντομα και δεν ήταν απαραίτητο να στρώνουν τραπέζι άλλωστε συνήθιζαν να τρώνε μισοξαπλωμένοι καθώς θεωρούσαν αυτόν τον τρόπο σημάδι ευγένειας και κοινωνικής υπεροχής.

6 Διατροφή στα Βυζαντινά χρόνια Κάθε οικογένεια καλλιεργούσε τα βασικά λαχανικά και εξέτρεφε κάποια ζώα (κυρίως πουλερικά). Στη διατροφή των Βυζαντινών βασικό ρόλο είχαν το ψωμί, τα λαχανικά, τα όσπρια και τα δημητριακά, που τα μαγείρευαν με διάφορους τρόπους ενώ ο πιο συνηθισμένος τρόπος ήταν το βράσιμο. Τα κυριότερα είδη διατροφής ήταν το ψωμί, το λάδι, οι ελιές και το τυρί. Η ποιότητα του ψωμιού παρουσίαζε ποικιλία και ήταν ανάλογη με τις οικονομικές δυνατότητες του καταναλωτή. Εκλεκτά τυριά θεωρούνταν το βλάχικο και το κρητικό ενώ γνωστά ήταν και το ανθότυρο και η μυζήθρα, και το κακής ποιότητας τυρί το ονόμαζαν «ασβεοτότυρον». Η φθηνότερη και πιο διαδεδομένη τροφή για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ήταν τα λαχανικά και τα όσπρια. Με δεδομένες δε τις μεγάλες περιόδους νηστείας που προβλέπει η Εκκλησία, και τις οποίες φαίνεται ότι τηρούσαν με αρκετή ευλάβεια οι Βυζαντινοί, οι τροφές αυτές καταναλώνονταν για μακρύ χρονικό διάστημα από το σύνολο του πληθυσμού. Μεγάλη κατανάλωση είχαν τα λάχανα, τα πράσα, τα κρεμμύδια, τα τεύτλα, τα μαρούλια, τα ραδίκια, το καρότο, ο αρακάς, η ρόκα. Άγνωστες φυσικά ήταν οι πατάτες και οι ντομάτες, που έφτασαν στην Ευρώπη πολύ αργότερα. Από τα όσπρια συναντάμε τα φασόλια, τις φακές, τα ρεβίθια, τα κουκιά, τα λούπινα. Τη διατροφή των Βυζαντινών συμπλήρωναν, κυρίως στις παραθαλάσσιες και παραποτάμιες περιοχές, τα ψάρια και τα θαλασσινά. Τα ζώα που εκτρέφονταν ήταν κυρίως για τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα αυγά. Η κατανάλωση κρέατος, ακόμη και του παστού, ήταν μια σπάνια πολυτέλεια για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Αντίθετα, στα τραπέζια των πλουσίων έβρισκαν συχνότερα τη θέση τους αρνιά, κατσίκια, κότες, πουλερικά, καθώς και κυνήγια. Σε ιδιαίτερη εκτίμηση είχαν τα χοιρινά κρέατα και τα εντόσθια θεωρούνταν υποδεέστερη τροφή, κατασκεύαζαν όμως με αυτά φαγητά που θυμίζουν το σημερινό κοκορέτσι (πλεκτήν) και τη γαρδούμπα (γαρδούμιον). Βασικό συμπλήρωμα της διατροφής ήταν τα φρούτα (μήλα, αχλάδια, σύκα ξερά και φρέσκα, κεράσια, σταφύλια, πεπόνια κ.ά.), καθώς και οι ξηροί καρποί (καρύδια, αμύγδαλα, φουντούκια). Τέλος, ως επιδόρπια (επίδειπνα) ή δούλκια) είχαν διάφορα γλυκίσματα. Κύριο γλυκαντικό μέσο ήταν το μέλι. Γνωστά γλυκίσματα της εποχής είναι ο σησαμούς (παστέλι), η μουστόπιτα (μουσταλευριά), το κυδωνάτον (κυδωνόπαστο), διάφορα γλυκά κουταλιού, καθώς και είδος τηγανίτας (το λάγανον ή λαλλάγγι) Καθώς ΚΑΙ Ο Μπακλαβάς Για να προσδώσουν γεύση στο φαγητό πρόσθεταν διάφορα αρτύματα όπως σάλτσες, αρωματικά φυτά ακομη και μπαχαρικα. Η πιο διαδεδομένη σάλτσα που χρησιμοποιούσαν στη

7 βυζαντινή κουζίνα ήταν το «γάρον». Αυτό φτιαχνόταν από εντόσθια ψαριών και μικρά ψάρια, τα οποία αφού αλάτιζαν και πιθανώς ανακάτευαν με κρασί, τα άφηναν στον ήλιο για δύο έως τρεις μήνες. Διατροφή στο Μεσαίωνα Η διατροφή κατά τον Μεσαίωνα ήταν πτωχή σε κεκορεσμένα λίπη, πλούσια σε λαχανικά και όσπρια, ενώ ο άνθρωπος εργαζόταν σκληρά και μάλιστα στην ύπαιθρο. Οι πλούσιοι της εποχής περιφρονούσαν τα λαχανικά και προτιμούσαν για το καθημερινό τους τραπέζι τεράστιες ποσότητες κρέατος και ψαριών. Μάλιστα, τα περισσότερα ήταν παστά καθώς το αλάτι αναλάμβανε τη συντήρησή τους στον χρόνο. Μετά από αυτά συνέχιζαν τα λουκούλλεια γεύματα με είδη ζαχαροπλαστικής γεμάτα ζάχαρη και κρέμα. Τις τεράστιες ποσότητες φαγητού τις «ξέπλεναν» με πανάκριβα κρασιά και τις επτά οκτώ μπίρες που καθημερινά κατανάλωναν. Διατροφή στον 15ο 16ο 17ο και 18ο Αιώνα Η μεγαλύτερη εποχή της κουλτούρας μετά την κλασσική αρχαιότητα αναπτύχθηκε μετά το 1500 και επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Στην Φλωρεντία επικρατούσε ένα κλίμα πειραματισμού και έρευνας. Οι Φλωρεντινοί έδωσαν ουσιαστική ώθηση στο δυτικό κόσμο η οποία επηρέασε και την Γαλλική κουλτούρα. Το 1651 δημοσίευσε ο Francois Pierre de la Varenne το βιβλίο Le Cuisinier Francais στο οποίο φαίνεται καθαρά η πορεία που διέσχισε η Γαλλική κουζίνα από την εποχή του Μεσαίωνα. Οι μεγάλες εξερευνήσεις, κατά τον 14ο και 15ο αιώνα, είχαν ως αποτέλεσμα την εισαγωγή και ανταλλαγή διαφορετικών ειδών προϊόντων και φυσικά την επιρροή στον τρόπο διατροφής των λαών. Οι Ισπανοί ήταν εκείνοι που εισήγαγαν νέα είδη φυτών στην Ευρώπη, όπως το καλαμπόκι από την Αμερική (Νέο Κόσμο) και την πατάτα από το Περού. Οι Ευρωπαίοι με τη σειρά τους

