LONDON SCHOOL of ECONOMICS CONFERENCE Welfare and Pension Reform in Europe: Learning from each other?

Transcript

1 Ν.ΑΝΑΛΥΤΗΣ LONDON SCHOOL of ECONOMICS CONFERENCE Welfare and Pension Reform in Europe: Learning from each other? ΟΜΙΛΙΑ Ν. ΑΝΑΛΥΤΗ «ΚΟΙΝΩΝΙΑ και ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ» Η µελλοντική εξέλιξη της Κοινωνικής Προστασίας και ο εκσυγχρονισµός των συνταξιοδοτικών συστηµάτων δεν αποτελεί αποµονωµένο εθνικό θέµα. ε θα µπορούσε άλλωστε, διότι το ηµογραφικό ζήτηµα µε τις οικονοµικές και κοινωνικές επιπτώσεις που έχει, είναι η κύρια πηγή του προβλήµατος και αφορά ολόκληρο το δυτικό κόσµο. Γι αυτό το λόγο, όπως γνωρίζετε, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρά (το σεβασµό για) την αυτοτέλεια των ασφαλιστικών συστηµάτων του κάθε κράτους µέλους έχει ξεκινήσει ευρεία δηµόσια συζήτηση από το Σ αυτή την πορεία και στο πλαίσιο της εξασφάλισης της κοινής οικονοµικής πολιτικής και της ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει θέσει ενιαία στρατηγική και αρχές για την αναδιοργάνωση των ασφαλιστικών συστηµάτων των κρατών µελών. Να µου επιτρέψετε να αναφερθώ για λίγο σ αυτήν την Ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναδιοργάνωση του ασφαλιστικού συστήµατος. Θα µπορέσουµε έτσι να αντιληφθούµε αν η χώρα µας ανταποκρίνεται και παρακολουθεί στις σύγχρονες εξελίξεις, ή αποτελεί και σ αυτό, για µια ακόµη φορά µια ιδιόµορφη εξαίρεση. 1

2 Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο στο Γκέτεµποργκ, τον Ιούνιο του 2001, επεσήµανε ότι «προκειµένου να αντιµετωπισθούν οι προκλήσεις της γήρανσης του πληθυσµού, απαιτείται µια ολοκληρωµένη προσέγγιση» και ενέκρινε «τρεις γενικές αρχές για τη διασφάλιση της µακροπρόθεσµης βιωσιµότητας των συνταξιοδοτικών συστηµάτων»: 1. Να διασφαλιστεί η ικανότητα των συστηµάτων να εκπληρώνουν τους κοινωνικούς τους στόχους. ηλαδή παροχή ασφαλούς και επαρκούς εισοδήµατος στους συνταξιούχους και στα εξαρτώµενα από αυτούς άτοµα. (και εξασφάλιση, σε συνδυασµό µε τα συστήµατα υγείας και µακροχρόνιας φροντίδας, καταλλήλων συνθηκών διαβίωσης σε όλους του ηλικιωµένους.) 2. Να εξασφαλιστεί η οικονοµική τους βιωσιµότητα, έτσι ώστε η επερχόµενη γήρανση του πληθυσµού να µην επιδρά αρνητικά στη βιωσιµότητα των δηµοσίων οικονοµικών. (ή στην ικανότητα επίτευξης βασικών στόχων της δηµοσιονοµικής πολιτικής και να µην οδηγεί σε αθέµιτο καταµερισµό των πόρων µεταξύ των γενεών.) 3. Να αυξηθεί η ικανότητα των συνταξιοδοτικών συστηµάτων να ανταποκρίνονται στις µεταβαλλόµενες ανάγκες της κοινωνίας και των ατόµων συµβάλλοντας στην αύξηση της ευελιξίας στην αγορά εργασίας, στην παροχή ίσων ευκαιριών σε άνδρες και γυναίκες όσον αφορά την απασχόληση και την κοινωνική προστασία. (και στην καλύτερη προσαρµογή των συνταξιοδοτικών συστηµάτων στις ανάγκες του ατόµου.) Από άλλα καθοδηγητικά κείµενα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής γίνεται φανερό ότι οι στρατηγικές αναδιοργάνωσης δε θα πρέπει να επικεντρώνονται µόνο στα συνταξιοδοτικά συστήµατα του λεγόµενου πρώτου πυλώνα εφόσον και οι άλλοι δύο πυλώνες καλούνται να διαδραµατίσουν σηµαντικό ρόλο στην επίτευξη του γενικού στόχου των συνταξιοδοτικών συστηµάτων. 2

