ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ: για τη φοίτηση των παιδιών Ρομά σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης ΕΤΟΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Transcript

1 Ερευνητική Ομάδα Βλάχου, Α., Βιδάλη, Μ., Τρέσσου Ε., Μητακίδου, Σ., Καραγιάννη Γ. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ: για τη φοίτηση των παιδιών Ρομά σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης ΕΤΟΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

2 ΜΕΡΟΣ Β ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ/ΦΟΙΤΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΡΟΜΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΑΣ

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα Χαρακτηριστικά του δείγματος 1 Φοίτηση κατά τα σχολικά έτη και Διαρροές και φοίτηση κατά τα σχολικά έτη και Φοίτηση παιδιών Ρομά με ε.ε.α./α. κατά το Μαθητές με ε.ε.α./α. κατά την τριετία Ολοκλήρωση φοίτησης παιδιών Ρομά κατά την τριετία Προσβασιμότητα στο σχολείο και σε ειδικούς επαγγελματίες 22 Προβλεπόμενη συνέχιση και διακοπή της φοίτησης 23 Φοίτηση μαθητών Ρομά Ορεστιάδας 27 Φοίτηση μαθητών Ρομά Διδυμοτείχου 29 Παράρτημα 30

4 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ «ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΡΟΜΑ» Κύριο αντικείμενο της παρούσας αναφοράς αποτελεί η καταγραφή στοιχείων σχετικά με τη φοίτηση των μαθητών Ρομά σε συνολικά 58 μονάδες Προσχολικής (N=18), Πρωτοβάθμιας (N=30), και Δευτεροβάθμιας (N=10) εκπαίδευσης. Η καταγραφή έγινε κατά την εφαρμογή του προγράμματος «Ένταξη και εκπαίδευση των παιδιών Ρομά στις Περιφέρειες της Κεντρικής, Δυτικής, Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης» ( ). Στο πλαίσιο αυτής της έκθεσης επιχειρείται η διερεύνηση στοιχείων που σχετίζονται με τη φοίτηση και τη διαρροή των μαθητών Ρομά κατά τα έτη αλλά και στοιχεία για τη διαρροή και τη φοίτηση των εν λόγω μαθητών από το 2007 έως το 2010, πριν δηλαδή από την έναρξη εφαρμογής του προγράμματος. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε σε δεδομένα που σχετίζονται: (1) με την τακτική φοίτηση των μαθητών Ρομά κατά το έτος έναρξης του προγράμματος ( ), (2) τη φοίτηση, ολοκλήρωση της φοίτησης αλλά και τις διαρροές φοίτησης κατά τα έτη , (3) τη συχνότητα φοίτησης των μαθητών Ρομά σε μεικτά και αμιγή σχολεία, (4) την κατανομή των δύο φύλων ανά σχολική βαθμίδα, τύπο σχολείου και συχνότητα φοίτησης. Επιπλέον, έγινε μια προσπάθεια καταγραφής στοιχείων που αφορούσαν τη φοίτηση, τη τακτική φοίτηση, ολοκλήρωση της φοίτησης και τις διαρροές των μαθητών Ρομά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες/αναπηρία (ε.ε.α/α) κατά το σχολικό έτος (έτος έναρξης του προγράμματος) αλλά και κατά τα σχολικά έτη 2007 έως 2010 δηλαδή, πριν από την έναρξη του προγράμματος. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε σε δεδομένα που σχετίζονται με: (1) το είδος των ειδικών αναγκών/ αναπηρίας των μαθητών, (2) την ύπαρξη ή μη επίσημης διάγνωσης των ειδικών αναγκών, (3) την κατανομή των μαθητών με ε.ε.α./α ανά βαθμίδα και πλαίσιο παροχής ειδικής εκπαίδευσης (π.χ. παράλληλη στήριξη, τμήμα ένταξης, ειδικό σχολείο), (4) την κατανομή των μαθητών με ε.ε.α./α ανά φύλο και εκπαιδευτική βαθμίδα, καθώς επίσης και στοιχεία που σχετίζονται με την προσβασιμότητα και συνεργασία με τους επαγγελματίες ψυχοκοινωνικής υγείας.

5 Τέλος, διερευνήθηκαν οι απόψεις των εκπαιδευτικών και των στελεχών εκπαίδευσης σχετικά με τα αίτια που οδηγούν στη διακοπή της φοίτησης αλλά και τους παράγοντες σε επίπεδο σχολείου, οικογένειας, πολιτείας- που θα μπορούσαν να συμβάλουν έτσι ώστε να προωθηθεί η φοίτηση (τακτική φοίτηση) και η ολοκλήρωση της φοίτησης των μαθητών Ρομά με και χωρίς ε.ε.α./α. Τα παραπάνω στοιχεία στηρίζονται στην διεξαγωγή ερευνητικής μελέτης που έγινε με τη χρήση ερωτηματολογίου με συνέντευξη (βλ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ), το οποίο κατασκευάστηκε για τις ανάγκες της παρούσας έρευνας. Στην έρευνα συμμετείχαν 237 εκπαιδευτικοί ή/και στελέχη της εκπαίδευσης (Ν=179 εκπαιδευτικοί, και Ν=58 διευθυντές, γυμνασιάρχες ή λυκειάρχες) όλων των βαθμίδων οι οποίοι εργάζονταν είτε σε μεικτές είτε σε αμιγείς σχολικές μονάδες και προέρχονταν από 8 Νομούς (Ημαθία, Θεσσαλονίκη, Φλώρινα, Πιερία, Καβάλα, Σέρρες, Ροδόπη, Ξάνθη). Τα στοιχεία αυτά επισημαίνουν και μία σειρά από ζητήματα και παράγοντες ή καλύτερα τάσεις- που χρήζουν περεταίρω έρευνας αλλά και ιδιαίτερης προσοχής τόσο από την πολιτεία όσο και από την εκπαιδευτική κοινότητα με στόχο την προώθηση της σχολικής ένταξης των μαθητών Ρομά. Ιδιαίτερη προσοχή, για παράδειγμα, χρειάζεται να δοθεί στο γεγονός ότι η φοίτηση των μαθητών Ρομά εντοπίζεται κατά πλειοψηφία και περιορίζεται σε σημαντικό βαθμό στο πλαίσιο της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με λιγότερα ποσοστά φοίτησης στην προσχολική και ακόμα λιγότερα έως μηδαμινά- στη μη υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Σημαντικό στοιχείο επίσης αποτελεί και το ζήτημα της «τακτικής φοίτησης», το οποίο αναδείχθηκε εξαιρετικά δύσκολο τόσο ως προς την οριοθέτηση του, πολύ δε περισσότερο ως προς την καταγραφή του στις διαφορετικές σχολικές μονάδες. Όσον αφορά το θέμα της σχολικής διαρροής, η καταγραφή έγκυρων και αξιόπιστων στοιχείων ήταν αρκετά δύσκολη διαδικασία διότι υπήρχαν ελλείψεις και προβλήματα στην καταγραφή αυτών των στοιχείων σε επίπεδο σχολικής μονάδας. Επιπλέον, η φύση και πολυπλοκότητα του συγκεκριμένου θέματος απαιτεί το σχεδιασμό και εφαρμογή διαχρονικών επιτόπιων μελετών (longitudinal studies). Τέλος, προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση το πολύ χαμηλό ποσοστό των παιδιών Ρομά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή/και αναπηρία [ε.ε.α/α] το οποίο καταγράφηκε να φοιτά στην υποχρεωτική εκπαίδευση κατά το σχολικό έτος Κατά πλειοψηφία, οι εν λόγω μαθητές φοιτούσαν στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, είτε εξ ολοκλήρου στα τμήματα ένταξης (αναδεικνύοντας ένα είδος ιδιότυπου

6 αποκλεισμού/περιθωριοποίησης) είτε στη γενική τάξη με μεταφορά τους στα τμήματα ένταξης για κάποιες ώρες την εβδομάδα. Αντίστοιχα, ιδιαίτερα χαμηλός ήταν ο αριθμός φοίτησης των μαθητών με ε.ε.α/α και για την τριετία Η πλειοψηφία των εν λόγω παιδιών ήταν παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, με προβλήματα συμπεριφοράς και με νοητική καθυστέρηση με ή χωρίς επίσημη διάγνωση.