8 διέδωσαν το καλαμπόκι στην Αφρική και τα φιστίκια, τα φασόλια και τον καπνό στην Κίνα. Την ίδια εποχή, εποχή της Αναγέννησης, στην Ευρώπη δημιουργήθηκαν νέα πρότυπα στις μεθόδους παρασκευής των τροφίμων και στον τρόπο παρουσίασης του φαγητού. Η κομψότητα και το εκλεπτυσμένο γούστο, που χαρακτήριζε άλλωστε την περίοδο αυτή, ήταν εμφανή στις συνεστιάσεις και τα γεύματα. Παράλληλα η τυπογραφία διευκόλυνε τη διάδοση των νέων μεθόδων παρασκευής και συντήρησης των τροφίμων Η Διατροφή στον 19ο και 20ο Αιώνα Ο 19ος αιώνας χαρακτηρίζεται από σημαντική ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας. Συγχρόνως η εκμηχάνιση της γεωργίας, η δημιουργία νέων βελτιωμένων ποικιλιών φυτών και φυλών ζώων και η εξέλιξη του κλάδου της βιομηχανίας των τροφίμων, συνετέλεσαν στην αναβάθμιση της ποιότητας, της ποσότητας και της ποικιλίας των αγαθών που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για τη διατροφή του. Στην αρχή του 20ου αιώνα, η επιστήμη της διατροφής ήταν νήπιο, αλλά μεγάλωνε γρήγορα. Πολλές συναρπαστικές και σημαντικές πρόοδοι στην γνώση της διατροφής έγιναν μεταξύ 1910 και 1960, ιδιαίτερα η ανακάλυψη ειδικών θρεπτικών συστατικών κι η βιοχημική τους σχέση με την ανθρώπινη υγεία. Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει αναπτύξει ολόκληρη επιστήμη, που αντικείμενό της είναι ο χειρισμός, η επεξεργασία, η μεταποίηση και η συντήρηση των τροφίμων γενικά. Είναι η επιστήμη της Τεχνολογίας Τροφίμων (food science and technology). Σήμερα η βιομηχανία τροφίμων βασίζεται στην επιστήμη αυτή και αποτελεί απαραίτητη συνέχεια της παραγωγής της πρώτης ύλης. Η δημιουργία των περιβόητων «Λειτουργικών Τροφίμων» αλλά και η ανακάλυψη των Υπερτροφών των προγόνων μας ανήκουν σε αυτή την εποχή. Σ' αυτή την περίοδο, οι επιστήμονες μάθανε ότι χωρίς βιταμίνη C, οι άνθρωποι πάθαιναν σκορβούτο. Χωρίς βιταμίνη Α, νυκταλωπία. Ελλείψεις σε βιταμίνη D, οδηγούν σε ραχίτιδες στα παιδιά, ελλείψεις σε θειαμίνη σε μπέρι μπέρι, ελλείψεις σε νιασίνη σε πελλάγρα, κι ελλείψεις σε ασβέστιο σε ελλιπή ανάπτυξη των οστών στα παιδιά και σε οστεοπόρωση σε μεγαλύτερη ηλικία. Ελλείψεις σε σίδηρο οδηγούν σε αναιμία, ελλείψεις σε ιώδιο οδηγούν σε βρογχοκήλη, κι ελλείψεις σε ψευδάργυρο σε ατελή ανάπτυξη των παιδιών. Αυτές οι συνθήκες είναι κλασσικές στην επιστήμη της διατροφής σήμερα, κι έχουν οδηγήσει σε μια κατανόηση, ότι ένα ορισμένο διατροφικό προφίλ είναι απαραίτητο για την υγεία. Συμπεράσματα Ολοκληρώνοντας την ερευνητική εργασία, συμπεράναμε πως υπάρχουν πολλές αλλαγές στην διατροφή μεταξύ εποχών, ενώ όσο περνάνε τα χρόνια αυξάνεται η πολυπλοκότητα στην παραγωγή τροφής όπως για παράδειγμα περισσότερες συνταγές φαγητών με πολλά συστατικά που παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη διατροφή μας. Ακόμα, η νοοτροπία των ανθρώπων της αρχαιότητας για την διατροφή ήταν πιο απλή και λιτή ενώ σήμερα η νοοτροπία μας για την διατροφή έχει γίνει αρκετά σύνθετη Βιβλιογραφία blogs.sch.gr/mmanousa/files/2012/10/diatrofi_kriti.pdf

9 Γενικό Λύκειο Παραλίας Α Λυκείου Α τετράμηνο Η σωστή διατροφή και τα οφέλη της Ερευνητική ομάδα: Ανδριάνα Βρακατσέλη Αναστασία Γκότση Ελένη Καραβιώτη Ιωάννα Τζελέπη Υπεύθυνη καθηγήτρια: Καρκούλια Νικολίτσα

10 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ξεκινήσαμε αυτήν την εργασία με θέμα την σωστή διατροφή και τα οφέλη της. Σκοπός μας ήταν να ανακαλύψουμε τα πλεονεκτήματα της σωστής διατροφής και να βρούμε πώς μπορεί να μας βοηθήσει στην καθημερινότητα μας. Τα ερωτήματα που μας απασχόλησαν σχετίζονταν με το τι εννοούμε όταν μιλάμε για σωστή διατροφή. Έτσι ασχοληθήκαμε με την μεσογειακή διατροφή, με το ποια τρόφιμα περιλαμβάνει και ποια είναι τα οφέλη της. Αρχίσαμε λοιπόν να ψάχνουμε λύσεις για το πως θα το πετύχουμε, και ξεκινήσαμε την παρακάτω εργασία. Χωρίσαμε το θέμα μας σε υποενότητες οι οποίες αναλύουν κάποια επιμέρους ερωτήματα που μας απασχολούν. Στην 1 η ενότητα αναλύουμε την μεσογειακή διατροφή, στην 2 η τα οφέλη της και στην 3 η συμπεριλαμβάνουμε την σωστή μαζί με την μεσογειακή. Σκοπός μας ήταν να αναλύσουμε τα πλεονεκτήματά της και πως μπορεί να μας βοηθήσει στην καθημερινότητά μας. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο λόγος λοιπόν που ξενικήσαμε την εργασίας μας η οποία βασίζεται στην μεσογειακή διατροφή κυρίως, είναι επειδή η Μεσογειακή διατροφή είναι μία από τις βασικότερες και δημοφιλέστερες δίαιτες που χρησιμοποιούν οι μεσογειακοί λαοί και η Ελλάδα είναι ένας από αυτούς. Η Παραδοσιακή Μεσογειακή Διατροφή, έχει αποδειχτεί η πιο υγιεινή διατροφή. Η Μεσογειακή διατροφή χαρακτηρίζεται από τις καλύτερες διατροφικές συνήθειες που βρέθηκε ότι είχαν οι κάτοικοι της Κρήτης και της Νότιας Ιταλίας στις αρχές της δεκαετίας του Ο τρόπος αυτός διατροφής κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος τα τελευταία χρόνια, καθώς πλήθος μελετών δείχνουν ότι οι κάτοικοι Μεσογειακών περιοχών ζουν περισσότερο, ενώ πολύ σπανιότερα σε σχέση με τους Αμερικανούς και τους Βορειοευρωπαίους πάσχουν από καρκίνο εντέρου και στήθους ή καρδιακές παθήσεις. Το μενού είναι απλό και στηρίζεται στη λιτή διατροφή: χορταρικά, φρούτα, όσπρια, λαχανικά, αγνό τυρί, ζυμωτό μαύρο ψωμί, ωμό ελαιόλαδο, ξηροί καρποί, λίγο σπιτικό κρασί και ψάρια! Τα βασικά χαρακτηριστικά της Μεσογειακής διατροφής είναι η υψηλή κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και ακόρεστων λιπαρών, προστατεύουν ακόμα και το δέρμα από τα σημάδια του χρόνου, δηλαδή τις ρυτίδες. Και σε συνδυασμό με καθημερινή σωματική άσκηση (π.χ. περπάτημα, χορός, ή κάποιο άλλο άθλημα κ.τ.λ.) το Μεσογειακό διατροφικό μενού αποτελεί συνταγή για μακροζωία, υγεία και ομορφιά. ΕΝΟΤΗΤΑ 1 ΤΙ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΜΙΑ ΣΩΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Μία σωστή διατροφή πρέπει να περιλαμβάνει μία ποικιλία τροφίμων που θα αποτελείται από θρεπτικά συστατικά έχοντας ως αποτέλεσμα την καλή υγεία. Επίσης καλό θα ήταν να βασίζουμε την διατροφή μας σε πολλά τρόφιμα πλούσια σε υδατάνθρακες. Οι περισσότεροι άνθρωποι όμως κάνουν το λάθος και δεν καταναλώνουν αρκετό ψωμί, ζυμαρικά και άλλα δημητριακά προσπαθώντας έτσι να αποφύγουν τα περιττά κιλά. Καλό θα ήταν για να διατηρήσουν ένα υγειές σωματικό βάρος η διατροφή μας θα έπρεπε να περιλαμβάνει μία με δύο μερίδες φρούτων και πολλά