3 Προκύπτει λοιπόν ότι η ανάπτυξη των επαγγελµατικών ταµείων (2 ος πυλώνας) αλλά και η ανάπτυξη ειδικών προγραµµάτων από ασφαλιστικές επιχειρήσεις ή άλλους αποταµιευτικούς οργανισµούς (3 ος πυλώνας) είναι απαραίτητη για τη βιωσιµότητα των συνταξιοδοτικών συστηµάτων και ότι το κράτος δεν µπορεί να είναι ο µόνος υπεύθυνος για τη χορήγηση σύνταξης κοινωνικής Προστασίας. Όλη αυτή η συζήτηση, ο προβληµατισµός και οι υποδείξεις της Ε.Ε. στον σηµερινό κοινωνικό διάλογο υποτιµάται ή δεν αναφέρονται καθόλου στην χώρα µας. Μεταφερόµενοι στην ελληνική περίπτωση πιστεύω ότι όλοι συµφωνούµε ότι το ασφαλιστικό σύστηµα αποτελεί µείζον οικονοµικό και κοινωνικό ζήτηµα της χώρας µε ποικίλες προεκτάσεις και επιπτώσεις στην Ανάπτυξη, στην Ανταγωνιστικότητα της οικονοµίας, στην απασχόληση και την αγορά εργασίας, καθώς επίσης και την αντιµετώπιση κοινωνικών προβληµάτων και προστασίας που η κοινωνία οφείλει στα πιο αδύνατα οικονοµικά τµήµατα του πληθυσµού. Αυτοί οι συντελεστές µε την σειρά τους καθορίζουν και τις δυνατότητες του ίδιου του ασφαλιστικού συστήµατος. Η καθυστέρηση που έχει ήδη σηµειωθεί στην αντιµετώπιση του θέµατος δηµιουργεί τον κίνδυνο συσσώρευσης κόστους και πιο επώδυνων λύσεων, και η ανασφάλεια που προκαλεί στους εργαζόµενους έχει αρνητικές επιδράσεις και στην παραγωγικότητα της χώρας. Γι αυτό θεωρούµε ότι η µεταρρύθµιση της κοινωνικής ασφάλισης πρέπει να αντιµετωπισθεί συνθετικά ως κατ εξοχήν αναπτυξιακό και κοινωνικό πρόβληµα και όχι ως «αριθµητικό» ή «λογιστικό», που δεν λαµβάνει υπόψη την επίδραση των προτεινοµένων µέτρων στα βασικά οικονοµικά µεγέθη και στην κατανοµή των υποχρεώσεων και των δικαιωµάτων µεταξύ των γενεών. 3

4 Το Ασφαλιστικό θέµα είναι από τα µεγάλα και πολύπλοκα ζητήµατα που αντιµετωπίζουν οι Κοινωνίες στην εποχή µας. Επηρεάζονται από και επηρεάζουν µε την σειρά τους την οικονοµία, την κοινωνική συνοχή και συναίνεση, την ανάπτυξη, τα δηµογραφικά θέµατα αλλά δεν πρέπει να παραβλέπουµε πολιτικές ηθικές και φιλοσοφικές απόψεις, που επίσης παίζουν τον ρόλο τους. Η σύνθεση και η εξισορρόπηση των επιδιώξεων αυτών πιστεύουµε ότι πράγµατι πρέπει να αποτελέσει αντικείµενο ενός ουσιαστικού και υπεύθυνου διαλόγου, που κάποτε πρέπει να πραγµατοποιηθεί, χωρίς προσχηµατικές αρνήσεις και συνθήµατα. Είναι αναµφισβήτητο ότι η ρεαλιστική οικονοµική αντιµετώπιση του ασφαλιστικού προβλήµατος απαιτεί µια συνεχή ισορροπία µεταξύ εισροών και εκροών του συστήµατος. Η ισορροπία αυτή πρέπει να λαµβάνει υπόψη τα δηµογραφικά δεδοµένα, τις δηµοσιονοµικές δυνατότητες, την ανταγωνιστικότητα της οικονοµίας, και την κοινωνική δικαιοσύνη. Προς αυτήν την κατεύθυνση, πρέπει να εξετασθούν επίσης τα µεγάλα περιθώρια για αύξηση των πόρων, που εκτιµάται ότι υπάρχουν από τον περιορισµό της παραοικονοµίας, την διεύρυνση της φορολογικής βάσης, τη µείωση της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής καθώς και την αναµόρφωση του ίδιου του ασφαλιστικού συστήµατος, µε µέτρα που θα βελτιώσουν το κόστος λειτουργίας του. Για να διευκολύνω τη συζήτηση θα αναφερθώ λίγο πιο συγκεκριµένα στην Ελληνική πραγµατικότητα. Θα δια χωρίσω τα προβλήµατα που αφορούν το δικό µας σύστηµα σε δύο µεγάλες κατηγορίες σε ΕΣΩΓΕΝΗ και ΕΞΩΓΕΝΗ. Τα Εσωγενή Προβλήµατα 4

