Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων

Transcript

1 Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων 3 Ο εξάμηνο Χημικών Μηχανικών Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Γιάννης Καλογήρου, Καθηγητής ΕΜΠ y.caloghirou@ntua.gr

2 Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς.

3 Η θεωρία της επιχειρηματικής δραστηριότητας του Peter Drucker (1994) (1/2) 3 O Drucker πρωτοέγραψε για την θεωρία της επιχειρηµατικής δραστηριότητας σε ένα άρθρο του στο Harper Magazine το Ανέπτυξε µε συνεκτικότητα την ιδέα του σε ένα διάσηµο άρθρο του The Theory of the Business Peter Drucker, Harvard Business Review, 1994, αφού προηγουµένως, για δεκαετίες, την δοκίµασε και την έλεγξε σε διάφορες επιχειρήσεις.

4 Η θεωρία της επιχειρηματικής δραστηριότητας του Peter Drucker (1994) (2/2) 4 Η θεωρία αυτή αναφέρεται στις θεµελιώδεις υποθέσεις σχετικά µε τον σκοπό και την αιτιολόγηση της ύπαρξης µιας επιχείρησης Γιατί υφίσταται; Τι συνεισφέρει; Γιατί θα συνεχίσει να λειτουργεί; Στο σηµερινό κόσµο των συνεχών αλλαγών, ο διαρκής έλεγχος των τριών αυτών υποθέσεων είναι κρίσιµος για την επιτυχία και την επιβίωση µιας επιχείρησης. Ο κίνδυνος είναι οι υποθέσεις να µετατραπούν σε «δεδοµένα» που όµως έχουν χάσει τη σηµασία τους.

5 ιάκριση µεταξύ ενός θεμελιώδους υπαρξιακού ερωτήματος και των τεχνικών διοίκησης (1/2) 5 Μια σηµαντική διάκριση µεταξύ: της θεµελιώδους υπαρξιακής ερώτησης What to do? : «Τι κάνει µια επιχείρηση; και Γιατί υπάρχει;», και των διαφόρων δηµοφιλών εργαλείων/ τεχνικών διοίκησης ( How to do tools ).

6 ιάκριση µεταξύ ενός θεμελιώδους υπαρξιακού ερωτήματος και των τεχνικών διοίκησης (2/2) 6 ηµοφιλείς Τεχνικές ιοίκησης: TQM (Total Quality Management) [ ΙΟΙΚΗΣΗ ΟΛΙΚΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ]. Outsourcing [Ανάθεση µιας λειτουργίας που δεν ανήκει στον πυρήνα της δραστηριότητας της συγκεκριµένης επιχείρησης σε εξωτερικούς της δραστηριότητας της συγκεκριµένης επιχείρησης σε εξωτερικούς συνεργάτες δηλ. σε επιχειρήσεις που εξειδικεύονται στη διαχείριση µιας τέτοιας λειτουργίας]. Economic Value Analysis (Ανάλυση της οικονοµικής αξίας µιας επιχείρησης) Benchmarking [Συγκριτική Αξιολόγηση] Re-engineering [Επανασχεδιασµός επιχειρηµατικών λειτουργιών και διαδικασιών]. Downsizing [Μείωση του µεγέθους µε τη συρρίκνωση δραστηριοτήτων που δεν αποδίδουν].

7 Η θεωρία της επιχείρησης για την επιχειρηµατική της δραστηριότητας 7 Κάθε επιχείρηση δημιουργείται, χτίζεται και λειτουργεί µε βάση κάποιες παραδοχές που: ιαµορφώνουν τη συμπεριφορά της επιχείρησης, Προσδιορίζουν τις αποφάσεις της σχετικά µε το τι να κάνει και τι να µην κάνει, κάνει και τι να µην κάνει, Ορίζει ποιά αποτελέσµατα για τη συγκεκριμένη επιχείρηση θεωρούνται ότι έχουν νόηµα (σύµφωνα µε τους σκοπούς της). Τι σχέση έχουν ή εξακολουθούν να έχουν µε την πραγματικότητα στην οποία δραστηριοποιείται και λειτουργεί;