7 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Από τους 237 ερωτώμενους εκπαιδευτικούς και διευθυντές σχολικών μονάδων που συμμετείχαν στην έρευνα, το μεγαλύτερο ποσοστό εργαζόταν στη βαθμίδα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (Ν=131), το ένα τρίτο εργαζόταν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Ν=78, εκ των οποίων οι 77 στο γυμνάσιο και 1 στο Λύκειο), και το ένα δέκατο εργαζόταν στην προσχολική εκπαίδευση (Ν=28). Όπως φαίνεται και στο Γράφημα 1, το 11,8% των ερωτηθέντων προήλθαν από τη βαθμίδα της Προσχολικής Εκπαίδευσης, το 55,3% από Δημοτικά Σχολεία, το 32,5% από Γυμνάσια, ενώ εξαιρετικά χαμηλό ήταν το ποσοστό των εκπαιδευτικών σε λύκεια μόλις 0,4%. Από το σύνολο αυτών, η πλειοψηφία του 75,5%, ήταν εκπαιδευτικοί (Ν=179) και το 24,5% (Ν=58) ήταν στελέχη (διευθυντές, γυμνασιάρχες ή λυκειάρχες) των σχολείων (Γράφημα 2). Γράφημα 1.Κατανομή του δείγματος ανά εκπαιδευτική βαθμίδα Γράφημα 2. Κατανομή του δείγματος ανά εργασιακή ιδιότητα 24,50% Εκπαιδευτικοί Διευθυντές 75,50% Εκ του συνόλου του δείγματος, ποσοστό 76,5% των ερωτώμενων προερχόταν από μεικτά σχολεία, το ένα πέμπτο (21,4%) από αμιγή, και το 2,1% από ειδικά σχολεία (Γράφημα 3). Στο 90,4% των σχολείων που συμμετείχαν στην έρευνα υπήρχε διαμεσολαβητής/τρια στο πεδίο που συνεργαζόταν με το σχολείο (Γράφημα 4). Γράφημα 3. Τύπος σχολείων Γράφημα 4. Παρουσία διαμεσολαβητή -1-

8 Όπως προκύπτει από τα δεδομένα που συλλέχτηκαν, το μεγαλύτερο ποσοστό (44,4% των ερωτηθέντων- Ν=105) εντοπίζεται στο νομό Ημαθίας και περισσότερο από το ένα τέταρτο του δείγματος (29,1%- Ν=69) στο νομό Θεσσαλονίκης. Η κατανομή στους νομούς Φλώρινας και Πιερίας είναι 7,2% [Ν=17] και 6,3% [Ν= 15] αντίστοιχα και στους νομούς Καβάλας και Σερρών είναι 4,6% [Ν=11] και 4,6% [Ν=11]. Πολύ μικρά ποσοστά εντοπίζονται στη Θράκη, και πιο συγκεκριμένα 2,1% (Ν=5) στο νομό της Ροδόπης και 1,7% (Ν=4) στο νομό Ξάνθης (Πίνακας 1). 1 Πίνακας 1. Κατανομή του δείγματος ανά Νομό Νομός ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ % Ημαθία Θεσσαλονίκη Φλώρινα Πιερία Καβάλα Σέρρες Ροδόπη ,4 29,1 7,2 6,3 4,6 4,6 2,1 Ξάνθη 4 1, ,0 Επιπλέον, στο τέλος της παρούσας ερευνητικής αναφοράς δίνονται και στοιχεία για τη φοίτηση των μαθητών/τριών Ρομά στα σχολεία: της Ορεστιάδας, N. Έβρου για τα σχολικά έτη & Τα στοιχεία αυτά μας παραχωρήθηκαν από τη Σχ. Σύμβουλο 5 ης ΕΚΠ Περιφέρειας Δημοτικής Εκπαίδευσης, Έβρου. του Διδυμότειχου, Ν. Έβρου για τα σχολικά έτη & Τα στοιχεία αυτά μας παραχωρήθηκαν από τον Σχ. Σύμβουλο 4ης ΕΚΠ. Περιφέρειας Π.Ε. Έβρου, και 1 Οι περιοχές δραστηριοποίησης του Προγράμματος ήταν καθορισμένες από την Προκήρυξη του Έργου και για τον Άξονα 1 και για τον Άξονα

9 ΦΟΙΤΗΣΗ ΚΑΤΑ ΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΕΤΗ ΚΑΙ Στην έρευνα συμμετείχαν 58 σχολεία: 18 προσχολικής, 30 πρωτοβάθμιας και 10 δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (βλέπε Παράρτημα για πλήρη καταγραφή των σχολείων). Στα 58 σχολεία που συμμετείχαν στην έρευνα κατά το διάστημα φοιτούσαν συνολικά 1637 παιδιά Ρομά. Από αυτά το 55,5% (Ν=908) ήταν αγόρια και το 44,5% (Ν=729) κορίτσια, μια ποσοστιαία διαφορά που δεν κρίνεται σημαντική. Τα αγόρια φαίνεται να φοιτούν κατάτι περισσότερο από τα κορίτσια τόσο εν γένει στο σχολείο, όσο και επιμέρους στην κάθε σχολική βαθμίδα, με εξαίρεση μόνο το Λύκειο, όπου όμως οι αριθμοί είναι πολύ μικροί για την εξαγωγή συμπερασμάτων (Γράφημα 5). Πιο συγκεκριμένα, στην προσχολική εκπαίδευση φοιτούν 114 αγόρια και 100 κορίτσια, στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση φοιτούν 621 αγόρια και 483 κορίτσια, στο γυμνάσιο φοιτούν 171 αγόρια και 143 κορίτσια ενώ στο λύκειο φοιτούν 2 αγόρια και 3 κορίτσια (Πίνακας 2). Γράφημα 5. Ποσοστιαία κατανομή των δύο φύλων ανά σχολική βαθμίδα ( ) Λύκειο Γυμνάσιο Δημοτικό Νηπιαγωγείο 55, ,5 56,3 53,3 44, ,5 43,7 46, Αγόρια Πίνακας 2. Κατανομή των δύο φύλων ανά σχολική βαθμίδα ( ) Αγόρια Νηπιαγωγείο Δημοτικό Γυμνάσιο Λύκειο Στους Πίνακες 3 και 4 αποτυπώνεται η κατανομή των παιδιών Ρομά στα μεικτά, αμιγή και ειδικά σχολεία κατά τα σχολικά έτη και αντιστοίχως. -3-

10 Αγόρια Αγόρια Αγόρια Αγόρια Αγόρια Αγόρια Αγόρια Αγόρια Πίνακας 3. Συχνότητα φοίτησης σε μεικτά, αμιγή και ειδικά σχολεία κατά το Φοίτηση Μεικτό Αμιγές Ειδικό Ν Ν Ν Ν Ν Ν Ν Ν Ν Ν Ν Ν Νηπιαγωγείο Δημοτικό Γυμνάσιο Λύκειο Πίνακας 4. Συχνότητα φοίτησης σε μεικτά, αμιγή και ειδικά σχολεία κατά το Φοίτηση Μεικτό Αμιγές Ειδικό Ν Ν Ν Ν Ν Ν Ν Ν Ν Ν Ν Ν Νηπιαγωγείο Δημοτικό Γυμνάσιο Λύκειο Με βάση τα δεδομένα των σχολείων που συμμετείχαν στην ερευνητική καταγραφή, κατά το σχολικό έτος στη βαθμίδα της Προσχολικής Εκπαίδευσης εγγράφηκαν 177 μαθητές/τριες Ρομά (105 αγόρια και 72 κορίτσια), ενώ οι αντίστοιχες εγγραφές για το σχολικό έτος ήταν 214 μαθητές (114 αγόρια και 100 κορίτσια). -4-

11 Η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών και μαθητριών Ρομά εγγράφηκε σε μεικτά νηπιαγωγεία, με τα ποσοστά να ανέρχονται κατά το σχολικό έτος σε 92,1% (Ν=163) και κατά το σχολικό έτος σε 91,6% (Ν=196). Όσον αφορά την κατανομή ανά φύλο, κατά το έτος το 94,3% (Ν=99) για τα αγόρια και 88,9% (Ν=64) για τα κορίτσια εγγράφηκαν σε μεικτά νηπιαγωγεία, ενώ κατά το έτος τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 92,1% (Ν=105) για τα αγόρια και 91% (Ν=91) για τα κορίτσια. Τέλος η παρουσία μαθητών και μαθητριών Ρομά σε Ειδικά νηπιαγωγεία ήταν μηδενική. Στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, κατά το σχολικό έτος εγγράφηκαν 830 παιδιά Ρομά -400 αγόρια και 430 κορίτσια-, ενώ οι αντίστοιχες εγγραφές για το σχολικό έτος ήταν κατάτι υψηλότερες, με τους μαθητές Ρομά να ανέρχονται στους αγόρια και 483 κορίτσια. Όπως στην προσχολική εκπαίδευση έτσι και στο δημοτικό, οι εγγραφές παιδιών Ρομά σε μεικτά σχολεία υπερτερούν έναντι των αντίστοιχων εγγραφών σε αμιγή σχολεία, όμως η διαφορά αυτή περιορίζεται από το σχολικό έτος στο επόμενο. Συγκεκριμένα κατά το έτος στα μεικτά δημοτικά σχολεία εγγράφηκαν 74,6% (Ν=619) μαθητών Ρομά, ενώ κατά το έτος εγγράφηκαν 61,6% (Ν=680). Όσον αφορά την κατανομή των μαθητών σε μεικτά και αμιγή δημοτικά ανά φύλο, τα υψηλά ποσοστά του 74,3% των αγοριών (Ν=297) και 74,9% των κοριτσιών (Ν=322) που εγγράφηκαν σε μεικτά δημοτικά σχολεία το μειώνονται σε 65,5% των αγοριών (Ν=407) και 56,5% των κοριτσιών (Ν=273) κατά το Έτσι κατά το δεύτερο σχολικό έτος, σχεδόν οι μισές μαθήτριες (43,1%- Ν=208) Ρομά βρίσκονται σε αμιγές σχολικό περιβάλλον. Εμφανίζονται τώρα και κάποια μικρά ποσοστά αγοριών και κοριτσιών εγγεγραμμένων σε Ειδικά δημοτικά σχολεία, και πιο συγκεκριμένα, 0,3% (Ν=1) και 0,5% (Ν=2) για αγόρια και κορίτσια αντίστοιχα κατά το και 0,3% (Ν=2) και 0,4% (Ν=2) για αγόρια και κορίτσια αντίστοιχα κατά το Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και πιο συγκεκριμένα στο Γυμνάσιο κατά το σχολικό έτος όλοι οι μαθητές Ρομά (100%, Ν=321 παιδιά, εκ των οποίων 166 αγόρια και 155 κορίτσια) φοιτούσαν σε μεικτά σχολεία. Ομοίως και κατά το , όλοι οι φοιτούντες Ρομά στο γυμνάσιο βρέθηκαν σε μεικτό σχολικό περιβάλλον (100%, Ν=314 παιδιά, εκ των οποίων 171 αγόρια και 143 κορίτσια). -5-