5 Το Ελληνικό σύστηµα είναι πολυδαίδαλο, κατακερµατισµένο σε ένα απίστευτα µεγάλο αριθµό ταµείων, αποτέλεσµα του οποίου είναι η ανοµοιοµορφία, η πολυδιάσπαση εσόδων, παροχών, ρυθµίσεων. Μια φυσική συνέπεια είναι η σπατάλη πόρων και τελικά η αδυναµία κρατικής εποπτείας και η άνιση κατανοµή της κρατικής υποστήριξης. Στη ρίζα του προβλήµατος βρίσκεται η κατάτµηση το σπάσιµο του συστήµατος σε πολλά κοµµάτια και αποµάκρυνση από µία ενιαία ασφαλιστική φιλοσοφία. Κάθε Οµάδα, κάθε Κλάδος οικονοµικής δραστηριότητας, κάθε Επάγγελµα, προσπάθησε σε καλές εποχές να δηµιουργήσει το δικό του ταµείο, να πείσει την Πολιτική εξουσία να χορηγεί ειδικούς πόρους (κοινωνικές εισφορές) και πολλές φορές το πετύχαινε. ηµοσιογράφοι, Βουλευτές, ικηγόροι, Υπάλληλοι Ασφαλιστικών Φορέ ων, Αστυνοµικοί, Πυροσβέστες, Τράπεζα Ελλάδος, Αγρότες, ΕΗ και άλλα Ειδικά Ταµεία. Ο αριθµός των Φορέων, δηλαδή, Κύριας ασφάλισης, Επικουρικής ασφάλισης, Πρόνοιας, Αλληλοβοηθείας κ.λ.π., φθάνει τους 170. Ο αριθµός είναι εξωπραγµατικός και δηµιουργεί οργανωτικό διοικητικό χάος αφού κάθε ένα απ αυτά έχει διαφορετικά όρια εξόδου, ύψους εισφορών, τρόπο υπολογισµού σύνταξης, κλπ. Μη ξεχνάτε ότι οι 170 αυτοί Φορείς υπάγονται σε 5 ξεχωριστά Υπουργεία µε σύγχυση αρµοδιοτήτων, επικαλύψεις και ανύπαρκτη εποπτεία. π.χ. Υπουργείο Απασχόλησης, Υπουργείου Εθνικής Άµυνας, Υπουργείο Οικονοµικών, Υπουργείο Εµπορικής Ναυτιλίας. ( ) Όσο τα ταµεία είναι νέα και τα οικονοµικά τους είναι ανθηρά, δίνουν µάχη για πλήρη ανεξαρτησία. 5