8 «Τι κάνει µια επιχείρηση;» 8 Ποιο το αντικείµενο µιας επιχείρησης; Ποιος ο λόγος ύπαρξης µιας επιχείρησης/ ενός οργανισµού; [Το θεµελιώδες «υπαρξιακό» ερώτηµα που αφορά κάθε επιχείρηση, κάθε οργανισµό]. Το αντικείµενο της δραστηριότητας µιας επιχείρησης: κύρια πρόκληση που διαρκώς αντιµετωπίζει η διοίκηση µιας επιχείρησης, ειδικότερα στις επιχειρήσεις που έχουν γνωρίσει µια µακροχρόνια επιτυχή πορεία. Το φαινόµενο - παράδοξο: Μια επιχείρηση που ήταν superstar έως χθες περιέρχεται σχετικά απότοµα ή σταδιακά σε κατάσταση στασιµότητας και απογοήτευσης, σε δυσχερή θέση, φαινοµενικά σε µια κρίση που δεν µπορεί να διαχειριστεί. Το φαινόµενο παρατηρείται σε διάφορες χώρες και σε διάφορους τύπους οργανώσεων (και επιχειρήσεων).

9 Ποια η ρίζα µιας τέτοιας κατάστασης; 9 Πολλές φορές η αιτία δεν είναι ότι η επιχείρηση: «κάνει τη δουλειά της κακά» ή ότι «κάνει τα στραβά/ λάθος πράγµατα» Σε αρκετές περιπτώσεις, «κάνει τα σωστά πράγµατα» αλλά ανώφελα, χωρίς αποτέλεσµα. Που οφείλεται αυτό το «παράδοξο»; Οι υποθέσεις/ παραδοχές στις οποίες στηρίχθηκε η δηµιουργία και η λειτουργία της επιχείρησης δεν αντιστοιχούν πια στην πραγµατικότητα.

10 Παραδοχές (1/2) 10 Οι παραδοχές πάνω στις οποίες θεµελιώνεται η δηµιουργία και η λειτουργία µιας επιχείρησης και η ανάληψη µιας επιχειρηµατικής δραστηριότητας. Παραδοχές σχετικά µε τις αγορές στις οποίες επιδιώκει να λειτουργήσει (παραδοχές για τους πελάτες και τους ανταγωνιστές, για τη συµπεριφορά τους και τους στόχους τους). Παραδοχές για την τεχνολογία και τη δυναµική της [central station mainframe -based information system personal computer Grids Cloud Computing]

11 Παραδοχές (2/2) 11 Εν τέλει παραδοχές για τον λόγο ύπαρξης µιας επιχείρησης και για τον βαθύτερο λόγο για τον οποίο αµείβεται (πληρώνεται) από τους πελάτες της για τα προϊόντα ή /και τις υπηρεσίες που προσφέρει στην αγορά. ηλαδή παραδοχές για τη συνεισφορά της στους χρήστες (αγοραστές/ πελάτες) των προϊόντων της (αγαθών και υπηρεσιών). Παραδοχές για τα ισχυρά και τα αδύναµα σηµεία της.

12 Θεωρία/αντίληψη (1/2) 12 Ανάγκη ύπαρξης µιας σαφούς θεωρίας/αντίληψης για τη δραστηριότητα της επιχείρησης Κάθε επιχείρηση, κάθε οργανισµός γενικότερα, δηµιουργείται, χτίζεται και λειτουργεί µε βάση κάποιες παραδοχές. Κάθε επιχείρηση, κάθε οργανισµός -επιχειρηµατικός ή µη- έχει (ρητά ή άρρητα) µιαν αντίληψη, µια θεωρία για την επιχειρηµατική της δραστηριότητα, για τη δραστηριότητά του.

13 Θεωρία/αντίληψη (2/2) 13 Το ερώτηµα, που διαρκώς επανέρχεται: Τι σχέση έχουν ή εξακολουθούν να έχουν οι παραδοχές αυτές µε την πραγµατικότητα στην οποία δραστηριοποιείται η συγκεκριµένη επιχείρηση ή ο συγκεκριµένος οργανισµός; Προσοχή: Πολλές φορές η «επιτυχία γεννάει την αποτυχία». Μια τέτοια θεωρία- που είναι σαφής, συνεκτική και ανταποκρίνεται στην πραγµατικότητα- είναι ένα πανίσχυρο εργαλείο για τη λειτουργία της και κυρίως για τη συνέχιση της επιχειρηµατικής παρουσίας της