12 Στη μη υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση οι αριθμοί είναι πολύ μικρότεροι. Σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα κατά το σχολικό έτος φοιτούσαν στο Λύκειο μόνο 2 μαθητές Ρομά, 1 αγόρι και 1 κορίτσι, όλοι σε μεικτό περιβάλλον (100%). Την επόμενη σχολική χρονιά , οι αριθμοί ήταν επίσης εξαιρετικά χαμηλοί: 5 παιδιά Ρομά εντοπίστηκαν στο λύκειο, όλα σε μεικτό περιβάλλον (100%), εκ των οποίων τα 2 αγόρια και τα 3 κορίτσια. Σε ερώτημα που διερευνούσε το βαθμό ένταξης των μαθητών Ρομά στη γενική τάξη των μεικτών σχολείων κατά το σχολικό έτος , τα δεδομένα έδειξαν ότι: α) όσον αφορά την προσχολική εκπαίδευση όλοι οι μαθητές ήταν ενταγμένοι στις γενικές τάξεις, β) όσον αφορά τη πρωτοβάθμια εκπαίδευση το 59,8% των μαθητών ήταν πλήρως ενταγμένοι στις γενικές τάξεις, το 35,8% φοιτούσαν σε γενικές τάξεις με παράλληλη φοίτηση σε τμήματα ενισχυτικής διδασκαλίας και το 4,4% φοιτούσαν σε αμιγή τμήματα (δηλαδή τμήματα τα οποία παρακολουθούσαν μόνο μαθητές Ρομά) εντός του γενικού σχολείο, και γ) όσον αφορά το γυμνάσιο, το 89,9% των μαθητών ήταν πλήρως ενταγμένοι στις γενικές τάξεις, ενώ το 10,1% φοιτούσαν και σε τμήματα ενισχυτικής διδασκαλίας. -6-

13 Αγόρια Αγόρια ΔΙΑΡΡΟΕΣ ΚΑΙ ΦΟΙΤΗΣΗ ΚΑΤΑ ΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΕΤΗ ΚΑΙ Στον Πίνακα 5 αποδίδονται συγκριτικά τα δεδομένα που αφορούν τη φοίτηση και τις διαρροές κατά το σχολικό έτος Εκ των 1330 εγγεγραμμένων διέκοψε τη φοίτησή του το 27,7% (Ν=369). Η διακοπή της φοίτησης στο Νηπιαγωγείο αφορά το ήμισυ σχεδόν του μαθητικού πληθυσμού. Αποχώρησαν 75 παιδιά (46 αγόρια και 29 κορίτσια), αριθμός που αντιστοιχεί στο 42,4% (43,8% για τα αγόρια και 40,3% για τα κορίτσια). Στο Δημοτικό, η διακοπή φοίτησης ήταν σημαντικά χαμηλότερη 16,1% (Ν=134), και πιο συγκεκριμένα 19,3% για τα αγόρια (Ν=77) και 13,3% για τα κορίτσια (Ν=57). Σημειώνεται σε αυτές τις δύο πρώτες σχολικές βαθμίδες μία κατάτι υψηλότερη τάση διακοπής της φοίτησης των αγοριών. Όσον αφορά το Γυμνάσιο, τα ποσοστά διακοπής αντιπροσωπεύουν και πάλι το ήμισυ σχεδόν των εγγεγραμμένων, και βρίσκονται στο 48,8% (Ν=160). Εδώ τα ποσοστά διακοπής είναι υψηλότερα στην περίπτωση των κοριτσιών (52,9%- Ν=82) έναντι των αγοριών (47,0%- Ν=78). Για τους ούτως ή άλλως εξαιρετικά χαμηλούς αριθμούς φοίτησης στο Λύκειο δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία διακοπής φοίτησης. Πίνακας 5. Φοίτηση και διαρροές φοίτησης κατά το Φοίτηση Διακοπή φοίτησης Ν Ν Ν Ν % επί της φοίτησης Ν % επί της φοίτησης Ν % επί της φοίτησης Νηπιαγωγείο , , ,4 Μεικτό , , ,2 Αμιγές ,7 2 25,0 3 21,4 Ειδικό

14 Δημοτικό , , ,1 Μεικτό , , ,6 Αμιγές ,7 6 5,7 19 9,1 Ειδικό ,0 0 0,0 0 0,0 Γυμνάσιο , , ,8 Μεικτό , , ,8 Αμιγές Ειδικό Λύκειο Μεικτό Χωρίς στοιχεία Αμιγές Ειδικό , , ,7 Η ολοκλήρωση της φοίτησης για το σχολικό έτος αποτυπώνεται στον Πίνακα 6. Από το σύνολο των 1330 εγγεγραμμένων έχει ολοκληρώσει τη φοίτηση το 21,6% (Ν=287). Έτσι στο Νηπιαγωγείο σε σχέση με τους 177 εγγεγραμμένους έχουν ολοκληρώσει τη φοίτηση το 65% (Ν=115) του συνόλου, το 65,7% των αγοριών (Ν=69) και το 63,9% των κοριτσιών (Ν=46). Στο Γυμνάσιο το 14,3% (Ν=46) σε σχέση με τους 321 εγγεγραμμένους έχουν ολοκληρώσει τη φοίτηση, και πιο συγκεκριμένα 15,7% των αγοριών (Ν=26) και 12,9% των κοριτσιών (Ν=20). Στο Δημοτικό, τα ποσοστά ολοκλήρωσης της φοίτησης βρίσκονται στο 15,2% (Ν=126) στο σύνολο, και πιο συγκεκριμένα 15% (Ν=60) επί των αγοριών και 15,3% (Ν=66) επί των κοριτσιών. Με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα δε μπορούμε να προβούμε σε αξιολογικού τύπου επισημάνσεις για το αν τα ποσοστά αυτά είναι χαμηλά ή υψηλά. -8-

15 Αγόρια Αγόρια Πίνακας 6. Φοίτηση και ολοκλήρωση φοίτησης σε μεικτά, αμιγή και ειδικά σχολεία κατά το Φοίτηση Ολοκλήρωση φοίτησης % σε σχέση % σε σχέση % σε σχέση Ν Ν Ν Ν με τις Ν με τις Ν με τις εγγραφές εγγραφές εγγραφές Νηπιαγωγείο , , ,0 Μεικτό , , ,6 Αμιγές ,0 0 0,0 0 0,0 Ειδικό Δημοτικό , , ,2 Μεικτό , , ,0 Αμιγές ,8 5,9 9 8,5 18 8,7 Ειδικό , , ,0 Γυμνάσιο , , ,3 Μεικτό , , ,3 Αμιγές Ειδικό Λύκειο Μεικτό Χωρίς στοιχεία Αμιγές Ειδικό , , ,6 Στον Πίνακα 7 μπορούμε να παρακολουθήσουμε τη φοίτηση κατά το Συνολικά, από 1632 παιδιά, αναφέρθηκε πως φοιτά με συνέπεια ποσοστό 52,6% (Ν=858). Η τακτική φοίτηση στο Νηπιαγωγείο φτάνει στο 59,1% του συνόλου (Ν=130), 53,4% των αγοριών (Ν=63) και 65,7% των κοριτσιών (Ν=67). Η τακτική -9-

16 Αγόρια Αγόρια φοίτηση στο Δημοτικό βρίσκεται σε επίπεδα που φτάνουν το 58,6% του συνόλου (Ν=693), 60,4% των αγοριών (Ν=368) και 56,7% των κοριτσιών (Ν=325). Τέλος, όσον αφορά το Γυμνάσιο, τα ποσοστά τακτικής φοίτησης βρίσκονται στο 15,2 % του συνόλου (Ν=35), 17,6% των αγοριών (Ν=22) και 12,4% των κοριτσιών (Ν=13). Παρατηρείται λοιπόν πως μόνο στην προσχολική εκπαίδευση υπερτερούν τα ποσοστά τακτικής φοίτησης των κοριτσιών έναντι των αγοριών, ενώ στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση η τακτική φοίτηση είναι συχνότερη για τα αγόρια. *Πίνακας 7. Φοίτηση και τακτική φοίτηση κατά το Φοίτηση Τακτική φοίτηση Ν Ν Ν Ν % επί των εγγραφών Ν % επί των εγγραφών Ν % επί των εγγραφών Νηπιαγωγείο , , ,1 Δημοτικό , , ,6 Γυμνάσιο , , , , , ,6 *Τα δεδομένα που αφορούν τη φοίτηση σε αυτήν την ερώτηση θα πρέπει να προσεγγισθούν με προσοχή καθώς διαφοροποιούνται από τα αντίστοιχα δεδομένα του Πίνακα 4. Σύμφωνα με τα δεδομένα, η φοίτηση των παιδιών Ρομά σημειώθηκε ως κατάτι περισσότερο τακτική για τα αγόρια παρά για τα κορίτσια. Επί του συνόλου των τακτικώς φοιτούντων 858, τα ποσοστά δίνουν ένα μικρό προβάδισμα στα αγόρια με 52,8% έναντι του 47,2% των κοριτσιών (Γράφημα 10). Γράφημα 6. Κατανομή τακτικής φοίτησης ανά φύλο -10-