6 Όταν όµως φθάνουν σε δύσκολες οικονοµικές περιόδους, ζητούν από την πολιτική εξουσία να τα υπαγάγει στο ΙΚΑ ή να τους βρει κοινωνικούς πόρους. ηλαδή, το Κοινωνικό Σύνολο να πληρώνει κάθε φορά, για τους λίγους. ΟΤΕ, ALPHA BANK, ΕΗ... Το σύστηµα όπως προσπάθησα να περιγράψω, έχει κι αυτό ένα σοβαρό µερίδιο ευθύνης για την άλλη πληγή του Ασφαλιστικού µας συστήµατος, που είναι η εισφοροδιαφυγή. Ο κατακερµατισµός, το πολυδαίδαλο και πολυσύνθετο, (οι κατά καιρούς ευνοϊκές ρυθµίσεις,) διαµορφώνουν το κατάλληλο έδαφος για την αποφυγή των υποχρεώσεών µας. Με πρώτο, ίσως, παράδειγµα το Κράτος, το οποίο µε βασικό επιχείρηµα ότι ούτως ή άλλως καλύπτει τις συνταξιοδοτικές ανάγκες, δεν εκπληρώνει µε συνέπεια τις νοµοθετηµένες υποχρεώσεις του. Ολυµπιακή, Εργασιακές Σχέσεις ΟΑΕ Ιδιωτικού ικαίου, που φθάνουν τις χιλιάδες. Βέβαια, για να είµαστε ρεαλιστές, ο ουσιώδης περιορισµός της εισφοροδιαφυγής ας µη µιλάµε για µηδενισµό της, θα βοηθήσει αλλά δεν θα λύσει το µακροχρόνιο συνταξιοδοτικό πρόβληµα, όπως θα αναφερθώ αργότερα. Κι όλα αυτά που ανέφερα δεν έχουν θίξει το θέµα της πρόωρης συνταξιοδότησης, τη σύνταξη σε ανύπανδρες κόρες δηµοσίων υπαλλήλων εφ όρου ζωής, τα βαρέα και ανθυγιεινά, (4 ο %), τις συντάξεις αναπηρίας, (18%), τις πρόωρες συντάξεις κ.ά. Όλα αυτά δεν µπορούν να αντιµετωπισθούν χωρίς ενηµέρωση της κοινής γνώµης και µία minimum συµφωνία των πολιτικών κοµµάτων και των Κοινωνικών Φορέων. Η εµπειρία, ελληνική και ξένη, έχει δείξει και µάλιστα πρόσφατα, ότι χωρίς αυτές τις προϋποθέσεις, µεταβολές στην κοινωνική ασφάλιση συναντούν έντονες αντιδράσεις της (Κοινωνίας) κοινής γνώµης, γιατί δικαιολογηµένα πιστεύω το 6

7 συνταξιοδοτικό έχει συναισθηµατική φόρτιση. (Περιορισµένη Γνώση Συµφερόντων) Είναι φανερό ότι το θέµα είναι δύσκολο, πολύπλοκο και ο δρόµος ανηφορικός. Η µετάβαση από την σηµερινή κατάσταση σε αυριανή, που θα έχει λάβει υπόψη τους εσωγενείς και εξωγενείς παράγοντες πρέπει να είναι µακροχρόνια, σταδιακή και διαφανής. Έτσι, η Κυβέρνηση, τα Κόµµατα και Κοινωνικοί Φορείς, πρέπει να συµφωνήσουν στα µέτρα εκείνα που προγραµµατισµένα, συστηµατικά και µε µία λογική προοπτική χρόνου, θα οδηγήσουν, όσον αφορά τους εσωγενείς παράγοντες, σε: - Ουσιώδη µείωση της εισφοροδιαφυγής - Τον περιορισµό των Ταµείων σε 3 ή 4. - Τον περιορισµό των πρόωρων συντάξεων σε πραγµατικά αναγκαίες - Σε αναδιάταξη των βαρέων και ανθυγιεινών - Σε κοινή µηχανογράφηση που θα επιτρέπει συνολική παρακολούθηση και αξιόπιστα στοιχεία. - Όλα αυτά είναι αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη από µόνη της. (ΕΛΛΑ Α) Για να ολοκληρώσουµε την εικόνα πρέπει να αντιµετωπίσουµε και τον δεύτερο άξονα που είναι τα εξωγενή προβλήµατα, που απασχολούν γενικά την Ευρώπη και όχι µόνον. Εξωγενή προβλήµατα Όπως είναι γνωστό στην Ευρώπη απασχολούνται τα τελευταία 15 τουλάχιστον χρόνια µε το συνταξιοδοτικό θέµα, γιατί υπάρχουν µετήσεις, υπολογισµοί, στατιστικά δεδοµένα, κλπ. 7