14 Ιστορικά παραδείγµατα (1/2) 14 Ιστορικά παραδείγµατα για τη θεωρία της δραστηριότητας ενός οργανισµού/ µιας επιχείρησης Η δηµιουργία του ΕΜΠ Η δηµιουργία της ΕΗ το 1950 Η δηµιουργία του ΟΤΕ το 1949

15 Ιστορικά παραδείγµατα (2/2) 15 Η δημιουργία του Πανεπιστημίου Humboldt του Βερολίνου το 1809 (µε βάση µια νέα θεωρία για τη λειτουργία του Πανεπιστημίου αναφορικά µε την επιστημονική αριστεία και την ερευνητική δραστηριότητα) Η δημιουργία της Deutche Bank από τον George Siemens το 1870 (διασφάλιση χρηματοδότησης για την ενοποίηση µέσω της εκβιομηχάνισης µιας κατακερματισμένης και αγροτικής Γερμανίας). General Motors, IBM, Apple, Microsoft, Google

16 Peter F Drucker HBR Sept -Oct 1994, "The Theory of the Business" 16 Εικόνα 1: Peter F Drucker HBR Sept -Oct 1994, "The Theory of the Business"

17 Μια θεωρία για την επιχείρηση έχει τρία µέρη: Παραδοχές για το περιβάλλον της επιχείρησης Για την κοινωνία και τη δοµή της Για την αγορά Για την τεχνολογική εξέλιξη 2. Παραδοχές για την ειδική αποστολή της επιχείρησης π.χ. η AT&T µετά τον Α Παγκόσµιο Πόλεµο είχε ως αποστολή της «να διασφαλίσει σε κάθε αµερικανική οικογένεια και επιχείρηση ότι θα έχει τηλεφωνική πρόσβαση» 3. Παραδοχές για τις κύριες ικανότητες (core competencies) που είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση της αποστολής της.

18 Η θεωρία της επιχειρηµατικής δαρστηριότητας (πέντε ερωτήµατα) Ποια είναι η αποστολή της επιχείρησης; 2. Ποιοι είναι οι πελάτες της επιχείρησης; 3. Τι εκτιµούν/αξιολογούν οι πελάτες; [Ίσως το σηµαντικότερο ερώτηµα, που συνήθως τίθεται λιγότερο.] 4. Ποια είναι τα αναµενόµενα αποτελέσµατα που έχουν νόηµα για την επιχείρηση; 5. Ποιο είναι το σχέδιο της επιχείρησης;

19 Ερωτήματα 19 Γιατί οι χρήστες αγοράζουν τα προϊόντα της; Οι παραδοχές σχετικά µε το περιβάλλον της προσδιορίζει τον λόγο για τον οποίο η επιχείρηση αµείβεται από τους αγοραστές των προϊόντων της ή των υπηρεσιών της. Ποια αποτελέσµατα έχουν νόηµα; Οι παραδοχές σχετικά µε την αποστολή της επιχείρησης προσδιορίζουν τι θεωρεί η επιχείρηση ως αποτελέσµατα που έχουν νόηµα. Πού πρέπει να αριστεύσει; Οι παραδοχές σχετικά µε τις κύριες ικανότητες της επιχείρησης προσδιορίζουν που πρέπει η επιχείρηση να «αριστεύσει» για να διατηρήσει την «ηγετική παρουσία» της

20 ύσκολη υπόθεση, συνεχής επανεξέταση 20 Στην πράξη, η διαµόρφωση µιας θεωρίας της επιχειρηµατικής της δραστηριότητας δεν είναι µια εύκολη υπόθεση. Συνήθως απαιτεί χρόνο, σκληρή δουλειά, σκέψη και πειραµατισµό για να προσεγγιστεί µια σαφής, συνεπής και έγκυρη θεωρία της επιχειρηµατικής δραστηριότητας της επιχείρησης. Ακόµη, περισσότερο, κάθε επιχείρηση πρέπει να επεξεργάζεται και συνεχώς να επανεξετάζει µια τέτοια θεωρία/ αντίληψη εάν θέλει να είναι επιτυχής η επίδοσή της.

