Ποιες συμπεριφορές μαθητών προειδοποιούν για επερχόμενη εκδήλωση βίας:

Transcript

1 Μπουκουβάλα Αναστασία, καθηγήτρια ΠΕ 01, Θεολόγος 1 ο Γυμνάσιο Παλλήνης Στη προσπάθεια του σχολείου να προσφέρει ένα πλαίσιο ενδεικτικών κατευθύνσεων για την αντιμετώπιση της σχολικής βίας και παράλληλα την καλλιέργεια περιβάλλοντος, που μπορεί να ανταποκρίνεται αποδοτικά στις ανάγκες εκείνων οι οποίοι χρειάζονται περισσότερη στήριξη και γενικά στις ανάγκες όλων των μαθητών, παραθέτει τα παρακάτω στοιχεία που αποτελούν περίληψη επιστημονικών εργασιών στο συγκεκριμένο θέμα. Ποιες συμπεριφορές μαθητών προειδοποιούν για επερχόμενη εκδήλωση βίας: Απόρριψη από συνομηλίκους Σωματική κακοποίηση στο σπίτι, σχολείο κλπ. Συναισθήματα διωγμού, θυματοποίησης, γελοιοποίησης, ταπείνωσης (στο σχολείο ή στο σπίτι) Κοινωνική απομόνωση: προκαλείται από συναισθήματα θλίψης, απόρριψης, χαμηλής αυτοεκτίμησης, έλλειψη αυτοπεποίθησης, αδυναμία να έχει φίλους Χαμηλό ενδιαφέρον για το σχολείο Έκφραση βίας στα γραπτά κείμενα ή στη ζωγραφική Ανεξέλεγκτος θυμός, ακόμα και για ασήμαντα γεγονότα Χρήση αλκοόλ (ή και ναρκωτικών) Συχνοί τσακωμοί και εκφοβισμοί των άλλων Συναναστροφή με άτομα που έχουν αντικοινωνική συμπεριφορά και που προκαλούν φόβο / άγχος στους άλλους Οικονομικά / οικογενειακά προβλήματα (συγκρούσεις, έλλειψη αποδοχής) Απουσία εξωσχολικών δραστηριοτήτων Τρόποι αντιμετώπισης: Δεν αντιδρούμε με επιθετικότητα 1

2 Αν το πρόβλημα είναι σοβαρό, ενημερώνονται αμέσως οι γονείς και ζητούμε τη συνεργασία τους Προσεγγίζουν το παιδί μόνο άτομα που μπορούν να το ηρεμήσουν Αποφεύγουμε αυταρχικές αντιδράσεις, επιθετικές κινήσεις και απειλές Πότε ένα παιδί μπορεί να χαρακτηριστεί δράστης μιας μη αποδεκτής συμπεριφοράς Εξυβρίζει τα άλλα παιδιά Διαδίδει ψευδείς φήμες / κατηγορίες Δημιουργεί ιστορίες που προκαλούν μπελάδες Συμμετέχει σε υπάρχουσες συμμορίες Διαβάλλει τα παιδιά στους φίλους του με σκοπό να τα αποξενώσει Ασκεί σωματική βία Σχολιάζει θρήσκευμα, καταγωγή, φυλή, χρώμα, βάρος, αναπηρία ή κατάσταση υγείας κάποιου παιδιού, εκβιάζει για χρήματα ή προσωπικά αντικείμενα Στέλνει απειλητικά / εκβιαστικά μηνύματα / φωτογραφίες μέσω διαδικτύου Η θυματοποίηση και η ταπείνωση των άλλων αποτελούν μερικές φορές τα μέσα για την αναπλήρωση της χαμηλής αυτοεκτίμησης και την απόκτηση κύρους μεταξύ των συνομηλίκων τους. Αρχές επίλυσης της σύγκρουσης Σεβασμός, ανοχή, κατανόηση διαφορών Επιλύοντας μια σύγκρουση, πρέπει να οδηγούμαστε στην εξεύρεση λύσεων, που ικανοποιούν τις ανάγκες και τα συμφέροντα του καθενός Διαπραγμάτευση, διαιτησία (εμπλοκή 3ου προσώπου) Είναι βασικό σε ένα διάλογο οι εμπλεκόμενοι να μπορούν να εκφράζουν τα συναισθήματα τους και να αντιδρούν ήρεμα στην κριτική Η διαδικασία επίλυσης της σύγκρουσης μέσω σηζήτησης προσφέρει ευκαιρίες συμμετοχής και προσαρμογής σε θετικές συμπεριφορές και αλλαγή στη στάση των παιδιών. Βήματα αντιμετώπισης της σύγκρουσης 1. Εντοπίζουμε το πρόβλημα 2. Ακρόαση απόψεων από όλους τους εμπλεκόμενους 2