8 Ότι αλλάζουν τα δηµογραφικά µεγέθη και θα επηρεάσουν δυσµενώς, ως προς τις συντάξεις τουλάχιστον, την ηλικιακή σχέση. Περισσότεροι ηλικιωµένοι και συνταξιούχοι, λιγότεροι νέοι και εργαζόµενοι. Η Ελλάδα σύµφωνα µε µελέτες και δεδοµένα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΟΟΣΑ, κρίνεται σα χώρα υψηλού κινδύνου. Για να σας δώσω ένα παράδειγµα, σήµερα για κάθε πολίτη άνω των 65 ετών υπάρχουν 4 στις ηλικίες µεταξύ 15 και 64. Σε χρόνια για κάθε πολίτη άνω των 65 θα υπάρχουν 2 µεταξύ (1.70) Αυτό σηµαίνει ότι κάθε 1,7 εργαζόµενοι πρέπει να συντηρούν 1 µη εργαζόµενο. Να σας θυµίσω ακόµη ένα άλλο στοιχείο. Σήµερα στη χώρα µας το σύνολο των συνταξιοδοτικών δαπανών ισούται µε το 12,5% του ΑΕΠ και σε χρόνια θα φθάσει στο 24%. Καταλαβαίνετε πόσο περιορίζεται η δυνατότητα για άλλες δαπάνες, είτε αφορούν τον Πολιτισµό, Υγεία, είτε την Παιδεία, είτε την Τεχνική υποδοµή της χώρας. (Αναπτυξιακή ηµ. έλλειµµα) Επειδή αυτό θα δηµιουργήσει αδιέξοδο οικονοµικό πρόβληµα, χρειάζονται πρόσθετοι πόροι για να συντηρηθεί το Ασφαλιστικό µας Σύστηµα, αφού θα έχουµε µειωµένες εισφορές και αυξηµένες εκροές. Υπάρχει αριθµός λύσεων ή συνδυασµός αυτών των λύσεων: - Αύξηση εισφορών εργοδοτών - Αύξηση εισφορών εργαζοµένων - Αύξηση ορίων ηλικίας - Αύξηση αριθµού ηµεροµισθίων που απαιτούνται για τη δηµιουργία δικαιώµατος συνταξιοδότησης - Μείωση του ποσοστού αναπλήρωσης 8

9 - Αύξηση της συµµετοχής του Κρατικού Προϋπολογισµού. Είναι φανερό ότι όλα είναι από δύσκολο έως αδύνατον να γίνουν αποδεκτά. Και έτσι, αναδεικνύεται το ηµογραφικό σαν το κυρίαρχο πρόβληµα. Εάν αφήσουµε τα πράγµατα όπως έχουν, ένα από τα δύο θα συµβεί: ή το κοινωνικό πρότυπο όπως το ξέρουµε θα τιναχθεί στον αέρα αφού οι εισφορές και οι εκροές θα φθάσουν σε πλήρη αναντιστοιχία, ή ο Κρατικός προϋπολογισµός θα καλύπτει συνεχώς και περισσότερο τα κενά µε τελικό αποτέλεσµα να σταµατήσει κάθε ανάπτυξη, γεγονός που τελικά θα οδηγήσει στα ίδια κοινωνικά αδιέξοδα. Οι προβλεπόµενες εξελίξεις του δηµογραφικού, οδηγούν στο συµπέρασµα ότι το σηµερινό κυρίαρχο αναδιανεµητικό σύστηµα δεν θα µπορέσει να αντεπεξέλθει στα νέα δεδοµένα, αφού αλλάζει η σχέση εργαζόµενων συνταξιούχων / εισροών εκροών. Ο ίδιος προβληµατισµός έχει οδηγήσει τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες σε µια άλλη προσέγγιση, σε µια άλλη φιλοσοφία, που δηµιουργεί προϋποθέσεις για την µετά την ενεργό ζωή συντήρηση των µελών της κοινωνίας. Και αυτή είναι η µεταβολή του συνταξιοδοτικού συστήµατος από αµιγώς αναδιανεµητικό, όπως προβλεπόταν από το σύστηµα BISMARK, σε µικτό, όπου ένα τµήµα του θα συνεχίσει να έχει τον διανεµητικό χαρακτήρα ενώ ένα άλλο θα ανταποκρίνεται σε ατοµικές εισφορές και παροχές. Το λεγόµενο κεφαλαιοποιητικό σύστηµα. Το Συνολικό σύστηµα θα µετατραπεί σε σύστηµα τριών πυλώνων. Περισσότερο και περισσότερο υποστηρίζεται ότι αυτός είναι ο πραγµατικός δρόµος για να διατηρήσουµε το λεγόµενο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Πρότυπο. 9