17 Συμπερασματικά, τα δεδομένα της έρευνας έδειξαν ότι κατά τα σχολικά έτη και , η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών Ρομά φοιτούσαν στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση χωρίς να υπάρχει σημαντική διαφορά φοίτησης, τόσο συνολικά όσο και ανά βαθμίδα, ως προς το φύλο. Σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, οι μαθητές Ρομά εκπαιδεύονταν κατά κύριο λόγο σε μεικτά σχολεία, υπήρχε όμως και μια σημαντική μειοψηφία μαθητών στην πρωτοβάθμια κυρίως εκπαίδευση, όπου εκπαιδεύονταν σε αμιγή σχολεία. Όσον αφορά τη διακοπή φοίτησης, για το σχολικό έτος , η διακοπή στο νηπιαγωγείο και στο γυμνάσιο αντιπροσώπευε το ήμισυ σχεδόν του εγγεγραμμένου μαθητικού πληθυσμού Ρομά ενώ ήταν πολύ μικρότερη στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Όσον αφορά την τακτική φοίτηση, για το σχολικό έτος , τα ποσοστά τακτικής φοίτησης αντιπροσώπευαν το ήμισυ σχεδόν του εγγεγραμμένου μαθητικού πληθυσμού Ρομά για την προσχολική και πρωτοβάθμια εκπαίδευση ενώ ήταν αρκετά χαμηλά για την υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Και σε αυτήν την περίπτωση, δεν υπήρξε σημαντική διαφορά ως προς το φύλο. -11-

18 Αγόρια Αγόρια με ε.ε.α./α. με ε.ε.α./α. παιδιών με ε.ε.α./α. ΦΟΙΤΗΣΗ ΠΑΙΔΙΩΝ ΡΟΜΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ/ΑΝΑΠΗΡΙΑ (Ε.Ε.Α./Α.) ΚΑΤΑ ΤΟ Το 70,2% των 237 ερωτηθέντων εκπαιδευτικών και διευθυντών που έλαβαν μέρος στην έρευνα, ανέφεραν πως κατά το σχολικό έτος στα σχολεία στα οποία εργάζονταν δεν φοιτούσαν μαθητές ή μαθήτριες με ε.ε.α./α. και ρομική καταγωγή. Από το 70,2% των εκπαιδευτικών, το 70,6% εργαζόταν στο δημοτικό σχολείο και το 23,5% στο νηπιαγωγείο, ενώ το 5,9% εργαζόταν στο Γυμνάσιο. Οι υπόλοιποι εκπαιδευτικοί και διευθυντές ανέφεραν πως κατά το σχολικό έτος στα σχολεία τους φοιτούσαν 79 παιδιά Ρομά με ε.ε.α./α. (45 αγόρια και 34 κορίτσια), που αντιπροσωπεύουν το 4,8% του συνόλου των εγγεγραμμένων μαθητών. Όσον αφορά την κατανομή των μαθητών Ρομά με ε.ε.α./α. ανά φύλο και εκπαιδευτική βαθμίδα, φαίνεται ότι στην προσχολική εκπαίδευση το ποσοστό των αγοριών είναι αρκετά χαμηλότερο (0,8%) από αυτό των κοριτσιών (3,9%), διαφορά που ωστόσο έχει περιορισμένη σημασία αν ληφθούν υπόψη οι πολύ μικροί απόλυτοι αριθμοί (1 αγόρι και 4 κορίτσια αντίστοιχα) (Πίνακας 8). Στο δε Γυμνάσιο παρατηρείται η αντίστροφη εικόνα (1,6% για τα αγόρια έναντι 0,0% για τα κορίτσια) με τους απόλυτους αριθμούς όμως να περιορίζουν και πάλι τη σημαντικότητα της παρατήρησης. *Πίνακας 8. Συγκριτική παρουσίαση παιδιών Ρομά με ε.ε.α. /α. εντός του συνόλου των εγγεγραμμένων κατά το Ν Ν % επί του συνόλου Ν Ν % επί του συνόλου Ν Ν % επί του συνόλου Νηπιαγωγείο , , ,3 Δημοτικό , , ,1 Γυμνάσιο , , , , , ,8 *Τα δεδομένα που αφορούν τη φοίτηση των μαθητών Ρομά χωρίς ε.ε.α./α. σε αυτήν την ερώτηση θα πρέπει να προσεγγισθούν με προσοχή καθώς διαφοροποιούνται από τα αντίστοιχα δεδομένα του Πίνακα

19 Σε ποσοστά της τάξης του 57% (Ν=45), τα παιδιά Ρομά με ε.ε.α./α. είναι αγόρια. Στην προσχολική εκπαίδευση, εκ των μαθητών Ρομά με ε.ε.α./α. το 20% (Ν=1) είναι αγόρια, ενώ στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση το ποσοστό των αγοριών ανέρχεται σε 58,3% (Ν=42). Στο γυμνάσιο το 100% (Ν=2) των παιδιών Ρομά με ε.ε.α./α. είναι αγόρια, όμως και πάλι οι πολύ χαμηλοί απόλυτοι αριθμοί δεν επιτρέπουν την εξαγωγή συμπερασμάτων (Γράφημα 7). Το Γράφημα 8 αποτυπώνει τη σχεδόν απόλυτη συγκέντρωση των μαθητών Ρομά με ε.ε.α./α. στο Δημοτικό σχολείο (ποσοστά 90,9% για τα αγόρια με ε.ε.α./α. και 91,2% για τα κορίτσια με ε.ε.α./α.). Γράφημα 7. Κατανομή παιδιών με ε.ε.α./α. ανά φύλο και εκπαιδευτική βαθμίδα. Γράφημα 8. Κατανομή παιδιών με ε.ε.α./α. ανά εκπαιδευτική βαθμίδα και φύλο. 100,00% 0,00% 80,00% 41,70% 43,00% 60,00% 80,00% 100,00% 40,00% 58,30% 57,00% 20,00% 20,00% 0,00% Νηπιαγωγείο Δημοτικό Γυμνάσιο Αγόρια Ενώ τα παιδιά Ρομά με ε.ε.α./α. τα οποία φοιτούσαν στο νηπιαγωγείο παρακολουθούσαν όλα τη γενική τάξη χωρίς επιπλέον υποστήριξη (ποσοστό 100%), στη βαθμίδα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης η κατάσταση διαφοροποιούνταν αρκετά. Τα δύο τρίτα των μαθητών και μαθητριών με ε.ε.α./α. παρακολουθούσαν τμήματα ένταξης είτε εξ ολοκλήρου (32,6%- Ν=15) είτε για ορισμένες ώρες μέσα στην εβδομάδα (32,6%- Ν=15). Πολύ μικρά ήταν τα ποσοστά των παιδιών Ρομά με ε.ε.α./α. που σημειώθηκε πως παρακολουθούσαν τη γενική τάξη του δημοτικού σχολείου χωρίς επιπλέον στήριξη (4,3%- Ν=2) ή με παράλληλη στήριξη (2,2%- Ν=1). Εξίσου μικρό ήταν και το ποσοστό εκείνων που φοιτούσαν σε ειδικό δημοτικό σχολείο (2,2%- Ν=1) (Πίνακας 9). *Πίνακας 9. Κατανομή παιδιών με ε.ε.α./α. ανά βαθμίδα και τύπο φοίτησης -13-

20 Αγόρια Αγόρια *Σε αυτήν την ερώτηση δεν έχουν υπάρχουν στοιχεία για 28 μαθητές Ρομά με ε.ε.α./α. Νηπιαγωγείο Δημοτικό Γυμνάσιο Δομές ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ % ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ % ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ Γενική Τάξη χωρίς υποστήριξη 5 100,0 2 4,3 0 Παράλληλη στήριξη με ειδικό παιδαγωγό 0 0,0 1 2,2 0 Τμήμα ένταξης (κάποιες ώρες εβδομαδιαίως) 0 0, ,6 0 Τμήμα ένταξης (εξ' ολοκλήρου) 0 0, ,6 0 Ειδικό Σχολείο 0 0,0 1 2,2 0 Άλλο 0 0, , Τέλος, όσον αφορά το ζήτημα της τακτικής φοίτησης των μαθητών Ρομά με ε.ε.α./α., οι χαμηλοί αριθμοί φοίτησης παιδιών αυτών στο Νηπιαγωγείο και το Γυμνάσιο δεν καθιστούν ασφαλή την εξαγωγή συμπερασμάτων. Ωστόσο, αξίζει να αναφερθεί πως στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση εκ των μαθητών Ρομά με ε.ε.α./α. φοιτά τακτικά το 52,8% (Ν=38), και πιο συγκεκριμένα το 50% των αγοριών (Ν=21 εκ των 42) και το 56,7% των κοριτσιών (Ν=17 εκ των 30). Τα ποσοστά αυτά δεν απέχουν πολύ από τα αντίστοιχα ποσοστά τακτικής φοίτησης κατά την ίδια σχολική χρονιά ( ) που σημειώθηκαν για τα παιδιά χωρίς ε.ε.α./α. και παρουσιάστηκαν στον Πίνακα 7. Πίνακας 10. Φοίτηση και τακτική φοίτηση παιδιών με ε.ε.α./α. κατά το Φοίτηση Τακτική φοίτηση Ν Ν Ν Ν % επί των εγγραφών Ν % επί των εγγραφών Νηπιαγωγείο ,0 1 25,0 2 40,0 Δημοτικό , , ,8 Γυμνάσιο , , , , ,6 Ν % επί των εγγραφών -14-