3 3. Εντοπισμός κινήτρων, αναγκών και συμφερόντων που οδηγούν στη σύγκρουση 4. Αναζήτηση εναλλακτικών επιλογών, που να αποτελούν λύσεις και να εξυπηρετούν τα συμφέροντα όλων 5. Αξιολόγηση των εναλλακτικών επιλογών, αναζήτηση συμφωνίας, που να ικανοποιεί όλους τους εμπλεκόμενους Μηχανισμοί πρόληψης Δημιουργία περιβάλλοντος που ανταποκρίνεται αποδοτικά στις ανάγκες εκείνων που χρειάζονται περισσότερη στήριξη, αλλά και γενικά στις ανάγκες των μαθητών. Ανάπτυξη των ατομικών δεξιοτήτων στους μαθητές, το προσωπικό και το σύστημα του σχολείου Μπορεί να γίνει αντικείμενο μάθησης η ικανότητα για εποικοδομητική (και όχι βίαια) αντιμετώπιση της σύγκρουσης (το παιδί πρέπει να μάθει να επιλύει τις συγκρούσεις) Καλλιέργεια μιας σειράς από ικανότητες (επικοινωνία, δημιουργική και κριτική σκέψη, ικανότητα αναγνώρισης αιτίων και παραγόντων κινδύνων) Διαμεσολαβητές: εκπαιδεύονται άτομα, ενήλικες ή μαθητές στο να επιλύουν συγκρούσεις Γίνεται ήδη άσκηση ανά τμήμα Αναμόρφωση σχολικού κλίματος Διαμόρφωση της σχολικής ζωής με τρόπο ώστε να απομακρύνονται έμμεσα οι αιτίες, οι οποίες θεωρούνται ότι παράγουν επιθετικότητα. Όλο το σχολικό περιβάλλον θα πρέπει να συντελεί στη δημιουργία θετικού κλίματος και να δίνει εικόνα φροντίδας, σεβασμού, επικοινωνίας και ασφάλειας. Δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων (καθηγητές - μαθητές) Σωστή ευημερία Όχι μεγάλος αριθμός μαθητών στο τμήμα Καλλιέργεια συνεργατικού κλίματος ανάμεσα σε γονείς και εκπαιδευτικούς. Οι γονείς πρέπει να ενθαρρύνονται σε συχνές επισκέψεις στο χώρο του σχολείου, ώστε να εξωτερικεύσουν πιθανές ανησυχίες τους Συνεργασία με τοπική ψυχολόγο Ομαδοκεντρικό πνεύμα: στο μάθημα πρέπει να επικρατεί ευρηματικότητα, πνεύμα συνεργασίας, δημιουργικότητα, ώστε να αποβάλλονται καταστάσεις απραξίας και αδιαφορίας. 3