10 Γιατί η συνέχιση της σηµερινής κατάστασης θα οδηγήσει µαθηµατικά σε αδιέξοδο. Ούτε η µεταφορά χρέους από τα Ασφαλιστικά Ταµεία στη Κεντρική Κυβέρνηση αποτελεί απάντηση, ούτε είναι δυνατό 1,7 εργαζόµενοι να συντηρούν έναν µη εργαζόµενο. Βέβαια, τα πράγµατα δεν είναι απλά πρέπει να βρεθούν σωστές σύνθετες λύσεις, για σύνθετα προβλήµατα. Τα ερωτήµατα που τίθενται εάν δεχθούµε την πάρα πάνω λογική αναγκαιότητα είναι: - Πως θα διατηρήσουµε τον Κοινωνικό χαρακτήρα της Κοινωνικής Ασφάλισης για τις χαµηλότερες εισοδηµατικές οµάδες. Να προσθέσω την ύπαρξη και ιδεολογικών θέσεων και αντιθέσεων. - Ποιος θα διαχειρισθεί τις εισφορές, τα έσοδα του δεύτερου και τρίτου πυλώνα. ηµόσιος ή Ιδιωτικός Φορέας, Τράπεζες, Ασφαλιστικές Εταιρίες, Ειδικά Ταµεία, Εγγυήσεις. - Πώς θα λειτουργήσει η µετάβαση από το ένα σύστηµα στο άλλο. Θα έλεγα ότι η αρχή πρέπει να γίνει µε την ουσιαστική λειτουργία του Συστήµατος των 3 Πυλώνων, που ήδη προβλέπεται από την Νοµοθεσία, αλλά δεν έχει ενεργοποιηθεί. (2039/92). Ο πρώτος πυλώνας θα πρέπει να καλύπτει µια εγγυηµένη κοινωνική σύνταξη για την οποία θα καταβάλλονται υποχρεωτικές εισφορές. Το Κράτος θα αναλάβει συνταγµατική υποχρέωση κανένας πολίτης να µη βρίσκεται χαµηλότερα από αυτό το εγγυηµένο επίπεδο κοινωνικής προστασίας. Το που θα τοποθετηθεί το όριο του Α Πυλώνα είναι θέµα ευρείας κοινωνικής και πολιτικής συζήτησης και συναίνεσης. 10

11 Από εκεί και πέρα το ποσό και οι όροι της πρόσθετης συνταξιοδότησης θα προσδιορίζονται από τα αυτοχρηµατοδοτούµενα ατοµικά προγράµµατα στα οποία θα συµµετέχει είτε υποχρεωτικά (2 ος Πυλώνας), είτε οικειοθελώς (3 ος Πυλώνας) κάθε εργαζόµενος ή γενικότερα ασφαλισµένος. Οι µεταρρυθµίσεις αυτές θα πρέπει να συνδυασθούν µε ενθάρρυνση από το σύστηµα φορολογίας (από την ουσιαστική αλλαγή και βελτίωση της εικόνας που έχουν οι πολίτες για τον Ιδιωτικό Ασφαλιστικό Τοµέα και τέλος,) και από την µέθοδο που θα επιλεγεί για την κρίσιµη φάση µεταλλαγής από το πλήρες διανεµητικό στο µερικό διανεµητικό µερικό Κεφαλαιοποιητικό Σύστηµα. Κρίσιµος παράγοντας είναι επίσης, η ανάπτυξη κανόνων για να εµπιστευθεί η κοινωνία την φερεγγυότητα και αξιοπιστία της Ιδιωτικής Ασφάλισης. Ήδη η Σουηδία, η Ρουµανία, η Φινλανδία, η Ιταλία, κυρίως η Ολλανδία, και άλλες χώρες, έχουν προχωρήσει σ αυτό τον δρόµο. Καταλήγοντας θα ήθελα να τονίσω ότι στρατηγικά έχουµε δύο επιλογές. Η πρώτη επιλογή είναι να αφήσουµε το σύστηµα ως έχει (µε µικρές οριακές µη ενοχλητικές, µη απολ παρεµβάσεις) έτσι ώστε η σηµερινή γενιά να καρπωθεί υψηλές συντάξεις µέχρι το (αξιοποιώντας τις εισφορές των εργαζοµένων µέχρι την περίοδο αυτή και αυξάνοντας περαιτέρω το δηµόσιο χρέος), αδιαφορώντας για την αναπόφευκτη κατάρρευση του συστήµατος στη συνέχεια. Εκείνοι που θα αντιµετωπί- σουν το πρόβληµα δεν θα είναι άλλοι από τα παιδιά µας (δηλαδή εκείνοι που θα πληρώνουν τις δικές µας συντάξεις µέχρι το 2025). Η δεύτερη επιλογή είναι να προσαρµόσουµε το σύστηµα έτσι ώστε να καταστεί βιώσιµο σε µόνιµη βάση µε: α) την ανάπτυξη αυτοχρηµατοδοτούµενων συνταξιοδοτικών ταµείων 11