11 λαχανικά. Ένα επίσης βασικό χαρακτηριστικό μίας σωστής διατροφής είναι να μην γίνεται η παράληψη κάποιου γεύματος και να πραγματοποιείται η κατανάλωση τουλάχιστον 1,5 λίτρο νερού. Επίσης μια σωστή διατροφή βοηθάει σε μεγάλο βαθμό στα εξής: Στον έλεγχο και την μείωση του σωματικού βάρους Στην αντιμετώπιση εντερικών διαταραχών Στη ρύθμιση του σακχάρου Στη μείωση της χοληστερόλης Σε πεπτικά προβλήματα Είναι μεγάλο λάθος να αφαιρεί κανείς από τη διατροφή του μία ομάδα θρεπτικών συστατικών, δεδομένου ότι ο οργανισμός και ο μεταβολισμός μας απαιτεί όλα τα μακρο- και μικρο-θρεπτικα συστατικά για να λειτουργεί ομαλά. Σε γενικές γραμμές, η διατροφή σε κάθε ηλικία πρέπει να πληρεί ορισμένες βασικές προϋποθέσεις: Να παρέχει ενέργεια, δηλαδή θερμίδες, που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του οργανισμού και στο επίπεδο δραστηριότητας καθενός από εμάς ξεχωριστά. Να έχει ως κορμό τους υδατάνθρακες, με έμφαση στους σύνθετους (όπως είναι λ.χ. όλα τα δημητριακά και τα προϊόντα τους ολικής αλέσεως). Να περιέχει αναλογικά λίγο λίπος, κυρίως περιορισμένο κορεσμένο λίπος (από ζωικές τροφές), και περισσότερο με μορφή λίπους από το ελαιόλαδο. Να μην είναι υπερβολικά πλούσια σε πρωτεΐνες Να έχει χαμηλή ή μέτρια περιεκτικότητα σε αλάτι. Τροφές που ευνοούν το ανοσοποιητικό σύστημα : Ψάρια: μύδια, γαρίδες, τόνος, σολομός και πέστροφα. Κρέατα: μοσχαρίσιο συκωτάκι, χοιρινό συκωτάκι, μοσχαρίσιο και χοιρινό κρέας και αρνί. Γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα Πουλερικά: Κοτόπουλο, γαλοπούλα και αυγό.

12 Λαχανικά: καρότο, σπανάκι, γλυκοπατάτα, μπρόκολο, κουνουπίδι, σκόρδο, πιπεριές, λάχανο, ντομάτα και κολοκύθα. Φρούτα: Πορτοκάλια, φράουλες, γκρέιπ φρούτα,και μάνγκο. Ξηροί καρποί, σπόροι και δημητριακά: καρύδια, φιστίκια, όσπρια, φουντούκια, αμύγδαλα, κάστανα και δημητριακά ολικής αλέσεως. ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Ο όρος της μεσογειακής διατροφής επινοήθηκε από τον φυσιολόγο Άνσελ Κίς για να περιγράψει το μοντέλο της διατροφής το οποίο ακολούθησαν οι λαοί των μεσογειακών χωρών. Επίσης στην διεθνή διάσκεψη για τις μεσογειακές διατροφές από το 1993 που αποφασίστηκε ότι θα θεωρείται μία από τις πιο υγιεινές διατροφές όλου του κόσμου. Η Μεσογειακή διατροφή χαρακτηρίζεται από χαμηλή κατανάλωση λίπους. Η μεσογειακή διατροφή είναι πλούσια σε βιταμίνες ενώ η κύρια μορφή λίπους της είναι το ελαιόλαδο. Επίσης η συγκεκριμένη διατροφή έγινε γνωστή σε πολλές χώρες όπως η Ισπανία, η Αλβανία, η Ιταλία και η Ελλάδα. Τα βασικά τρόφιμα που περιλαμβάνει η μεσογειακή διατροφή είναι τα φρούτα, το ψάρι, τα λαχανικά, το κρέας, τα ζυμαρικά, τα τυροκομικά και λιγότερο συχνά τα γλυκά.

13 Η Πυραμίδα της Μεσογειακής Διατροφής περιλαμβάνει 3 επίπεδα ανάλογα με τη συχνότητα κατανάλωσης των συγκεκριμένων τροφίμων. Καθημερινά Δημητριακά και τα προϊόντα τους Φρούτα και λαχανικά Όσπρια και ξηροί καρποί Ελαιόλαδο Γαλακτοκομικά προϊόντα Λίγες φορές την εβδομάδα Ψάρια. Πουλερικά. Γλυκά Κρέας