4 Ποιος τύπος μαθητή μπορεί να είναι το υποψήφιο θύμα: Ένα ευαίσθητο άτομο το οποίο ίσως προτιμά το διάβασμα από το ομαδικό παιχνίδι, μπορεί να σηκώνει τακτικά το χέρι και να έχει «συμπάθειες» με τους δασκάλους, κάνει ότι μπορεί για να ελκύσει την προσοχή. Τι αποτελεί ένδειξη ότι στο παιδί ασκήθηκε βία: ανασφάλεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση, φόβος, αδιαθεσίες, πονοκέφαλος, πονόκοιλος, αϋπνία, άγχος, μελανιές / γρατσουνιές (που δεν εξηγεί πως έγιναν), δυσκολεύεται να κοιμηθεί, έχει μεταπτώσεις στη συμπεριφορά του ή αντιδρά εκνευρισμένα, δεν έχει πλέον φίλους, σταματάει να μιλάει για τις δραστηριότητες και τη ζωή γενικότερα στο σχολείο, αργεί να πάει σχολείο, προτιμά να συνοδεύεται. * ορισμένα από τα παιδιά αυτά εκτονώνονται παίζοντας το ρόλο του «μπούλη» (αυτού που ασκεί βία) Επιπτώσεις στους θύτες: Όταν μπουν στην εφηβεία μπορεί να αρχίσουν το κάπνισμα, ποτό, οδήγηση μηχανής και ίσως εμφανίσουν ψυχολογικά προβλήματα. Μια βασική επισήμανση: Αν οι τιμωρίες και οι αποβολές στους μαθητές που ασκούν βία δεν συνοδευτούν από την κατάλληλη υποστήριξη από γονείς και σχολείο, τότε δεν συνετίζουν αλλά δίνουν αφορμές για να καμαρώσουν την υποτιθέμενη μαγκιά τους (παράσημα οι αποβολές). * Πρέπει να μάθουν να μπαίνουν στη θέσω των άλλων που πληγώνουν. Άμεση αντίδραση του γονιού Συζήτηση και προσπάθεια για να καταλάβουμε τί το απασχολεί. Χρειάζεται τέχνη και λεπτότητα για να εκμαιεύσουμε την αλήθεια. Το παιδί πρέπει να καταλάβει πως το ακούμε με σοβαρότητα και ενδιαφέρον (δεν ξεχνούμε ότι ντρέπεται, ίσως έχει εισπράξει προσβολή, πόνο, ταπείνωση). Ο κίνδυνος βρίσκεται στο να μας πιάσει αδημονία και να πιέσουμε το παιδί. Χρειάζεται υπομονή, καθώς οι αποκαλύψεις μπορεί να έρχονται με δόσεις. * Ένας πετυχημένος τρόπος για να πλησιάσει ο γονιός το παιδί: «Δείχνεις σκεπτικός, σου συμβαίνει κάτι; Στηρίζουμε το παιδί, γιατί μπορεί να πιστεύει ότι δίκαια υφίσταται κοροϊδίες ή βία, να θεωρεί τον εαυτό του άξιο περιφρόνησης, να ρίχνει το φταίξιμο πάνω του και να τα βάζει με τον ίδιο, αφού δεν μπορεί να «καθαρίσει». Τι άλλο μπορούν να κάνουν οι γονείς Τονώνουμε την αυτοπεποίθηση του παιδιού (πχ. αναγνωρίζουμε και καμαρώνουμε τα ταλέντα του: ζωγραφική, μουσική κλπ.) Το ανακουφίζουμε από τις ενοχές που αισθάνεται (πχ. «στον καθένα μπορεί να 4

5 συμβεί»). Απομυθοποιούμε τον «εχθρό» του. Εξηγούμε ότι το πρόβλημα το έχει εκείνος (που ασκεί βία), επειδή δεν νιώθει καλά με τον εαυτό του. Προσπαθεί να υποβαθμίσει τους άλλους, για να φανεί ο ίδιος σπουδαίος, κάνοντας τον νταή. Προσπαθούμε να εξηγήσουμε στο παιδί ότι δεν γίνεται να έχουμε πάντα την αποδοχή των άλλων. Αν πει ότι τον προδώσαν οι φίλοι του, τον βοηθάμε να καταλάβει ότι αυτή η στάση οφείλεται στον φόβο τους μήπως γίνουν και εκείνοι θύματα του παιδιού που ασκεί βία. Ενημερώνουμε το σχολείο, συνεργασία με τον καθηγητή για να βοηθηθούν και οι μαθητές που τους ασκείται βία αλλά και αυτοί που την ασκούν. Λάθη που πρέπει να αποφεύγονται από τη πλευρά των γονιών «Έπρεπε να τον σπρώξεις» «Εγώ στην ηλικία σου δεν άφηνα κανέναν να με πειράξει «Νομίζω ότι υπερβάλλεις, αυτά πάντα γίνονταν» «Δεν περίμενα από σένα να το επιτρέψεις» «Αφού σε κοροϊδεύουν ότι είσαι χοντρός, κόψε τις σοκολάτες» Είσαι μαλθακός, γι αυτό τα παθαίνεις» ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. «Επιθετικότητα στο σχολείο - Προτάσεις για πρόληψη και αντιμετώπιση» Χηνάς Παναγιώτης - Σχολικός ψυχολόγος Χρησαφίδης Κώστας - Αναπληρωτής καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών 2. «Το φαινόμενο bulling και πως να το αντιμετωπίσετε» Γκουντσίδου Βασιλική 3. «Όταν η βία πάει σχολείο» Ρασιδάκη Χριστίνα - Σύμβουλος ψυχικής υγείας 5