7/6/2017. Ο ρόλος των πράσινων υποδομών. ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ: μια πραγματική απειλή για τα οικοσυστήματα και τον άνθρωπο

Transcript

1 "Employing land stewardship to transform terraced landscapes into green infrastructures to better adapt to climate change" "Μετατροπή των εγκαταλειμμένων τοπίων αναβαθμίδων σε πράσινες υποδομές μέσω συμμετοχικής επιστασίας γης για καλύτερη προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή" «Εκδήλωση Ενημέρωσης και Εκπαίδευσης για το Πρόγραμμα LIFE Πρόσκληση 2017», Μυτιλήνη, 7 Ιουνίου 2017 «Εκδήλωση Ενημέρωσης και Εκπαίδευσης για το Πρόγραμμα LIFE Πρόσκληση 2017», Μυτιλήνη, 7 Ιουνίου 2017 Αναβαθμίδες ή πεζούλες Ανθρωπογενή οριζόντια εδάφη με σκοπό την καλλιέργεια επί επικλινών εκτάσεων υποβασταζόμενα, συνήθως, με απλούς αναλημματικούς (αντιστηρικτικούς) τοίχους ξερολιθικοί τοίχοι (ξερολιθιά), χωρίς χρήση κονιάματος Το πλέον ανακυκλώσιμο στοιχείο του περιβάλλοντος από την αρχαιότητα Το σημαντικότερο διαχρονικό εργαλείο διαχείρισης γης στο Αιγαίο από άποψη παραγωγική και περιβαλλοντική Παλίμψηστο του διαχρονικού αγροτικού μόχθου Σχεδόν ολοκληρωτική εγκατάλειψη στο σημερινό Αιγαίο Νίσυρος Κάρπαθος Λέσβος Χρησιμότητες των αναβαθμίδων συγκράτηση εδαφών διαχείριση επιφανειακών υδάτων εμπλουτισμός υδροφορέων απομάκρυνση λίθων αύξηση παραγωγικότητας χωραφιού δευτερογενείς (συνοδές) καλλιεργητικές δραστηριότητες διευκόλυνση προσπέλασης προς τα ανωφερώς επικλινή Διαχρονική πράσινη υποδομή απαραίτητη για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή Ο ρόλος των πράσινων υποδομών ΕΕ: Εργαλείο για την παροχή οικολογικών, οικονομικών και κοινωνικών ωφελειών μέσω φυσικών λύσεων, το οποίο βοηθά στην κατανόηση της αξίας των παροχών της φύσης προς την ανθρώπινη κοινωνία, και ως εργαλείο για την κινητοποίηση επενδύσεων για τη διατήρηση και την αύξηση αυτών των ωφελειών ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ: μια πραγματική απειλή για τα οικοσυστήματα και τον άνθρωπο Πολυ-λειτουργική γεωργία Δίκτυο από φυσικές και ημιφυσικές περιοχές και πράσινους χώρους που παρέχει οικοσυστημικές υπηρεσίες στις οποίες στηρίζεται η ανθρώπινη ευημερία και ποιότητα ζωής 1

2 Αναβαθμίδες: εργαλείο προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή Για μια βιώσιμη αποκατάσταση αναβαθμίδων Υποστήριξη πράσινης υποδομής: περιβαλλοντική, οικολογική, αισθητική αξία X ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΣ ΕΠΙΤΕΥΞΙΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή Δημιουργία & λειτουργία πράσινων υποδομών Αποκατάσταση λειτουργικότητας των αναβαθμίδων του τοπίου προϊόντα που ικανοποιούν σημερινές ανάγκες Επώνυμα προϊόντα υψηλής ποιότητας Καθετοποίηση παραγωγής (πρωτο-/δευτερογενούς) SPECIAL προϊόντα για εξαιρετικούς ανθρώπους (απαιτητικούς τουρίστες κ.