14 ΕΝΟΤΗΤΑ 3 ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΜΙΑΣ ΣΩΣΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Τα μακροπρόθεσμα μια σωστής διατροφής είναι η μείωση κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων όπως ο διαβήτης, ο καρκίνος και η παχυσαρκία. Επίσης τα άμεσα οφέλη της είναι το φυσιολογικό βάρος ενός ανθρώπου δηλαδή το επιθυμητό, το οποίο έχει ως αποτέλεσμα μια υγιεινή και σωστή διατροφή. Ωστόσο οι βιταμίνες που υπάρχουν σε τρόφιμα που αποτελούν μια σωστή διατροφή μας προσφέρουν καλύτερο ανοσοποιητικό σύστημα. Τροφές πλούσιες σε βιταμίνες είναι τα ψάρια, τα κρέατα, τα πουλερικά, τα γαλακτοκομικά, τα λαχανικά και τα φρούτα. Αυτά που προσφέρει λοιπόν η σωστή διατροφή είναι: Νεανικότερη εμφάνιση για περισσότερα χρόνια. Η υγιεινή διατροφή είναι μια καταπληκτική μέθοδος κατά της γήρανσης. Σκεφθείτε απλά πόσα αντιοξειδωτικά στοιχεία περιέχουν τα φρούτα και τα λαχανικά. Βελτιωμένη απόδοση στη δουλεία : Η υγιεινή διατροφή μπορεί να χαρίσει περισσότερη ενέργεια και να σας βοηθήσει να δώσετε τον καλύτερο εαυτό σας στη δουλεία. Έρευνες έχουν δείξει επίσης ότι μια υγιεινή διατροφή μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να σκέπτονται πιο σωστά. Η επιλογή των σωστών τροφών μπορεί να συμβάλει στη μείωση του εκνευρισμού, πράγμα που σίγουρα είναι θετικό όταν έχετε άγχος στη δουλειά. Οφέλη για την οικογένεια και την κοινωνική σας ζωή. Αύξηση της σωματικής άσκησης Η υγιεινή διατροφή μπορεί να σας δώσει περισσότερη ενέργεια και αντοχή για να λάβετε μέρος σε σωματικές δραστηριότητες και αθλήματα. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Μία σωστή διατροφή πρέπει να περιλαμβάνει μία ποικιλία τροφίμων που θα αποτελείται από θρεπτικά συστατικά έχοντας ως αποτέλεσμα την καλή υγεία. Μία τέτοια διατροφή, όχι η μοναδική, είναι και η μεσογειακή δίαιτα. Η διατροφή αυτή ονομάστηκε έτσι γιατί την ακολουθούν κυρίως οι λαοί που κατοικούν γύρω από την μεσόγειο. Το μενού είναι απλό και στηρίζεται στη λιτή διατροφή: χορταρικά φρούτα όσπρια λαχανικά αγνό τυρί ζυμωτό μαύρο ψωμί ωμό ελαιόλαδο ξηροί καρποί λίγο σπιτικό κρασί

15 ψάρια Η διατροφή μας θα πρέπει να περιέχει ποικιλία τροφίμων. Επίσης τα οφέλη της είναι το φυσιολογικό βάρος ενός ανθρώπου δηλαδή το επιθυμητό, το οποίο έχει ως αποτέλεσμα μια υγιεινή και σωστή διατροφή. Αν λοιπόν τηρούμε όλες τις παραπάνω προϋποθέσεις θα γινόμαστε καλύτεροι μέρα με την μέρα και θα νιώθουμε ψυχική και κυρίως σωματική ευημερία! Τέλος αξίζει να προσπαθούμε για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, γιατί μέσα από την προσπάθεια και μαζί με αυτό θα γινόμαστε και καλύτεροι άνθρωποι! ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

16 ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΩΤΟ ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ Η νηστεία στις θρησκείες και τους πολιτισμούς Μαρία Φρούντα Κατερίνα Σιδέρη Δημήτρης Πάτσιος ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΝΙΚΟΛΙΤΣΑ ΚΑΡΚΟΥΛΙΑ

17 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ 2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3. Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΛΑΟΥΣ 4. Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΣΤΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΑ 5. Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΣΤΟ ΙΣΛΑΜ 6. ΑΦΡΙΚΗ ΚΑΙ ΑΜΕΡΙΚΗ 7. ΕΠΙΛΟΓΟΣ 8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ο πολιτισμός αντανακλά έναν κοινό τρόπο σκέψης και επηρεάζει τον τρόπο αντίληψης του περιβάλλοντος και τον τρόπο που υιοθετούμε ή προσαρμοζόμαστε στην αλλαγές και αυτό είναι πολύ θετικό γιατί θα μπορούμε να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας για τους άλλους πολιτισμούς και διάφορες θρησκείες. Ακόμα, ο πολιτισμός «καθοδηγεί» τον τρόπο συμπεριφοράς μιας ομάδας σε όλες τις διαστάσεις της ζωής και υποδεικνύει «κοινωνικά τυποποιημένες» δραστηριότητες των ανθρώπων. Γι αυτό το λόγω αποφασίσαμε, να ασχοληθούμε με την νηστεία στις θρησκείες και τους πολιτισμούς. Σκοπός μας είναι να μάθουμε για τις διατροφικές συνήθειες των άλλων λαών. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Επιλέξαμε αυτή την εργασία ώστε να μπορέσουμε να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας σχετικά με τους διάφορους πολιτισμούς και θρησκείες. Μελετώντας το θέμα μας φτάσαμε την εργασία μας σε αυτό το επίπεδο, δημιουργώντας τα παρακάτω ερωτήματα, όπως τι είναι νηστεία, για ποιους λόγους θεσμοθετήθηκε. Για την νηστεία στην Αρχαία Ελλάδα, στους Εβραίους και περιορισμοί στις διατροφικές συνήθειες, στα ανατολικά θρησκεύματα και για την νηστεία στο Ισλάμ και περιορισμοί στην διατροφή των Μουσουλμάνων. Τελειώνοντας την εργασία μας φτάσαμε στο εξής συμπέρασμα, ότι η θρησκεία είναι η σύνδεση του ανθρώπου με το θεό. Για να υπάρχει θρησκεία πρέπει να συνδεθεί το θείο με το ανθρώπινο, και αυτό γίνετε μόνο μέσω της νηστείας δείχνοντας έμπρακτα την πίστη τους προς αυτόν. Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΛΑΟΥΣ Νηστεία: Ονομάζεται η εκούσια ή ακούσια αποχή από τροφή. Κυρίως ο όρος αυτός χρησιμοποιείται από πολλούς λαούς για την εκούσια αποχή σε ορισμένες τροφές ιδίως για θρησκευτικούς λόγους. Όπως συμβαίνει και με τον μοναχισμό, η νηστεία αποτελεί ανατολική συνήθεια. Στους αρχαίους Ασιατικούς λαούς και στους Αιγύπτιους τη νηστεία την επέβαλλαν θρησκευτικοί λόγοι. Προκειμένου να ετοιμαστούν οι πιστοί για την συμμετοχή τους σε θρησκευτικές τελετές ή για να εξιλεώσουν κάποιο θεό έπρεπε να απέχουν γενικά η μερικά από τροφές. ΑΙΓΥΠΤΟΣ Οι Αιγύπτιοι, όπως μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος, υποβάλλονταν σε νηστεία για θρησκευτικούς