21 Συνολικά, η τακτική φοίτηση των παιδιών Ρομά με ε.ε.α./α. σημειώθηκε ως κατά τι περισσότερη για τα αγόρια παρά για τα κορίτσια. Επί του συνόλου των μαθητών που φοιτούν τακτικά (Ν=40), τα ποσοστά δίνουν ένα μεγαλύτερο προβάδισμα στα αγόρια με ε.ε.α./α. (ποσοστό 55,0%, Ν=22) έναντι των κοριτσιών με ε.ε.α./α. (ποσοστό 45,0%, Ν=18) (Γράφημα 9). Γράφημα 9. Κατανομή τακτικής φοίτησης παιδιών με ε.ε.α./α. ανά φύλο. -15-

22 ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ/ ΑΝΑΠΗΡΙΑ (Ε.Ε.Α./Α.) ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΡΙΕΤΙΑ Κατά το σχολικό έτος φοίτησαν στα σχολεία που κάλυψε η έρευνα 39 παιδιά Ρομά με ε.ε.α./α. Από αυτά, τα 24 ήταν αγόρια και τα 15 ήταν κορίτσια. Όσον αφορά το είδος των ε.ε.α./α. που συνηθέστερα αποδόθηκαν στα παιδιά αυτά, είτε μέσω επίσημης διάγνωσης, είτε μέσω ανεπίσημης κρίσης του/της εκπαιδευτικού, πλειοψήφησαν σε κάθε περίπτωση οι «Μαθησιακές δυσκολίες». Επικράτησαν ως χαρακτηρισμός έναντι των υπολοίπων τύπων ε.ε.α./α. με ποσοστό 74,4% (Ν=29 παιδιά). Από το σύνολο των επίσημων διαγνώσεων (Ν=7 για τα αγόρια και Ν=8 για τα κορίτσια), οι «Μαθησιακές Δυσκολίες» αποδόθηκαν σε ποσοστό 71,4% (Ν=5) στα αγόρια και 75,0% (Ν=6) στα κορίτσια. Επί του συνόλου των ανεπίσημων διαγνώσεων (Ν=17), οι «Μαθησιακές δυσκολίες» αποδόθηκαν σε ποσοστό 76,5% (Ν=13) στα αγόρια και σε ποσοστό 71,4% (Ν=5) στα κορίτσια. Η «Νοητική καθυστέρηση» αποδόθηκε αποκλειστικά και μόνο στα αγόρια, είτε μέσω επίσημης διάγνωσης (14,3%, Ν=1) είτε χωρίς αυτήν (5,9%, Ν=1). Από την άλλη πλευρά, τα «Προβλήματα συμπεριφοράς» αποδόθηκαν τόσο στα αγόρια (11,8%, Ν=2) όσο και στα κορίτσια (14,3%, Ν=2), αποκλειστικά και μόνο χωρίς επίσημη διάγνωση, με βάση την κρίση των εκπαιδευτικών. Άλλα είδη ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών που αναφέρθηκαν ήταν η μη επίσημα διαγνωσμένη «Κώφωση και τα προβλήματα ακοής», σε ποσοστό 5,9% (Ν=1) στα αγόρια, και οι μη επίσημα διαγνωσμένες «Κινητικές αναπηρίες», σε ποσοστό 14,3% (Ν=1) στα κορίτσια (Πίνακας 11). Πίνακας 11. Κατανομή τύπων ε.ε.α./α. για το Με Διάγνωση Χωρίς Διάγνωση Τύπος Ε.Ε.Α./Α. Αγόρια Αγόρια Ν % Ν % Ν % Ν % Ν % Μαθησιακές Δυσκολίες 5 71,4 6 75, ,5 5 71, ,4 Προβλ. Συμπεριφοράς 0 0,0 0 0,0 2 11,8 1 14,3 3 7,7 Νοητική Καθυστέρηση 1 14,3 0 0,0 1 5,9 0 0,0 2 5,1 Φάσμα Αυτισμού 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Τύφλωση - σοβαρά προβλήματα όρασης 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Κώφωση - σοβαρά προβλήματα ακοής 0 0,0 0 0,0 1 5,9 0 0,0 1 2,6 Κινητική Αναπηρία 0 0,0 0 0,0 0 0,0 1 14,3 1 2,6 Πολλαπλές Αναπηρίες 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Άλλο 1 14,3 2 25,0 0 0,0 0 0,0 3 7,

23 Αγόρια Αγόρια Με Διάγνωση Χωρίς Διάγνωση Όσον αφορά το σχολικό έτος στα σχολεία που κάλυψε η έρευνα φοίτησαν 53 παιδιά Ρομά με ε.ε.α./α.. Από αυτά, τα 36 ήταν αγόρια και τα 17 ήταν κορίτσια. Όσον αφορά το είδος των ε.ε.α./α. που συνηθέστερα αποδόθηκαν στα παιδιά αυτά, είτε μέσω επίσημης διάγνωσης, είτε μέσω ανεπίσημης κρίσης του/της εκπαιδευτικού, πλειοψήφησαν σε κάθε περίπτωση οι «Μαθησιακές δυσκολίες». Επικράτησαν ως χαρακτηρισμός έναντι των υπολοίπων τύπων ε.ε.α. με ποσοστό 67,9% (Ν=36 παιδιά). Εκ των επίσημων διαγνώσεων (Ν=20 για τα αγόρια και Ν=9 για τα κορίτσια), οι «Μαθησιακές δυσκολίες» αποδόθηκαν σε ποσοστό 83,3% (Ν=20) στα αγόρια και 77,8% (Ν=7) στα κορίτσια. Ο χαρακτηρισμός «Προβλήματα συμπεριφοράς» αποδόθηκε χωρίς επίσημη διάγνωση σε αγόρια σε ποσοστό 50% (Ν=6) και σε κορίτσια σε ποσοστό 25% (Ν=2). Επίσης σημειώθηκε στα αγόρια ένα μικρό ποσοστό επίσημα διαγνωσμένων «Πολλαπλών αναπηριών» (4,2%- Ν=1) και «Νοητικής καθυστέρησης» (4,2%- Ν=1). Ο χαρακτηρισμός «Κώφωση και σοβαρά προβλήματα ακοής» αποδόθηκε χωρίς επίσημη διάγνωση στα αγόρια σε ποσοστό 8,3% (Ν=1) και η «Νοητική καθυστέρηση» σε ποσοστό 16,7% (Ν=2) (Πίνακας 12). Πίνακας 12. Κατανομή τύπων ε.ε.α./α. για το Τύπος Ε.Ε.Α./Α. Ν % Ν % Ν % Ν % Ν % Μαθησιακές Δυσκολίες 20 83,3 7 77,8 3 25,0 6 75, ,9 Προβλ. Συμπεριφοράς 0 0,0 0 0,0 6 50,0 2 25,0 8 15,1 Νοητική Καθυστέρηση 1 4,2 0 0,0 2 16,7 0 0,0 3 5,6 Φάσμα Αυτισμού 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Τύφλωση - σοβαρά προβλήματα όρασης 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Κώφωση - σοβαρά προβλήματα ακοής 0 0,0 0 0,0 1 8,3 0 0,0 1 1,9 Κινητική Αναπηρία 1 4,2 0 0,0 0 0,0 0 0,0 1 1,9 Πολλαπλές Αναπηρίες 1 4,2 0 0,0 0 0,0 0 0,0 1 1,9 Άλλο 1 4,2 2 22,2 0 0,0 0 0,0 3 5, , , , , ,0-17-

24 Αγόρια Αγόρια Με Διάγνωση Χωρίς Διάγνωση Όσον αφορά το σχολικό έτος στα σχολεία που κάλυψε η έρευνα φοίτησαν 41 παιδιά Ρομά με ε.ε.α./α. Από αυτά, τα 33 ήταν αγόρια και τα 8 ήταν κορίτσια. Όσον αφορά το είδος των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών που συνηθέστερα αποδόθηκαν στα παιδιά αυτά, είτε μέσω επίσημης διάγνωσης, είτε μέσω ανεπίσημης κρίσης του εκπαιδευτικού, πλειοψήφησαν και πάλι οι «Μαθησιακές δυσκολίες». Επικράτησαν ως χαρακτηρισμός έναντι των υπολοίπων τύπων ε.ε.α./α. με ποσοστό 63,4% (Ν=26 παιδιά). Από το σύνολο των επίσημων διαγνώσεων (Ν=23 για τα αγόρια και Ν=6 για τα κορίτσια), οι «Μαθησιακές δυσκολίες» αποδόθηκαν σε ποσοστό 78,3% (Ν=18) στα αγόρια και 66,7% (Ν=4) στα κορίτσια αντίστοιχα. Ο χαρακτηρισμός «Προβλήματα συμπεριφοράς» αποδόθηκε χωρίς επίσημη διάγνωση σε αγόρια σε ποσοστό 20% (Ν=2). Σημαντική σημειώθηκε η παρουσία των «Πολλαπλών αναπηριών», με επίσημη διάγνωση στα κορίτσια Ρομά (33,3%, Ν=2) ενώ το ποσοστό των «Πολλαπλών αναπηριών» στα αγόρια ήταν 4,3% (Ν=1). Επίσης αναφέρθηκε και η «Τύφλωση και τα σημαντικά προβλήματα όρασης» με ποσοστό παρουσίας 10% (Ν=1) σε αγόρια Ρομά χωρίς διάγνωση (Πίνακας 13). Πίνακας 13. Κατανομή τύπων ε.ε.α./α. για το Τύπος Ε.Ε.Α./Α. Ν % Ν % Ν % Ν % Ν % Μαθησιακές Δυσκολίες 18 78,3 4 66,7 2 20, , ,4 Προβλ. Συμπεριφοράς 0 0,0 0 0,0 2 20,0 0 0,0 2 4,9 Νοητική Καθυστέρηση 1 4,3 0 0,0 0 0,0 0 0,0 1 2,4 Φάσμα Αυτισμού 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Τύφλωση - σοβαρά προβλήματα όρασης 0 0,0 0 0,0 1 10,0 0 0,0 1 2,4 Κώφωση - σοβαρά προβλήματα ακοής 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Κινητική Αναπηρία 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Πολλαπλές Αναπηρίες 1 4,3 2 33,3 0 0,0 0 0,0 3 7,3 Άλλο 3 13,0 0 0,0 5 50,0 0 0,0 8 19, ,0-18-