12 δεύτερου και τρίτου Πυλώνα, τα οποία εκτός των άλλων µπορούν να διοχετεύουν πρόσθετους πόρους στις επενδύσεις και την ανάπτυξη της χώρας. β) ενίσχυση του ποσοστού απασχόλησης στη χώρα τόσο Ανδρών, όσο και Γυναικών. γ) εφαρµογή συστηµάτων ελεγχόµενης εισροής µεταναστών για την συγκράτηση της επιδείνωσης της σχέσης εργαζόµενου /συνταξιούχου και δ) οικονοµική ανάπτυξη µέσω βελτίωσης της παραγωγικότητας, ανταγωνιστικότητας και εισροής επενδύσεων. Η ενίσχυση της βιωσιµότητας του ΕΣΚΑ θα σηµάνει αυτόµατα σηµαντική ενίσχυση της αναπτυξιακής δυναµικής της Ελληνικής οικονοµίας που µε τη σειρά της θα συµβάλει στην αύξηση των κοινωνικών παροχών για όλους τους πολίτες στο µέλλον. Η δεύτερη επιλογή, αν και δύσκολη, είναι η µόνη δυνατή λύση. (Τόσο για την Κυβέρνηση που πρέπει να την σχεδιάσει, να τη θεσπίσει και να την εφαρµόσει, όσο και για τους πολίτες που θα πρέπει να ενηµερωθούν κατάλληλα και να επιδιώξουν οι ίδιοι τις λύσεις που εξασφαλίζουν την ασφάλεια και σταθερότητα των συντάξεων στην τρέχουσα και τις µελλοντικές περιόδους.) Θα πρέπει πάντοτε να λαµβάνεται υπόψη ότι από µηχανής θεός για να πληρώσει τα χρέη µας δεν υπάρχει. Αν δεν αποταµιεύσουµε σήµερα για να έχουµε συντάξεις µετά από είκοσι έτη (δεδοµένων των δηµογραφικών εξελίξεων), οι συντάξεις στο µέλλον θα είναι σηµαντικά µειωµένες και επιπρόσθετα η ανάπτυξη της οικονοµίας θα επιβραδυνθεί ουσιαστικά. Ότι είπα σήµερα αφορούν βέβαια τον ευρύτερο προβληµατισµό για την συνολική Κοινωνική Προστασία. Βέβαια, υπάρχουν επιµέρους τοµείς, που κάθε ένας θέλει ειδική επεξεργασία και αντιµετώπιση, µέσα στα πλαίσια διαλόγου ειλικρίνειας και προοπτικής. 12

13 Προσωπική µου άποψη είναι ότι τα θέµατα πρέπει να αντιµετωπισθούν σε βάθος χρόνου και κάθε αλλαγή να µην επηρεάζει όσους εργάσθηκαν ή ξεκίνησαν να εργάζονται µε το τρέχον σύστηµα, σε κάθε κλάδο. Οι εξελίξεις θα συµβούν, αλλά δεν χρειάζεται ούτε πανικός ούτε βία Για κάθε 1 πολίτη άνω των 65 ετών σήµερα, υπάρχουν 4 µεταξύ 16 και 65 Ηλικία εργασίας. Σε 35 χρόνια η σχέση αυτή θα αλλάξει και για κάθε έναν άνω των 65 θα υπάρχουν 2 µεταξύ Κάθε 2 εργαζόµενοι πρέπει να συντηρούν 1 συνταξιούχο έναντι του 2004 ο πληθυσµός αντί για 11 εκ. θα είναι 10,7 Μείωση κατά 3%. Κάτω από 15 ετών έχουµε µείωση κατά 18%. Στην εργάσιµη ηλικία Μείωση 21%. Στο τµήµα 65 και άνω θα έχουµε αύξηση 80% και άνω. Αύξηση 227%. 13