18 αλλά και για λόγους υγιεινής. Νήστευαν κυρίως στις μεγάλες εορτές της Ίσιδας. Από του Αιγύπτιους η συνήθεια της νηστείας πέρασε στους Έλληνες και τους Εβραίους, από τους οποίους την παρέλαβαν αργότερα οι χριστιανοί και οι Μωαμεθανοί. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Στους αρχαίους Έλληνες η νηστεία ήταν μάλλον περιορισμένη και μόνο από τους συμμετέχοντες στα διάφορα «μυστήρια» σε αντίθεση με τη λιτότητα στη δίαιτα που ήταν ιδιάζον γνώρισμα των Ελλήνων αλλά και των μεγάλων φιλοσόφων όπως για παράδειγμα ο Σωκράτης, ο Πλάτων. Την νηστεία ασκούσαν προπάντων οι ιερείς, οι βασιλείς και οι στρατηγοί προκειμένου να θυσιάσουν. Οι άλλοι, και μάλιστα οι Αθηναίοι, νήστευαν μόνο κατά τις εορτές των «Ελευσίνιων» και των Θεσμοφορίων για κάθαρση και εξιλασμό. Γενικά οι Έλληνες θεωρούσαν τη νηστεία ως δοκιμασία που συνέτεινε στη προσέγγιση του ανθρώπου στο «θείον» την «θέωση». Ιδιότυπες νηστείες είχαν επίσης καθιερώσει και θρησκευτικές και φιλοσοφικές σχολές και οργανώσεις όπως οι Ορφικοί και οι Πυθαγόρειοι. ΕΒΡΑΙΟΙ Οι Εβραίοι νήστευαν χωρίς να τους το επιβάλλει κανένας θρησκευτικός κανόνας. Η Παλαιά Διαθήκη τη θεωρεί ως ευάρεστη παρά του Θεού προκαλούσα τη θεία συγνώμη. Η νηστεία των Εβραίων συνίστατο κυρίως στην ελάττωση του αριθμού των γευμάτων. Οι κυριότερες εκ των καθορισμένων καθολικών ιουδαϊκών νηστειών ήταν οι επιβαλλόμενες κατά την εορτή του εξιλασμού στις επετείους των μεγάλων συμφορών όπως της άλωσης της Ιερουσαλήμ από τον Ναβουχοδονόσορα. Οι σημερινοί Εβραίοι είναι περισσότερο ελευθέριοι στα ζητήματα νηστείας. Μόνο κατά έξι ημέρες το χρόνο υποβάλλονται σε νηστεία που απέχουν τελείως τροφής και ποτού και που τηρούν με ακραία αυστηρότητα. ΡΩΜΑΙΟΙ Οι Ρωμαίοι νήστευαν κυρίως σε εθνικές στιγμές που οι κάτοικοι των διαφόρων πόλεων κατέφευγαν στη δοκιμασία της νηστείας για να προκαλέσουν τη θεία βοήθεια. ΠΕΡΣΕΣ Μόνο οι Πάρσοι, δηλαδή οι κληρονόμοι της Ζωροαστρικής θρησκείας των αρχαίων Περσών θεωρούνται και οι μόνοι παγκόσμια που δεν τηρούν νηστεία. Έχουν τη γνώμη ότι καλλίτερα τιμούν και περισσότερο ευχαριστούν το θεό, όταν τρέφονται καλά παρά όταν εκούσια προσπαθούν να εξασθενίσουν τον οργανισμό τους. Κατά τα ιερά βιβλία τους η ψυχή καθίσταται ισχυρότερη και ικανή να ανθίσταται σε κακά πνεύματα μόνο όταν μένει σε σώμα υγιές και εύρωστο. Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΣΤΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΑ Οι Βουδιστές του Θιβέτ υποβάλλονται σε δύο ειδών νηστείες, στη «αυστηρή» που είναι διάρκειας 24 ωρών που απαγορεύεται η κατάποση ακόμα και του σίελου και στην ηπιότερη που τρώγουν μόνο το βράδυ. Η ηθική του Βουδισμού συνιστά τη νηστεία ως μέσον εξιλασμού. Τα βασικά του Βουδιστού μοναχού είναι : α) Η πτώχεια, β) η απόλυτη εγκράτεια και γ) η αποφυγή προκλήσεως βλάβης σε ζωντανό πλάσμα. Πρέπει να ζεί πολύ απλά. Επειτρέπεται να έχει μόνο οκτώ πράγματα: 1)τρία χωριστά κομμάτια της ενδυμασίας του, 2) μια ζώνη, 3)μια κούπα για να δέχεται τις προσφορές που τους δίνουν, 4) ένα ξυράφι για να ξυρίζει το κεφάλι του, 5) μια βελόνα για να μπαλώνει τα ρούχα του, 6) ένα σουρωτήρι για να απομακρύνει τους ζωντανούς οργανισμούς από το νερό που πίνει. Το μοναχικό ιδανικό είναι να μην έχει κανείς μόνιμη στέγη. Απαγορεύεται η κατοχή χρημάτων,την τροφή πρέπει κάθε μέρα να την επαιτούν. Δεν έχουν κανένα αίσθημα μειονεκτικότητας γι αυτόν τον τρόπο εξευρέσεως της τροφής,εκείνος ό οποίος λέει το ευχαριστώ είναι ό προσφέρων. Η κούπα της επαιτείας ήταν για τον Βούδα σημείο ανωτερότητας. Με το να ζητούν την τροφή τους οι μοναχοί περιορίζουν στο ελάχιστο τις απαιτήσεις και τις επιθυμίες τους, δεν κάνουν επιλογή αυτών που τους προσφέρονται, τρώνε απλώς για να συντηρηθούν. Οι ασθένειες του πεπτικού συστήματος είναι πολύ συχνές στους Βουδιστές μοναχούς. Η αγαμία θεωρείται βασικό χαρακτηριστικό, οι σεξουαλικές παρεκτροπές επιβάλλουν την απομάκρυνση από τη μοναχική αδελφότητα. Οι Βραχμάνοι των Ινδιών νηστεύουν πολύ συχνά και αυστηρά και δεν αναγνωρίζουν κανένα λόγο