ά. αγοραστές) ΑΝΑΒΑΘΜΙΔΕΣ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΥ LIFE Δράση για το Κλίμα «παραδοσιακά έργα» Τομέας προτεραιότητας «Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή» Τίτλος έργου: Employing land stewardship to transform terraced landscapes into green infrastructures to better adapt to climate change (Μετατροπή των εγκαταλειμμένων τοπίων αναβαθμίδων σε πράσινες υποδομές μέσω συμμετοχικής επιστασίας γης για καλύτερη προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή) Κωδικός: Προϋπολογισμός: ΕΕ χρηματοδότηση: (60%) Διάρκεια: 01/07/ /08/2021 Περιοχή έργου: Άνδρος Η δημιουργία καλλιέργεια των αναβαθμίδων, αποτέλεσμα επίπονης χειρωνακτικής προσπάθειας χιλιετιών, διαμορφώνει διαχρονικά τη σημαντικότερη υποδομή στον χώρο του Αιγαίου, επιτρέποντας την επιβίωση των νησιωτικών κοινοτήτων, σε αντίξοα αφιλόξενα περιβάλλοντα. Η καλλιέργεια σε αναβαθμίδες εξομαλύνει τις ακραίες θερμοκρασίες, εξοικονομεί νερό, βοηθάει στην ταμίευση του βρόχινου νερού στο έδαφος, προστατεύει από τη διάβρωση και τις πυρκαγιές, ενώ βοηθάει και τη βιοποικιλότητα. Το πρόγραμμα LIFE ANDROSSPA έδειξε ότι είναι εφικτή η επανακαλλιέργεια των αναβαθμίδων. Με χρήση κατάλληλου εξοπλισμού και παραγωγή ποιοτικών προϊόντων, ηκαλλιέργεια των αναβαθμίδων μπορεί να ξαναγίνει οικονομικά βιώσιμη. Πρόταση LIFE για την επόμενη ΤΟΠΙΟ μέρα ΜΟΝΑΔΙΚΟ Αναβαθμίδες και ξερολιθιές οργανώνουν έναν πολυλειτουργικό χώρο 2

3 Τοπιακή αξία διαχρονική μεγάλης κλίμακας ανθρώπινη παρέμβαση Αγροτικές αποθήκες κατασκευές βοηθητικές της καλλιέργειας Πετρόκτιστες οδοί διευκολύνουν την πρόσβαση στις αιμασιές, είναι αντιπυρικές ζώνες Ξερολιθιές προστατεύουν το έδαφος και μειώνουν την επιφανειακή απορροή Παραδοσιακές καλλιέργειες Τοπικές ποικιλίες προσαρμοσμένες σε κλίμα και έδαφος Φυτοφράκτες και ασυγκόμιστα περιθώρια Αυξάνουν την ποικιλία του τοπίου, περιορίζουν τη διάβρωση και τον κίνδυνο πλημμύρας Κτηνοτροφία προσαρμοσμένη στις κλιματικές συνθήκες εκ περιτροπής βόσκηση, φυσική λίπανση Ξερολιθιές εξομαλύνουν το μικροκλίμα, δημιουργούν μικρο ενδιαίτημα για τη βιοποικιλότητα Πέτρινα αλώνια παραδοσιακά στοιχεία τοπίου, βελτιώνουν την τοπιακή ποικιλότητα Μωσαικότητα τοπίου βοηθάει στη διατήρηση εδάφων και νερού, λειτουργεί ως αντιπυρική ζώνη Εμπλουτισμός εδαφικού άνθρακα Ελαχιστοποίηση άροσης, διατήρηση εδαφοκάλυψης, υπολείμματα καλλιέργειας, μείωση αζωτούχων λιπασμάτων, αύξηση οργανικής ύλης Καλλιέργεια αναβαθμίδων Αύξηση κατείσδυσης νερού στο έδαφος, εμπλουτισμός υδροφορέα, προστασία από διάβρωση Καλλιέργεια πολυετών παροχή εδαφοκάλυψης όλο το έτος, διατήρηση οργανικού ορίζοντα και νερού στο έδαφος, μείωση εκπομπών διοξειδίου άνθρακα ΣΤΟΧΟΣ ΣΤΟΧΟΣ Το έργο, στοχεύει να αποδείξει ότι η επαναχρησιμοποίηση σε μεγάλη κλίμακα, των αναβαθμίδων ως πράσινης υποδομής μπορεί να αναζωογονήσει έναν σύγχρονο, οικονομικά και περιβαλλοντικά βιώσιμο πολυλειτουργικό πρωτογενή τομέα, στηριζόμενο σε τοπικές ποικιλίες και κλιματικά φιλικές πρακτικές καλλιέργειας, ικανό, σε συνδυασμό με τον τουρισμό και τον πολιτισμό, να υποστηρίξει μια πιο ανθρώπινη τοπική ανάπτυξη Με τη χρήση καινοτόμων για τη χώρα μας προσεγγίσεων, όπως το Land Stewardship (συμμετοχική επιστασία γης), δηλαδή η εθελοντική συνεργασία μικρο ιδιοκτητών γης, αγροτών, τοπικής αυτοδιοίκησης, ερευνητικών φορέων, καθώς και τοπικών επιχειρήσεων, για την εφαρμογή περιβαλλοντικά φιλικών πρακτικών καλλιέργειας και