21 Προδιαγραφές µιας έγκυρης θεωρίας για την επιχειρηµατική δραστηριότητα Οι παραδοχές για το περιβάλλον, την αποστολή και τις κύριες ικανότητες πρέπει να αντιστοιχούν στην πραγµατικότητα, να είναι ρεαλιστικές. 2. Οι παραδοχές και στις τρεις περιοχές (περιβάλλον, αποστολή, ικανότητα) πρέπει να ταιριάζουν µεταξύ τους. 3. Η θεωρία για την επιχειρηµατική δραστηριότητα πρέπει να είναι γνωστή και κατανοητή σε όλη την επιχείρηση. 4. Η θεωρία για την επιχειρηµατική δραστηριότητα πρέπει συνεχώς να ελέγχεται.

22 Η διάρκεια µιας θεωρίας για την επιχειρηµατική δραστηριότητα 22 Πολλές θεωρίες για την επιχειρηματική δραστηριότητα είναι τόσο ισχυρές που διαρκούν στον χρόνο, αλλά ως ανθρώπινα κατασκευάσµατα δεν διαρκούν για πάντα. Στην πραγματικότητα, κάθε θεωρία για την επιχειρηματική δραστηριότητα σταδιακά αχρηστεύεται και παύει να είναι έγκυρη. Αυτό συνέβη στις µεγάλες αµερικανικές επιχειρήσεις (GM, AT&T, IBM). Αυτό συµβαίνει για µεγάλες ευρωπαϊκές ή εθνικές επιχειρήσεις.

23 Έλεγχος (1/2) 23 ιαδικασία ελέγχου των υποθέσεων και της αντιστοίχισης της θεωρίας της επιχειρηµατικής δραστηριότητας µε την εξελισσόµενη πραγµατικότητα. 1. Προληπτικός έλεγχος Περιοδική αµφισβήτηση (ακόµη και ενδεχόµενη εγκατάλειψη) του status quo. Σε τακτά χρονικά διαστήµατα αµφισβήτηση κάθε προϊόντος/ υπηρεσίας, κάθε καναλιού διανοµής, κάθε πολιτικής της, κάθε οργανωτικής δοµής και ρουτίνας. Αν η επιχείρηση δεν ήταν «εντός» της συγκεκριµένης δραστηριότητας, θα έµπαινε σ αυτήν σήµερα; ιαδικασία διερεύνησης του τι γίνεται «εκτός της επιχείρησης». Μελέτη αυτών που δεν είναι πελάτες της επιχείρησης (non customers). Είναι, συνήθως, η πρώτη οµάδα, που η µελέτη της αγοραστικής συµπεριφοράς της αναδεικνύει σηµάδια θεµελιωδών αλλαγών.

24 Έλεγχος (2/2) Έγκαιρη διαγνωστική διαδικασία που αποκαλύπτει κρίσιµα ανησυχητικά σηµάδια Οι στόχοι δεν καλύφθηκαν. Είναι ώρα για νέα σκέψη. Γρήγορη µεγέθυνση. Η υφιστάµενηνη θεωρία της επιχειρηµατικής δραστηριότητας µοιάζει να έχει υπερµεγεθυνθεί. Απρόβλεπτη υπερβολική επιτυχία. Απρόσµενες αποτυχίες.

25 Αντιδράσεις 25 Αντιδράσεις µιας επιχείρησης στη σταδιακή αχρήστευση της θεωρίας της για την επιχειρηµατική της δραστηριότητα Αµυντική αντίδραση («εν τρέχει τίποτε σηµαντικό») Μπαλώµατα Επανεξέταση των βασικών παραδοχών ως προς τις πραγµατικές εξελίξεις Ανάγκη εγκαθίδρυσης στο πλαίσιο της επιχείρησης µιας διεργασίας/δοµής συστηµατικής παρακολούθησης και ελέγχου της θεωρίας της επιχειρηµατικής δραστηριότητας Ανάγκη έγκαιρης διάγνωσης και ενός συστήµατος έγκαιρης προειδοποίησης.