19 εξαίρεσης απ αυτή. Οι φακίρηδες καθώς και οι φανατικοί πιστοί των Ινδιών υποβάλλονται σε πρωτοφανείς νηστείες επί 8, 10 και 15 ημέρες. Οι λαοί της ΝΑ. Ασίας (Λάος, Βιετνάμ, Ταϊλάνδη κλπ) κατά τη περίοδο της νηστείας τους απέχουν από κάθε τροφή από το μεσημέρι μέχρι την επομένη το πρωί. Ως ημέρες νηστείας έχουν κυρίως εκείνες κατά τις οποίες υπερχειλίζουν οι σπουδαιότεροι ποταμοί των περιοχών τους όπου και οι κατοικίες τους. Οι πλημμύρες αυτές συμπίπτουν με τον μήνα Μάρτιο όπου λιώνουν τα χιόνια. Ο σκοπός της νηστείας των έχει να κάνει με την εξασφάλιση ευνοϊκής επίδρασης των υδάτων στη γονιμότητα της Γης (οι ήρεμες πλημμύρες είναι αναγκαίες στους απέραντους ορυζώνες). Οι Κινέζοι και οι Ιάπωνες νηστεύουν, προπάντων, όταν πλήττονται από μεγάλες συμφορές. Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΣΤΟ ΙΣΛΑΜ Οι Άραβες και άλλοι Μουσουλμάνοι νηστεύουν κατά το μήνα Ραμαζάν (ο 9ος του ισλαμικού σεληνιακού έτους) και πριν της εορτής του Μπαϊράμ δεν τρώνε απολύτως τίποτα από την ανατολή μέχρι τη δύση του Ηλίου, τη νύκτα όμως επιτρέπεται να τραφούν. Νηστεύουν όμως και σε άλλες ημέρες του έτους με κυριότερη τη 10η του μήνα Μπουχαρέμ, του πρώτου μήνα του Μουσουλμανικού έτους. Το Ραμαζάνι εκ του τουρκικού ραμαζάν και αραβικού ραμαντάν, είναι Θρησκευτική μουσουλμανική εορτή νηστείας. Αποτελεί ονομασία του ένατου μήνα του μουσουλμανικού έτους όπου σύμφωνα με τη παράδοση δόθηκε το Κοράνι στους ανθρώπους προκειμένου ν' αποτελέσουν οι κανόνες του, οδηγό της ζωής τους. Έτσι το Ραμαζάνι χαρακτηρίζεται ως ένας από τους «πέντε στύλους» του Ισλάμ με χαρακτήρα υπακοής, εξιλασμού και προσευχής προς το Θεό. Σε όλο το χρονικό διάστημα αυτό, διάρκειας ενός μηνός, οι μουσουλμάνοι απέχουν υποχρεωτικά, από ανατολής μέχρι δύσεως του Ηλίου, από κάθε είδους τροφή ακόμη και νερό, πολύ δε περισσότερο από κάπνισμα, ποτό, αρώματα και σεξουαλικές επαφές, όχι όμως στο υπόλοιπο διάστημα μέχρι την ανατολή του Ηλίου. Το Ραμαζάνι τελειώνει με τριήμερη γιορτή που αραβικά ονομάζεται κχιντ-αλ-φιτρ (= εορτή τέλους νηστείας) ή κχιντ-αλ-σαρκχίρ (= Μικρή εορτή). Το Ραμαζάνι, ως μηνιαία εορτή νηστείας, αντιπαραβάλλεται με τη χριστιανική εορτή της Σαρακοστής, με σχεδόν ταυτόσημο χαρακτήρα, όχι όμως με ερμηνεία περί της «παράδοσης Ευαγγελίου». Σύμφωνα με το κυλιόμενο χαρακτήρα που παρουσιάζει το αραβικό ημερολόγιο κάθε χρόνο το Ραμαζάνι εορτάζεται κατά 11 ημέρες νωρίτερα του προηγουμένου έτους. Για το2010 το Ραμαζάνι ξεκίνησε με την ανατολή του Ηλίου στις 11 Αυγούστου, και για το 2011 ξεκίνησε την 1 Αυγούστου. Η λέξη Ραμαντάν ( Ramadan) ή Ραμαζάνι προέρχεται από την Αραβική ρίζα αλ-ραμάντ που σημαίνει καψαλίζω τη ζέστη ή την ξηρασία. Αποτελεί έναν από τους πέντε πυλώνες που στηρίζεται το Ισλάμ και οι υπόλοιποι είναι η Πίστη, η Προσευχή, η Ελεημοσύνη και το Ιερό Προσκύνημα Χατζ. Ο μήνας Ραμαντάν είναι ο ένατος μήνας του Ισλαμικού σεληνιακού ημερολογίου και ο ιερότερος από τους τέσσερις ιερούς μήνες. Ξεκινά με τη Νέα Σελήνη και κατά τη διάρκειά του όλοι οι ενήλικες και υγιείς Μουσουλμάνοι είναι υποχρεωμένοι να απέχουν από κάθε τροφή, νερό, τσίχλες, κάθε είδους καπνό, οποιαδήποτε ερωτική επαφή από την ανατολή ως τη δύση του ηλίου. Ωστόσο αυτό είναι το καθαρά εξωτερικό, πρακτικό μέρος της νηστείας. Η πνευματική όψη της νηστείας ορίζει απαγόρευση του ψέματος, του κουτσομπολιού, της εξαπάτησης και γενικά όλων των αρνητικών χαρακτηριστικών των ανθρώπων. Όπως ορίζεται στο Κοράνι η νηστεία είναι μία αυστηρή πράξη βαθιάς προσωπικής λατρείας κατά την οποία οι Μουσουλμάνοι επιδιώκουν το υψηλότερο επίπεδο συνειδητοποίησης του Θείου. Ο μήνας Ραμαντάν είναι μία χρονική περίοδος κατάλληλη για προσευχή, για καλές πράξεις, για περισσότερο χρόνο με την οικογένεια και τους φίλους. Η νηστεία έχει σκοπό να βοηθήσει τους Μουσουλμάνους να μάθουν την αυτοπειθαρχία, την εγκράτεια, τη γενναιοδωρία αλλά και την υπομονή. Τους θυμίζει επίσης το πόσο υποφέρουν οι φτωχοί, εκείνοι που σπάνια τρέφονται καλά ή δε βρίσκουν το κατάλληλο φαγητό. Ποια γεύματα περιλαμβάνει το Ραμαζάνι; Τα δυο κύρια γεύματα του είναι το Σουχούρ πριν την ανατολή και το άλλο μετά τη δύση που λέγεται Ιφτάρ. Τα γεύματα αυτά περιλαμβάνουν χουρμάδες ακολουθώντας το παράδειγμα του Προφήτη Μοχάμεντ. Μετά το Ιφτάρ και μέχρι το Σοχούρ την