25 Συμπερασματικά, προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση το πολύ χαμηλό ποσοστό των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή/και αναπηρία (ε.ε.α./α.) το οποίο καταγράφηκε να φοιτά στην υποχρεωτική σχολική εκπαίδευση κατά το σχολικό έτος Κατά πλειοψηφία, οι εν λόγω μαθητές φοιτούσαν στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, είτε εξ ολοκλήρου στα τμήματα ένταξης είτε στη γενική τάξη με μεταφορά τους στα τμήματα ένταξης για κάποιες ώρες την εβδομάδα. Αντίστοιχα πολύ χαμηλός ήταν ο αριθμός φοίτησης των παιδιών με ε.ε.α./α. και για την τριετία Η πλειοψηφία των εν λόγω παιδιών που φοιτούσαν στο σχολείο ήταν παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, με προβλήματα συμπεριφοράς και με νοητική καθυστέρηση με ή χωρίς επίσημη διάγνωση. -19-

26 Αγόρια Αγόρια ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΦΟΙΤΗΣΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΡΟΜΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΡΙΕΤΙΑ Από το σύνολο των εγγεγραμμένων 2532 παιδιών Ρομά κατά την τριετία , τα 872 (Ν=464 αγόρια και Ν=408 κορίτσια) αποφοίτησαν από τις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης. Δεν παρατηρήθηκε κάποια σημαντική ποσοστιαία διαφορά μεταξύ των δύο φύλων. Τα ποσοστά αποφοίτησης είναι παραπλήσια, με το σύνολο να χωρίζεται περίπου στο ήμισυ για κάθε φύλο. Αυτό παρατηρείται τόσο συνολικά στις τρεις εκπαιδευτικές βαθμίδες όσο και επιμέρους σε κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα. Πιο συγκεκριμένα, στη βαθμίδα της προσχολικής εκπαίδευσης ολοκλήρωσαν τη φοίτηση 352 από τα 406 εγγεγραμμένα παιδιά (ποσοστό 86,7%). Από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση ολοκλήρωσαν τη φοίτηση 440 από τους 1583 εγγεγραμμένους μαθητές Ρομά (ποσοστό 27,8%) ενώ από την υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση ολοκλήρωσαν τη φοίτηση 80 εκ των 543 εγγεγραμμένων παιδιών Ρομά (ποσοστό 14,7%) (Πίνακας 14). Πίνακας 14. Εγγραφές και ολοκλήρωση φοίτησης κατά την τριετία Εγγραφές Ολοκλήρωση φοίτησης Ν Ν Ν Ν % επί των εγγραφών Ν % επί των εγγραφών Νηπιαγωγείο , , ,7 Δημοτικό , , ,8 Γυμνάσιο , , , , , ,4 Ν % επί των εγγραφών Δεν παρατηρείται κάποια σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των δύο φύλων όσον αφορά την αποφοίτηση σε σύγκριση με τη φοίτηση. Στο νηπιαγωγείο, εκ των 218 εγγεγραμμένων αγοριών κατά την τριετία ολοκλήρωσε τη φοίτηση το 88,0% (Ν=192), στο δημοτικό εκ των 832 εγγεγραμμένων αγοριών ολοκλήρωσε τη φοίτηση το 27,4% (Ν=228) και στο γυμνάσιο εκ των 281 εγγεγραμμένων αγοριών ολοκλήρωσε τη φοίτηση το 15,7% (Ν=44). Κατάτι χαμηλότερα αλλά όχι πολύ διαφοροποιημένα είναι τα αντίστοιχα ποσοστά για τα κορίτσια. Από τα

27 εγγεγραμμένα στο νηπιαγωγείο κορίτσια ολοκλήρωσε τη φοίτηση το 85,1% (Ν= 160), από τα 751 εγγεγραμμένα στο δημοτικό κορίτσια ολοκλήρωσε τη φοίτηση το 22,2% (Ν=212) και από τα 262 εγγεγραμμένα στο γυμνάσιο κορίτσια ολοκλήρωσε τη φοίτηση το 13,7% (Ν=36) (Πίνακας 14). -21-

28 ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΣΕ ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ Απογοητευτικά φάνηκαν να είναι τα ποσοστά συνεργασίας των σχολείων με άλλους επαγγελματίες ψυχοκοινωνικής ή σωματικής υγείας προκειμένου να εξασφαλιστεί η κατά το δυνατόν καλύτερη υποστήριξη των παιδιών Ρομά με ε.ε.α./α. (Πίνακας 15). Από τους 55 διευθυντές που απάντησαν στη συγκεκριμένη ερώτηση, το 18,2% (Ν=10) ανέφερε ότι το σχολείο τους συνεργάζεται με σχολικούς συμβούλους, το 10,9% (Ν=6) ανέφερε ότι το σχολείο τους συνεργάζεται με κοινωνικούς λειτουργούς, το 9,1% (Ν=5) ανέφερε συνεργασία με ψυχολόγους, το 7,3% (Ν=4) ανέφερε συνεργασία με ειδικούς παιδαγωγούς, και το 1,8% (Ν=1) ανέφερε ότι το σχολείο τους συνεργάζεται με παιδιάτρους. Πίνακας 15. Συνεργασία επαγγελματιών με το σχολείο για την υποστήριξη παιδιών με ε.ε.α Επαγγελματίες ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ % Σχολικοί Σύμβουλο 10 18,2 Κοινωνικοί Λειτουργοί 6 10,9 Ψυχολόγοι 5 9,1 Ειδικοί Παιδαγωγοί 4 7,3 Παιδίατροι 1 1,8 Όσον αφορά τη μετάβαση στο χώρο του σχολείου, από τους 54 διευθυντές που απάντησαν στη συγκεκριμένη ερώτηση το 70,4% (Ν=38) ανέφερε πως οι μαθητές και οι μαθήτριες Ρομά μεταβαίνουν στο σχολείο με τα πόδια. Το 22,2% (Ν=12) ανέφερε τη χρήση σχολικού λεωφορείου και το 13% (Ν=7) τη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς. Ένα πολύ μικρό ποσοστό (3,7%- Ν=2) ανέφερε τη χρήση ταξί για τη μεταφορά από και προς το σχολείο φοίτησης (Πίνακας 16). *Πίνακας 16. Μέσο μεταφοράς των παιδιών Ρομά από και προς το σχολείο ΜΕΣΟ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ % Με τα πόδια Με σχολικό λεωφορείο Μέσα Μαζικής Μεταφοράς ,4 22,2 13,0 Με ταξί 2 3,7 * Ορισμένοι διευθυντές έδωσαν περισσότερες από μία απαντήσεις στην παρούσα ερώτηση -22-

29 ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΗ ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΚΟΠΗ ΤΗΣ ΦΟΙΤΗΣΗΣ Οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί ρωτήθηκαν σχετικά με τις προσδοκίες τους όσον αφορά τη συνέχιση των σπουδών των εγγεγραμμένων μαθητών κατά το σχολικό έτος από την τρέχουσα στην επόμενη εκπαιδευτική βαθμίδα. Αποτυπώθηκαν πολύ χαμηλές προσδοκίες. Επί συνόλου των 1632 παιδιών που αναφέρθηκε πως φοιτούν στο νηπιαγωγείο, στο δημοτικό και στο γυμνάσιο (δεν συμπεριλαμβάνονται οι 5 μαθητές που φοιτούν στο Λύκειο), μόνο το 29,2% (Ν=476) αναμένεται - με βάση τις προσδοκίες των εκπαιδευτικών - πως θα συνεχίσει στην επόμενη εκπαιδευτική βαθμίδα (δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο αντίστοιχα). Από τα 476 παιδιά που αναμένεται πως θα συνεχίσουν τη φοίτησή τους, το 49,4% (Ν=235) είναι αγόρια και το 50,6% (Ν=241) είναι κορίτσια, συνεπώς δεν υπάρχει κάποια σημαντική διαφοροποίηση των προσδοκιών λόγω φύλου. Αναφορικά με τη συνέχιση των σπουδών από την προσχολική στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, από τους 214 εγγεγραμμένους μαθητές αναμένεται πως θα συνεχίσει το 39,5%. Λίγο χαμηλότερο είναι το ποσοστό αναμενόμενης συνέχισης της φοίτησης από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση στο γυμνάσιο, καθώς από τους 1104 εγγεγραμμένους μαθητές αναμένεται πως θα συνεχίσει το 30,8%. Πολύ χαμηλότερο εμφανίζεται το ποσοστό που προσδοκάται πως θα συνεχίσει τη φοίτηση από το γυμνάσιο στο λύκειο, καθώς από τους 314 εγγεγραμμένους αναμένεται πως θα συνεχίσει μόνο το 10,9%. Παρατηρείται λοιπόν μια πτωτική τάση της προσδοκώμενης συνέχισης της φοίτησης των Ρομά καθώς μετακινούμαστε σε όλο και πιο υψηλές εκπαιδευτικές βαθμίδες (Γράφημα 10). Γράφημα 10. Αναμενόμενη συνέχιση της φοίτησης των εγγεγραμμένων παιδιών Ρομά κατά το ανά βαθμίδα εκπαίδευσης 50,00% 40,00% 39,50% 30,00% 20,00% 10,00% 30,80% 10,90% Αναμενόμενη συνέχιση της φοίτησης 0,00% Νηπιαγωγείο Δημοτικό Γυμνάσιο -23-