26 Τα τρία ερωτήµατα του Peter Drucker (2005) (1/2) 26 «Πάντοτε θέτω τρία ερωτήματα (στους διοικούντες) όταν εξετάζω µια επιχείρηση- αλλά και οποιονδήποτε οργανισµόανεξάρτητα αν είναι αµερικάνικη, γερµανική ή γιαπωνέζικη. Ερώτηµα πρώτο: Ποια είναι η επιχειρηµατική σας δραστηριότητα; Τι προσπαθείτε να πετύχετε; Τι σας κάνει διακριτούς/ ξεχωριστούς; Ερώτηµα δεύτερο: Πώς ορίζετε τα αποτελέσµατα της δραστηριότητάς σας; Πρόκειται για µια σκληρή ερώτηση, σκληρότερη σε έναν µη - επιχειρηµατικό οργανισµό απ ότι σε µια επιχείρηση.

27 Τα τρία ερωτήµατα του Peter Drucker (2005) (2/2) 27 Ερώτηµα τρίτο: Ποιες είναι οι κύριες ικανότητες (core competencies) σας; Πόσο σχετίζονται µε τα αποτελέσµατα; Αυτά είναι αρκετά. εν υπάρχει µεγάλη διαφορά µεταξύ των αρχών του 21ου αιώνα και του 20ου εκτός από το γεγονός ότι σήµερα υπάρχουν πολλοί περισσότεροι οργανισµοί».

28 Αναζήτηση απαντήσεων σε προνοητικά ερωτήµατα που αναφέρονται στο µέλλον (1/2) 28 Από τη δεκαετία του 1940 έως το 2005, ο Peter Drucker συµβούλευε τις διοικήσεις των επιχειρήσεων (και των οργανισµών) να αναζητούν µε συνέπεια απαντήσεις στα ακόλουθα προνοητικά ερωτήµατα: Τι έχει διαφοροποιηθεί στον κόσµο γύρω µας και τι από την επιχείρηση και τη δραστηριότητά της εξακολουθεί να ταιριάζει µε τις πραγµατικότητες που διαµορφώνονται;

29 Αναζήτηση απαντήσεων σε προνοητικά ερωτήµατα που αναφέρονται στο µέλλον (2/2) 29 Ποιες είναι οι ευκαιρίες και ποια όρια θα πρέπει να αµφισβητήσουµε για δηµιουργήσουµε ή να µοχλεύσουµε αυτές τις ευκαιρίες; Ποια αποτελέσµατα µπορούµε να αναµένουµε σε έξι µήνες; Ποιες ικανότητες χρειαζόµαστε για να δραστηριοποιηθούµε µε βάση αυτές τις ευκαιρίες; Οικοδοµούµε και επενδύουµε σ αυτές τις ικανότητες; Αποτυχία να δράσουµε µε αυτό τον τρόπο αποτελεί µη βιώσιµη επιλογή.

30 Η µαρτυρία του Jack Welch (2001) (1/2) 30 Ο Drucker µου έθεσε δύο σκληρά ερωτήµατα: «Αν δεν είσαστε στη συγκεκριµένη δραστηριότητα θα µπαίνατε σ αυτήν σήµερα;» «Και αν η απάντηση είναι όχι, τι σκοπεύετε να κάνετε;». «Απλά ερωτήµατα, αλλά όπως τα περισσότερα απλά είναι ερωτήµατα µε βάθος. Είχαν ιδιαίτερη αξία για την General Electric. Είµαστε σε τόσες πολλές δραστηριότητες. Την εποχή εκείνη, αν ήσουν σε µια κερδοφόρα δραστηριότητα, αυτός ήταν επαρκής λόγος παραµονής σ αυτήν. Την εποχή εκείνη δεν ήταν προτεραιότητα η µετακίνηση από δραστηριότητες µε χαµηλούς ρυθµούς µεγέθυνσης και µικρά περιθώρια κέρδους σε δραστηριότητες µε υψηλότερους ρυθµούς µεγέθυνσης και µεγαλύτερα περιθώρια».

31 Η µαρτυρία του Jack Welch (2001) (2/2) 31 Τρία είδη επιχειρηµατικών µονάδων: marginal performers, lowgrowth markets, poor strategic fit, των οποίων η προοπτική πρέπει να επανεξετασθεί προσεκτικά. Η Υιοθέτηση της στρατηγικής: No1 or No 2, fix, sell or close.

32 Κατάλογος Αναφορών Εικόνων 32 Εικόνα 1: Peter F Drucker HBR Sept -Oct 1994, "The Theory of the Business"

33 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Ε.Μ.Π.» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.