20 άλλη μέρα ο καθένας μπορεί να φάει ό, τι επιθυμεί από φαγητό, γλυκά και ποτά, αλλά εκτός από αλκοόλ και χοιρινό κρέας( είναι απαγορευμένα από το θεό και έχουν αναφερθεί στο Κοράνι). Μία άλλη όψη στο Ραμαντάν είναι πως μία από τις τελευταίες μονές νύχτες του μήνα είναι η «Λεϊλάτ αλ Καντρ» ή «η Νύχτα του Πεπρωμένου». Είναι η ιερότερη νύχτα του μήνα. Είναι η νύχτα κατά την οποία ο Θεός άρχισε να αποκαλύπτει το Κοράνι στον Κατά τη διάρκεια μουσουλμανικής προσευχής Προφήτη Μοχάμεντ μέσω του αρχαγγέλου Γαβριήλ. Οι Μουσουλμάνοι μαθαίνουν στο Κοράνι πως να προσεύχονται κατά τη διάρκεια της νύχτας αυτής, αφού τότε είναι καλύτερα από χίλιους μήνες προσευχής. Επιπλέον οι πιστοί ενθαρρύνονται να διαβάσουν ολόκληρο το Κοράνι κατά τη διάρκεια του μήνα και για αυτό έχει χωριστεί σε 30 ίσα μέρη όπως οι 30 μέρες του Ραμαζανίου. Όταν η πρώτη φλούδα από τη Νέα Σελήνη γίνει ορατή, ο μήνας του Ραμαντάν λήγει και ξεκινά ο μήνας Σαουάλ. Με το τέλος του Ραμαντάν ξεκινά μία τριήμερη περίοδος που ονομάζεται «Αΐντ αλ Φίτρ», δηλαδή, η «Γιορτή της διακοπής της Νηστείας». Είναι μια χαρούμενη περίοδος η οποία ξεκινάει με μία ειδική προσευχή νωρίς το πρωί και αργότερα ακολουθούν εορτασμοί, τραπέζια και μοίρασμα δώρων και χρημάτων στα παιδιά. Όταν το Ραμαντάν τελειώνει οι Μουσουλμάνοι δίνουν ως ελεημοσύνη ένα συγκεκριμένο ποσό που έχει υπολογιστεί ώστε να είναι ικανό να ταΐσει έναν φτωχό της περιοχής για μία ημέρα. Αυτό είναι γνωστό ως «φίτρα» και η σημασία του είναι η υπενθύμιση ότι υπάρχουν άνθρωποι που υποφέρουν και πρέπει να τους βοηθήσουμε. Πολλοί επίσης με αφορμή την γιορτή πληρώνουν την ετήσια Ζακάτ τους (υποχρεωτική ελεημοσύνη) στους έχοντες ανάγκη που είναι το 2,5% επί των ετήσιων σταθερών αποταμιεύσεων. Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να αναφερθεί πως ο Θεός εξαιρεί κάποια άτομα από την νηστεία. Ο άρρωστος και ο ταξιδιώτης είναι από αυτούς που εξαιρούνται, αλλά πρέπει μετά τη θεραπεία τους ή το ταξίδι να νηστέψουν τις μέρες που χάσανε. Θα πρέπει να τονιστεί ότι η εξαίρεση περιλαμβάνει και τις γυναίκες οι οποίες έχουν την μηνιαία τους περίοδο, καθώς και οι γυναίκες οι οποίες κυοφορούν. Επίσης ο κάθε ένας που αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα υγείας (διαβήτης, καρδιά) δικαιολογείται να απέχει όλο το μήνα. Το Ραμαζάνι, λοιπόν, ένας μήνας πολύ σημαντικός για όλους τους μουσουλμάνους αποτελεί την περίοδο της χαράς τους, αλλά τους δίνει και την ευκαιρία να συγκεντρωθούν φίλοι και οικογένειες ώστε να το γιορτάσουν όλοι μαζί. Το περιμένουν με ανυπομονησία διότι είναι ένας μήνας διαφορετικός, ευλογημένος αλλά και γεμάτος από μαθήματα ζωής ξεκινώντας από τη νηστεία η οποία σε βάζει συνεχώς να σκέφτεσαι τη ζωή των φτωχών χωρίς φαγητό. Είναι ο μήνας της αγάπης και της ένωσης όλων των μουσουλμάνων. ΑΦΡΙΚΗ ΚΑΙ ΑΜΕΡΙΚΗ Οι λαοί της Αφρικής και της Αμερικανικής ηπείρου, κατά ειδικούς ερευνητές, τηρούν νηστείες που τους επιβάλλουν οι θρησκευτικές πεποιθήσεις τους. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Ολοκληρώνοντας την εργασία μας καταλήξαμε στα παρακάτω συμπεράσματα. Ότι η νηστεία είναι η έμπρακτη απόδειξη τις πίστης των ανθρώπων. Η νηστεία θεσμοθετήθηκε ώστε οι άνθρωποι να μπορούν σε κάποιες χρονικές περιόδους να είναι πιο κοντά στο μεγαλείο του θεού. Η θρησκεία ρυθμίζει την κοινωνική και ατομική συμπεριφορά των ατόμων. Σύγχρονες μορφές τέχνης εμπνέονται από θρησκευτικά θέματα. Τα θρησκεύματα ρυθμίζουν τις διάφορες διατροφικές συνήθειες και τις πράξης των πιστών τις μέσα στην κοινωνία.

21 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Βικιπαίδεια Νηστεία, Ραμαζάνι http//

22 ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ Η νηστεία στο χριστιανισμό Σκούρας Νίκος Πανταζόπουλος Γιώργος Παπαλεξάτος Διονύσης Χιόνης Θεοτόκης Υπεύθυνη καθηγήτρια: Καρκούλια Νικολίτσα

23 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Νηστεία είναι η άσκηση που ο κάθε άνθρωπος κάνει με τον τρόπο του επιδιώκοντας την ενδυνάμωση του πνεύματος. Με την νηστεία ο άνθρωπος ανακουφίζεται από σωματικά και πνευματικά βάρη. Για τους χριστιανούς η αποχή από την τροφή είναι μια πράξη ευχαριστίας, κάθε χριστιανός μέσα από την νηστεία προσπαθεί αδιάκοπα να διακρίνει το σωστό από το λάθος. Η νηστεία είναι η τέχνη να διψάς και να πεινάς. Στην χριστιανική οπτική όμως η πείνα και η δίψα μεταμορφώνονται σε αναζήτηση του θεού. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στα πλαίσια του μαθήματος της ερευνητικής εργασίας επιλέξαμε να ασχοληθούμε με το θέμα «Η νηστεία στον χριστιανισμό» διότι μας δημιουργεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον να γνωρίσουμε τους κανόνες της νηστεία ώστε να βελτιώσουμε το πνευματικό μας επίπεδο. Επιπλέον κατά την διάρκεια του μαθήματος των θρησκευτικών κάποιες αναφορές στην νηστεία από την καθηγήτρια μας δημιούργησαν ερωτήματα σε σχέση με τις τροφές που πρέπει να απέχουμε, τις περιόδους νηστείας κτλ. Αξίζει επίσης να αναφέρουμε πως μας δημιουργήθηκαν κάποια επιπρόσθετα ερωτήματα όπως: μπορεί ένας χορτοφάγος να κάνει νηστεία εφόσον δεν τρώει κρέας; Τι συμβαίνει με όλους αυτούς που κάνουν δίαιτα καθημερινά ή πολύ συχνά; Η Νηστεία όπως γνωρίζουμε διαμορφώθηκε με τα δεδομένα των χριστιανών της μεσογείου, είναι όμως η νηστεία αυτού του είδους κατάλληλη για τους χριστιανούς του τρίτου κόσμου; Για να μπορέσουμε να μελετήσουμε το θέμα μας αναζητήσαμε πληροφορίες στο διαδύκτιο, διαβάσαμε εγκυκλοπαίδειες, διαδυκτιακά άρθρα και βιβλία. Στην εργασία μας αρχίσαμε αναλύοντας τον ορισμό της νηστείας. Στην συνέχεια αναλύουμε το περιεχόμενο της νηστείας στον χριστιανισμό και επισημαίνουμε τους λόγους για τους οποίους νηστεύουμε, επιπρόσθετα αναφέρουμε τους κανόνες της χριστιανικής νηστείας και αναλύουμε τις εξαιρέσεις της νηστείας. Επίσης αναφέρουμε τις περιόδους κατά τις οποίες κάποιος νηστεύει.τέλος προσπαθούμε να απαντήσουμε στο ερώτημα αν οι κανόνες της νηστείας σήμερα είναι προσαρμοσμένοι στις πνευματικές ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου. Ο Ορισμός της νηστείας Νηστεία ονομάζεται η εκούσια ή ακούσια αποχή από τροφή (άλλως ασιτία). Κυρίως ο όρος αυτός χρησιμοποιείται από πολλούς λαούς για την εκούσια αποχή σε ορισμένες τροφές ιδίως για θρησκευτικούς λόγους. Η νηστεία και η αποχή από ορισμένες τροφές, γίνετε ως άσκηση θρησκευτική, ως ένδειξη θλίψεως ή ως προπαρασκευή σε μεγάλες θρησκευτικές εορτές, ήταν σε