30 Στην περίπτωση των παιδιών Ρομά με ε.ε.α./α. η προσδοκία μη συνέχισης της εκπαίδευσης είναι περισσότερο έντονη. Επί συνόλου 79 παιδιών που αναφέρθηκε πως φοιτούν στις τρεις εκπαιδευτικές βαθμίδες (νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο) κατά το σχολικό έτος , μόνο το 12,7% (Ν=10) αναμένεται πως θα συνεχίσει στην επόμενη εκπαιδευτική βαθμίδα (δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο αντίστοιχα). Από τα 10 παιδιά που αναμένεται πως θα συνεχίσουν τη φοίτησή τους, το 60,0% (Ν=6) είναι αγόρια και το 40,0% (Ν=4) είναι κορίτσια. Οι χαμηλοί απόλυτοι αριθμοί καθιστούν αδύνατη τη διεξαγωγή περαιτέρω συμπερασμάτων Αναφορικά με τη συνέχιση των σπουδών από την προσχολική στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, από τους 5 εγγεγραμμένους μαθητές αναμένεται πως θα συνεχίσει το 20% (Ν=1). Χαμηλότερο είναι το ποσοστό αναμενόμενης συνέχισης της φοίτησης από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση στο γυμνάσιο, καθώς από τους 72 εγγεγραμμένους μαθητές αναμένεται πως θα συνεχίσει το 12,5% (Ν=9). Μηδενικό είναι το ποσοστό που προσδοκάται πως θα συνεχίσει τη φοίτηση από το γυμνάσιο στο λύκειο, καθώς από τα 2 εγγεγραμμένα παιδιά με ε.ε.α./α. αναμένεται πως κανένα δε θα συνεχίσει τη φοίτηση στην επόμενη εκπαιδευτική βαθμίδα (0,0%- Ν=0). Παρατηρείται και εδώ μια πτωτική τάση της προσδοκώμενης συνέχισης της φοίτησης των Ρομά καθώς μετακινούμαστε σε όλο και πιο υψηλές εκπαιδευτικές βαθμίδες (Γράφημα 11). Γράφημα 11. Αναμενόμενη συνέχιση της φοίτησης των εγγεγραμμένων παιδιών Ρομά με ε.ε.α./α. κατά το ανά βαθμίδα εκπαίδευσης 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 20,00% 12,50% 0,00% Νηπιαγωγείο Δημοτικό Γυμνάσιο Αναμενόμενη συνέχιση της φοίτησης -24-

31 Στο Γράφημα 12, παρουσιάζονται μια σειρά από λόγοι που σύμφωνα με τις απόψεις των εκπαιδευτικών και των διευθυντών συμβάλλουν στη διακοπή της φοίτησης των μαθητών Ρομά. Ειδικότερα, οι λόγοι που αναφέρθηκαν με τη μεγαλύτερη συχνότητα είναι: α) η άρνηση των σχολείων να εγγράψουν ή να ξαναεγγράψουν τους μαθητές Ρομά, β) η έλλειψη ενδιαφέροντος των παιδιών Ρομά για το σχολείο, γ) η συμπεριφορά των μαθητών Ρομά, δ) η εργασιακή απασχόληση των μαθητών Ρομά κ.α. Επιπλέον, σε ανοιχτού τύπου ερώτηση, αρκετοί εκπαιδευτικού και διευθυντές θεώρησαν ότι η αλλαγή του τόπου διαμονής αποτελεί παράγοντα διακοπής της φοίτησης. Γράφημα 12. Αιτίες για διακοπή της φοίτησης. Ως παράγοντες οι οποίοι θα ενίσχυαν την προοπτική των μαθητών και μαθητριών Ρομά να εγγραφούν και να φοιτήσουν στην επόμενη βαθμίδα εκπαίδευσης, από τους 237 συμμετέχοντες στην έρευνα αναφέρθηκαν παράγοντες σχετικοί με το σχολείο, σχετικοί με την οικογένεια και σχετικοί με την πολιτεία. Όσον αφορά παράγοντες που σχετίζονται με το σχολείο, οι εκπαιδευτικοί αναφέρθηκαν κυρίως: α) στην αποδοχή και ενθάρρυνση από τους/τις εκπαιδευτικούς, -25-

32 β) στην καταλληλότητα των υποδομών, εκπαιδευτικών προγραμμάτων και δραστηριοτήτων, γ) στην ευαισθητοποίηση και συνεργασία με τους γονείς. Όσον αφορά τους παράγοντες που σχετίζονται με την οικογένεια, πολύ συχνά αναφέρθηκε α) η ευαισθητοποίηση των γονέων και β) η συνεργασία με τους/τις εκπαιδευτικούς. Όσον αφορά τους παράγοντες που σχετίζονται με την πολιτεία αναφέρθηκαν α) η παροχή οικονομικών βοηθημάτων και κινήτρων αποκατάστασης και β) η βελτίωση της καταλληλότητας υποδομών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Τέλος, οι συμμετέχοντες διευθυντές και εκπαιδευτικοί ρωτήθηκαν για τα προβλήματα που θεωρούν ότι αντιμετωπίζουν λόγω της φοίτησης των παιδιών Ρομά στα σχολεία όπου εργάζονται καθώς επίσης και για τις θετικές συνέπειες που θεωρούν ότι προκύπτουν από τη φοίτηση αυτή. Τα προβλήματα που αναφέρθηκαν συχνότερα ήταν: α) η άτακτη φοίτηση και β) η ελλιπής συνεργασία με τους γονείς. Μεταξύ των θετικών συνεπειών της φοίτησης των παιδιών Ρομά επισημάνθηκαν: α) η κοινωνικοποίηση των παιδιών Ρομά και β) η αποδοχή της διαφορετικότητας από τους μη Ρομά μαθητές. -26-

33 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΦΟΙΤΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΡΟΜΑ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΟΡΕΣΤΙΑΔΑΣ, Ν. ΕΒΡΟΥ Οι δυο παρακάτω Πίνακες (Πίνακας 17 και Πίνακας 18) αναφέρουν στοιχεία για τη φοίτηση των μαθητών Ρομά στα σχολεία της Ορεστιάδας και των περιχώρων για τα σχολικά έτη και αντίστοιχα. Πίνακας 17. Φοίτηση μαθητών/τριών Ρομά στην Πρωτοβάθμια για το σχολικό έτος Δημοτικά σχολεία Συνολικός αριθμός Ρομά μαθητών ανά σχολείο Α Β Γ Δ Ε Στ Ποσοστά Ρομά μαθητών 1ο 12/Θ Δ.Σ. Ορ/δας ,46% 2 ο 12/θ Δ.Σ Ορ/δας ,84% 3ο 12/θ Δ.Σ Ορ/δας ,25% 4ο 7/θ Δ.Σ Ορ/δας ,10% 6ο 10/θ Δ.Σ Ορ/δας % 7ο 6/θ Δ.Σ Ορ/δας ,14% 8ο 12/θ Δ.Σ Ορ/δας ,47% 3/θ Δ.Σ. Πύργου % 3/θ Δ.Σ. Λεπτής % 3/θ Δ.Σ. Νεοχωρίου % 1/θ Δ.Σ. Καβύλης % 1 ο 6/θ Δ.Σ. Βύσσας ,23% 2/θ Δ.Σ. Στέρνας % 6/θ Δ.Σ Καστανεών % 6/θ Δ.Σ. Ριζίων % 2/θ Δ.Σ Φυλακίου % 6/θ Δ.Σ. Πλάτης % 6/θ Δ.Σ. Δικαίων % Σύνολα

34 Πίνακας 18. Φοίτηση μαθητών/τριών Ρομά στην Πρωτοβάθμια για το σχολικό έτος Δημοτικά σχολεία Συνολικός αριθμός Ρομά μαθητών ανα σχολείο Α Β Γ Δ Ε Στ Ποσοστά Ρομά μαθητών 1 ο 12/θ Δ.Σ. Ορ/δας ,70% 2ο 12/θ Δ.Σ. Ορ/δας ,00% 3ο 12/θ Δ.Σ. Ορ/δας ,60% 4ο 7/θ Δ.Σ. Ορ/δας ,04% 6ο 10/θ Δ.Σ. Ορ/δας ,00% 7ο 6/θ Δ.Σ. Ορ/δας ,95% 8ο 12/θ Δ.Σ. Ορ/δας ,43% 3/θ Δ.Σ. Πύργου 3/θΔ.Σ. Λεπτής ,00% 1ο 6/θ Δ.Σ. Βύσσας ,23% 6/θ Δ.Σ. Καστανεών ,00% 6/θ Δ.Σ. Ριζίων ,00% 6/θ Δ.Σ. Δικαίων ,00% Σύνολα