προστασίας του αγροτικού τοπίου, με σύγχρονες, κοινωνικά και οικονομικά βιώσιμες πρακτικές ΕΤΑΙΡΙΚΟ ΣΧΗΜΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ (Tμήμα Γεωγραφίας) 20 χρόνια έρευνας στις αναβαθμίδες του Αιγαίου Έμπειρη ερευνητική ομάδα στη βιοποικιλότητα Εξειδικευμένη ερευνητική ομάδα στην προώθηση τοπικών προϊόντων του Αιγαίου ΔΗΜΟΣ ΑΝΔΡΟΥ Εμπειρία από το υφιστάμενο πρόγραμμα LIFE, καλή γνώση του χώρου ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΑΜΕΙΟ Εξειδίκευση στις περιβαλλοντικές χρηματοδοτήσεις Εμπειρία στα προγράμματα LIFE Υποστήριξη του προγράμματος Άνδρου από το 2013 ΕΘΝΙΚΟ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΙΟ Εξειδίκευση στη μελέτη παρακολούθηση της κλιματικής αλλαγής ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΑΣ (Τμήμα Βιολογίας) Εξειδικευμένη ερευνητική ομάδα στη βιοποικιλότητα των αναβαθμίδων του Αιγαίου ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ Εξειδίκευση εμπειρία στη διάσωση τοπικών ποικιλιών ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟΠΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ Ιδιοκτήτες γης για παραχώρηση χωραφιών >1.200 στρ. με σκοπό τη συντήρηση και καλλιέργειά τους Τοπικές φάρμες για παροχή οργανικού λιπάσματος για τις ανάγκες του έργου και αξιοποίηση μέρους της παραγωγής για ζωοτροφή Τοπικές επιχειρήσεις για αξιοποίηση μέρους της παραγωγής από την καλλιέργεια των αναβαθμίδων για παραγωγή τοπικών προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας (ψωμί, κρίθινα παξιμάδια, κ.λπ.) Μικροζυθοποιίες (Μπύρα ΝΗΣΟΣ) για αξιοποίηση μέρους της παραγωγής κριθαριού Εταιρείες παραγωγής καλλυντικών και τοπικών προϊόντων (Apivita, Organic Islands) για παροχή τεχνογνωσίας σε θέματα παραγωγής και διάθεσης προϊόντων αρωματικών φυτών Τοπικούς φορείς για την υποστήριξη των επιδεικτικών δράσεων και τη διάδοση και εφαρμογή των αποτελεσμάτων του έργου Τουριστικούς φορείς για την υποστήριξη δράσεων για προσέλκυση ποιοτικού τουρισμού Κεντρικές και περιφερειακές υπηρεσίες για τη διάδοση και εφαρμογή των αποτελεσμάτων Εκπαιδευτικά ιδρύματα για την υποστήριξη δράσεων διαχείρισης της φύσης Διεθνείς οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στην προστασία & ανάδειξη των ξερολιθιών XCT Καταλονίας Ένας από τους πιο αναγνωρισμένους φορείς προώθησης του Land Stewardship στην ΕΕ 3

4 ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΓΗΣ (LAND STEWARDSHIP) Σύσταση Οργανισμού Επιστασίας Γης με στόχο τη διευκόλυνση της ένταξης ιδιοκτητών και χρηστών γης αναβαθμίδων στο πρόγραμμα, τη νομική και τεχνική υποστήριξη των σχετικών δράσεων και τη δημιουργία του πλαισίου συνεργασίας με τους εμπλεκόμενους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Επικοινωνία με τοπικές ομάδες άλλων νησιών του Αιγαίου για επέκταση της βιώσιμης αυτής προσέγγισης. Συνεργασία με ευρωπαϊκούς οργανισμούς επιστασίας γης με μεγάλη εμπειρία στην υλοποίηση σχετικών δράσεων. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΓΕΩΡΓΙΑ ΓΙΑ ΑΝΔΡΟ ΚΑΙ ΚΥΚΛΑΔΕΣ Με βάση τη γνώση και εμπειρία που θα αποκτηθούν από το πρόγραμμα, θα καταστρωθεί σε συνεργασία με τους εμπλεκόμενους φορείς, περιφερειακό σχέδιο για την προσαρμογή του πρωτογενούς τομέα των Κυκλάδων στην κλιματική αλλαγή, με οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμο τρόπο και αξιοποίηση των αναβαθμίδων ως «πράσινων υποδομών» ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΘΑ ΥΛΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Αποκατάσταση επαναχρησιμοποίηση επανακαλλιέργεια >1.200 στρ. αναβαθμίδων Απόκτηση κατάλληλου καλλιεργητικού εξοπλισμού Επιλογή ποικιλιών, πολλαπλασιασμός σπόρων τοπικών ποικιλιών Δημιουργία μελισσότοπων σε αναβαθμίδες Παρακολούθηση οικολογικών περιβαλλοντικών δεικτών Επαναλειτουργία περιστεριώνων, αποκατάσταση νερόμυλου, δημιουργία μικρών υδατοσυλλογών Αποκατάσταση καθαρισμοί παραδοσιακών μονοπατιών ως οδών πρόσβασης στις αναβαθμίδες και ως αντιπυρικές ζώνες Πώληση προϊόντων και επανεπένδυση σε συμπληρωματικές εκτάσεις, σε συνεργασία με αγρότες Αγροδιατροφική Σύμπραξη, συνεργασίαμε δευτερογενή τριτογενή τομέα Πιστοποίηση και προώθηση των προϊόντων που θα παράγονται από το πρόγραμμα, με συμμετοχή εταιρειών που θα αναλαμβάνουν την μεταποίησή τους Δημιουργία Σχολείου Ξερολιθιάς, Διεξαγωγή εκπαιδευτικών σεμιναρίων Σχεδιασμός παραγωγικών διαδρομών Δημιουργία Αγροδιατροφικής Σύμπραξης Πιστοποίηση και προώθηση στην αγορά α)«προϊόντων αιμασιών» και β) προϊόντων φιλικών προς το κλίμα Ανάδειξη της σημασίας των αιμασιών για τη νησιωτική αυτάρκεια σε ότι αφορά γεωργία, κτηνοτροφία και μελισσοκομία Σε συνδυασμό με ανάδειξη της βιοποικιλότητας και της τοπιακής πολιτιστικής αξίας ως στοιχείων του τοπικού brand name Δημιουργία και προώθηση ενός ολοκληρωμένου πακέτου έξυπνων και μοναδικών τοπικών προϊόντων και υπηρεσιών για μια κλιματικά φιλική Άνδρο ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΥΨΗΛΗΣ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΟΠΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΕΙ Πρόταση LIFE Οργανισμός Επιστασίας Γης Πράσινο Ταμείο Δήμος Άνδρου Πανεπιστήμιο Ιδιοκτήτες Γης Αγροδιατροφική Σύμπραξη Σήμα ποιότητας Δήμος Άνδρου Περιφέρεια Ν. Αιγαίου Επιμελητήριο Κυκλάδων Τοπικοί παραγωγικοί φορείς Πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα Επιχειρήσεις/ Φορείς Ζυθοποιίες Εταιρείες παραγωγής φυσικών καλλυντικών Φάρμες Φούρνοι Αγροτικοί Συνεταιρισμοί Μελισσοκομικοί Συνεταιρισμοί Marketing Πανεπιστήμιο Αιγαίου Μονάδα Διαχείρισης Επιχειρηματικότητας & Καινοτομίας τροφίμων Αγορά Σούπερ μάρκετ Εστιατόρια 4

5 ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ Στοχοθεσία πρότασης Προσδιορισμός εταιρικού σχήματος εμπλεκόμενοι φορείς Αρμοδιότητες εταίρων / Ρόλος τους στο έργο Συνεργασία εταίρων για την προετοιμασία της πρότασης Συγκέντρωση υποστηρικτικών επιστολών Διαμόρφωση τελικού καταλόγου δράσεων & κατανομής αρμοδιοτήτων Διασφάλιση συνοχής πρότασης Εφαρμογή χρονοδιαγράμματος Εξασφάλιση βιωσιμότητας έργου Π/Υ (60% χρηματοδότηση) Ευχαριστίες LIFE Programme Πράσινο Ταμείο ΕΛΕ Π. Αιγαίου - Σεβαστό Χριστοφίδη Συναδέλφους από το Π. Αιγαίου - Δημήτρη Σκάλκο - Νίκο Σουλακέλλη - Κατερίνα Κλωνάρη - Θανάση Κίζο - Μιχάλη Βαΐτη - Thomas Tscheulin - Μαρία Αλούπη 5