24 χρήση σε πολλούς αρχαίους λαούς και απαντά σχεδόν σε όλες τις θρησκείες. Χριστιανική νηστεία Σύμφωνα με τους ιερούς κανόνες του Κανονικού Δικαίου της Ορθόδοξης Εκκλησίας, νηστείες ονομάσθηκαν οι ημέρες κατά τις οποίες οι πιστοί οφείλουν να απέχουν από τις ηδονές του βίου και ορισμένων τροφών και ποτών. Κάθε Χριστιανός οφείλει να νηστεύει κατά τις νηστείες, όπως καθορίστηκαν από την Μητέρα Εκκλησία. Εκκλησιαστικά, νηστεία εννοείται η λήψη ξηράς τροφής, άνευ ελαίου, οίνου ή άλλης λιπαρής ουσίας και μόνο μια φορά την ημέρα, κατά την ενάτη ώρα. Οι λόγοι που νηστεύουμε Η νηστεία είναι μια περίοδος κάθαρσης σώματος και πνεύματος. Συνήθως νηστεύουμε πριν τις μεγάλες γιορτές τις Ορθοδοξίας (Χριστούγεννα, Πάσχα, Δεκαπενταύγουστο) δίνοντας στον οργανισμό μας την ευκαιρία να αποτοξινωθεί. Το πλήρες στομάχι με τερψιλαρύγγια φαγητά δεν επιτρέπει στον νου να χρησιμοποιεί όλες του τις δυνάμεις και δυνατότητες. Η πολυφαγία εξασθενίζει τη βούλησή μας. Τότε εκδηλώνουμε μειωμένη αντίσταση προς τις προκλήσεις του ποτού, του τσιγάρου, των ηδονών, της αμαρτίας και κάθε είδους διαφθοράς. Κανόνες νηστείας Αν κάποιος φάει έστω και λίγο ψωμί πάνω από μια φορά την ημέρα, τότε αυτό λέγεται λύση της νηστείας. Αν κάποιος φάει μια λιπαρή τροφή ή πιει ένα οινοπνευματώδες ποτό, τότε αυτό λέγεται

25 κατάλυση της νηστείας. Κατά τις ημέρες των νηστειών επιβάλλεται στους Χριστιανούς η αποχή της βρώσης: κρέατος, αυγών, ζωικών προϊόντων, γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων, ιχθύων - εξαιρούνται τα μαλάκια και τα όστρακα, όπως επίσης και τα παρασκευάσματα από τα αυγά των ψαριών: ταραμάς, αυγοτάραχο και χαβιάρι, ελαίου - εξαιρούνται οι καρποί της ελιάς, δηλ. οι ελιές, που αν και παράγουν το λάδι, εν τούτοις καταναλώνονται εν καιρώ νηστείας, αν βέβαια η νηστεία δεν είναι αυστηρή. οίνου και των διαφόρων οινοπνευματωδών ποτών. Όταν κάποιος δεν τρώει όλα τα παραπάνω τότε κάνει νηστεία οίνου και ελαίου ή αλλιώς πλήρη ή γενική νηστεία. Περίοδοι νηστείας Η νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής. Η νηστεία των δύο αυτών ημερών ήταν πάντοτε ιδιαίτερα αυστηρή, ανάλογη της νηστείας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και της Μεγάλης Εβδομάδας. Η ακρίβεια λοιπόν της νηστείας αυτής είναι να μην καταλύομε λάδι και οίνο. Η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής (και της Μεγάλης Εβδομάδας) Μεταξύ των μακρών νηστειών του έτους η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι η αρχαιότερη και αυστηρότερη περίοδος νηστείας. Ξεκινά από την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει με το Μεγάλο Σάββατο. Η νηστεία των Χριστουγέννων Δεύτερη μακρά περίοδος νηστείας μετά την Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι η νηστεία των Χριστουγέννων, γνωστή στη γλώσσα του ορθόδοξου λαού μας και ως σαρανταήμερο. Αρχίζει την 15η Νοεμβρίου και λήγει την 24η Δεκεμβρίου. Η νηστεία της Παραμονής των Θεοφανείων (5 Ιανουαρίου) Την νηστεύουμε αυστηρά, με ξηροφαγία, και μόνο αν πέσει Σάββατο ή Κυριακή καταλύουμε λάδι.

26 Η νηστεία της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου) Νηστεύουμε με ξηροφαγία, εκτός κι αν πέσει Σάββατο ή Κυριακή όπότε καταλύουμε οίνο και έλαιο. Η νηστεία κατά την εορτή της Αποτομής της τιμίας κεφαλής του Προδρόμου Ιωάννου (29 Αυγούστου) Νηστεύουμε με ξηροφαγία, εκτός κι αν πέσει Σάββατο ή Κυριακή όπότε καταλύουμε οίνο και έλαιο. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Ολοκληρώνοντας την εργασία μας καταλήξαμε στα εξής συμπεράσματα. Νηστεία είναι η εκούσια ή ακούσια αποχή από τροφή: Η νηστεία και η αποχή από τίνων τροφών, γίνετε ως άσκηση θρησκευτική ως ένδειξη θλίψεως ή ως προπαρασκευή σε μεγάλες θρησκευτικές εορτές. Η χριστιανική νηστεία ονομάστηκε οι ημέρες κατά τις οποίες οι πιστοί οφείλουν να απέχουν από τις ηδονές του βίου και ορισμένων τροφών και ποτών. Νηστεύουμε διότι το πλήρες στομάχι με τερψιλαρύγγια φαγητά δεν επιτρέπει στον νου να χρησιμοποιεί όλες του τις δυνάμεις και δυνατότητες. Η πολυφαγία εξασθενίζει τη βούλησή μας. Τότε εκδηλώνουμε μειωμένη αντίσταση προς τις προκλήσεις του ποτού, του τσιγάρου, των ηδονών, της αμαρτίας και κάθε είδους διαφθοράς. Οι περίοδοι νηστείας είναι: Η νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής, Η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Η νηστεία των Χριστουγέννων, Η νηστεία της Παραμονής των Θεοφανίων, Η νηστεία της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού,Η νηστεία κατά την εορτή της Αποτομής της τιμίας κεφαλής του Προδρόμου Ιωάννου.

27 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Μπούμη Π., Κανονικόν Δίκαιον Α, Αθήνα 1989 Παπαθανασίου Θ., Ή χριστιανική νηστεία στη μετανεωτερική κοινωνία, περιοδικό ΣΎΝΑΞΗ, τεύχος 133 (ΙΑΝ-ΜΑΡ 2015) CE%B1