35 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΦΟΙΤΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ/ΤΡΙΩΝ ΡΟΜΑ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΟΥ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ, Ν. ΕΒΡΟΥ Ο παρακάτω Πίνακας παραθέτει στοιχεία για τη φοίτηση των μαθητών Ρομά στα σχολεία του Διδυμότειχου για τα σχολικά έτη και αντίστοιχα. ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΧ. ΕΤΟΣ ΣΧ. ΕΤΟΣ ΕΝΑΡΞΗ ΛΗΞΗ ΕΝΑΡΞΗ ΛΗΞΗ 1ο Δ.Σ. ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ο Δ.Σ. ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ο Δ.Σ. ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ο Δ.Σ. ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΦΟΙΤΗΣΗΣ, ΔΙΑΚΟΠΗ, ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΠΟΥ ΔΙΕΚΟΨΑΝ κλπ) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΦΟΙΤΗΣΗΣ, ΔΙΑΚΟΠΗ, ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΠΟΥ ΔΙΕΚΟΨΑΝ κλπ) 3ο Δ.Σ. ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΜΕΤΕΓΓΡΑΦΗ:3 ΜΕΤΕΓΓΡΑΦΗ:6 5ο Δ.Σ. ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΜΕΤΕΓΓΡΑΦΗ:1 Ελλιπής φοίτηση: 4 ΜΕΤΕΓΓΡΑΦΗ: 13 Ελλιπής φοίτηση: 7-29-

36 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΑΘΜΙΔΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Α/Α ΟΝΟΜΑ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΝΟΜΟΣ-ΔΗΜΟΣ-ΠΕΡΙΟΧΗ 1 Νηπιαγωγείο Άρατου Ροδόπης-Αρριανών -Άρατος 2 Νηπιαγωγείο Δέκαρχου Ξάνθης- Τόπειρου-Δέκαρχο 3 10 ο Νηπιαγωγείο Κοζάνης-Εορδαίας-Εορδαία 4 Μονοθέσιο Νηπιαγωγείο Εύλαλου Ξάνθης-Τόπειρου-Εύλαλο 5 2 ο Νηπιαγωγείο Μενεμένης Θεσσαλονίκης- Αμπελοκήπων- Μενεμένης-Δενδροπόταμος 6 1 ο Νηπιαγωγείο Κυμίνων Θεσσαλονίκης-Δέλτα-Κύμινα 7 1 ο Διθέσιο Νηπιαγωγείο Καλλιθέας 8 8 ο Ολοήμερο Πειραματικό Νηπιαγωγείο Πιερίας-Κατερίνης-Καλλιθέα Φλώρινας-Φλώρινα Προσχολική 9 2 ο Νηπιαγωγείο Κυμίνων Θεσσαλονίκης-Δέλτα-Κύμινα 10 8 ο Νηπιαγωγείο Βέροιας Ημαθίας-Βέροια 11 5 ο Νηπιαγωγείο Βέροιας Ημαθίας-Βέροια 12 2 ο Ολοήμερο Νηπιαγωγείο Αλεξάνδρειας Ημαθίας-Αλεξάνδρειας Αλεξάνδρεια 13 3 ο Νηπιαγωγείο Καβάλας-Χρυσούπολης- Χρυσούπολη 14 Διθέσιο Νηπιαγωγείο Κουλούρας Ημαθίας-Βέροιας-Κουλούρα 15 Νηπιαγωγείο Παλαιόχωρας Ημαθίας-Αλεξάνδρειας- Παλαιόχωρα 16 4 ο Νηπιαγωγείο Ημαθίας-Βέροιας ο Ολοήμερο Νηπιαγωγείο Σερρών-Σέρρες 18 1 ο Νηπιαγωγείο Κιμμερίων Ξάνθης-Ξάνθης-Κιμμέρια -30-

37 Πρωτοβάθμια 19 5 ο Δημοτικό Σχολείο Βέροιας 20 6 ο Διαπολιτισμικό Δημοτικό Σχολείο Ευόσμου 21 2 ο Δημοτικό Σχολείο Αλεξάνδρειας 22 6 ο Δημοτικό Σχολείο Αλεξάνδρειας 23 Τετραθέσιο Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Αλεξάνδρειας 24 6 ο Διαπολιτισμικό Δημοτικό Σχολείο Ελευθερίου Κορδελιού 25 5 ο Δημοτικό Σχολείο Φλώρινας 26 1 ο Δημοτικό Σχολείο Κυμίνων 27 8 ο Δημοτικό Σχολείο Βέροιας 28 2 ο Δημοτικό Σχολείο Χρυσούπολης 29 2 ο Δημοτικό Σχολείο Κυμίνων 30 1 ο Δημοτικό Σχολείο Καλοχωρίου 31 8 ο Δημοτικό Σχολείο Πτολεμαϊδας ο Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης 33 1 ο Δημοτικό Σχολείο Νέας Μαγνησίας Ημαθίας-Βέροια Θεσσαλονίκης-Κορδελιού Ευόσμου-Εύοσμος Ημαθίας-Αλεξάνδρειας- Αλεξάνδρεια Ημαθίας-Αλεξάνδρειας- Αλεξάνδρεια Ημαθίας-Αλεξάνδρειας- Αλεξάνδρεια Θεσσαλονίκης-Κορδελιού Ευόσμου-Κορδελιό Φλώρινας-Φλώρινα Θεσσαλονίκης-Δέλτα-Κύμινα Ημαθίας-Βέροια Καβάλας-Χρυσούπολης- Χρυσούπολη Θεσσαλονίκης-Δέλτα-Κύμινα Θεσσαλονίκης-Δέλτα-Καλοχώρι Κοζάνης-Εορδαίας-Πτολεμαϊδα Θεσσαλονίκης-Θεσσαλονίκης- Ξυλάδικα Θεσσαλονίκης-Δέλτα-Νέα Μαγνησία 34 Δημοτικό Σχολείο Σερρών-Ηράκλειας-Ποντισμένο -31-

38 Ποντισμένου 35 2 ο Δημοτικό Σχολείο Σερρών 36 3 ο Διαπολιτισμικό Δημοτικό Σχολείο Μενεμένης 37 Δημοτικό Σχολείο Νυμφόπετρας 38 2 ο Δημοτικό Σχολείο Ηράκλειας 39 Δημοτικό Σχολείο Κουλούρας 40 Δημοτικό Σχολείο Δέκαρχου Σερρών-Σέρρες Θεσσαλονίκης-Αμπελοκήπων Μενεμένης-Δενδροπόταμος Θεσσαλονίκης-Βόλβης- Νυμφόπετρα Σερρών-Ηράκλειας-Ηράκλεια Ημαθίας-Βέροιας-Κουλούρα Ξάνθης-Τόπειρου-Δέκαρχο 41 Δημοτικό Σχολείο Εύλαλου Ξάνθης-Τόπειρου-Εύλαλο 42 Δημοτικό Σχολείο Κιμμερίων Ξάνθης-Ξάνθης-Κιμμέρια 43 Δημοτικό Σχολείο Αράτου Ροδόπης-Αρριανών-Άρατος 44 Δημοτικό Σχολείο Μαλγάρων 45 3 ο Δημοτικό Σχολείο Κατερίνης 46 5 ο Διαπολιτισμικό Δημοτικό Σχολείο Μενεμένης 47 Εξαθέσιο Δημοτικό Σχολείο Νέας Καρυάς 48 3 ο Δημοτικό Σχολείο Χρυσούπολης Θεσαλονίκης-Δέλτα-Μάλγαρα Πιερίας-Κατερίνης-Κατερίνη Θεσσαλονίκης-Αμπελόκηπων Μενεμένης-Δενδροπόταμος Καβάλας-Χρυσούπολης-Νέα Καρυά Καβάλας-Χρυσούπολης- Χρυσούπολη Δευτεροβάθμια 49 1 ο Γυμνάσιο Αλεξάνδρειας Ημαθίας-Αλεξάνδρειας- Αλεξάνδρεια 50 2 ο Γυμνάσιο Αλεξάνδρειας Ημαθίας-Αλεξάνδρειας- -32-

39 Αλεξάνδρεια 51 1 ο Γυμνάσιο Χρυσούπολης Καβάλας-Χρυσούπολης- Χρυσούπολη 52 2 ο Γυμνάσιο Φλώρινας Φλώρινας-Φλώρινα 53 Γυμνάσιο Κυμίνων Μαλγάρων 54 Γυμνάσιο Διαπολιτισμική Εκπαίδευσης Σαπών Θεσσαλονίκης-Δέλτα-Κύμινα Ροδόπης-Μαρώνειας-Σάπες 55 3 ο Γυμνάσιο Μενεμένης Θεσσαλονίκης-Αμπελοκήπων Μενεμένης-Δενδροπόταμος 56 Γυμνάσιο Περίστασης Πιερίας-Κατερίνης-Περίσταση 57 1 ο Λύκειο Αλεξάνδρειας Ημαθίας-Αλεξάνδρειας- Αλεξάνδρεια 58 ΕΠΑ.Λ Αλεξάνδρειας Ημαθίας-Αλεξάνδρειας- Αλεξάνδρεια -33-